A. BÜYÜKŞALVARCI ve A. GÜÇLÜ Zirai İşletmelere Sağlanan Ipard Desteklerinin Muhasebeleştirilmesi Doç. Dr. Ahmet BÜYÜKŞALVARCI Necmettin Erbakan Üniversitesi Turizm Fakültesi Turizm İşletmeciliği Bölümü [email protected] Ali GÜÇLÜ Vergi Denetim Kurulu Ankara Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı [email protected] Özet Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki üyelik ilişkileri uzun yıllardan beri devam etmektedir. Bu bağlamda, Türkiye sektörler bazında Avrupa Birliği ile müzakerelere devam etmektedir. Türkiye’nin Avrupa birliği ile müzakere ettiği konular arasında tarım politikaları ve tarımsal kalkınmanın desteklenmesi de yer almaktadır. Bu makalenin amacı IPARD desteklerinin çeşitli muhasebeleştirilme usullerini açıklamaktır. Bu nedenle, bu makalede Avrupa Birliği’nin Türkiye’ye sağladığı IPARD desteklerinden, bu desteklerin hangi kalemlerden oluştuğundan ve bu kalemlerin hangi koşullara bağlı olduğundan bahsedilmiştir. Anahtar Kelimeler: IPARD Desteklerinin Niteliği, Tarım Muhasebesi, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu, TMS-20 Standardı Accounting of Ipard Support Given to Agricultural Enterprise Abstract Members’ relations between Turkey and European Union have continued for a long time. In this context, Turkey has holded the negotiations with EU on the basis of sectors. There are agricultural policy and support of agricultural development among issues which Turkey confer with EU. The aim of this article is to clarify the various accounting methods of IPARD supports. Fort his reason, in this article, it is expressed IPARD supports which is given to Turkey by EU, these supports are consisted of what kind of issues and these issues are depended on what kind of conditions. At the same time, it is pointed out explanations regarding how these supports are accounted by bussiness taking these endorsements. Key Words: Quality of IPARD Supports, Agricultural Accounting, Agricultural and Rural Development Support Agency, TMS-20 Standart Jel Classification Code: M410, M480 Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi,2016, Yıl: 4, Cilt: 4, Sayı: 2 1 Zirai İşletmelere Sağlanan Ipard Desteklerinin Muhasebeleştirilmesi Giriş Tarım insanlık tarihi boyunca önemli bir geçim kaynağı olmuştur. İnsanlık tarihinin sınıflandırması bu faaliyetlere göre yapılmaktadır. Tarım neredeyse insanlık tarihi kadar eski bir uğraşı alanıdır. Gıda maddelerinin üretilmeye başlanması, insanlık tarihindeki en önemli devrimlerden bir tanesi ve belki de birincisi olmuştur. Bu devrim yani tarım devrimi, çok kısa olarak, insanoğlunun bazı bitki ve hayvan türlerini denetleyip, genişletme ve geliştirme süreci olarak tanımlanabilir. Bu süreç günümüze kadar sürmüş ve tarım, insanlık tarihinin ana belirleyicilerinden bir tanesi olmuştur. Nitekim ilk uygarlıklar saydığımız Sümerler, Akadlar, Asurlar, Babiller ve Anadolu’da Hititler verimli tarımsal alanlarda var olabilmişlerdir. Tarımın bu belirleyiciliği ilk uygarlıklarla da sınırlı kalmayacak, günümüze kadar uzanacaktır: Tarım alanlarının genişlemesiyle ortaya çıkan ürün fazlası, eski Akdeniz uygarlık merkezlerini çok aşacak olan Batı zenginliğinin, gücünün ve kültürünün de temeli olacaktır.1 Tabi ki insanların bu seviyeye gelmiş olmaları birden bire olmamıştır. Çeşitli aşamalar kaydeden insanlık evre evre bugünkü durumuna gelmiştir. İsrail’de yapılan bazı kazılar, insanlık tarihinde tarımın 23.000 yıl önceye gidebildiğini göstermiştir. İsrail’in taberiye gölü yerleşkesinde yapılan çalışmalar neticesinde çok sayıda barınak, bitki ve hayvanlara ait kalıntılar bulunmuştur.2 İnsanlık tarihi genel itibariyle eski taş çağı, yeni taş çağı, bakır ve tunç çağı olarak isimlendirilmektedir. Bu çağların en eskisi olan eski taş çağından itibaren insanların tarımla uğraşmaya başladığını ve bu uğraşın da sürekli devam ettiğini görüyoruz.3 Yukarıda da belirtildiği gibi insanlık tarihi için bu kadar önemli olan tarım hâlâ önemini korumakta ve devletler sürekli olarak üreticilere çeşitli tarım destekleri sağlamaktadır. Tarım her ülkede olduğu gibi Türkiye’de de önemli bir sektör olma özelliği taşımaktadır. Bu nedenle Türkiye’de tarım alanlarında faaliyet gösteren işletmelere önemli destekler vermektedir. Bu desteklerden biri de çoğu Avrupa Birliği fonlarından sağlanan IPARD (Instrument For Pre-accession Assistance for Rural Development-Katılım Öncesi Kırsal Kalkınma Yardımı Aracı) desteğidir. Bu makalenin amacı IPARD destekleri hakkında genel bir değerlendirme yapmak ve bu desteklerin işletme faaliyetlerinde ne gibi mali değişikliklere neden olduğunu irdelemektir. 1 http://www.eto.org.tr/?p=568, 19.08.2015 2 http://www.dw.com/tr/insanlar-tar%C4%B1ma-23-bin-y%C4%B1l-%C3%B6nce- ba%C5%9Flad%C4%B1/a-18603407, 19.08.2015 3 http://mumya.mersin.edu.tr/tarihonce.html, 19.08.2015 2 Research Journal of Politics, Economics and Management, 2016, Year:4, Volume:4, Issue:2 A. BÜYÜKŞALVARCI ve A. GÜÇLÜ 1. IPARD Programı 1.1. IPARD Programı IPARD Programının temel amacı; AB Ortak Tarım Politikasıyla ilgili müktesebatın hazırlanmasına ve aday ülkelerdeki tarım sektörü ile kırsal alanların sürdürülebilir bir biçimde adaptasyonu için bazı önceliklere ve sorunların çözümüne katkıda bulunmaktır. Bu bağlamda desteklenecek tedbirlerde öncelik; pazar verimliliği, kalite ve sağlık standartlarının iyileştirilmesi ile kırsal alanlarda yeni istihdam oluşturulması gibi konulara verilmektedir. IPARD, IPA içerisindeki diğer bileşenlerden farklı olarak, fonların tüm mali kontrolünü aday ülkeye tevdi etmekte yani Geliştirilmiş Merkezi Olmayan Uygulama Sistemi getirmektedir. Bu sistem; ulusal akreditasyon ve akredite olan kurulusun izlenmesi, Komisyon tarafından akredite olmuş IPARD Ajansına fon yönetiminin devri ve uygulamaların daha sonra denetlenmesi gibi ilave unsurları öngörmektedir. Bütün bunlar, IPARD’la ilgili farklı bir uygulama ve programlama mekanizması ortaya koymaktadır. Bunlar;  Programlama fonlarının hangi tedbirlere yönelik olacağı, ne tür projeler hazırlanacağı ve hangi koşullarda kullanılabileceğini gösteren bir Kırsal Kalkınma Planının hazırlanması, planın Komisyon’la müzakere edilerek onaylanması  Uygulama mekanizması için ise öncelikle bir Kırsal Kalkınma Ajansının kurulması, Ajansın planda öngörülen tedbirlerin her birisi için akredite edilmesi ve projelere desteklerin verilmeye başlanabilmesi için ilgili tedbirle ilgili Komisyon tarafından yönetim devrinin yapılması seklindedir.4 Merkezi Olmayan Uygulama Sistemi kapsamında aday ülkelerin kendi idari kapasitelerini geliştirmesi ve programın yönetimi ve kontrolünün ilgili ülkenin sorumluluğundaki bir kurum tarafından yapılması gerekmektedir. Bu çerçevede kırsal kalkınma için ayrılacak fonların kullanılması için Ulusal Tarımsal ve Kırsal Kalkınma Programını uygulayacak bir Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu’nun kurulması zorunludur. Kurum, AB Ortak Tarım Politikası harcamalarının yapıldığı Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonunun Garanti Bölümünde öngörülen hesapların ibrasına yönelik işlemler (son denetim, hesapların ibrası ve uygunluğu kararı) gibi kapsamlı uygulamalardan sorumlu olmaktadır. İşlemler ve sorumluluklar EAGGF (Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu)5 ile 4 Can, Metin ve Kemal Esengün (2007), “Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Programlarının Türkiye’nin Kırsal Kalkınması Açısından İncelenmesi:SAPARD ve IPARD Örneği”, GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, s.48-49. 5 European Agricultural Guidance and Guarantee Fund Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi,2016, Yıl: 4, Cilt: 4, Sayı: 2 3 Zirai İşletmelere Sağlanan Ipard Desteklerinin Muhasebeleştirilmesi aynı olduğundan, IPARD Ajansının adaylık sürecinde gerekli deneyimi kazanması ve üyelik sonrasında, EAGGF Ödeme Kurulusuna dönüştürülmesi beklenmektedir. Burada özellikle dikkat edilmesi gereken husus, Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fon’unda hesapların ibrası sırasında bazı ödemelerin usulüne uygun olarak yapılmadığı tespit edildiğinde, usulsüz olan ödemelerin üye devletten geri alınması uygulamasıdır. Bu geri alınamadığı takdirde, ilgili ülkeye bir sonraki yılda yapılacak tahsisatlarda indirime gidilmektedir. IPARD Fonları için de benzer bir uygulama söz konusu olacaktır.6 1.2. IPARD Programının Destek Verdiği Alanlar IPARD programı iki alanda destek sağlamayı hedeflemektedir. Birincisi ortak tarım politikasıyla ilgili müktesebat uyumlaştırılması için yardım sağlamak, diğeri ise aday ülkelerdeki kırsal kalkınma ve tarımın sürdürülebilir uyumuna katkı sağlamaktır. Bu hususların gerçekleştirilmesi üç başlıkta dokuz adet tedbirin yürürlüğe konulmasıyla sağlanacaktır. Bunlar aşağıda açıklanmıştır. Birincisi, pazar etkinliğinin artırılması ve ortak standartların uygulanması başlığıdır. Bu başlık altında üç tedbir öngörülmektedir. Bunlar;  Tarımın yeniden yapılandırılması ve AB standartlarına uyumlaştırılmasıyla ilgili yatırımlar,  Tarım ve balık ürünlerinin pazarlanması ve üretiminin AB standartlarına uyumlaştırılmasıyla ilgili yatırımlar,  Üretici grupların kurumsallaşmasıyla ilgili destekler. İkincisi, tarımsal ve çevresel önlemlerin ve öncü uygulamaların icrası için yapılan hazırlık çalışmaları başlığıdır. Bu başlık altında iki tedbir öngörülmektedir.  Çevre ve kırsal alanla ilgili uygulamaların hazırlanması,  Yerel kırsal kalkınma stratejilerinin uygulanması ve hazırlanması ilgili destekler. Üçüncüsü, kırsal ekonominin kalkınması başlığıdır. Bu başlık altında dört tedbir yer almaktadır.7  Kırsal altyapının geliştirilmesi ve kalkındırılması,  Kırsal ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve kalkındırılması, 6 Turhan, Mehmet Serdar (2005), “Avrupa Birliği Üyeliği Yolunda Türkiye Kırsal Kalkınma Tedbirleri Uygulama Süreci”, Uzmanlık Tezi, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı (Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı), Ankara, s.52-53. 7 http://ec.europa.eu/agriculture/enlargement/assistance/ipard/index_en.htm, 19.08.2015 4 Research Journal of Politics, Economics and Management, 2016, Year:4, Volume:4, Issue:2 A. BÜYÜKŞALVARCI ve A. GÜÇLÜ  Eğitim,  Teknik yardım. Yukarıda sayılanlar IPARD programının genel yapısını ve amacını vermektedir. Bu tedbirlerden de anlaşılacağı üzere bu program kırsal kalkınmaya öncelik vermektedir. AB’nin bu destekleri IPA (The Instrument for Pre-accession Assistance) destekleri adı altında sağlanmaktadır. AB tarafından IPA II programı yürürlüğe konmuş olup bu program 2014-2020 yıllarını kapsamaktadır. Bu süreçte Türkiye’ye aşağıda belirtilen alanlar için 4.453,9 milyon Avro yardım yapılması planlanmaktadır. Bu alanlar aşağıda kısaca açıklanmıştır.  Demokrasi ve İdare Kamu idaresi ve mali yönetimin geliştirilmesi (daha etkin, sorumlu ve hesap verebilir); ahlaki standartların ve rüşvetle mücadele çalışmalarının geliştirilmesi, AB’nin ekonomik müktesebatıyla uyumlu düzenleyici reformların yapılması, müzakere bölümüyle ilgili daha fazla ilerleme gibi konular yer almaktadır. Bu bölüm altında sivil toplumda bulunmaktadır. Burada siyaset ve karar verme süreçlerine daha aktif katılım, uzlaşma kültürü ve temel haklara saygının teşvik edilmesi, sivil toplumu oluşturan gönüllü kuruluşlar ve hükümet dışı örgütlerle diyaloğun artırılması ve AB ile Türkiye arasında kültürel değişim gibi konular yer almaktadır.  Hukukun Uygulanması ve Temel Haklar Bu başlık, adli sistemin geliştirilmesi (bağımsızlık, tarafsızlık, etkinlik, idari) ve özgürlük ve temel haklara saygının teşvik edilmesi ile Türkiye’nin yasal ve idari içişlerine ilişkin yol haritası ve vize uygulanmasına ilişkin süreçlerin geliştirilmesini kapsamaktadır.  Çevre ve İklim Bu başlık, çevrenin korunması, iklim değişikliği ile mücadeleyi, AB’nin iklim ve çevre müktesebatı ile uyumun geliştirilmesini kapsar.  Ulaşım Bu başlık, TEN-T demiryolu ağına bağlanmayı, sürdürülebilir kalkınmayı, düşük karbon salınımını, AB’nin standartlarına uygun güvenli ve akıllı bir ulaşım ağını kapsar.  Enerji Bu başlık, Avrupa’nın elektrik ve gaz pazarlarına Türkiye’nin uyumunu ve bağlılığının geliştirilmesi, enerji verimliliğinin ve yenilenebilir enerjilerin AB’nin kaynak etkinliği ve iklim hedefleri doğrultusunda teşvik edilmesi ve nükleer düzenlemelerin AB standartları ile uyumlaştırılmasını kapsar. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi,2016, Yıl: 4, Cilt: 4, Sayı: 2 5 Zirai İşletmelere Sağlanan Ipard Desteklerinin Muhasebeleştirilmesi  Rekabetçilik ve Yenilik Bu başlık, ekonomik rekabetin artırılması, araştırmanın kuvvetlendirilmesi, yenilik ve teknolojik gelişmeyi kapsar.  Eğitim, İstihdam ve Sosyal Politikalar Bu başlık, çalışma piyasası ihtiyaçlarının ve istihdamın belirtilerek daha kapsayıcı bir toplumun oluşturulmasını, uygun işlerin ve sosyal diyaloğun geliştirilmesini, etkili sosyal korumanın ve kaynaştırma politikalarını ve eğitim kalitesinin ve eğitime dâhil olma koşullarının geliştirilmesini kapsar.  Tarım ve Kırsal Kalkınma Bu başlık, tarım ve tarım ürünlerinin üretiminin daha rekabetçi olmasını, kırsal alanlarda sürdürülebilir kalkınmanın geliştirilmesi, özellikle gıda güvenliğinde, veteriner ve bitki sağlığı hukukunda, tarım ve balıkçılık politikalarında AB müktesebatı ile kademeli bir uyumunun sağlanmasını kapsar.  Bölgesel ve Yerel İşbirliği8 Bu başlık, iyi komşuluk ilişkileri ve insan insana olan işbirliğinin teşvik edilmesini kapsar. 1.3. IPARD Programına İlişkin Değerlendirmeler Literatürde IPARD programına ilişkin değişik görüşler öne sürülmüştür. Bu görüşlerden olumlu olanlar olduğu gibi olumsuz olanlar da bulunmaktadır. IPARD’ın programlama ve uygulama unsurlarının eski aday ülkelere uygulanan yöntem ve kurallara büyük ölçüde benzerlik gösterecek olması ülkemiz için bir fırsattır. IPARD bileşeni, IPA’nın diğer dört bileşeninden farklı olarak fonların tüm mali kontrolünü aday ülkeye bırakmaktadır. Bu IPARD’ın çok önemli ve ayırt edici yönüdür. Ancak tüm bunlara rağmen IPARD Programının ülkemiz tarım sektörünün ve kırsal yasam alanlarının bütün sorunlarına çözüm olacağı yanlış bir yargıdır. Ancak ülkemiz tarımı ve kırsal alanları için önemli miktarlarda sayılabilecek bu mali desteğin yerinde ve etkin şekilde kullanılması; ihtiyaç analizlerinin doğru ve gerçekçi yapılmasına, uygulama mekanizmasını isletecek TKDK’nın uygun temeller üzerinde oluşturulmasına, potansiyel faydalanıcıların, tarımsal isletmelerin profesyonel anlamda proje hazırlama ve yönetme kabiliyetine ve bilgi birikimine sahip olmalarına ve kamu ve sivil toplum kuruluşlarının program uygulamalarına desteklerine bağlıdır.9 8 http://ec.europa.eu/enlargement/instruments/funding-by-country/turkey/index_en. htm, 20.08.2015 9 Uzunpınar, Adnan (2008), “Katılım Öncesi AB Kırsal Kalkınma Politikası ve Türkiye’de Uygulanacak IPARD Programı Kapsamında Proje Hazırlama, Değerlendirme ve Seçim Süreci”, Uzmanlık Tezi, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı (Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı), Ankara, s.86. 6 Research Journal of Politics, Economics and Management, 2016, Year:4, Volume:4, Issue:2 A. BÜYÜKŞALVARCI ve A. GÜÇLÜ IPARD programının Türkiye tarım sektörünün ve kırsal yasam alanlarının bütün sorunlarına çözüm olacağı yanlış bir yargıdır. Ancak Türkiye tarımı ve kırsal alanları için önemli miktarlarda sayılabilecek bu mali desteğin yerinde ve etkin şekilde kullanılması; ihtiyaç analizlerinin doğru ve gerçekçi yapılmasına, uygulama mekanizmasını işletecek kurumsal yapının dikkatli ve uygun temellerde oluşturulmasına ve planlamanın geniş katılımlarla ihtiyaca uygun hazırlanmasına bağlıdır.10 Bu değerlendirmeler dikkate alındığında IPARD programının Türkiye’nin kırsal kalkınmasında tek başına yeterli olmadığı ancak ciddi bir kaynak sunduğu açıktır. Bu bağlamda sadece IPARD desteklerine endeksli bir kalkınma anlayışı doğru görünmemektedir. Türkiye’nin ilave yatırımlar yapması ve bu yatırımları da desteklemesi gerekmektedir. 2. Türkiye’de IPARD Desteklerinin Kurumsal Yapısı Türkiye’de IPARD desteklerinin yönetilmesi TKDK (Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu) tarafından yapılmaktadır. TKDK, 18.05.2007 tarih ve 26526 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 5648 sayılı Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kuruluş ve görevleri Hakkında Kanun ile kurulmuştur. 5648 sayılı Kanunun 16. maddesinde TKDK’nın Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Program ve Destekleri ile ilgili; “Avrupa Birliği tarafından kırsal kalkınma için sağlanan malî kaynakların programlanması, kullanılması ve malî yönetimine ilişkin usûl ve esaslar ile Kurumun yetki ve sorumlulukları Avrupa Birliği ile imzalanan anlaşmalar çerçevesinde belirlenir. Bu anlaşmalara göre yetkili kılınan ulusal makam ve kurumlar tarafından fonların kullanımı konusunda Kurumun ulusal akreditasyonu sağlanır ve izlenir.” hükmü yer almaktadır. Bu hükme göre Kurum kullandırdığı fonlar kapsamında denetime tabi tutulmaktadır. Kurumun dış denetimi Sayıştay tarafından yapılacaktır. IPARD destekleri ile ilgili ödemeler Finansman Genel Koordinatörlüğü altındaki üç birim tarafından yapılmaktadır. Bu fonların tahsis aşamasından son kişiye ödeninceye kadar olan yolculuğu Finansman Genel Koordinatörlüğü tarafından takip edilmektedir. Bu bağlamda Finansman Genel Koordinatörlüğünü de içeren Kurumun teşkilat şeması aşağıdaki gibidir. 10 Can, Metin ve Kemal Esengün (2007), “Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Programlarının Türkiye’nin Kırsal Kalkınması Açısından İncelenmesi: SAPARD ve IPARD Örneği”, GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, s.55. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi,2016, Yıl: 4, Cilt: 4, Sayı: 2 7 Zirai İşletmelere Sağlanan Ipard Desteklerinin Muhasebeleştirilmesi Başkan Hukuk İç Denetim Müşavirliği Koordinatörlüğü Proje Hizmetleri Genel Destek Hizmetleri Genel Finansman Genel Koordinatörlüğü Koordinatörlüğü Koordinatörlüğü İnsan Proje Proje Kaynakları İzleme ve Tahakkuk Ödeme Muhasebe Yönetimi ve İdari Bilgi Sistemleri Kontrol Koordina Koordina Koordinatö Koordina İşler Koordinatörlüğü Koordinatö törlüğü törlüğü rlüğü törlüğü Koordinatö rlüğü rlüğü Yukarıdaki şekil Kurumun merkez teşkilatlanmasını göstermektedir. Ayrıca Kurumun 42 ilde il koordinatörlükleri bulunmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti ile Avrupa Komisyonu arasında imzalanan sektörel IPARD anlaşmasının11 14/2-f maddesine göre, TKDK nihai yararlanıcıya ödeme yapma ve nihai yararlanıcıdan geri alımları gerçekleştirme görevine sahiptir. Buna göre TKDK yaptığı bu işlemlerin kayıt edilmesinden de sorumlu olmaktadır. Yukarıda sayılan işlemler doğal olarak Finansman Genel Koordinatörlüğü altında yer alan birimler tarafından yerine getirilmektedir. Bu koordinatörlüğün görevleri 5648 sayılı Kanunda yer almaktadır. İlgili kanunun 7/a maddesinde uygulama ile ilgili muhasebe işlemlerini gerçekleştirmek finansman genel koordinatörlüğü altındaki muhasebe koordinatörlüğüne verilmiştir. 3. IPARD Desteklerinin Niteliği ve Muhasebesi 3.1. IPARD Desteklerinin Niteliği IPARD destekleri Türkiye ve AB tarafından ortaklaşa finanse edilir.12Türkiye tarafından açılacak IPARD desteklerinin aktarılması 11 http://www.tkdk.gov.tr/Content/File/Mevzuat/SektorelAnlasmaTurkce.pdf, 10.09.2015 8 Research Journal of Politics, Economics and Management, 2016, Year:4, Volume:4, Issue:2 A. BÜYÜKŞALVARCI ve A. GÜÇLÜ amacıyla Hazine Müsteşarlığı bünyesinde kurulan fon her türlü vergi resim ve harçtan muaftır.13 718/2007 sayılı IPA Uygulama Komisyon Tüzüğü madde 172(2) (IPARD) kapsamında tarım işletmelerinin yeniden yapılandırılması ve topluluk standartlarına ulaştırılmasına yönelik yatırımlar aşağıdaki gibidir.14 Bu yatırımlar buraya aktarılırken ayrı ayrı sektörlere verilen aynı mahiyetteki yatırımların bir tanesi buraya alınmıştır. - Taşınmaz malların yapımı ve iyileştirilmesi (devralma hariç), - İşletmelerin kendi tüketimi için yenilenebilir enerji üretimine yönelik inşaat işleri, makine ve ekipman alımı, biyogaz tesisleri inşası, - Üretici gruplarının kuruluş ve idari işlem masraflarının karşılamaya yönelik sabit oran yardımı (Sabit oranın %100’ü kamu katkısıdır. AB yardımı bu katkının %75’ini geçemez.), - Malın pazar değerine kadar bilgisayar yazılımı da dâhil olmak üzere malzeme ve yeni makinelerin alımı, - Maksimum 82KW güç limiti olan traktör ve ekipmanlarının alımı, - Daha önceki maddelerde belirtilen harcamaların en fazla %12’sine tekabül eden mimarlık, mühendislik ve diğer danışmanlık ücretleri ile fizibilite çalışmaları lisans ve patent haklarının devralınmasına yönelik genel masraflar ve uygun harcama miktarının maksimum %4’üne tekabül eden, 6.000 Avro’yu aşmayacak şekilde, iş planı masrafları için ödenek ayrılması, - En fazla 25 m3 kapasiteli soğutmalı taşıma araçlarının alımı Aşağıda yer alan harcamalar IPARD kapsamında değildir.15 - Vergiler, gümrük ve ithalat vergileri ve/veya eş etkiye sahip vergiler, - Mülkiyetin kiracıya geçip geçmediğine bakılmaksızın arazi ve mevcut binaların alımı, kiralanması veya finansal kiralanması, - Para cezaları, mali cezalar ve mahkeme giderleri, - İşletme maliyetleri, - İkinci el makine ve ekipman, - Banka ücretleri, teminat maliyetleri ve benzer ücretler, - Diğer salt mali harcamaların yanı sıra IPARD avro hesabıyla ilgili her türlü para birimi dönüşüm masrafları, harçlar ve kur kayıpları, - Ayni katkılar, 12 Sektörel Anlaşma Md. 31/1 13 Sektörel Anlaşma Md. 31/5 14Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Programı (2007-2013), S. 193, 201, 209, 218, 245 http://www.tkdk.gov.tr/Ipard/IpardProgrami, (19.08.2015) 15 Sektörel Anlaşma Md. 32/4 Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi,2016, Yıl: 4, Cilt: 4, Sayı: 2 9 Zirai İşletmelere Sağlanan Ipard Desteklerinin Muhasebeleştirilmesi - Zirai üretim haklarının, hayvanların, yıllık bitkilerin satın alınması ve ekilmesi, - Bakım, amortisman ve kira giderleri.16 3.2. IPARD Desteklerinin Muhasebeleştirilmesi Yukarıdaki 4.1. bölümünde hangi harcamaların IPARD harcaması kabul edildiği tekrara düşmeden özet şekilde yazılmıştır. Bu bağlamda muhasebeleştirme açısından yukarıdaki harcamaları aşağıdaki gibi gruplandırılabilir; - Taşınmaz malların yapımı ve iyileştirilmesi, - Her işletmenin faaliyetine uygun olarak makine ve teçhizat alımı, - Bilgisayar yazılımları, - Kuruluş ve idari işlem masraflarına yönelik yapılan katkı. Bu harcama gruplarının her birinin nasıl muhasebeleştirileceği aşağıda anlatılacaktır. Devlet yardımlarının muhasebeleştirilmesinde genel olarak iki yol izlenmektedir. Birincisi gelir yaklaşımı, ikincisi sermaye yaklaşımıdır. TMS-20 Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması standardında da belirtildiği gibi sermaye yaklaşımında devletin işletmelere sağladığı destekler bir sermaye olarak değerlendirilmekte ve kâr ve zarar ile ilişkilendirilmeksizin sermaye hesaplarına aktarılması öngörülmektedir. TMS-20 Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması standardına göre, sermaye yaklaşımının dayandığı gerekçeler şunlardır: a- Bir finansman aracı olarak devlet teşvikleri, finanse ettikleri harcama kalemini netleştirmek amacıyla kâr ve zararda muhasebeleştirilmek yerine finansal durum tablosu (bilanço) ile ilişkilendirilmelidir. Geri ödeme beklenmediğinden bu ödemeler kâr veya zarar dışında muhasebeleştirilmelidir. b- Kazanılmış bir gelir olmamaları, aksine herhangi bir maliyet olmaksızın devlet tarafından sağlanan bir teşviki temsil etmeleri nedeniyle, devlet teşviklerine kâr veya zararda yer verilmemelidir. Örnek: B Ltd. Şti. süt üretimi ile iştigal etmektedir. Süt sağma faaliyetinde kullanmak üzere 12.000 TL tutarındaki süt sağma makinesini 09.05.2015 tarihinde satın almıştır. TKDK yetkilileri yaptıkları incelemeler sonucunda bu makinenin IPARD programı kapsamında desteklenmesine 07.06.2015 16 Daha pek çok IPARD kapsamında kabul edilmeyen harcamalar bulunmakla birlikte buraya bu kadar harcamanın alınmasını yeterli görüyoruz. 10 Research Journal of Politics, Economics and Management, 2016, Year:4, Volume:4, Issue:2