İSTANBUL ESENYURT ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ LİSANSÜSTÜ TEZ ve PROJE YAZIM KILAVUZU İstanbul, 2016 i İÇİNDEKİLER Sayfa No. 1. Giriş………………………………………………………………………………………….……1 2. Temel İlkeler………………………………………………………………………………….…..1 3. Tez…………………………………………………………………………………………….….1 3.1. Tezin Biçim ve Görünümü…………………………………………………………………..2 3.1.1. Kağıt Özellikleri………………………………………………………………….….2 3.1.2. Sayfa Düzeni……………………………………………………………………..….2 3.1.3. Sayfaların Numaralandırılması………………………………………………..…….3 3.1.4. Yazı Özellikleri (Yazı Tipi ve Harf Büyüklüğü)……………………………….....…3 3.1.5. Hecelere Ayırma……………………………………………………………….……4 3.1.6. Paragraf…………………………………………………………………………..…4 3.1.7. Atıf/Gönderme/Referans Sistemi……………………………………………………4 3.1.8. Aktarımlar (İktibas ve İntihal)………………………………………………………4 3.1.9. Görsel Nesnelerin Yerleştirilmesi…………………………………………………..5 3.1.10. Aktarılan Sözler (Quotations)………………………………………………………5 4. Tez Önerisi……………………………………………………………………………………….5 4.1. Tezin Konusu…………………………………………………………………………………6 4.2. Tezin Amacı ve Önemi………………………………………………………………………..6 4.3. Literatür Değerlendirmesi……………………………………………………………………..7 4.4. Yararlanılabilecek Diğer Kaynaklar (Literatür Taraması)…………………………………….7 4.5. Yöntem……………………………………………………………………………………..…7 4.6. Geçici Plan (Taslak Plan)…………………………………………………………………….8 4.7. Çalışma Takvimi………………………………………………………………………………8 5. Tezin Kısımları (Tezin Yapısı)……………………………………………………………………8 5.1. Ön Kısım……………………………………………………………………………………...8 5.1.1. Dış Kapak Sayfası……………………………………………………………………9 5.1.2. Boş Sayfa…………………………………………………………………………….9 5.1.3. İç Kapak Sayfası……………………………………………………………………..9 5.1.4. Bilimsel Etiğe Uygunluk Sayfası ……………………………………………………9 5.1.5. Kılavuza Uygunluk Onayı Sayfası…………………………………………………..9 5.1.6. Yüksek Lisans Tezleri için Kabul ve Onay Sayfası…………………………………9 5.1.7. Bitirme Projeleri için Kabul ve Onay Sayfası……………………………………….9 5.1.8. Önsöz ve/ veya Teşekkür…………………………………………………………….9 5.1.9. Kısa Özet (Öz)……………………………………………………………..………..10 5.1.10. Yabancı Dilde Kısa Özet (Abstract)…………………………………………….…10 ii 5.1.11. İçindekiler………………………………………………………………………….11 5.1.12. Kısaltmalar ve Simgeler Listesi……………………………………………………11 5.1.13. Tablolar Listesi …………………………………………………………………..…11 5.1.14. Şekiller Listesi ……………………………………………………………..............11 5.1.13. Tablolar Listesi ………………………………………………………………….…11 5.1.14. Şekiller Listesi …………………………………………………………………….11 5.2. Metin Kısmı (Tezin Gövdesi)……………………………………………………………….11 5.2.1. Fen Bilimleri Enstitüsünde Hazırlanan Tezlerin Metin Kısmı Formatı………..…11 5.2.1.1 Giriş………………………………………………………………………………11 5.2.1.2.Ana Bölümler ve Alt Başlıklar …………………………………………………12 5.2.1.3.Sonuç ……………………………………………………………………..…….12 5.3. Son Kısım (Arka Kısım)……………………………………………………………..……..12 5.3.1.Kaynakça…………………………………………………………………..……..12 5.3.2.Ekler…………………………………………………………………………..… 13 5.3.3.Özgeçmiş ……………………………………………………………………..….14 5.4. Tezin Düzenlenişi………………………………………………………………………..….14 6. Etik İhlalleri……………………………………………………………………………………....14 7. Tezin Enstitüye Teslimi……………………………………………………………………………15 7.1. Tez Savunması Öncesinde Tezin Enstitüye Teslimi……………………………………….15 7.2. Kabul Edilen Tezlerin Teslimi……………………………………………………………...15 8. Tezsiz Yüksek Lisans Projesi………………………………………………………………….…..16 8.1 Proje Önerisi…………………………………………………………………………….......16 8.1.1. Proje Konusu…………………………………………………………………..….16 8.1.2. Projenin Amacı ve Önemi……………………………………………………..….17 8.1.3. Literatür Değerlendirmesi…………………………………………………..…….18 8.1.4. Yararlanılabilecek Diğer Kaynaklar (Literatür Taraması)…………………..……18 8.1.5. Geçici Plan (Taslak Plan)………………………………………………..……..18 8.1.6. Yöntem…………………………………………………………………..….….19 8.1.7. Çalışma Takvimi…………………………………………………………..……19 8.2. Atıf/Gönderme/Referans Sistemi……………………………………………………………..….19 8.3. Kabul Edilen Projenin Teslimi……………………………………………………………………19 8.4. Projenin Düzenlenişi………………………………………………………………………..……20 iii 9. EKLER EK-1.Fen Bilimleri Enstitüsünde Hazırlanacak Tezlerde Atıf Yapılan Kaynakların Dipnot ve Kaynakça Gösterimi………………………………………………………………………..….…21 EK-2.Yüksek Lisans/Doktora Tezi/Projesi Dış Kapak Sayfası Örneği…………………..……...…25 EK-3.Herhangi Bir Kurum Tarafından Desteklenmemiş Tezlere İlişkin Tez İç Kapak Sayfası Örneği……………………………………………………………………………………………………………………………..26 EK-4.Herhangi Bir Kurum Tarafından Desteklenmiş Tezlere İlişkin Tez İç Kapak Sayfası Örneği……..27 EK-5. Bilimsel Etiğe Uygunluk Sayfası Örneği……………………………………………….……28 EK-6. Kılavuza Uygunluk Onayı Sayfası Örneği…………………………………………………………………………..…..29 EK-7. Yüksek Lisans Tezleri İçin Kabul Ve Onay Sayfası Örneği…………………………………………………..…..30 EK-8. Bitirme Projeleri İçin Kabul Ve Onay Sayfası Örneği……………………………………………..………..…….31 EK-9. Önsöz/Teşekkür Örneği……………………………………………………………… …..…32 EK-10. Kısa Özet Örneği………………………………………………………………………………………………….. ….……….33 EK-11. Yabancı Dilde Kısa Özet (Abstract) Örneği…………………………………………….….34 EK-12. Yemin Metni Örneği………………………………………………………………………..35 EK-13. İçindekiler Sayfası Örneği………………………………………………………………….36 EK-14. Özgeçmiş Örneği………………………………………………………………………..…38 EK-15. Çalışma Takvimi Örneği…………………………………………………………………………………………………..…39 EK-16. Tablo Başlık Yazımı Ve Sayfa İçi Yerleşimi Örneği…………………………………………………………..…..40 EK-17. Şekil Alt Yazımı Ve Tablo İçi Yerleşimi Örneği……………………………………………………………….…….41 EK-18. Araştırmalarda Sık Rastlanan Hatalar…………………………………………………………………………………42 iv 1.GİRİŞ İstanbul Esenyurt Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü lisansüstü programlarına devam eden öğrencilerin tez önerisi, tez ve dönem projesi hazırlarken yaygın kabul gören bilimsel aktarma ve yazma ilkelerine uygun davranmaları hususunda yol gösterici olma amacıyla oluşturulan bu kılavuz, İstanbul Esenyurt Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’nin 36,38,39,40,41,42,43,47,51 ve 55. maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır. Lisansüstü tez, yapılan çalışmanın değerini ve çalışmayı yapanın akademik yetkinliğini gösteren bir belgedir. Çalışmayı yapan kişi ile okuyucu arasında bir iletişim ve değerlendirme aracı olan tezin belirli akademik standartlara göre hazırlanmış olması beklenir. Tezin bilimsel değeri, sadece üretilen bilginin niteliğine, yani tezin içeriğine değil tezin belirli biçim ve görünüm şartlarına uygunluğuna da bağlıdır. Biçim ve görünüm ile ilgili bu standartlar aynı zamanda bir tezin hazırlanmasını kolaylaştıran tekniklerdir. Tez çalışmasının ilk adımı olması bakımından tez önerisinin de aynı akademik standartlara göre hazırlanması gerekir. Bu nedenle hazırlanan kılavuzda, tez önerisinde, tezde ve tezsiz yüksek lisans programlarının dönem projelerinde bulunması gereken biçim ve görünüme ilişkin özelliklere yer verilmiştir. 2.TEMEL İLKELER • Akademik etik kurallara sıkı sıkıya bağlı kalınmalıdır. Öğrenci projesini/tezini kendisi hazırlamalı, kaynak gösterme ve alıntı yapma kurallarına kesinlikle uymalıdır. • Proje ya da tez hangi düzeyde olursa olsun okuruna bulunma ve yorum yapma olanağı yargıda verecek nesnellikte yazılmalı, yazarın görüş ve yorumları şüpheye yer bırakmayacak netlikte ve anlaşılır olmalıdır. • Gereksiz bilgilere yer vererek çalışmanın hacmini arttırmaya ya da bütünlüğünü bozacak ölçüde eksiltmeye gitmekten kaçınılmalıdır. 3.TEZ Tezin konusunun ve araştırmayı yönlendiren problemin belirlenmesi gerekmektedir. Belirlenen konu hakkında yapılacak olan literatür taraması hem probleme olan soruların netleşmesini sağlar hem de çalışmanın özgünlüğünü gösterir. 1 Tezin teknik ayrıntılarının; “Araştırmanın Hipotezi ve Varsayımları”, “Araştırmanın Modeli”, “Sınırlılıkları”, “Verilerin Toplanması”, “Veri Toplama Araçları”, “Veri Toplama Araçlarının Geçerliği ve Güvenilirliği”, “Verilerin Analiz Yöntemleri”, “Araştırmada Kullanılan İstatiksel Yöntemler” vb. alanlarda tüm açıklığıyla belli bir sistem ve biçim kullanılarak tez açıklanmaya çalışılmalıdır. 3.1.Tezin Biçim ve Görünümü Kitap, makale, bildiri, araştırma raporu ve diğer akademik çalışmalar gibi lisansüstü tezinin de, güçlü bir akademik içeriğe sahip olmanın yanı sıra biçim ve görünüm bakımından da belirli özellikler taşıması gerekir. Çünkü tez hazırlama ve özellikle yazma aşamasında uyulması gereken şekil şartları, tezin değerlendirilmesine yardımcı olan akademik standartlardır. 3.1.1.Kâğıt Özellikleri Savunmaya sunulan nüshada yazı, A4 kâğıdının yalnız bir yüzüne yazılır. 3.1.2.Sayfa Düzeni Sayfanın üst kenarında 3 cm, sol kenarında 3.5 cm, alt ve sağ kenarlarında 3 cm boşluk bulunmalıdır. 2 3.1.3.Sayfaların Numaralandırılması Sayfa numarası, sayfanın sağ üst kısmına konulur. Bütün sayfa numaraları aynı karakterde (font) ve büyüklükte (point size) olmalıdır. Tezin biçimine ilişkin kuralların yer aldığı sayfalar, tezin ön kısmını oluşturan sayfalar (Tezin başından giriş kısmına kadar) küçük Romen rakamları (i, ii, iii, iv,…vb.) ile, tezin metin kısmı ve arka kısımdaki diğer sayfalar (Giriş kısmından sonuna kadar) normal rakamlarla (1, 2, 3,..vb.) numaralandırılır. Tez metni içinde tablolar, grafikler ve görsel malzemelerin bulunduğu sayfalar da numaralandırılmalıdır. 3.1.4.Yazı Özellikleri (Yazı Tipi ve Harf Büyüklüğü) Yazı tipi Times New Roman ve yazı büyüklüğü 12 punto olmalıdır. Ana başlıklar 2 punto büyük olmalıdır (14 punto). Ana başlıklar ve alt başlıklar koyu (bold) yazılmalıdır. Metin 1,5 satır aralıkla, şekil altı ve tabloların açıklamaları 1 satır aralıkla yazılmalıdır. Başlıktan önceki paragraf ile başlık arasında 1,5 satır boşluk, başlıktan sonra gelen ilk paragraf ile başlık arasında 1 satır boşluk verilmelidir. Her noktalama işaretinden sonra bir karakter boşluk bulunmalıdır. İmlâ kurallarında ve noktalama işaretlerinde Türk Dil Kurumu’nun (TDK) yürürlükteki en son Yazım Kılavuzu esas alınmalıdır. 3 3.1.5.Hecelere Ayırma Satır sonuna gelen kelimenin hecelere ayrılıp ayrılmaması tercihe göre değişir. Satır sonunda kelimenin hecelere ayrılması tercih edilmiş ise kelime, imlâ kurallarına uygun bir şekilde hecelere ayrılmalıdır. Başlıkların sayfanın sonuna gelmemesine dikkat edilmeli; başlığa ait metin kısmı diğer sayfanın başında olmamalıdır. 3.1.6.Paragraf Yazılı bir metinde paragraf girinti verilerek başlatılmalıdır. Metin 1,5 satır aralığı ile yazılmalı ve paragraflar arasında boşluk bırakılmadan 1,5 satır aralığında devam etmelidir. Paragraf başlarında ilk cümle 1,5 cm içerden başlamalıdır. Akademik bir çalışmada paragrafın biçimi kadar yapısı da önemlidir. Paragraf, bir tek temayı ifade eden cümleler topluluğudur. Belirli bir fikir odağında birbirine bağlı birden fazla cümle ile kurulur. Geniş bir temanın ele alındığı durumlarda ise, tema birden fazla paragrafta devam eder. Tema tamamlanıncaya kadar ilgili paragraflar arasında bağlantının kurulması, fikir akışının sağlanması gerekir. İster tek bir tema işlensin isterse geniş bir temanın parçası olsun, tek cümlelik paragraf olmaz. Paragraf uzunluklarının dengeli bir biçimde olmasına dikkat edilmeli, birbiri ardınca kısa veya uzun paragraflar yapmaktan sakınılmalıdır. 3.1.7. Atıf/Gönderme/Referans Sistemi Öğrenciler, tez çalışmalarını hazırlarken klasik metin altı atıf/dipnot gösterme sistemini kullanacaklardır. Sisteme ilişkin örnekler EK-1’de yer almaktadır. 3.1.8.Aktarımlar (İktibas ve İntihal) Bilimsel araştırma bilgi birikiminden yararlanılarak yapılır. Başka yazarların literatüre kattığı bilgiler, veriler, fikirler ve yorumlar tezde kullanılıyor ise, bilim ahlakının gereği olarak, faydalanılan kaynakların gösterilmesi gerekir. Kaynak göstermeden aktarılan bilgiler, alıntı olmaktan çıkar, çalıntı olur, aşırma olur. Bilimsel kurallara uygun olarak gönderme yapmadan başkalarının araştırma sonuçlarını, fikirlerini, yöntemlerini, verilerini, uygulamalarını, yazılarını, yapıtlarını ve görsel malzemelerini kısmen veya tamamen kendisininmiş gibi sunmak, intihal yani aşırıp kendine mal etme olarak adlandırılır. Bu durum bilimsel etiğe aykırıdır. Bu etik ilke, sadece aynen yapılan alıntılar için değil; aynı zamanda araştırmacının kendi üslup ve ifadesi ile aktardığı bilgiler için de geçerlidir. Çünkü bilginin kaynağının gösterilmesi, bu bilginin asıl sahibinin literatüre katkısının gösterilmesi demektir. 4 Bu, aynı zamanda araştırmacının kendi katkısının ne olduğunun gösterilmesi anlamına da gelir. Kaynağa ilişkin bilgi vermeden aktarılan yabancı dilden tercümeler de bu kapsamda yer alır. 3.1.9.Görsel Nesnelerin Yerleştirilmesi Boyu tam sayfa ve daha kısa olan görsel nesneler (tablo, şekil, fotoğraf), metin içerisine sayfa ortalanarak yerleştirilir. Metin ile görsel nesneler arasında (açıklamalar dâhil) alt ve üstten 2 satır boşluk bırakılır. Görsel nesnelerin açıklamaları (şekil ve tablo başlıkları) bu nesnelerin genişliklerini aşmayacak ve satırı ortalayacak şekilde yerleştirilir. Görsel nesneler ayrıca metin bloğunu da aşmamalıdır. Tam sayfadan daha büyük olan görsel nesneler ise birbirini izleyen ayrı sayfalara yerleştirilir. Ancak bu sayfalar o nesneden bahsedilen metin yazısını hemen izleyen arkasındaki sayfalarda yer almalıdır. Görsel nesnelerden tablolar ve şekiller (fotoğraflar şekil olarak düşünülür), tezin tamamında olabileceği gibi, her bölüm kendi içinde de numaralandırılabilir. Tablo başlığı, tablo sınırlarını aşmayacak şekilde tablonun üstüne ortalanarak (EK-16), şekle ilişkin yazılar ise şekil altına yerleştirilir (EK-17). Şekillerin ve Tabloların açıklamaları 1 tam aralıkla yazılır. Fotoğraflar tezin bütün nüshalarında orijinale yakın kalitede olmalıdır. Renkli fotoğrafların kopyası da renkli olmalı ve sayfaya yapıştırılarak değil, taranarak veya fotokopi ile çoğaltılarak sayfaya yerleştirilir. 3.1.10.Aktarılan Sözler (Quotations) Tezin ana gövdesini oluşturan metin kısmı yazılırken bazen her bölüm başlığından veya bazı bölüm başlıklarından sonra, başlığın kapsamını veya ileri sürdüğü tezi, kısa ve öz biçimde anlatan sözler aktarılır. Bu durumda aktarılan sözün bir punto küçük ve italik yazılması, sözün sahibinin adının ve gerekiyorsa kaynağın belirtilmesi gerekir. 4.TEZ ÖNERİSİ İyi hazırlanmış bir tez önerisi, esnek bir çerçeve çizdiği için tez çalışmasını kolaylaştırır ve verimli hale getirir. Tez önerisinde, verilen emek oranında ‘NE’ nin, ‘NİÇİN’ ve ‘NASIL’ yapılacağı netleşir; tez ile ilgili zihin karmaşası ve bulanıklık giderilmiş olur. Aşağıda bir tez önerisinde bulunması gereken bölümler açıklanmıştır. 5 4.1.Tezin Konusu Her türlü akademik çalışmada ‘NE’ nin ‘NİÇİN’ ve ‘NASIL’ (3N kuralı) yapılacağını bilmek ve netleştirmek, çalışmanın mahiyetini ve istikametini belirlemek bakımından önemlidir. Araştırmacı bu sayede, neyin peşinde olduğunun ve buna nasıl ulaşacağının bilincinde olarak işe başlamış olur. Bu üç soru (Ne?, Niçin? ve Nasıl?) üzerinde durmadan, belli bir netliğe ulaşmadan yola çıkan kimseler, karşılaştıkları veri malzemelerinden hangilerini nerede kullanacaklarını bilemezler ve ortaya başarılı bir ürün koyamazlar. NE? sorusuna verilecek cevap, tezin konusunun ne olduğunun belirlenmesine yöneliktir. Tez konusunun netleştirilmesi ve açık bir biçimde ifade edilmesi gerekir. Konunun netleştirilmesi ise, araştırma sorusunun/probleminin açık bir şekilde ifade edilmesi ile sağlanır. Tezin konusunu yazarken laf kalabalığından kaçınılmalıdır. Araştırmacı bu konu ile olan derdini, yani ulaşmak istediği bilginin ne ile ilgili olduğunu açık ve seçik belirtmelidir. Araştırma, betimleyici (descriptive) ise araştırma problemi/sorusu soru cümlesi halinde; araştırma açıklayıcı (explanatory) ise iddia cümlesi halinde formüle edilmelidir. Birbirleri ile bağlantılı olmak kaydıyla birden fazla araştırma problemi/sorusu ileri sürülebilir. İyi belirlenmiş bir araştırma problemi/sorusu ile bilimin seçici olma özelliği yerine getirilmiş olur; böylece tezin konusu sınırlandırılır ve bu netlik tezin başlığına yansır. Bir araştırma sorusunun iyi belirlenebilmesi ise, konu ile ilgili kavramların açık bir şekilde tanımlanmış olmasına ve araştırmacının soyut olan kavramların gerçeklikteki somut karşılıklarını görecek biçimde özümsemiş olmasına bağlıdır. Tez önerisinde, Tezin Konusu başlığı altında araştırma problemi açık bir şekilde ifade edildikten sonra, araştırma probleminin yer aldığı konu hakkında bilgi verilmelidir. 4.2.Tezin Amacı ve Önemi NİÇİN? sorusu tezin amacını belirlemeye ve netleştirmeye yöneliktir. Akademik bir çalışmada ‘NE’ yin yapılacağının, yani konunun belirlenmesi yetmez; ‘NİÇİN’ bu konunun araştırılmaya değer bulunduğunun da açıklanması gerekir. Araştırmanın amacı/amaçları yani bu araştırmanın ‘NİÇİN’ yapılması gerektiğine ilişkin bilgiler burada verilir. Tezin konusu ile amacının farklı olduğu unutulmamalı ve konu, amaç yerine yazılmamalıdır. Tezin amacı gerekçelendirilmeye başlandığında tez konusunun öneminden ve/veya faydasından söz ediliyor demektir. Bu konuda yapılan çalışma ile elde edilen verilerin hangi problemlerin 6