YAġLILARDA DÖRT ADIM KARE TESTĠNĠN GEÇERLĠLĠK VE GÜVENĠLĠRLĠK ÇALIġMASI Emir Ġbrahim IġIK Mayıs 2014 DENĠZLĠ YAġLILARDA DÖRT ADIM KARE TESTĠNĠN GEÇERLĠLĠK VE GÜVENĠLĠRLĠK ÇALIġMASI Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Emir Ġbrahim IġIK DanıĢman: Doç. Dr. Filiz ALTUĞ Mayıs, 2014 DENĠZLĠ İ ii TEġEKKÜR Tezin planlanmasında, içeriğinin düzenlenmesinde, tez sonuçlarının yorumlanmasında ve tezin her aĢamasındaki desteklerinden dolayı ve lisansüstü eğitimimin her aĢamasındaki desteklerinden dolayı tez danıĢmanım Sayın Doç. Dr. Filiz ALTUĞ‟a, Tezin içeriğinin düzenlenmesinde, sonuçlarının yorumlanmasında ve lisansüstü eğitimimin her aĢamasındaki desteklerinden dolayı Pamukkale Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu Müdürü Sayın Prof. Dr. Uğur CAVLAK‟a, Tez sürecimde yaptığı katkı ve desteklerinden dolayı Pamukkale Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu AraĢtırma Görevlileri Sayın Fzt. Gönül KILAVUZ‟a, Sayın Fzt. Harun TAġKIN‟a, Sayın Fzt. AyĢe ÜNAL‟a. Lisans eğitimim boyunca bana örnek olan hocalarım Sayın Doç. Dr. Ferdi BAġKURT‟a, Sayın Doç. Dr. Zeliha BAġKURT‟a, Sayın Uzm. Fzt. Ayla GÜNAL‟a, Sayın Uzm. Fzt. Tuba ĠNCE PARPUCU‟ya, Eğitim hayatım boyunca bana emeği geçen tüm hocalarıma, Beraber çalıĢmaktan mutluluk duyduğum çalıĢma akıĢında bana destek olan ve yardımlarını esirgemeyen, dostlarım Sayın Fzt. Musa ÇANKAYA‟ya, Sayın Fzt. Mesut ERGAN‟a, Sayın Uzm. Fzt. Bircan YÜCEKAYA‟ya, Sayın Fzt. Zeynel Abidin ÇAPA‟ya, Sayın Fzt. Erdi CEYLANĠ‟ye, Sayın Fzt. Ġdris DOĞAN‟a, Yüksek lisans eğitimimin her aĢamasındaki yardımlarından dolayı Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsünün değerli personellerine, Teze katkı veren tüm katılımcılara, Hayatımın her aĢamasında olduğu gibi tez sürecinde de verdikleri karĢılıksız destekleri ve sevgileri ile beni yalnız bırakmayan aileme, En içten sevgi, saygı ve teĢekkürlerimi sunarım. iii Bu tezin tasarımı, hazırlanması, yürütülmesi, araĢtırılmalarının yapılması ve bulgularının analizlerinde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini; bu çalıĢmanın doğrudan birincil ürünü olmayan bulguların, verilerin ve materyallerin bilimsel etiğe uygun olarak kaynak gösterildiğini ve alıntı yapılan çalıĢmalara atfedildiğini beyan ederim. Ġmza : Öğrenci Adı Soyadı : Emir Ġbrahim IġIK iv ÖZET YAġLILARDA DÖRT ADIM KARE TESTĠNĠN GEÇERLĠLĠK VE GÜVENĠLĠRLĠK ÇALIġMASI IġIK, Emir Ġbrahim Yüksek Lisans Tezi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon ABD Tez yöneticisi: Doç. Dr. Filiz ALTUĞ Mayıs 2014, 67 sayfa Bu çalıĢma dengeyi değerlendirmek için kullanılan Dört Adım Kare Testi (DAKT)’nin yaĢlılarda geçerlilik ve güvenilirlik çalıĢmasını yapmak amacıyla planlanmıĢtır. AraĢtırmaya 65–85 yaĢ aralığında 80 yaĢlı birey alınmıĢtır. Olguların 44’ü erkek, 36’sı kadındır. YaĢ ortalamaları 72.69±5.09 yıldır. Bu araĢtırmada olguların denge yetenekleri Berg Denge Skalası (BDS), Süreli Kalk Yürü Testi (SKYT) Fonksiyonel Uzanma Testi (FUT), Tek Ayak Üzerinde Durma Testi (TAÜD )ve Dört Adım Kare Testi (DAKT) ile değerlendirilmiĢtir. DAKT’nin geçerliliği için daha önce geçerlilik ve güvenilirliği saptanmıĢ testler ile DAKT testi skorları karĢılaĢtırılmıĢtır. Dinamik testler ile anlamlılık düzeyi orta-yüksek, statik testler ile zayıf-orta korelasyon içinde oldukları saptanmıĢtır. Cronbach Alpha ölçümü sonucu ise .96 olarak bulunmuĢtur. Bu sonuçlara göre DAKT yaĢlılar için geçerli ve güvenilir bir testtir. Anahtar Kelimeler: Denge, YaĢlı, Dört Adım Kare Testi v ABSTRACT RELIABILITY AND VALIDITY OF FOUR STEP SQUARE TEST IN OLDER ADULTS IġIK, Emir Ġbrahim M.Sc. Thesis in Physical Therapy and Rehabilitation Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Filiz ALTUG May 2014, 67 pages The aim of this Cross-sectional descriptive study was to determine the reliability and validity of Four Step Square Test (FSST) for use to evaluate balance ability in older adults. 44 men and 36 women (N=80; mean age, 72.69±5.09 yr) were participated. Participans performed the FSST, the Time Up & Go (TUG) test, the Functional Reach test, the One Leg Standing test and completed the Berg Balance Scale (BBS). The FSST has good Cronbach’s Alpha (.96) and had good correlations with the two dynamic balance measures (correlation coefficients fort he TUG, .59; BBS, .64). The results obtained from this study indicate that the FSST is also a reliable and valid tool for measuring the dynamic balance ability in older adults. Keywords: Balance, Geriatrics, Four Step Square Test vi ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa Tez Onay Sayfası .............................................................................................................. i Bilimsel Etik Sayfası ........................................................................................................ ii TeĢekkür ………… .......................................................................................................... iii Özet …………………………………………………………………………….iv Abstract ………….. .......................................................................................................... v Ġçindekiler…… ................................................................................................................ vi ġekiller Dizini ............................................................................................................... viii Resimler Dizini ............................................................................................................... ix Tablolar Dizini ................................................................................................................. x Simgeler ve Kısaltmalar Dizini ........................................................................................ xi 1. GĠRĠġ………………… .............................................................................................. 13 2. KURAMSAL BĠLGĠLER VE LĠTERATÜR TARAMASI ........................................ 15 2.1. YaĢlılığın Tanımı ................................................................................ ……........ 15 2.2. YaĢlanmaya Bağlı Fizyolojik DeğiĢiklikler ...................................................... 16 2.2.1. Kardiyovasküler Sistem ............................................................................. 16 2.2.2. Pulmoner Sistem. ........................................................................................ 16 2.2.3. Deri .............................................................................................................. 17 2.2.4. Gastrointestinal Sistem ............................................................................... 17 2.2.5. Endokrin Sistem. ......................................................................................... 18 2.2.6. Ürogenital Sistem ........................................................................................ 18 2.2.7. Nörolojik Sistem ........................................................................................ 19 2.2.8. Kas Ġskelet Sistemi. ..................................................................................... 19 2.3. YaĢlılarda Sık Görülen Önemli Sorunlar ............................................................. 20 2.3.1. Hipertansiyon ............................................................................................. 20 2.3.2. Koroner Arter Hastalığı. ............................................................................. 21 2.3.3. Diabetes Mellitus ........................................................................................ 21 2.3.4. Kronik Ağrı ................................................................................................ 22 2.3.5. Osteoporoz. ................................................................................................. 22 2.4. YaĢlılarda Denge Bozukluğu ve DüĢmeler ......................................................... 22 2.4.1. Dengenin Nöroanatomisi ........................................................................... 23 2.4.1.1. Proprioseptif Duyu .................................................................................. 23 2.4.1.2. Vizüel Sistem .......................................................................................... 24 2.4.1.3. Vestibüler Sistem .................................................................................... 24 2.4.2.4. Retiküler Formasyon ............................................................................... 25 2.4.1.5. Serebellum ............................................................................................. 25 vii 2.4.2. Denge Bozukluğuna Neden Olabilecek YaĢa Bağlı DeğiĢiklikler ............. 26 2.5. DüĢmeler .............................................................................................................. 28 2.5.1. YaĢlılarda DüĢme Ġnsidansı ........................................................................ 28 2.5.2. YaĢlılarda DüĢme Risk Faktörleri. .............................................................. 29 2.6. Dengenin Değerlendirilmesi ................................................................................ 30 3. MATERYAL VE METOT ......................................................................................... 32 3.1. ÇalıĢmanın Yapıldığı Yer .................................................................................... 32 3.2. ÇalıĢmanın Süresi ................................................................................................ 32 3.3. Katılımcılar .......................................................................................................... 32 3.4. Değerlendirme Yöntemleri................................................................................... 33 3.4.1. Kognitif Fonksiyonların Değerlendirilmesi ............................................. 33 3.4.1.1. Hodkinson Mental Test ......................................................................... 33 3.4.2. Statik Testler ............................................................................................ 34 3.4.2.1. Tek Ayak Üzerinde Durma Testi (TAÜD) ........................................... 34 3.4.2.2. Fonksiyonel Uzanma Testi (FUT) ........................................................ 35 3.4.3. Dinamik Testler .......................................................................................... 36 3.4.3.1.Dört Adım Kare Testi (DAKT) ............................................................. 36 3.4.3.2. Süreli Kalk Yürü Testi (SKYT) ........................................................... 37 3.4.3.3. Berg Denge Skalası (BDS)................................................................... 37 3.5. Test-Tekrar Test Güvenilirliği ............................................................................. 38 3.6. Ġstatistiksel Analiz ................................................................................................ 39 4. BULGULAR ............................................................................................................... 40 4.1. Olguların Demografik Özellikleri ........................................................................ 40 4.2. Olguların Denge Yeteneği Dağılımları ................................................................ 42 5. TARTIġMA ................................................................................................................ 45 5.1. Cronbach Alpha ................................................................................................... 51 5.2. EĢ Zamanlı Geçerlilik .......................................................................................... 52 6. SONUÇ............. .......................................................................................................... 53 7. KAYNAKLAR ........................................................................................................... 54 8. EKLER........ ................................................................................................................ 61 Ek-1............. ................................................................................................................ 61 Ek-2................... .......................................................................................................... 62 Ek-3................... .......................................................................................................... 63 Ek-4............. ................................................................................................................ 64 Ek-5................... .......................................................................................................... 65 Ek-6................... .......................................................................................................... 66 9. ÖZGEÇMĠġ ................................................................................................................ 67