YUNANLıLARAıNNA DOLUM ACERASı O ALEXANDEARN ASTASİPuASL Lİs ALEXANDAENRA STASİPAu LsL İs YUNANLıLARıN ANADOLUM ACERASı (1915-1922) ÇEviREN: ORHANAz İZoGLU omo Cumhwiyetv eT ürkiye ISBN9 75-363-34�2 YunanlıJannA nadolMua cera/sA ıl exandAenra stasPiaulsl is ÖzgünA dıG:re ece'Asn atolVieannt u-raned After( 1915-1922) ÇevireOnr:h anA zizoğlu 1.ba skMıa:r t1 995 2.ba sk30ı00: adetİ,s tanbOucla,k1 997 YayınaH azırlayaSne:l ahna Ötztpialabıyıklar KapaTka sanmM:e hmetUl usel OfseHta zırlNıakh:i dDei kel YayıKno ordinatAösrlüı:h Dainn ç � BaskAıl:t anM atbaacılLıtkdŞ .t i. © YapKır edKiü ltür SanatY ayıncılıkS anayvieTI careAt. Ş1.9 94 ©M ethuen& Co.L tdL.o ndr1a9 37 Türkççee virinin tümy ayınh aklasna klıdır. Tanıtıimç iyna pılakcıaskaa l ıntdıılşarı nda yayıncınyıanz ıilzıno il maksızın hiçbyiorl lçao ğaltılamaz. YapKr�e diK ültüSra naYta yıncıSlanaıyk i ve.TIcaretA .Ş. IstikClaadld esNio,:2 85Be yoğl800u50 Istanbul Telef(on0:- 22192083) 2 4F aks:( 0-22192037) 23 içindekiler Sunu!j• 7 önsöz· 11 BirinBcöil üm/ G iri• !j15 İkinBcöil üm/ A nadolMua cera•s 2ı1 ÜçüncBüö lüm/ İ tilDaefv letlerSio'rnuimnl uluk• l5a7n a)İ ngilterSeo'rnuimnl ulu• ğ6u4 b)F ransa'Snoınr umluluğu• 69 c)R usya'nSıonr umlulu• ğ7u6 d)İ talyaS'onrıunm lulu• ğ8u0 e)A merikBai rleD!jeivkl etlerSio'rnuimnl ulu• ğ8u9 DördüncBüö lüm/ S onra•s 9ı3 a)Y unanistanS'idyaakOsili a yl•a 9r7 b)N üfusM übadele• s10i4 Be!jinBcöil üm/ K onstanti·n1o09s AltıncıB ölüm /V enizel• 1o1s9 YedincBiö lüm /S onuç-12 5 Ekle-r1 31 sunuş Buki tap1 93y6ı nlıday azılmıv!ie 1 93y7ı lındİani glteryea'ydıeanmım l ş.B en onu7 0'yliı llanonr tasımnirdaas,ın tıa sfiyeye memurb ioArlm deurğikuam­ lı'knıni taparlaarsıı ntdeas aednük feşfetOtkiumy.u p bitirzdaimğani,Mm i lli Mücadetlaeri himibzuld ee reycaek nıdan ilgiTliü,r k-Yunmaünc adelesini sond eredceeğ işaikç ıdan elbea şakblaia krni tap daha okukmaandaıağtıim­ nev armınşa,s oıllu dra 4 0y ıldbıöry lbeir k itagpö zdekna çatre,r cüemdei ­ liTpü raky dınlarınınön ünkeo nulmdaizy şea şırnuştıKmi.t ahbeım enç evir­ rneyeb �lad.ım SandeYra yınlıa'rnsıanh irbaihm etNlie cdeStan dekri tabbaıs maiks te­ mişh,a tthaa zırlıklarına bBauş alraamdıaş tmıe.s leAkvd.aE şrıtmu ğrul ZekaÖik te'nbiunk ,i tabbıüny übki erm eklkeu rugpe rçekktıeymne telsie r­ leçrık ardıBğeıl gelTeürrlTkea rihiY aynılarıd'anhaça o ky akışacasğöıynlıe­ mesüiz eriNneec,d eSta nderd'eim nu vafakatçıeyvlivare ai s lZıe kaÖik te'ye tesleidmi lvdeki itabmıanc erabsuın dasno nrbaa şladı. Yayıneçveiş istelbie plieşryila ev aşlatmzaokr unkdaal ınca, ykai­tabın yımlanmadsaıg ecikÇteiv.i rgieyriai lm ayag ittmidğei,k itabın bausllaı­nı madılKairt.a ypo ke dilmiUşztuinm. ü ddeatr amamırzaağ mebnu lunama­ yıncçae,v irinbians ılmasıvnadzagne çtOikmu.d uğunugzödrae ceğiniz gibi, o günleyraiş amhıeşr hangib iTrü ryka zarınıns öze tmediğbii rtaokıml aylar anlaytoırldıBuu.n unç e!iiçtelvir elteredpek ilseerbeeo pl abiledcüeşğüin ce­ siylaes,lı nyıe nideelnd eetm edne,y aıymalnmasımnaıh zurglöur düm. Kitabiıkni nbciinr ü shasbıunlım anbıüny übki prr obloelmm adığsıan­ı nıyorduamma, b ununne k adazro rh,a ttimak ansoızl duğuilkn uL ondrsae ­ yahatimadnel amakgteac ikmedKiimt.a byıany ıncMıestıh ue&n C o.L tdf.i r­ mas"ıK ırykıo ll mubşi, zdbei lkealm adı" deSdaid.e Ycuen anistialng'kilila­i tapları GrseaetBkao no kstore'un ygaüşlleır "esBkaho işpai ,a raork siınızt,a p 8 YunanlAınlaadrMoıalncu e rası koleksiyonolludkud "i yeb ütünü mitlerkiımrid Kıi.t abBırni tiMsuhs e­ um'dakniü shasınbdiafrno tokoaplim aimk am dab ulunamadı. O günlerAdmee rikalaır aştırPmaaucHlıe nze'nAiğnc,a 'nPına pa'syuai ­ kastıyillag ikliit abıbniırnk ısmınTıe ürmcagna zeteisçii çne viriyordum. Onuny ardımıinsıt ediBmi.rm üddets onra, bizim kitabış öbyullea bilmek dursu"nD,ik kaetd inA,m erika'dhaaklikk ü tüphaneleTrüirnkd-eY unan iliş­ kileriiyllgeik liit apldaerv amlkıa yboluyaolra,n liaard eet miyormudşi"y e bimre sagje ldi. Kitabaısnl ındbainrn üshbau labilgmaey reotlid ukçuaz uns ürdüb,i r müddete vvealz idzo stuAml ternur KıAlmıeçr'iıkna 'dbaikrai r kadaşından bifro tokobpuil abilÇdeivki.r iynaipnı ldtıağrıi htbeu yna nao nb eşy ılyaa ­ kınb irm üddetg eçmişStoin.u nda "YunanAlnıaldaorlıMuna cerasıT"ümr k aydınlarsunmına a imkandıo ğd.u ...... Bütünb unlaşruıö nemlnio ktabyeıl irtmieçkiy na zıyoruTmü.r kt arihi­ nine nö nemloil aylarıbnidraoinl aMni llMiü cadeltea rihimbiüztiüg ne rçek­ leriyolret aykao ymaybıu,n uy aşatabilsmaeğylia yabceaşok n k itabbıır akın, herd ildbeu k onudçaı kmıkşi tapltaonp laydaonğ rdu ürüsbti Mri llMiü ca­ delKeü tüphanbeislike u rulamahdeın üzB.u kitabaırnk asındBaikbil iyog­ rafyas'ıyrıbf u n oktavyuır gulamiaçki kno yuyoru1z9.3 6y ılınTdüar k-Yu­ nani lişkidloelraiy,ı sMıiylllMaiü cadele tarihimizi yakınydaa­n ilgilendiren banckıa ynakkliıt aplasraıry ısıTyülrakk, a ynaklarsıanyııns ıbnaak makb ile insasnaıd ecuet andırıAyroard.a gne çe1n6 y ıldias tifade edilebilir mahiyette sadecUel uA tatürkB'üüny ük 'Nvuuat rOu. g kündebnu y anaM illMiü cade­ let arihimiilzglioell ia rabki rh aylkii taypa zılBduın.l arhıenm en hemtean­ mamıB ilgCer issİ'gişnaA ll tıIntsdaaun labd lkıi tabıBniıbnl iyografyası'nda sıralanAmrıaşd.a gne çe7n0 y ıilç indbeub üyüko laylial giollia rabku ka­ darcıkki tampı ç ıkmalıydı? 1950y ıllarınSdealY ayınlaKraın,d emiYra yınlaErkıi,c iYgaiylı nlavreı başkyaa yınevlMeirlliiM ücadele'iyllgeiç loiks ayıdhaa tıyraay ımlaBdeın. şahsebnu nlarçıno ğunugne rçeklyearnis ıtmadiınğaın cındaDyoığmr.u d a olsa, yanollısşsa a ddae cyea zılkaanl ıyYoarn.l ışzlaamra nınddaü zeltilme­ diğtia kdirde geryçoekok llmeary maa hkumdurM.i llMiü cadeles'oylvi e saği deolaoçjıis ından değerleçnadliırşymaaenyy ıen lasroınnz amanlarda artıdşiık kaştaey andBıurn.l aernıg elleyteeckçe akr cei ddair aştırmaylaa­rın pılıypa yımlanmasMıidlılMriü. c adelTeü,r k-Yunialni şkivleBe irrii nDcüin ­ yaS avaşı'Onrdtaa doğu'iyllgaio lliar ahke rd ildyea yımlankmiıtşa plabriırn kütüphanetdoep lanmbaust ıü rlü tahörnliefmaebh a kımındbaüny ük yarar sağlayacaktır. Bir tekö rnekv ermeiks tiyorBuumk .i tabaırnk asın1d9a1 7-yı1l8l arında yapılmvıeşA nadolu'deatnkiikg ruplamriıknt argıönsıt erseany ıcme tvelleri varB.u radgaö rülecgeiğbiAi n adolu'nçuenş ibtöllig eleryianşdaey aEnr me­ nilert'oipnl anmü fus1u. 500.c0i0v0a rındTaüdrıkr-.E rmeni oltaeyktı an­da, rafbliırh arekoeltm ayı(pb elgeldearyea narbaikrt ü rliüs baetd emedibki)r Sunuş 9 isyanbına sıtrılmasınidbaanro elta bnu i çs ava�ta, öldürüldükleri iddia edi­ lenE rmenilers'ainy ıasrıt ılk. SOOOO.'Oyeü kseldi. ASnaandkoil u'dEarkmie ­ nilerh'eipns i öldürülBmuük şittüa.vp e b enzeyraib anckıa ynakylaıy ınlealr altınbdual unsayOdsım,a nlı ar�ivylaenrısi ınribanu, türloü ,t arihttaer,a f­ sıozl ayna yınlarbdialkgii lbeurnllea çrüır ütmeçko kd ahak olaoylabilirdi. PauHle nze'ndiend iğgii byia,y ıncılarıbnüydüaknk ,ü tüphaneletred­en dariekd ilemheazl gee lmedebnu,t ürlküi taplfaort okompiik,r ofiglimb vie ­ yad aham odernm etotlatrolpal anbıipra raygae tirilmelidir. Bencüez erindduer ulmayad eğebri rb aşkkao nud ahav arM.i llMiü ca­ delsea decBeü yükA taütrk'ü�na hsıyblüat ünle�tireilleae lrıenkm ı�btuıgrü ­ nek adarŞ.ü phesbiuzb üyükb aşraıb üyükk umandanıönn derliğinkdaez a­ nılmışAtnıcra.k ş,u nud au nutmamagke rekkiirA tatürk'aüsnk,e rdie hası­ nıny anıs ırTaü,r ka ydnılarıdnaıh arekegteet irtiepkb irm efkureet rafında kilitlenmelerinig isbabiğü lyaümkba ak� arıdsaıv ardıMri.l lMiü cadelnei'n 'l,vnız amandbai rh alk-aykdaıynn a�maoslıu şgue rçeğsianği- siodle olojinin elindaelnı ips,t ismeadri lmeleörnilneiy ecbeikl,i nbçillii nçhseirtz ü rlü tahri­ fatoır tayçaı karacgaekr çeklerin ara�tıbraı�lrnlaastıınlımlnaü szıu muniud ­ rakte, maagleeçbs ielfke a lıyoruz. Böylbei rç alı�bmuag üni çindeb ulunduğumkuizm liakr amak arga�ası içindaen ayasvaa tanda�dleığğiıgl e,r çeTkü rkm illiyetçTiülrikvğ ait,a nda�­ lığkıa vramıdnaah as omutd,a haa nlaşıbliırmr a nag etireckeekn,d gie rçek Türkk imliğimainzlia maıruzyaa rdımoclıa caktır. OrhAanzi zoğlu ons00 oz YunanistanB'üıny ükS avaıjg'iram essio rununund oğurduğvue 1 91O5c ak ayındbaa �la}1'9!2p2 'Aninğ ustoasy ındaY unan ordusununy oko luşuİ,z ­ mir'in y�ı veB aşbakGaunn arisb'el�be a kanın idamgıi bfie cbii sro nuca, yad ad orunko ktasıvnaraa bnu o layldairz i)'slilil.:: �:.!..stan'iıçni nvdeed ışın­ dag enibşi yra yınay ola çmşıtu. Buf utmadlıö nemdYeun anlı veyay abancoıl,a yladroağ rudadno ğruya veyad olaylı oklaarrıaşkm oışl anların toalrmaaflsamırüzım künd eğildir. Nitekimb ugünkea dabru k onuü zerindbea sılmı�h er� eya zv eyaç okm ak­ satollıu pp,a rtilearr asdıü �manlıvğeıy am illit araftasrölzıüğmoı n ag iz­le meyeç alışmaktadu. Savas�ı ravseıy ah emens onundYau nanH ükümetvie yay abanhcüık ü­ metleryiany ınlardeısğmıbi e lgelesrödzee ,d iloelna ylaörndeam lbii rro loy ­ namıoşl upd a,k endüil kesni bnuik onudapkoil itikaasnılnaıtm avke yak en­ di� ahsdia vranışlahraıknWıınğ ıinsıb aettm eki steyİetnil aDfe vletleri'nden veY unanldıev leatd amlarıykluam,an danlarıannıınl arıYnudnaan, b asının­ dav ey abanbcaıs ınydaay ımlanmıs�a yısmıazk alelergdeen;e ollarako layla­ rıns eç.ıiiıl,si �ınulub�i çimiy,o rumlanmalavreıç ıkarısloann uçlatrüınm üş,u veyab u �ckilydacz arıntıunt umungaö rer enklendirvielyma5i u�l andırıl­ IIllljtu.(1) � Yunanistan'dduarkuim da aynıydHıe.r Y unanlmıe,m lekettiekkii kamptabni riynaid aö tekitnuitm aklzao runlguö rüyorkdeun dinBiu. s e­ beplbeu,ü lkedtea,r tı�sıolranu nlhaark kındsaö ylenmiv�e yay azılmıhşe r fikir,m aales�eifd debtirlp ia rtizanvleıt kar aflılık damgasıntıa �u. Aynış eylaezrf arklYau,n anistanm'üıtnl efoilkaidn e vletle(rbdileh assa 1)W inston Churchill,Aıni ral Dartige deFo umet, Genera1 Sarrail, General I<senophon Stratigosv ed ahab ir· çogtl. 12 YunanlAınlaadrMoıalncu e rası İngiltveerF er ansa'sdaav)a lj sıraysaı nddhaae mens avaljtan soynaryaı mla­ nan" 1915-a2r2a sYıu nanistkaonn"u suyillag içlei� iyta1yiı nliaçri dne s öyle­ nebilİikriY. u nanp artisinVdeenni zelosçuİltairlD'aeıfvn l etlyearniın das a­ va�ak atılmpoal itikadseınsıt ekleemreilniKno;n stanitnost araftarliasreın ın Yunanistna tna'rısaıfzk almasındyana nao lu�unudno ğurduğgue rçepke,k doğaollarabku ü lkelerbdieri nclielheirnb ei hra vanınd oğmasınyao la çmılj, İtilDaefv lleetrhia lkınınb uk onudtaa rafsbıizr görsüaljheio pl malaröınnlıe ­ miljtir. Bend eb irY unanlıv eY unanisttaanr ihion finı rtıdnöanleım inisni yasal olaylarkıanraı �mbıi�rk i�oil duğuimç int,a biatbıay�lkah ae rhanbgiir çağ­ da�ıdman farkltıa,m ament arafbsiırzt anıokl arakka bueld ilmeiysit eye­ mem.B öylbei ri ddiadma o lamaBze.n imt utumumd;e ngevleio ldukçihat i­ razkia yıtdleas teklebmuil�u nduğutma ravfeb irçoekk siklerrianğem epn o­ litikalamruıtyalbaıo kl duğukmi mselyearn ındoal acaktır. Bunuk,u llandıkğaıymn akları keotnmterikos lt eyebiloekcueyku cuları­ ma dürüstollüsku dni yeb ildiriyoBruu kma.y naklkaorn treodli lebilmeleri içimnü mkün olduğkua daary rmtıollıa rabkid lirilmi�tir. Yunan milleti1n9i1 t5e'nb uy anai kkia r�kıa mpaa yırasna,v aşa katılma veya tarafsız kalsmoar untuenmdeöalz, e lliAkğlues to1s9 16'Rdoam an­ ya'nms ava�gai rmesindseonn rVae nizeltoasr afınsdaavnu nulsaanv a�kaa ­ tılmpao litikaisnıannam ıb�i rt araftarVdeınmi.z eliolsKe o nstantinboisr bir­ lerindkeens ino larak koptukların1d91a6 )b(,eE nyM laükle doyna'dkaiY u­ nany önetiminbdierg örevdbeu lunuyordvuemV enizelosS'eualnn ikt'e AmiraKlu nduriovteiG se neral Daniglbleii rsl ikkutred uğiuh tihlüaklü me­ tinkea tılianl mke murlardbainr iydim. Kendim emleketinin mheü�krüum etiknaer ljbıi ra sid urumundoal mak herz amant atsnıazh,o b�i r şeydir. Ancak çbıükyaürklt aemrhi llilkie deydi vek aybedilezcaemka no lmadığıinnaa nmıljtık. Buradsaa va�kaa tıltmaar afloılsaın laadrı nbai rtakvıamt anseveirdl­ik dialaorrıt ayaat maki stemiyorAukms.in e,k an�gıö rü�otlea nv atanda�ları­ nınd a- ki sayılbairrhı a ylyiü ksekhtait,t bae lkçio ğunlukitdai lebri-rkaç is­ tisnial Yeu nanistasna'vına dşı ljkıa lmasıniıs terkaeynn ı vatansevheirsl­ik siylhea rekeettt ikleirnianneı yorum. KraKlo nstantivneot sa rafsızsliıyka setdiensit ekleyeknalre�roıe k adar rahtalıkvleaa yrım yapmaksıziılnes rüir üleAnl,m ant araftavrelb ıiğlıbe i le Yunanç ıkarlavreım niıl liid eallhearnie danu ğrunvae yad eğerskizü çükp o­ litihkeas aplarkınuar bane ttikleirdid iarlıanın- bui ddialoa zraam any aban­ cım emleketlepredke kıymveetr iliyoçroduka- �ırbiır b içimdbeü yütüıüp savapljr opgaandasiıç ikna steyna yıldığiınnaan ıyoruAml.m anya'kyaar �ı birk orkub,e lkis onunda zakfaezrain acağiınnaan çb,ö ylbei r� eyo labilirdi, fakaİtt ilDaefv letlerkia'rnljaeık tibfi rs empatvie yab ile obnillaer yıann ında sava�gai rmeaks lbaah isk onusoul amazd2)ı .( KralK onstantinosk'aar �ilıe rsiü rülenldeerb üyükç apthaa ksıvze i ki 2)o devirodleakyil kaanr�arna mış veg erekçlesroi� kkalnıvlıket arafstıezlıtkekldiaek b ihleernk evsairn­ dı�nıo rmaslo nuç böyleB roisltaÜocnlai kvebrrs.i tPersofRfnB.d.Me onw aıv"aınr mışo ldubğöuy le bir hükmeka tılmarnak elddee gil(dRirBM .o waHt,i soturyEf u ropean CDiliptm l,so 5.ma7 v eyed evanu).