KULLANICI TARAFINDAN TESTİN DOĞRULANMASI (VERİFİKASYON) Dr. Murat Öktem Düzen Laboratuvarlar Grubu Kaynaklar • CLSI EP5-A2: Evaluation of Precision Performance of Quantitative Measurement Methods (2004) • CLSI EP6-A2: Evaluation of the Linearity of Quantitative Measurement Procedures: A Statistical Approach (2003) • CLSI EP9-A2: Method Comparison and Bias Estimation Using Patient Samples (2002) • CLSI EP10-A3: Preliminary Evaluation of Quantitative Clinical Laboratory Measurement Procedures (2006) • CLSI EP15-A2: User Verification of Performance for Precision and Trueness (2005) • CLSI EP17-A: Protocols for Determination of Limits of Quantitation (2004) • CLSI EP28-A2: How to Define and Determine Reference Intervals in the Clinical Laboratory (2000) • CAP Laboratory General Checklist, 2007 2 Geçerli Kılma (Validasyon) – Doğrulama (Verifikasyon) Mühendislik • Yazılım • Eğitim • İlaç endüstrisi • İstatistik • Dokümantasyon • Sosyoloji • Test metotları • Öngörü / Tahmin • 3 Testin Geçerli Kılınması (Validasyon) • Tanım • Referans Testin Doğrulanması (Verifikasyon) • Kullanıcı tarafından kesinlik (precision) ve doğruluk (trueness) yönünden üretici beyanının doğrulanması • Sadece üretici bilgileri ve validasyonu yeterli değildir, her laboratuvar kendi verifikasyonunu yapmalıdır • Verifikasyon rutin çalışma öncesi yapılmalıdır • Yılda iki kez tekrarlanmalıdır 4 Testin Doğrulanması (Verifikasyonu) Analitik doğruluk (accuracy) • Metot karşılaştırma • Tekrarlanabilirlik (precision) • Analitik duyarlılık (sensitivity) (Alt ölçüm sınırı) • Analitik etkileşim (interference) • Rapor edilebilir aralık • • Analitik ölçüm aralığı (analytical measurable range) • Klinik rapor edilebilir aralık (clinical reportable range) Referans aralığı • 5 Analitik doğruluk (accuracy) 1. Referans metotla karşılaştırma 2. Kontrol materyali ile karşılaştırma (QC1, QC2, QC3) 6 Metot Karşılaştırma – 1 En basiti 20 örnek çalışılmasıdır (CLSI-EP15-A2) • Bu örnekler beklenen aralıkta olmalıdır (M1-M20) Aynı örnekler 2 metotla da çalışılır • Ortalama bias hesaplanır ve değerlendirilir • Temel kitaplar (Tietz, Kaplan, vb.), CLIA limitleri, • Westgard web sitesi gibi kaynaklarla karşılaştırılır 7 Metot Karşılaştırma – 2 Regresyon analizi ile karşılaştırma yapılması çok daha • iyidir. İdeal sonuç slope=1, intercept=0, r=0,99 • Slope: Proportional bias, genellikle metotlar arası kalibrasyon farkına bağlıdır • Intercept: Constant bias, kalibrasyon veya set pointe bağlı olabilir • r: Çizilen çizgiye yakınlığı gösterir. Outlier ve tekrar gereklilikleri gözden geçirilmelidir Ör: y= 1,28x – 44,6 • • Slope 1,28 Demek ki yeni metot %28 daha yüksek sonuç veriyor • Intercept -44,6 Demek ki yeni metotla absolute fark 44,6 birim daha düşük 8 Metot Karşılaştırma – 3 Bias plot: İki metot arası % farklarla ayrı bir grafik • de hazırlanabilir. Bu sayede hangi düzeyde ne kadar fark var görülebilir • Bias varsa öncelikle kalibratör gözden geçirilmelidir • Daha fazla örnek ile karşılaştırma yapmak gerekir • Problem olan düzeye odaklanmak faydalı olabilir Dış kalite kontrol verileri de takip edilmelidir • 9 Tekrarlanabilirlik (Precision) • 2 düzey, 5 gün, 3’er çalışma yap (EP15-A2) (QC1, QC2) • SS hesapla ve üretici verisi ile karşılaştır. SS yüksekse neden araştır • Klinik olarak karşılaşılabilecek düzeydeki örnekleri kullan. Referans aralığı içinde olması şart değil • Stabil olmayan analitler için hasta örnekleri yerine, ticari kontrol veya kalibratörler kullanılabilir 10