Πανεπιστήμιο Πειραιώς – Τμήμα Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Προηγμένα Συστήματα Πληροφορικής» Μεταπτυχιακή Διατριβή Τίτλος Διατριβής ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ JOOMLA ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΒΙΒΛΙΩΝ ΜΕ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ DESIGNING AND IMPLEMENTING E-BOOKSHOP WITH RECOMMENDER SYSTEMS USING JOOMLA Ονοματεπώνυμο Φοιτητή ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΣΑΜΑΚΟΣ Πατρώνυμο ΝΙΚΟΛΑΟΣ Αριθμός Μητρώου ΜΠΣΠ/10022 Επιβλέπων ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ημερομηνία Παράδοσης Απρίλιος 2014 Μεταπτυχιακή Διατριβή Τσαμάκος Δημήτριος Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή (υπογραφή) (υπογραφή) (υπογραφή) Δημήτριος Αποστόλου Μιχαήλ Ψαράκης Παναγιώτης Επίκουρος Καθηγητής Επίκουρος Καθηγητής Κοντζανικολάου Λέκτωρας E – Bookshop με σύστημα συστάσεων σε Joomla 2 Μεταπτυχιακή Διατριβή Τσαμάκος Δημήτριος ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ολοκληρώνοντας την εκπόνηση της μεταπτυχιακής μου διατριβής και τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο τμήμα Πληροφορικής θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες σε όλους όσους υπήρξαν στήριγμα στην προσπάθειά μου αυτή. Αρχικά θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στον επιβλέποντα της μεταπτυχιακής μου διατριβής Επίκουρο Καθηγητή κ. Δημήτρη Αποστόλου όχι απλώς για την ανάθεση και την επίβλεψη της παρούσας εργασίας αλλά περισσότερο για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε σε αυτή την πορεία. Εν συνεχεία θα ήθελα να ευχαριστήσω την διαδικτυακή κοινότητα της Joomla για τη συνεχή και αδιάκοπη υποστήριξη σε απορίες και προβλήματα των χρηστών της Joomla ανεξαρτήτου υπόβαθρου και επιπέδου. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου για την κατανόηση, την υποστήριξη και τη συμπαράστασή τους σε όλες μου τις προσπάθειες. E – Bookshop με σύστημα συστάσεων σε Joomla 3 Μεταπτυχιακή Διατριβή Τσαμάκος Δημήτριος ABSTRACT The main objective of this project is to design and implement a dynamic e-bookshop which is associated with data base. Except from the implementation of the e-shop, we emphasize in recommender system which provide to the users suggestions, ratings, and rankings for the books. The ultimate goal is to learn about the CMS Joomla (Content Management System) and to present its capabilities. In order to create this e-shop we had to study in depth about the Joomla, as we had to consolidate the way its core and its functions work. Extra attention has been paid to the construction of the e-shop so as to be easy to use and navigate. In an effort to understand greatly this Content Management System we have composed a detailed presentation from the perspective of the Administrator. Joomla administrator Menu is described in detail, in an attempt to acquaint the large amount of settings which are offered to simple users. Content Management Systems provide standard functionality and up to a level they do not require deep programming knowledge. To prove the above fact, we have compiled a comprehensive guide which describes the development of the e-shop from scratch. However we did not only design and implement a typical e-shop for books, but also create a complete recommender system which is offer many capabilities to the users-customers of the e-shop. E – Bookshop με σύστημα συστάσεων σε Joomla 4 Μεταπτυχιακή Διατριβή Τσαμάκος Δημήτριος ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο βασικός στόχος της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ηλεκτρονικού καταστήματος βιβλίων με χαρακτήρα δυναμικό, δηλαδή συνδεδεμένο με βάση δεδομένων. Πέρα από τη δημιουργία του ηλεκτρονικού καταστήματος έμφαση δόθηκε στο σύστημα παροχής συστάσεων που εξασφαλίζει στους πελάτες προτάσεις, αξιολογήσεις και κατατάξεις των προσφερόμενων βιβλίων. Απώτερος σκοπός είναι η εκμάθηση του Συστήματος Διαχείρισης Περιεχομένου Joomla (Content Management System) καθώς και η παρουσίαση των δυνατοτήτων του αξιοποιώντας πολλά και διαφορετικά modules. Για τις ανάγκες του ηλεκτρονικού καταστήματος χρειάστηκε να μελετήσουμε εις βάθος το Joomla προκειμένου να κατανοήσουμε την λειτουργία του όσον αφορά στον πυρήνα και το σύστημα αρχείων του καθώς και να αντιληφθούμε τις δυνατότητές του. Έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην κατασκευή του ηλεκτρονικού καταστήματος έτσι ώστε η πλοήγηση σε αυτό να είναι απλή και εύχρηστη. Σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε σε μεγάλο βαθμό το συγκεκριμένο Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου έχουμε προχωρήσει σε μια αναλυτική παρουσίαση υπό το πρίσμα του Διαχειριστή Συστήματος. Παρουσιάζουμε εκτενέστερα το μενού διαχείρισης του Joomla σε μια προσπάθεια να περιγράψουμε το πλήθος των ρυθμίσεων και την ευκολία με την οποία προσφέρονται στον χρήστη. Τα Συστήματα Διαχείρισης Περιεχομένου προσφέρουν τυποποιημένη λειτουργικότητα και δεν απαιτούν μέχρι ένα επίπεδο τη βαθειά γνώση προγραμματισμού. Προκειμένου να αποδείξουμε το παραπάνω γεγονός, έχουμε συντάξει έναν αναλυτικό οδηγό ο οποίος περιγράφει τη δημιουργία του ηλεκτρονικού καταστήματος από το μηδέν. Ωστόσο δεν περιοριστήκαμε μόνο σε δημιουργία ενός τυπικού ηλεκτρονικού καταστήματος, αντιθέτως το εμπλουτίσαμε με ένα ολοκληρωμένο σύστημα παροχής συστάσεων που δίνει περαιτέρω δυνατότητες στους χρήστες-πελάτες του καταστήματος. E – Bookshop με σύστημα συστάσεων σε Joomla 5 Μεταπτυχιακή Διατριβή Τσαμάκος Δημήτριος ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ...................................................................................................................... 3 ABSTRACT ........................................................................................................................... 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ .......................................................................................................................... 5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ............................................................................................. 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: ΟΡΙΣΜΟΙ .................................................................................................. 8 1.1 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ (Content Management Systems) .................................. 8 1.2 ΤΙ ΕΙΝΑΙ "ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ"; ............................................................................................................... 8 1.3 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ; .............................................................................................. 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο JOOMLA & E-SHOP ................................................................................ 11 2.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ JOOMLA; ..................................................................................................................... 11 2.2 ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ TOY JOOMLA .......................................................................................................... 11 2.3 TI EINAI TO E-SHOP; ....................................................................................................................... 12 2.4 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ E-SHOP............................................................................................................. 12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ ................................................................. 13 3.1 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ .................................................................................................................... 13 3.1.1 Συνεργατικό φιλτράρισμα (Collaborative Filtering)................................................................... 13 3.1.2 Φιλτράρισμα βασισμένο στο περιεχόμενο (Content - Based Filtering) ...................................... 15 3.1.3 Χρήση δημογραφικών δεδομένων (Demographic - Based Filtering) .......................................... 16 3.1.4 Υβριδικές τεχνικές συστάσεων (Hybrid Recommendation Methods) ........................................ 16 3.2 ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ .............................................................................. 17 E – Bookshop με σύστημα συστάσεων σε Joomla 6 Μεταπτυχιακή Διατριβή Τσαμάκος Δημήτριος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο ΣΧΑΔΙΑΣΜΟΣ & ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ............................................................................................................. 19 4.1 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ XAMPP .................................................................................................................... 19 4.2 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ................................................................................................. 20 4.3 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ JOOMLA ................................................................ 21 4.4 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ TEMPLATE ............................................................................................................... 29 4.5 LOGIN/REGISTER NEW USER .......................................................................................................... 34 4.6 ΔΙΕΠΑΦΗ ΙΣΤΟΧΩΡΟΥ .................................................................................................................... 36 4.6.1 Περιγραφή Λειτουργικότητας .................................................................................................. 36 4.6.2 Δυνατότητες Registered user ................................................................................................... 39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ .................................................. 45 5.1 ΠΑΡΟΧΗ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ JOOMSHOPPING .................................................................... 45 5.2 CUSTOMIZATION ΠΑΝΩ ΣΤΟ BOUGHT TOGETHER ......................................................................... 47 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ .............................................. 49 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................................................................................................. 50 E – Bookshop με σύστημα συστάσεων σε Joomla 7 Μεταπτυχιακή Διατριβή Τσαμάκος Δημήτριος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: ΟΡΙΣΜΟΙ 1.1 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ (Content Management Systems) Ο όρος Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου αναφέρεται σε λογισμικό το οποίο επιτρέπει τη δημοσίευση, επεξεργασία, τροποποίηση δικτυακού περιεχομένου (όπως κείμενα, εικόνες, πίνακες κ.λπ.) καθώς και τη συντήρησή του από ένα κεντρικό σύστημα διεπαφής. Οι εφαρμογές διαχείρισης περιεχομένου επιτρέπουν στον οποιονδήποτε, ακόμα και αν δεν έχει γνώσεις προγραμματισμού και γλώσσας HTML, να δημιουργήσει και να διαχειριστεί εύκολα και γρήγορα την ιστοσελίδα του. Προσφέροντας έναν αυτοματοποιημένο και συμπαγή τρόπο δημιουργίας, αποθήκευσης, διαχείρισης και δημοσίευσης περιεχομένου, πακέτα λογισμικού όπως το Joomla έχουν αποκτήσει κοινότητες με μεγάλη βάση χρηστών και έχουν καταφέρει να συνδέσουν τον όρο CMS με τις υπηρεσίες που προσφέρουν. 1.2 ΤΙ ΕΙΝΑΙ "ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ"; Η ακαδημαϊκή κοινότητα προσπάθησε επί σειρά ετών να ορίσει τί είναι τα δεδομένα, τί είναι οι πληροφορίες και τί είναι η γνώση. Έτσι, έχουν προκύψει πολλοί και διάφοροι ορισμοί ενώ η βασική ορολογία που χρησιμοποιείται διαφέρει ανάλογα με το υπόβαθρο του εκάστοτε ερευνητή και τους συγκεκριμένους στόχους του. Ορισμοί κατά τον Liebowitz: Δεδομένα: σύνολο διακριτών αντικειμενικών στοιχείων σχετικά με ένα γεγονός ή μία διαδικασία που από μόνα τους δεν έχουν ιδιαίτερη χρησιμότητα εάν δεν μετατραπούν σε πληροφορίες. Τα δεδομένα για παράδειγμα μπορεί να αφορούν σε αριθμητικές ποσότητες ή άλλες ιδιότητες που προκύπτουν από παρατηρήσεις, πειραματισμούς ή υπολογισμούς. Το κόστος, η ταχύτητα, ο χρόνος και η χωρητικότητα αποτελούν ποσοτικά δεδομένα. Πληροφορίες: δεδομένα στα οποία έχει προσδοθεί σχετικότητα και σκοπός. Έχουν νόημα και είναι οργανωμένα για να εξυπηρετούν ένα συγκεκριμένο σκοπό. Οι πληροφορίες για παράδειγμα αποτελούν συλλογή δεδομένων με τις σχετικές εξηγήσεις, ερμηνείες καθώς και άλλες πληροφορίες που αφορούν ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, συμβάν ή διαδικασία. Γνώση: ρευστός συνδυασμός εμπειριών, αξιών, πληροφοριών σχετικών με ένα πλαίσιο ή περιβάλλον, διορατικότητας και βάσιμης διαίσθησης που παρέχει ένα κατάλληλο περιβάλλον και πλαίσιο για την αξιολόγηση και την ενσωμάτωση νέων εμπειριών και πληροφοριών. Προέρχεται και εφαρμόζεται από τον ανθρώπινο νου. Στους οργανισμούς, συχνά καταγράφεται όχι μόνον σε έγγραφα ή αρχεία αλλά και στην καθημερινότητα, στις διαδικασίες της, στις πρακτικές και τους άτυπους ή τυπικούς κανόνες που έχουν εδραιωθεί. Προσπαθώντας να εντάξουμε τον ορισμό του περιεχομένου κάπου ανάμεσα στην πορεία των δεδομένων, τότε θα λέγαμε πως βρίσκεται μεταξύ πληροφορίας και γνώσης. Εκεί που η πληροφορία χρησιμοποιείται για έναν ή περισσότερους σκοπούς και επιπροσθέτως περιέχει ένα σύνολο επιπλέον δεδομένων τα οποία την θέτουν σε ένα συγκεκριμένο εννοιολογικό πλαίσιο. Είναι αναγκαίο μια πληροφορία να διαχωριστεί σε ένα σύνολο στοιχείων και να εμπλουτιστεί με μεταδεδομένα, που να της επιτρέπουν να αντιμετωπισθεί ως πληροφορία και όχι ως σκόρπια δεδομένα, προκειμένου να είναι διαχειρίσιμη από έναν υπολογιστή. E – Bookshop με σύστημα συστάσεων σε Joomla 8 Μεταπτυχιακή Διατριβή Τσαμάκος Δημήτριος 1.3 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ; Προκειμένου οι υπολογιστές να μπορέσουν να συλλέγουν, να διαχειρίζονται και να διανέμουν περιεχόμενο ο άνθρωπος δημιούργησε τεχνολογίες διαχείρισης δεδομένων. Η ανάγκη αυτή γεννήθηκε λόγω του τεράστιου όγκου πληροφοριών που παράγεται γενικότερα από την εξέλιξη της τεχνολογίας και ειδικότερα από την γιγάντωση του Παγκόσμιου Ιστού. Σύμφωνα με τους McKeever και Boiko, η Διαχείριση Περιεχομένου είναι το σύστημα των μεθόδων και τεχνικών που αυτοματοποιούν τις διαδικασίες της συλλογής, διαχείρισης και δημοσίευσης περιεχομένου με χρήση τεχνολογιών πληροφορικής. Το Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου έρχεται να καλύψει την ανάγκη διαχείρισης περιεχομένου και μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί για: Ειδήσεις (εφημερίδες, περιοδικά, πρακτορεία ειδήσεων κ.λπ.) Παρουσιάσεις εταιριών και προσωπικού Καταλόγους προϊόντων Παρουσιάσεις προϊόντων Online υποστήριξη Αγγελίες και ανακοινώσεις Παρουσιάσεις και προβολή γεωγραφικών περιοχών Διαφημίσεις Δελτία Τύπου Όρους και συμβόλαια Χάρτες, κατευθύνσεις, οδηγίες Image Galleries Ένα ολοκληρωμένο CMS πρέπει να μπορεί να διαχειρίζεται όλες τις δυναμικές πληροφορίες του site και να προσφέρει υπηρεσίες που εξυπηρετούν πλήρως τις ανάγκες των διαχειριστών του. Επιγραμματικά, μερικά από τα πλεονεκτήματα και τα χαρακτηριστικά ενός ολοκληρωμένου CMS είναι: Γρήγορη ενημέρωση, διαχείριση και αρχειοθέτηση του περιεχομένου του δικτυακού τόπου Ενημέρωση του περιεχομένου από οπουδήποτε Ταυτόχρονη ενημέρωση από πολλούς χρήστες και διαφορετικούς υπολογιστές. Να μην απαιτούνται ειδικές τεχνικές γνώσεις από τους διαχειριστές του Εύκολη χρήση και άμεση γνώση του τελικού αποτελέσματος, όπως γίνεται με τους γνωστούς κειμενογράφους Δυνατότητα αναζήτησης του περιεχομένου που καταχωρείται και αυτόματη δημιουργία αρχείου Ασφάλεια και προστασία του σχεδιασμού του site από λανθασμένες ενέργειες, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα στην εμφάνισή του Διαχωρισμός του περιεχομένου από το σχεδιασμό και την πλοήγηση (navigation) του δικτυακού τόπου Αλλαγή σχεδιασμού ή τρόπου πλοήγησης χωρίς να είναι απαραίτητη η ενημέρωση όλων των σελίδων από τον ίδιο το χρήστη E – Bookshop με σύστημα συστάσεων σε Joomla 9 Μεταπτυχιακή Διατριβή Τσαμάκος Δημήτριος Αυτόματη δημιουργία των συνδέσμων μεταξύ των σελίδων και αποφυγή προβλημάτων ανύπαρκτων σελίδων (404 error pages) Μικρότερος φόρτος στον εξυπηρετητή (server) και χρήση λιγότερου χώρου, αφού δεν υπάρχουν πολλές επαναλαμβανόμενες στατικές σελίδες, από τη στιγμή που η ανάπτυξη των σελίδων γίνεται δυναμικά Όλο το περιεχόμενο καταχωρείται στην/στις βάσεις δεδομένων, τις οποίες μπορούμε πιο εύκολα και γρήγορα να τις προστατεύσουμε τηρώντας αντίγραφα ασφαλείας Ασφαλώς υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά και πρόσθετες υπηρεσίες, ανάλογα με το CMS, που άλλοτε χρεώνονται επιπλέον και άλλοτε ενσωματώνονται και προσφέρονται δωρεάν προς χρήση, όπως: Εφαρμογή διαχείρισης και προβολής διαφημιστικών banners, δημοσκοπήσεων και παραμετροποίησης (personalisation) Δυνατότητα παρουσίασης του περιεχομένου σε συνεργαζόμενα sites Στατιστικά Διαχείριση μελών Newsletters Forum Το σύστημα διαχείρισης περιεχομένου λοιπόν είναι μια εφαρμογή που χρησιμοποιείται για να δημιουργεί, διαχειρίζεται, προσθέτει, αναζητεί και να δημοσιεύει ψηφιακά είδη ενημέρωσης και ηλεκτρονικού κειμένου. Τα CMS συχνά χρησιμοποιούνται για αποθήκευση, έλεγχο, παρουσίαση, δημοσίευση και είναι ένα μέσω επακριβούς τεκμηρίωσης. Η διαχείριση περιεχομένου μπορεί να περιλαμβάνει αρχεία εικόνας, ήχου, βίντεο, ηλεκτρονικά έγγραφα και ηλεκτρονικό περιεχόμενο. E – Bookshop με σύστημα συστάσεων σε Joomla 10