SUTLIĆ VANJA UVODU POVIJESNO MIŠLJENJE DEMETRA Filosofska biblioteka Dimitrija Savića SUTLIĆ VANJA UVODU POVIJESNO MIŠLJENJE DEMETRA Filosofska biblioteka Dimitrija Savića if ,~ .: ;. VANJA SUTLIĆ UVOD U POVIJESNO MIŠUENJE I Povijest Hegelovoj filozofiji II n Marxovo mišljenje historije i zameci povijesnog mišljenja if ,~ .: ;. VANJA SUTLIĆ UVOD U POVIJESNO MIŠUENJE I Povijest Hegelovoj filozofiji II n Marxovo mišljenje historije i zameci povijesnog mišljenja SUTLIĆ VANJA UVOD Vanja Sutlić je, nakon perioda sloma tzv. njemačkog klasič­ U noga idealizma u XIX stoljeću, te uz dva tri pokušaja, da POVIJESNO MIŠLJENJE se odista bude čovjekom, mislim na Marxa, Nietzschea i Heideggera, pokazao i trajno življenjem svojim dokazivao, HEGEL-MARX daje misliti i biti za čovjeka i u čovjekujedno te isto. Misliti je isto što i putovati, lutati, ali isto-vremeno i sabrano biti. Sabrano, znači biti tako da sabireš, zbireš, bereš smisao kojeg nema, ali ga se ima iznaći, jer je inače sve što >>}est« i što se »zbiva« uzaludno, sporedno i tek prikriveno rasulo. Priredili Tako viđeno i iskušeno zaista misliti radikalno je drugo i Dr. Damir Barbarić - Biserka Drbohlav - različito od »znanstvenog mišljenja«, »religijskog uvjere Dr .. Dimitrije Savić nja«, »nacionalnog osjećanja«, »partijskog opredjeljenja« i tome sličnog. U razlici spram te i takove, na bit čovjeka nataložene prljavštine, misliti je isto što i omogućavati da čovjek prosjaji u svojoj čovječnosti i ljepoti. To je umio Vanja Sutlić. Branko Despot (1989) DEMETRA Filosofska biblioteka Dimitrija Savića ZAGREB 1994 SUTLIĆ VANJA UVOD Vanja Sutlić je, nakon perioda sloma tzv. njemačkog klasič­ U noga idealizma u XIX stoljeću, te uz dva tri pokušaja, da POVIJESNO MIŠLJENJE se odista bude čovjekom, mislim na Marxa, Nietzschea i Heideggera, pokazao i trajno življenjem svojim dokazivao, HEGEL-MARX daje misliti i biti za čovjeka i u čovjekujedno te isto. Misliti je isto što i putovati, lutati, ali isto-vremeno i sabrano biti. Sabrano, znači biti tako da sabireš, zbireš, bereš smisao kojeg nema, ali ga se ima iznaći, jer je inače sve što >>}est« i što se »zbiva« uzaludno, sporedno i tek prikriveno rasulo. Priredili Tako viđeno i iskušeno zaista misliti radikalno je drugo i Dr. Damir Barbarić - Biserka Drbohlav - različito od »znanstvenog mišljenja«, »religijskog uvjere Dr .. Dimitrije Savić nja«, »nacionalnog osjećanja«, »partijskog opredjeljenja« i tome sličnog. U razlici spram te i takove, na bit čovjeka nataložene prljavštine, misliti je isto što i omogućavati da čovjek prosjaji u svojoj čovječnosti i ljepoti. To je umio Vanja Sutlić. Branko Despot (1989) DEMETRA Filosofska biblioteka Dimitrija Savića ZAGREB 1994 r DEMETRA FILOSOFSKA BIBLIOTEKA DIMITRIJA SA VIĆA_ Knjiga 5 SADRŽAJ ISBN 86-81877-02-X Napomena priređivača . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. XI-XIII Recenzenti PRVI DIO: POVIJEST U HEGELOVOJ FILOZOFIJI Dr o Branko Despot I. UVOĐENJE U HEGELOV FILOZOFIJSKI SUSTAV Boris Hudoletnjak Mjesto povijesti u Hegelovoj filozofiji ................. 3 Sustav - metoda - znanost .......................... 5 Spekulativna metoda u prikazu sustava u Enciklopediji ... 7 Znanost logike ................................... 9 Filozofija prirode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 15 Knjiga je objavljena uz novčanu potporu Zaklade otvoreno društvo - Hrvatska Filozofija duha ................................... 16 i Ministarstva znanost; tehnologije i informatike Republike Hrvatske II. »PAD« IDEJE U »DRUGOBITAK« (FILOZOFIJU PRIRODE) I POVRATAK (AN-UND-FUR-SICH -SEIN) ILI KRUŽNI NAPREDAK Prelaz ideje u povijest ............................. 21 »Svjetsko sudište« ................................. 23 Z asV t o Io deJ· a mora past i u prost or· I ·vrI·jem?e o ............ . 24 Istina ........................................... 25 Usud narodnih duhova ............................. 26 Tehnički urednik Hod svjetskog duha k svojemu pojmu ................. 29 Filozofija povijesti - povijest filozofije ................. 30 Zdenko Šimek Samoproizvođenje i samospoznaja ideje u vremenu ...... 31 Likovna oprema Pitanje svrhe ..................................... 33 Miroslav Ozmec-EPROMA III. NEKE PRE TPOS TA VKE SVJETSKE POVIJESTI Tisak O državi ............................. '. . . . . . . . . .. 35 »Varteks« Tiskara dooooo Apsolut i vrijeme (unutrašnja i vanjska vremenitost) ..... 37 Varaždin Filozofijsko osporavanje političkoga u vremenu ......... 39 VII r DEMETRA FILOSOFSKA BIBLIOTEKA DIMITRIJA SA VIĆA_ Knjiga 5 SADRŽAJ ISBN 86-81877-02-X Napomena priređivača . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. XI-XIII Recenzenti PRVI DIO: POVIJEST U HEGELOVOJ FILOZOFIJI Dr o Branko Despot I. UVOĐENJE U HEGELOV FILOZOFIJSKI SUSTAV Boris Hudoletnjak Mjesto povijesti u Hegelovoj filozofiji ................. 3 Sustav - metoda - znanost .......................... 5 Spekulativna metoda u prikazu sustava u Enciklopediji ... 7 Znanost logike ................................... 9 Filozofija prirode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 15 Knjiga je objavljena uz novčanu potporu Zaklade otvoreno društvo - Hrvatska Filozofija duha ................................... 16 i Ministarstva znanost; tehnologije i informatike Republike Hrvatske II. »PAD« IDEJE U »DRUGOBITAK« (FILOZOFIJU PRIRODE) I POVRATAK (AN-UND-FUR-SICH -SEIN) ILI KRUŽNI NAPREDAK Prelaz ideje u povijest ............................. 21 »Svjetsko sudište« ................................. 23 Z asV t o Io deJ· a mora past i u prost or· I ·vrI·jem?e o ............ . 24 Istina ........................................... 25 Usud narodnih duhova ............................. 26 Tehnički urednik Hod svjetskog duha k svojemu pojmu ................. 29 Filozofija povijesti - povijest filozofije ................. 30 Zdenko Šimek Samoproizvođenje i samospoznaja ideje u vremenu ...... 31 Likovna oprema Pitanje svrhe ..................................... 33 Miroslav Ozmec-EPROMA III. NEKE PRE TPOS TA VKE SVJETSKE POVIJESTI Tisak O državi ............................. '. . . . . . . . . .. 35 »Varteks« Tiskara dooooo Apsolut i vrijeme (unutrašnja i vanjska vremenitost) ..... 37 Varaždin Filozofijsko osporavanje političkoga u vremenu ......... 39 VII Sadržaj Sadržaj Kraj povijesti ..................................... 40 Realizacija onto-teo-Iogike u tehno-logici .............. 71 Samospoznaja slobode u državi i pojam čovjeka ......... 40 Samoproizvođenje kao bit duha ...................... 73 Samoozbiljenje duha u apsolutnom znanju ............. 73 IV. NARODI I INDIVIDUUMI U RAZVOJU DUHA DO Hegelova kritika Kantove »stvari o sebi« .............. 74 SEBE SAMA, TO JEST U POVIJESTI Kategorije i sheme Hegelove eksplikacije povijesti ....... 75 Interes uma ...................................... 43 Analogija s Marxom ............................... 76 Jedna usporedba s Marxom ......................... 44 Filozofija povijesti - tehnologija povijesti .............. 45 VI. POVIJEST KAO SAMOUSPOSTAVA Povijesno pravo naroda ............................ 47 APSOLUTNOG DUHA J edinstvo idealnog i realnog ......................... 49 Sloboda u povijesti - cjelovitost cjeline ................ 89 Naturalističke interpretacije Hegela i scijentističke Četiri svjetsko-historijska carstva ..................... 91 interpretacije Marxa ............................... 50 Sheme razvoja uma kao supstancije-subjekta povijesnog Neponovljivost povijesnih zbivanja .................... 51 zbivanja ......................................... 92 Princip individuacije ............................... 53 Temeljno metafizičko pitanje na tlu grčke filozofije ...... 93 Nietzsche i Marx .................................. 54 Novovjekovni obrat: od prisutnosti prisutnoga do Sudbina prevladanih naroda ......................... 56 predmetnosti predmetnoga .......................... 94 Individuumi u službi svjetskog duha .................. 57 Hegel i metafizička tradicija pitanja o biću kao biću 96 Narod bez države nije povijesni narod ................. 58 Hegel i Aristotel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 98 V. ONTO-LOGIČKA STRUKTURA POVIJESTI Apsolutna raskrivenost duha istinstvuje u slobodi cjeline ... 99 Počeci utemeljenja države .......................... 59 Ozbiljenje cjeline kao istine u Marxa ................... 99 O barbarstvu i civilizaciji ........................... 59 Ontologijska granica povijesnosti ...................... 101 Rat - borba za priznanje ........................... 60 Apsolutna znanost - konačište duha u njegovoj slobodi .... 103 Pojam konkretnog (jedinstvo općeg, posebnog i Orijentalno carstvo kao polazište samoozbiljenja duha ..... 106 pojedinačnog) .................................... 61 Prvo posredovanje duha - u grčkom carstvu ............. 108 Konkretna ideja u mediju svjetske povijesti . . . . . . . . . . . .. 62 Sazrijevanje duha u Rimskome carstvu ................. 109 Onto-Iogička struktura i trajanje svjetske povijesti . . . . . . .. 63 Identitet logičkog i historijskog ...................... 63 VII. UM I VRIJEME Filozofija prirode i Filozofija duha jesu aneks logici kao Protuslovlje i razrješenja subjekt-objekt relacije ....... 111 onto-teo-Iogici .................................... 65 O kazivanju, prevođenju i interpretiranju ............ 115 O logičkom i historijskom u Marxa ................... 66 Istina samosvjesnog uma .......................... 118 Dijalektička metoda (konstruktivna i destruktivna Um i vrijeme u Hegelovu sustavu .................. 118 dijalektika) ...................................... 67 Hegelova anticipacija posthegelovske filozofije Medij zbivanja Marxove i Hegelove dijalektike .......... 69 (Feuerbach, Marx, Nietzsche) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 VIII IX Sadržaj Sadržaj Kraj povijesti ..................................... 40 Realizacija onto-teo-Iogike u tehno-logici .............. 71 Samospoznaja slobode u državi i pojam čovjeka ......... 40 Samoproizvođenje kao bit duha ...................... 73 Samoozbiljenje duha u apsolutnom znanju ............. 73 IV. NARODI I INDIVIDUUMI U RAZVOJU DUHA DO Hegelova kritika Kantove »stvari o sebi« .............. 74 SEBE SAMA, TO JEST U POVIJESTI Kategorije i sheme Hegelove eksplikacije povijesti ....... 75 Interes uma ...................................... 43 Analogija s Marxom ............................... 76 Jedna usporedba s Marxom ......................... 44 Filozofija povijesti - tehnologija povijesti .............. 45 VI. POVIJEST KAO SAMOUSPOSTAVA Povijesno pravo naroda ............................ 47 APSOLUTNOG DUHA J edinstvo idealnog i realnog ......................... 49 Sloboda u povijesti - cjelovitost cjeline ................ 89 Naturalističke interpretacije Hegela i scijentističke Četiri svjetsko-historijska carstva ..................... 91 interpretacije Marxa ............................... 50 Sheme razvoja uma kao supstancije-subjekta povijesnog Neponovljivost povijesnih zbivanja .................... 51 zbivanja ......................................... 92 Princip individuacije ............................... 53 Temeljno metafizičko pitanje na tlu grčke filozofije ...... 93 Nietzsche i Marx .................................. 54 Novovjekovni obrat: od prisutnosti prisutnoga do Sudbina prevladanih naroda ......................... 56 predmetnosti predmetnoga .......................... 94 Individuumi u službi svjetskog duha .................. 57 Hegel i metafizička tradicija pitanja o biću kao biću 96 Narod bez države nije povijesni narod ................. 58 Hegel i Aristotel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 98 V. ONTO-LOGIČKA STRUKTURA POVIJESTI Apsolutna raskrivenost duha istinstvuje u slobodi cjeline ... 99 Počeci utemeljenja države .......................... 59 Ozbiljenje cjeline kao istine u Marxa ................... 99 O barbarstvu i civilizaciji ........................... 59 Ontologijska granica povijesnosti ...................... 101 Rat - borba za priznanje ........................... 60 Apsolutna znanost - konačište duha u njegovoj slobodi .... 103 Pojam konkretnog (jedinstvo općeg, posebnog i Orijentalno carstvo kao polazište samoozbiljenja duha ..... 106 pojedinačnog) .................................... 61 Prvo posredovanje duha - u grčkom carstvu ............. 108 Konkretna ideja u mediju svjetske povijesti . . . . . . . . . . . .. 62 Sazrijevanje duha u Rimskome carstvu ................. 109 Onto-Iogička struktura i trajanje svjetske povijesti . . . . . . .. 63 Identitet logičkog i historijskog ...................... 63 VII. UM I VRIJEME Filozofija prirode i Filozofija duha jesu aneks logici kao Protuslovlje i razrješenja subjekt-objekt relacije ....... 111 onto-teo-Iogici .................................... 65 O kazivanju, prevođenju i interpretiranju ............ 115 O logičkom i historijskom u Marxa ................... 66 Istina samosvjesnog uma .......................... 118 Dijalektička metoda (konstruktivna i destruktivna Um i vrijeme u Hegelovu sustavu .................. 118 dijalektika) ...................................... 67 Hegelova anticipacija posthegelovske filozofije Medij zbivanja Marxove i Hegelove dijalektike .......... 69 (Feuerbach, Marx, Nietzsche) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 VIII IX