KONYA İLAHİYAT DERNEĞİ YAYINLARI Yayın No: 7 Kongre / Sempozyum / Toplantı: 5 MODERN ÇAĞDA AHLAK: 7-8 Mayıs 2010 KONYA 1. Baskı: Şubat 2012, Konya ISBN: 978-975-01799-6-9 Sempozyum Düzenleme Üst Kurulu Prof. Dr. Ahmet Önkal (Başkan) Prof. Dr. Hüsamettin Erdem Prof. Dr. Mustafa Tavukçuoğlu Prof. Dr. Mehmet Bayyiğit Doç. Dr. Naim Şahin Doç. Dr Bayram Dalkılıç Doç. Dr. Abdülkerim Bahadır Doç. Dr. İsmail Taş Doç. Dr. Galip Atasagun Sempozyum Yürütme Kurulu Prof. Dr. Ahmet Önkal (Başkan) Prof. Dr. Hüsamettin Erdem Doç. Dr. Naim Şahin Doç. Dr Bayram Dalkılıç Doç. Dr. Hidayet Işık Doç. Dr. Adem Şahin Doç. Dr. Hayri Erten Doç. Dr. Muhittin Okumuşlar Arş. Gör. Dr. Mehmet Harmancı Redaksiyon: Prof. Dr. Hüsamettin Erdem Arş. Gör. Feyza Demir Sempozyum Sekreteryası Arş. Gör. Fatih Arslan Arş. Gör. Yusuf Daşdemir Arş. Gör. Sevde Düzgüner Dizgi/sayfa düzeni/kapak: Doç. Dr. Muhiddin Okumuşlar Arş. Gör. Necmeddin Güney Baskı/cilt: Sebat Ofset Matbaacılık Matbaacılar Sitesi, Yayın Cd. 6. Blok No: 2 Karatay/KONYA Tel:0.332.3420153 [email protected] Basım Tarihi: Şubat 2012 Sertifika No: 16198 MODERN ÇAĞDA AHLAK - - SEMPOZYUM 7 - 8 MAYIS 2010 ALAADDİN KEYKUBAT SALONU - KONYA İÇİNDEKİLER Takdim............................................................................................................................................9 Kur’ân-ı Kerîm Tilâveti................................................................................................................11 PROTOKOL VE AÇILIŞ KONUŞMALARI...............................................................................13 BİRİNCİ GÜN / BİRİNCİ OTURUM AHLAK-SİYASET-MODERNİTE 1. TEBLİĞ NİÇİN AHLAKLI OLMALIYIM? Yrd. Doç. Dr. Fazıl KARAHAN.......................................................................................26 2. TEBLİĞ SİYASİ AHLAK BAĞLAMINDA ULUSLAR ARASI SİYASET AHLAKI Prof. Dr. Hüsamettin ERDEM..........................................................................................37 3. TEBLİĞ MODERNİTENİN DİNÎ AHLÂK’A MEYDAN OKUMASINA İLİŞKİN BİR ÇÖZÜMLEME -FEUERBACH ÖRNEĞİ- Yrd. Doç. Dr. Fatih TOKTAŞ............................................................................................55 MÜZAKERE Doç. Dr. Mehmet AKGÜL................................................................................................63 BİRİNCİ GÜN / İKİNCİ OTURUM DİN VE AHLAK 1. TEBLİĞ AHLAKIN TEŞEKKÜLÜNDE DİNİN YERİ Doç. Dr. Kamil GÜNEŞ.....................................................................................................76 2. TEBLİĞ DİNDEN AHLAKA DOĞRU: AHLAKİ DEĞERLERİN TEŞEKKÜLÜ VE GERÇEKLEŞTİRİLMESİNDE DİNİN YERİ Doç. Dr. Fethi Kerim KAZANÇ.......................................................................................93 3. TEBLİĞ AHLAKÎ BİR YAŞAMIN MOTİVE EDİCİ UNSURU OLARAK DİN Yrd. Doç. Dr. Ferhat AKDEMİR....................................................................................107 4. TEBLİĞ DOGMATİK DİNDARLIK VE DİN REFERANSLI FANATİZM Doç. Dr. Abdülkerim BAHADIR...................................................................................115 MÜZAKERE Prof. Dr. Ramazan BUYRUKÇU....................................................................................132 BİRİNCİ GÜN / ÜÇÜNCÜ OTURUM MODERN ÇAĞDA TOPLUM VE AHLAK 1. TEBLİĞ MODERN DÖNEM VE KÜRESEL ETİK İHTİYACI Doç. Dr. Mehmet TÜRKERİ...........................................................................................143 2. TEBLİĞ MODERN ÇAĞDA BİR AHLÂK HAREKETİ OLARAK “KÜRESEL AHLÂK” (GLOBAL ETHIC) Arş.Gör. Hümeyra KARAGÖZOĞLU...........................................................................153 3. TEBLİĞ MODERN DÜNYADA AHLAK/DEĞERLER EĞİTİMİ Prof. Dr. Celal TÜRER.....................................................................................................171 4. TEBLİĞ AHLAK YORUMLARININ ODAĞINDA ÖZNE VE NESNE OLARAK KADIN Dr. Hafsa Fidan Vidinli...................................................................................................187 MÜZAKERE Prof. Dr. İbrahim Hakkı AYDIN....................................................................................198 İKİNCİ GÜN / DÖRDÜNCÜ OTURUM / A SALONU AHLAKA ÇEŞİTLİ YAKLAŞIMLAR 1. TEBLİĞ GELENEKSEL AHLAK YA DA AHLAKİ GELENEKLERDEN DİZİ AHLAKINA: AHLAKI HAK SAKLASIN Yrd. Doç. Dr. Önder BİLGİN..........................................................................................217 2. TEBLİĞ SEKÜLER AHLAKIN İMKÂNI Prof. Dr. İbrahim Hakkı AYDIN....................................................................................227 3. TEBLİĞ AHLAKİ YÜKÜMLÜLÜK BAĞLAMINDA PRAGMATİK ETİK VE KANT ETİĞİNİN ELEŞTİRİSİ VE ALTERNATİF BİR ÇÖZÜMLEME GİRİŞİMİ Doç. Dr. Hüseyin Subhi ERDEM...................................................................................237 4 TEBLİĞ MEVLÂNÂ’NIN AHLAK ANLAYIŞININ GÜNÜMÜZE YANSIMALARI Doç. Dr. Naim ŞAHİN....................................................................................................249 MÜZAKERE Prof. Dr. Ahmet Kamil CİHAN......................................................................................262 İKİNCİ GÜN / DÖRDÜNCÜ OTURUM / B SALONU HUKUK VE AHLAK 1. TEBLİĞ HUKUK MU AHLÂK MI? -İslâm Nokta-i Nazarından Din-Ahlâk-Hukuk İlişkisi Bağlamında Bir İnceleme- Prof. Dr. Saffet KÖSE......................................................................................................273 2. TEBLİĞ AHLAK, HUKUK VE DİN Doç. Dr. Aliye ÇINAR.....................................................................................................307 3. TEBLİĞ BİR AHLAK KURALI YAPTIRIMI OLARAK SOSYAL BASKININ DOĞAL HUKUK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Doç. Dr. Osman ELMALI...............................................................................................319 4 TEBLİĞ HZ. PEYGAMBER (S.A.V)’İN ÖRNEK AHLÂKININ GÜNÜMÜZE TAŞINMASINDA HADİS/SÜNNETİN ROLÜ Arş. Gör. Dr. Musa ERKAYA.........................................................................................327 MÜZAKERE Prof. Dr. Muammer MUŞTA..........................................................................................366 İKİNCİ GÜN / BEŞİNCİ OTURUM / A SALONU AHLAK VE SOSYAL HAYAT 1. TEBLİĞ BİR MODERN AHLAK SORUNU OLARAK EKOLOJİK SORUMLULUK VE DOĞAL ÇEVREYİ ANLAMA VE KORUMADA İNSANA DÜŞEN YÜKÜMLÜLÜK Doç. Dr. Metin YASA......................................................................................................375 2. TEBLİĞ GELENEK VE MODERNİTE ETKİLEŞİMİ BAĞLAMINDA SPOR ETİĞİ Yrd. Doç. Dr. Nejdet DURAK........................................................................................385 3. TEBLİĞ İŞÇİ-İŞVEREN İLİŞKİLERİNDE İSLAM ÇALIŞMA AHLAKI Prof. Dr. Adem ESEN......................................................................................................403 4. TEBLİĞ TOPLUM DESTEKLİ POLİSLİK FELSEFESİNDE PRATİK AHLAKIN GEREKLİLİĞİ Mahmut ÇALIŞKAN.......................................................................................................427 MÜZAKERE Protokol ve Açılış Konuşmaları 7 Prof. Dr. Mehmet BAYYİĞİT.........................................................................................446 İKİNCİ GÜN / BEŞİNCİ OTURUM / B SALONU BİLİM VE AHLAK 1. TEBLİĞ GENETİK UYGULAMALARDA AHLAKİ TARTIŞMALAR Arş. Gör. Emine GÖÇER - Prof. Dr. Recep KILIÇ........................................................457 2. TEBLİĞ GENETİK: YENİ BİR BİLİM-DİN ÇATIŞMASI MI? Doç. Dr. M. Ali KİRMAN...............................................................................................467 3. TEBLİĞ BİR BİLİM AHLAKININ İMKANI: KUANTUM TEORİSİNDEN AHLAK FENOMENİNE Doç. Dr. Süleyman DÖNMEZ........................................................................................485 4. TEBLİĞ DİNLERDEKİ KOZMOGONİK VE ESKATOLOJİK ANLATILAR BAĞLAMINDA AHLAKI YENİDEN DÜŞÜNMEK Arş. Gör. Dr. Ramazan ADIBELLİ.................................................................................497 MÜZAKERE Yrd. Doç. Dr. Zikri YAVUZ............................................................................................508 İKİNCİ GÜN / ALTINCI OTURUM SÖZLÜ KÜLTÜR, MEDYA VE AHLAK 1. TEBLİĞ TOPLUMUMUZDA AHLAKİ DEĞERLERİN SOSYAL KONTROL İŞLEVİ Doç. Dr. Hayri ERTEN....................................................................................................517 2. TEBLİĞ İLETİŞİM ARAÇLARININ AHLAK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Prof. Dr. Ömer ÖZDEN..................................................................................................537 3. TEBLİĞ AHLAKI OLUMLU VE OLUMSUZ ETKİLEYEN BİR OLGU OLARAK REKLAM FİLMLERİ Arş. Gör. Sevde DÜZGÜNER........................................................................................545 4. TEBLİĞ GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE KISSA KÜLTÜRÜ VE MODERN ÇAĞIN AHLAK DÜŞÜNCESİNE KATKILARI Doç. Dr. Cevdet KILIÇ....................................................................................................567 MÜZAKERE Dr. Mehmet HARMANCI...............................................................................................595 İKİNCİ GÜN / YEDİNCİ OTURUM DEĞERLENDİRME....................................................................................................................605 9 Takdim Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi olarak Mayıs 2006’dan itibaren her yıl aksatmadan gerçekleştirerek artık gelenekselliği tartışma götürmez hâle gelen bilimsel sempozyumlar serisinin beşincisini 07-08 Mayıs 2010 tarihlerinde başarıyla tamamlama imkânını lütfeden Yüce Rabbimize sonsuz şükürler olsun. Mâlum olduğu üzere bu defa Sempozyumumuzun konusu: “Modern Çağda Ahlâk” olarak belirlenmişti. Ahlâkî yozlaşmanın bireysel ve top- lumsal etkilerini acı örnekleriyle her gün müşahede ettiğimiz bir dönemde, ahlâka meydan okuyan faktörler başta olmak üzere çağımızın ahlâk prob- lemini ele almak ve ahlâkî değerlerin Yüce Dinimizin öngördüğü çerçevede inşaı noktasına bilimsel bir mercek tutmak, hiç şüphesiz son derece önemli bir konudur. Böylesi önemli bir konuda, her biri alanının uzmanı olan değerli bilim adamlarımızın Sempozyumumuz vesilesi ile iki gün boyunca sundukları ve tartışılarak olgunlaşan tebliğlerini Konya İlâhiyat Derneği adına neşre- derek hem bilim âlemine hem de ahlâkı dert edinen toplumumuzun her kesimine sunmayı bir görev bildik. Bu vesile ile “Modern Çağda Ahlâk” konulu Sempozyum Kitabı’nı neşre imkân sağlayan başta bildiri ve müzakere sahibi değerli bilim adam- larımıza, Sempozyumun gerçekleşmesinde olduğu gibi kitap hâline getiri- lip yayınlanmasında da emek ve desteği olan tüm kişi ve kuruluşlara, özellikle Büyükşehir Belediyemizin kıymetli Genel Sekreteri Haşmet Okur Bey’e, Biberciler İnşaat Şirketi’nin çok değerli Yönetim Kurulu üyelerine ve Felsefe ve Din Bilimleri Bölümümüzün Başkanı Prof. Dr. Hüsamettin Erdem ile emeği geçen tüm öğretim elemanı arkadaşlarıma şükranlarımı arzediyorum. Prof. Dr. Ahmet ÖNKAL Konya İlâhiyat Derneği Başkanı 10 Modern Çağda Ahlak