T.C. OKAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE RUH SAĞLIĞI, SAĞLIK KAYGISI VE SAĞLIK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER Erkin ÜNALAN YÜKSEK LİSANS TEZİ PSİKOLOJİ ANABİLİM DALI PSİKOLOJİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DANIŞMAN Yrd. Doç. Dr. Ahmet TOSUN İSTANBUL, Ocak 2014 T.C. OKAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE RUH SAĞLIĞI, SAĞLIK KAYGISI VE SAĞLIK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER Erkin ÜNALAN YÜKSEK LİSANS TEZİ PSİKOLOJİ ANABİLİM DALI PSİKOLOJİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DANIŞMAN Yrd. Doç. Dr. Ahmet TOSUN İSTANBUL, Ocak 2014 T.C. OKAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE RUH SAĞLIĞI, SAĞLIK KAYGISI VE SAĞLIK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER Erkin ÜNALAN (112005121) YÜKSEK LİSANS TEZİ PSİKOLOJİ ANABİLİM DALI PSİKOLOJİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Tezin Enstitüye Teslim Edildiği Tarih :14.01.2014 Tezin Savunulduğu Tarih :26.12.2013 Tez Danışmanı :Yrd. Doç. Dr. Ahmet TOSUN Diğer Jüri Üyeleri :Yrd. Doç. Dr. İrem Erdem ATAK Dr. Hatice GÜNEŞ İSTANBUL, Ocak 2014 TEŞEKKÜR Bitirmiş olduğum tez çalışmam için; Tez danışmanım olarak çalışmamın plan ve uygulamasında bana elinden geldiği kadar zaman ayırabildiği ve tez sürecinde geçirmiş olduğum zor dönemlerde bana destek olan Sayın Yrd. Doç. Dr. Ahmet Tosun’a, Araştırmamı yürütmüş olduğum üniversitelerdeki veri toplama sürecinde bana yardımcı olan değerli akademisyenlere, Araştırmama katılarak çalışmama değer katan tüm üniversite öğrencilerine, Eğitim sürecimde hep yanımda olan ve benden sevgi, ilgi ve desteğini esirgemeyen ailem ve sevdiklerime, Yüksek lisans eğitimim boyunca, “2210 Doğrudan Yurtiçi Yüksek Lisans Burs Programı” aracılığıyla bana karşılıksız burs sağlayarak, akademik çalışmalarımı maddi kaygılar yaşamaksızın özenle devam ettirmemi sağlayan TÜBİTAK’a, Çok teşekkür ederim. i İÇİNDEKİLER SAYFA NO TEŞEKKÜR i İÇİNDEKİLER ii ÖZET iv ABSTRACT v SİMGELER VE KISALTMALAR vi TABLOLAR LİSTESİ vii BÖLÜM 1. GİRİŞ 1 1.1. RUH SAĞLIĞI 6 1.2. SAĞLIK KAYGISI 12 1.3. SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI 17 1.4. ALGILANAN SAĞLIK 28 BÖLÜM 2. GEREÇ ve YÖNTEM 37 2.1. ARAŞTIRMANIN ÖRNEKLEMİ 37 2.2. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI 37 2.3. VERİ TOPLAMA TEKNİĞİ VE PROSEDÜR 42 BÖLÜM 3. BULGULAR 43 3.1. BETİMLEYİCİ VERİLER 43 3.2. ARAŞTIRMANIN DEĞİŞKENLERİYLE İLGİLİ BULGULAR 47 ii 3.3. SAĞLIK ANKSİYETESİ PUANLARINDA GRUPLAR ARASI FARKLILIKLAR 52 3.4. SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARINDA GRUPLAR ARASI FARKLILIKLAR 56 3.5. RUH SAĞLIĞI VE SAĞLIK ANKSİYETESİ GRUPLARI ARASINDA SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI AÇISINDAN FARKLAR 62 3.6. SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI ALT FAKTÖRLERİ ARASINDA RUH SAĞLIĞI VE SAĞLIK ANKSİYETESİ AÇISINDAN FARKLAR 67 BÖLÜM 4.TARTIŞMA 69 4.1. RUH SAĞLIĞI ANALİZLERİ 70 4.2. SAĞLIK ANKSİYETESİ ANALİZLERİ 72 4.3. SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI ANALİZLERİ 73 4.4. ÖNERİLER 79 KAYNAKLAR 81 EKLER 89 ÖZGEÇMİŞ 101 iii ÖZET ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE RUH SAĞLIĞI, SAĞLIK KAYGISI VE SAĞLIK DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER Ünalan, E. Üniversite öğrencilerinde ruh sağlığı, sağlık kaygısı ve sağlık davranışları arasındaki ilişkiler, Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klinik Psikoloji Programı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013. Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin ruh sağlığı ve sağlık kaygısı düzeylerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile ilişkisinin belirlenmesi amacıyla betimleyici bir çalışma olarak hazırlanmıştır. Araştırmanın örneklemini Okan Üniversitesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, Yakın Doğu Üniversitesi, Doğuş Üniversitesi, Kadir Has Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi’nde Hukuk, İktisadi ve İdadi Bilimler, Fen-Edebiyat, İletişim, Mühendislik ve Hemşirelik fakültelerinde okumakta olan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 400 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Veriler Genel Sağlık Anketi, Sağlık kaygısı Ölçeği, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği ve bir adet kişisel bilgi formu ile elde edilmiştir. Verilerin analizinde t testi, tek yönlü ve çift yönlü varyans analizi ile Post Hoc testi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre ruh sağlığı düzeyi yüksek olan öğrenciler ile sağlık kaygısı düzeyi düşük olan öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları toplam skorlarının, diğer bağımsız değişken gruplarına göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğunu sonucuna varılmıştır. Elde edilen sonuçlar, algılanan sağlık düzeyi yüksek olan katılımcıların, diğer katılımcılara göre daha düşük psikolojik sorun düzeyi ve sağlık kaygısı skoruna ve daha yüksek sağlıklı yaşam biçimi davranışları skoruna sahip olduklarını göstermiştir. Bu sonuçların doğrultusunda toplum için ruh sağlığı ve sağlık kaygısı düzeyini optimum seviyelere getirmek adına bireysel destek verilmesi gereken öğrencilerin saptanması ve bu öğrencilere yönelik psikolojik danışmanlık hizmetlerinin oluşturulması, öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimiyle ilgili bilgilendirilmesine yönelik üniversite içi ve dışı faaliyetlerin nitelik ve niceliğinin arttırılması ve alanla ilgili akademik çalışmaların sayılarının arttırılması önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Ruh sağlığı, sağlık kaygısı, sağlık davranışları Tarih: 2014 iv SUMMARY THE RELATIONSHIPS BETWEEN MENTAL HEALTH, HEALTH ANXIETY AND HEALTH BEHAVIORS IN UNIVERSITY STUDENTS Ünalan, E. The relationships between mental health, health anxiety and health behaviors in universıty students, Okan University, Institute of Social Sciences, Master Thesis in Clinical Psychology, Istanbul, 2013. This descriptive study was done in order to define the relationship of the levels of mental health and health anxiety with healthy lifestyle behaviors in university students. 400 students from Okan University, Istanbul Bilgi University, Near East University, Doğuş University, Kadir Has University and Istanbul University in departments of Law, Economics and Administrative Sciences, Arts and Sciences, Communication, Engineering and Nursing who accepted to participate created the sample of the study. Data was collected by General Health Scale, Health Anxiety Scale, Healthy Lifestyle Behaviors Scale and one personal information form. In the analysis of the research, t test, one way and two way ANOVA and Post Hoc test were operated. According to the results of the study, the students who have high level of mental health and students who have low level of health anxiety have sigficantly higher healthy lifestyle behavior total scores than the other independent variable groups. The results also showed that participants who have high level of perceived health have lower psychological problem and health anxiety levels and higher level of healthy lifestyle behavior total scores. In direction of the results, the establishment of the university students who need individual support and the organization of psychological consultancy services for those students in order to balance the level of mental health and health anxiety in an optimum level for the society, increasing the quality and the quantity of the events for informing university students about healthy lifestyle and enlarging the academic studies which are related to the area are the main suggestions of this study. Keywords: Mental health, health anxiety, health behaviors Date: 2014 v SİMGELER VE KISALTMALAR n: Sayı %: Yüzde Min: Minimum Maks: Maksimum X: Aritmetik Ortalama Ss: Standart Sapma (Standard Deviation) vi TABLO LİSTESİ SAYFA NO Tablo 3.1 Öğrencilerin Tanıtıcı Özellikleri 42 Tablo 3.2 Cinsiyet Gruplarının Ruh Sağlığı Skor Ortalamaları 46 Tablo 3.3 Algılanan Sağlık Seviyelerine Göre Ruh Sağlığı Toplam Skorlarının Ortalamaları 47 Tablo 3.4 Tukey’s Post Hoc Sonuçlarına Göre Gruplar Arası Ruh Sağlığı Farklılıklarının Anlamlılık Düzeyleri 48 Tablo 3.5 Farklı Barınma Türü Gruplarının Ruh Sağlığı Skorlarının Ortalamaları 49 Tablo 3.6 Akademik Başarı Ortalaması ve Ruh Sağlığının Korelatif İlişkisi 49 Tablo 3.7 Farklı Cinsiyet Gruplarının Sağlık Kaygısı Skorlarının Ortalamaları 50 Tablo 3.8 Gelir Seviyesine Göre Sağlık Kaygısı Toplam Skorlarının Ortalamaları 51 Tablo 3.9 Algılanan Sağlık Seviyesine Göre Sağlık Kaygısı Skor Ortalamaları 52 Tablo 3.10 Tukey’s Post Hoc Sonuçlarına Göre Algılanan Sağlık Grupları Arasındaki Sağlık Kaygısı Farklılıkları 52 Tablo 3.11 Barınma Türü Gruplarındaki Sağlık Kaygısı Ortalamaları 53 Tablo 3.12 Akademik Başarı Ortalaması ile Sağlık Kaygısının Korelatif İlişkisi 54 Tablo 3.13 Cinsiyete Göre Sağlık Davranışları Toplam Skor Ortalamaları 55 Tablo 3.14 Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Alt Faktörlerinin Farklı Cinsiyetlerdeki Ortalamaları 55 vii