Institut Royal Colonial Belge Koninklijk Belgisch Koloniaal Instituut SECTION DES SCIENCES MORALES SECTIE VOOR MORELE EN POLITIEKE ET POLITIQUES WETENSCHAPPEN Mémoires. — Collection in-8°. Verhandelingen. — Verzameling Tome XVIII, fasc. 4 et dernier. in-8°. — B XVIII, afl. 4 en laatste. TONOLOGISCHE BIJDRAGE TOT DE STUDIE VAN HET WERKWOORD IN HET TSHILUBA DOOR Leo STAPPERS Met medewerking van Em. WILLEMS MISSIONARISSEN VAN SCHEUT ★ BRUXELLES BRUSSEL Librairie Falk filst Boekhandel Falk zoon, GEORGES VAN CAMPENHOUT, Sncceueur, GEORGES VAN CAMPENHOUT, Opvolger, 22, rue des Paroissiens, 22. 22, Parochianenstraat, 22. 1949 Publications de l’institut Royal Publicatiën van het Koninklijk Colonial Belge Belgisch Koloniaal Instituut En vente à la Librairie FALK Fils, G. VAN CAMPENHOUT, Succr. Téiéph. : 12.39.70 22, rue des Paroissiens, Bruxelles C. C. P. n» 142.90 Te koop in den Boekhandel FALK Zoon, G. VAN CAMPENHOUT, Opvolger. Telef. 12.39.70 22, Parochianenstraat, te Brussel Postrekening : 142 90 LISTE DES MÉMOIRES PUBLIÉS AU 20 OCTOBRE 1949. COLLECTION IN-8» SECTION DES SCIENCES MORALES ET POLITIQUES Tome l. Pagés, le R. P., Au Ruanda, sur les bords du lac Kivu (Congo Belge). Un royaume hamite au centre de l’Afrique (703 pages, 29 planches, 1 carte, 1933) . . fr. 280 * Tome II. Laman, K.-E., Dictionnaire kikongo-français (xciv-1183 pages, 1 carte, 1936) . . fr. 600 » Tome III. 1. Planquaert, le R. P. M., Les Jaga et les Bayaka du Kwango (184 pages, 18 plan­ ches, 1 carte, 1932)............................................................................................fr. 90 ■ 2. Louwers, O., Le problème financier et le problème économique au Congo Belge en 19Si (69 pages, 1933).......................................................................................fr. 25 » 3. Moxtoulle, le Dr L., Contribution d l'étude du déterminisme fonctionnel de l'industrie dans l’éducation de l'indigène congolais (48 p., 16 pl., 1934) . . fr. 60 » Tome IV. Mertens, le R. P. J., Les Badzing de la Kamtsha : 1. Première partie : Ethnographie (381 pages, 3 cartes, 42 figures, 10 planches, 1935)....................................................................................................................fr. 120 i 2. Deuxième partie : Grammaire de l'idzlng de la Kamtsha (xxxi-388 pages, 1938) . 230 * 3. Troisième partie : Dictionnaire. Idzing-Français suivi d’un aide-mémoire Français-Idzing (240 pages, 1 carte, 1939)....................................................fr. 140 » Tome V. 1. Van Reeth, de E. P., De Rol van den moederlijken oom in de Inlandsche familie (Verhandeling bekroond in den jaarlijksen Wedstrijd voor 1935) (35 blz., 1935 ) fr. 10 » 2. Louwers, O., Le problème colonial du point de vue international (130 pages, 1936 ) fr. 50 » 3. Bittremieux, le R. P. L., La Société secrète des Bakhimba au Mayombe (327 pages, 1 carte, 8 planches, 1936)..........................................................fr. 110 « Tome VI. Mobller. a., Les grandes lignes des migrations des Bantous de la Province Orien­ tale du Congo belge (578 pages, 2 cartes, 6 planches, 1936).......................fr. *00 » Tome VII. 1. Struyf, le R. P. I., Les Bakongo dans leurs légendes (280 pages, 1936) . . fr. 110 » 2. Lotar, le R. P. L., La grande chronique de l'Ubangi (99 p., 1 fig., 1937) . . fr. 30 » S. van Caeneghem, de E. P. R., Studie over de gewoontelijke strafbepalingen tegen het overspel bij de Baluba en Ba Lulua van Kasaï (Verhandeling welke ln den Jaarlijksen Wedstrijd voor 1937. den tweeden prijs bekomen heeft) (56 blz., 1938)...................................................................................................................fr. 20 # 4. Hulstaert, le R. P. G., Les sanctions coutumières contre l’adultère chez les Nkundô (Mémoire couronné au Concours annuel de 1937) (53 pages, 1938) . fr. 20 n Tome VIII. Hulstaert. le R. P. G., Le mariage des Nkundô (520 pages. 1 carte. 1938) . . fr. 200 ■ A INSTITUT ROYAL COLONIAL BELGE MÉMOIRES KONINKIilJK BELGISCH KOLONIAAL INSTITUUT VERHANDELINGEN INSTITUT ROYAL COLONIAL BELGE Section des Sciences Morales et Politiques MÉMOIRES KONINKLIJK BELGISCH KOLONIAAL INSTITUUT Sectie voor Morele en Politieke Wetenschappen VERHANDELINGEN In-8° - XVIII — 1949 BRUXELLES BRUSSEL Librairie Falk fils, Boekhandel Falk zoon, GEORGES VAN CAMPENHOUT, Successen, GEORGES VAN CAMPENHOUT, Opvolger, 22, rue des Paroissiens, 22. 22, Parochianenstraat, 22. 1949 TABLE DES MÉMOIRES CONTENUS DANS LE TOME XVIII. 1. Legenden, Geschiedenis en Gebruiken van een Nilotisch Volk. — Alur teksten (Mahagi, Belgisch-Kongo) (202 pages, 1949); par le R. P. M. Vanneste. 2. Le problème musulman dans l’Afrique belge (81 pages, 8 planches, 1949); par L. Anciaux. 3. A comparative study of some central african gong-languages (119 pages, 4 planches hors-texte, 1949); par J. P. Car- RINGTON. 4. Tonologische bijdrage tot de studie van het werkwoord in het Tshiluba (163 pages, 1949); par L. Stappers et E. WlLLEMS. TONOLOGISCHE BIJDRAGE TOT DE STUDIE VAN HET WERKWOORD IN HET TSHILUBA DOOR Leo STAPPERS MET MEDEWERKING VAN Em. WILLEMS Missionarissen van Scheut Verh. Koninklijk Belgisch Koloniaal Inst. Verhandeling voorgelegd ter zitting van 21 Januari 1946 Uittreksel uit de Verhandelingen uitgegeven door het Koninklijk Belgisch Koloniaal Instituut. (Sectie voor Morele en Politieke Wetenschappen.) Verzameling in-8°. — Boek XVIII. Aan de nagedachtenis van mijn Vader VOORREDE Van April tot November 1937 deed Prof. Dr. Amaat Burssens zijn tonologisch onderzoek in Zuid-Kongo. Het resultaat van zijn nauwkeurige arbeid verscheen in verschillende artikels in het tijdschrift Kongo-Overzee. Doch dit was slechts een praeludium voor het grote werk : Tonologische Schets van het Tshiluba (1). Het lijdt geen twijfel of Prof. Burssens heeft het hoofddoel van zijn onderzoek bereikt. Heel duidelijk wordt ons aangetoond dat het Tshiluba een toontaal is in de volle zin van het woord. In dertig hoofdstukken behandelt de schrijver het tonologisch systeem en vele toonwetten. De grondlijnen en verschillende details zijn vastgelegd. In deze glashelder geschre­ ven schets is ongetwijfeld baanbrekend werk verricht voor de kennis van het Tshiluba. Bij zijn onderzoek ter plaatse bediende Prof. Burssens zich voornamelijk van Bernard Kabese, inlands secretaris van Mgr. Aug. de Clercq. Deze volkomen taal- en toonvaste Inlander werd spoedig ook toonbewust, nadat hij in die zin was opge­ leid. Na het vertrek van Prof. Burssens uit Kongo voorzag Kabese op verzoek van pater Em. Willems een tachtigtal blad­ zijden van het „Evanjelio” van toon- en lengte-tekens. Begin 1940, vóór het uitbreken van de oorlog, stuurde Kabese deze tekst naar pater Willems te Leuven op. Onze toonstudie nu is vooral gebaseerd op deze Evangelie­ tekst (2). Wij kozen er bij voorkeur onze voorbeelden uit, omdat deze tonologische tekst nog niet gepubliceerd is. Ook het uit­ gegeven materiaal van Prof. Burssens hebben wij zorgvuldig doorzocht. Vooral pater Louis de Boeck (professor in de Bantoetalen en algemene taalkunde in het studiehuis te Scheut) was het die ons met raad en daad bijstond. (*) Amaat Bubssens, Tonologische Schets van het Tshiluba (Kasayi, Belgisch-Kongo), Antwerpen, De Sikkel, 1939, xiv-232 blz. (2) In Mei 1948 werden alle zinnen in Kasayi gecontroleerd ; we vonden slechts weinig fouten. VI STUDIE VAN HET WERKWOORD IN HET TSHILUBA Onze medewerker pater Em. Willems, die tien jaar in Kasayi verbleef, en thans professor in het Tshiluba is in het Leuvense studiehuis der Missionarissen van Scheut, was spoedig voor dit werk gewonnen. De grammaticale gegevens en de vertaling der teksten in deze studie, alsook het vierde hoofdstuk over de „Relatiefconstructie” zijn van zijn hand. Het is vooral aan zijn medewerking te danken dat dit werk niet alleen verlicht werd, maar zelfs in zo’n korte tijd mogelijk was. Het onderzoek van Prof. Burssens en zijn opleiding van Kabese waren een conditio sine qua non voor het tot stand komen van dit werk. Wij zijn hem dan ook oprecht dankbaar voor zijn pioniers-arbeid. Het zal hem ook genoegen doen, dat jonge krachten de spade wat dieper gestoken hebben in de weelderige taaltuin van het Tshiluba. Leuven, Juli 1945. L eo Stappers c. i. c. m. N ota. — Er zijn bijna vier jaar verlopen sedert dit werk geschreven werd. Ofschoon we deze studie nu veel vollediger zouden kunnen maken, stelt een onderzoek ter plaatse vast dat de gegevens en conclusies juist zijn. Wij vestigen er echter de aandacht op dat de uitspraak van klanken en tonen die der Bâkwà Di'Ji is, doch met beïnvloeding van het dialekt der Bé'nâ Mûlèngè. St. Theresia, Kalonda, Maart 1949.