T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KAMU HUKUK ANABİLİM DALI TÜRK CEZA HUKUKUNDA AKIL HASTALARININ CEZA SORUMLULUĞU ERHAN KOYUNCU YÜKSEK LİSANS TEZİ Danışman Prof. Dr. Mustafa AVCI KONYA – 2016 i ii iii ÖNSÖZ “Türk Ceza Hukukunda Akıl Hastalarının Ceza Sorumluluğu” adlı yüksek lisans tez çalışmamın hazırlanışı süreci boyunca değerli fikirleri ile bana yol gösteren, yardımcı olan danışmanım Sayın Prof. Dr. Mustafa AVCI’ya, Tez çalışmamda benden yardımını esirgemeyen değerli hocalarıma ve mesai arkadaşlarıma, Bugünlere gelmemde büyük emek sahibi olan ve beni her daim destekleyen aileme sonsuz şükranlarımı sunarım. Erhan KOYUNCU Konya, 2016 iv T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Erhan KOYUNCU Numarası 124234001011 Ana Bilim / n Kamu Hukuku/ Kamu Hukuku ni Bilim Dalı i c n e r ğ Programı Tezli Yüksek Lisans Ö Prof. Dr. Mustafa AVCI Tez Danışmanı Tezin Adı Türk Ceza Hukukunda Akıl Hastalarının Ceza Sorumluluğu ÖZET Ceza Hukukunda akıl hastalığı ceza sorumluluğunu ortadan kaldıran veya önemli derecede azaltan sebeplerden sayılmaktadır. Akıl hastalığı kusur yeteneğini ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenlerden dolayı suç işleyen akıl hastalarının ceza sorumlulukları yoktur. Suçlunun ceza sorumluluğu veya azaltılmış ceza sorumluluğu uzman bilirkişinin vereceği rapor eşliğinde mahkeme veya hâkim tarafından belirlenecektir. Suç teşkil eden eylemi gerçekleştirdiği sırada akıl hastası olan suçlunun ceza sorumluluğu olmayacaktır. Bunlar hakkında akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri uygulanacaktır. Özellikle toplumda infial yaratan ağır suçlar işleyen suçluların akıl hastalığı taklidi yaparak cezaevinden kurtulma yolu olarak kullanılmasının da önüne geçilmelidir. Anahtar Kelimeler: Ceza Hukuku, Akıl Hastalığı, Ceza Sorumluluğu, Güvenlik Tedbiri. v T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Erhan Koyuncu Numarası 124234001011 Ana Bilim / Bilim Kamu Hukuku/ Kamu Hukuku Dalı n i n Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora i c n e r ğ Prof. Dr. Mustafa AVCI Ö Tez Danışmanı Tezin İngilizce Adı The Criminal Responsibility of Mentallyll in Criminal Law SUMMARY In criminal law, mental ilness are considered that reducing or eliminating the cirminal liabitlity significantly. Mental illness abolishes the defect of talent. For these reasons, there are no criminal responsibility of the mentally ill people who commit crimes. The criminal liability or a reduced criminal responsibility are determinded by courts or judge accompained with the report is given expert professionals. There is no criminal liability of the guilty person who mentally ill while performing criminal acts. Specific security precautions of mentally illa re applied to these quilties in this case. Especially criminals, who commit serious crimes that creat an outrage in society, should be prevented using imitation as a way to escape from prison by mental illnesses. Keywords:Criminal law, mental dsordered, criminal responsibility. vi İÇİNDEKİLER BİLİMSEL ETİK SAYFASI ........................................................................................ i TEZ KABUL FORMU ............................................................................................... iv ÖNSÖZ ......................................................................................................................... v ÖZET .......................................................................................................................... vi SUMMARY ................................................................................................................ vi İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... vi KISALTMALAR ........................................................................................................ ix GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ................................................................................................................... 3 KUSUR ve KUSUR YETENEĞİNİ ETKİLEYEN BAZI HALLER ...................................... 3 1.1. KUSUR KAVRAMI ........................................................................................................... 3 1.1.1. Genel Olarak ........................................................................................................... 3 1.1.2. Kusurun Unsurları................................................................................................... 5 1.1.2.1. Algılama Yeteneği ............................................................................................ 5 1.1.2.2. İrade Yeteneği ................................................................................................. 6 1.1.3. Kusur ve Kusurluluk Hali ......................................................................................... 6 1.1.4. Kusur İle Haksızlık Arasındaki İlişki ......................................................................... 8 1.1.5. Kusur Yeteneği ile Suç Arasındaki İlişki .................................................................. 9 1.1.6. Kusurun Yeni Ceza Kanunlarımızdaki Yeri ............................................................ 10 1.2. KUSUR YETENEĞİNİ ETKİLEYEN HALLER ...................................................................... 11 1.2.1. Yaş Küçüklüğü ....................................................................................................... 11 vii 1.2.1.1. Birinci Grup Yaş Küçüklüğü......................................................................... 12 1.2.1.2. İkinci Grup Yaş Küçüklüğü .......................................................................... 13 1.2.1.3.Üçüncü Grup Yaş Küçüklüğü ........................................................................ 15 1.2.2. Sağır – Dilsizlik ...................................................................................................... 16 1.2.3. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma ......................... 17 1.2.3.1. Genel Olarak .................................................................................................. 17 1.2.3.2. Sebebinde Serbest Olan Hareketler .............................................................. 21 1.2.4. Cebir veya Tehdit Dolayısıyla Kişinin İrade Yeteneğinin Etkilenmesi ................... 23 1.2.5. Zorunluluk Hali Dolayısıyla İrade Yeteneğinin Etkilenmesi .................................. 24 1.2.6. Hukuka Aykırı ve Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi .................................. 26 1.2.7. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Sınırın Aşılması .................................................. 27 1.2.8. Haksız Tahrik ........................................................................................................ 29 1.2.9. Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerin Maddi Şartlarında Hata.............. 30 İKİNCİ BÖLÜM .................................................................................................................... 32 AKIL HASTALIĞININ CEZA SORUMLULUĞUNA ETKİSİ .......................................... 32 2.1. AKIL HASTALIĞI KAVRAMI .......................................................................................... 32 2.2. AKIL HASTALIĞININ CEZA SORUMLULUĞUNA ETKİSİ BAKIMINDAN TARİHSEL GELİŞİMİ ............................................................................................................................................ 35 2.3. AKIL HASTALIĞININ TAYİNİNDE KANUNİ SİSTEMLER .................................................. 39 2.3.1. Biyolojik Sistem .................................................................................................... 40 2.3.2. Psikolojik Sistem ................................................................................................... 40 2.3.3.Karma Sistem ........................................................................................................ 41 2.4. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNUNDA AKIL HASTALIĞI .............................................. 42 2.4.1. Genel Olarak ......................................................................................................... 42 2.4.2. Akıl Hastalığının Düzenlenişi Bakımından 765 Sayılı TCK ile 5237 Sayılı TCK’nın Karşılaştırılması .............................................................................................................. 55 viii 2.4.3. Tam Akıl Hastalığı-Kısmi Akıl Hastalığı Tartışması ................................................ 56 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ............................................................................................................... 62 ADLİ PSİKİYATRİ AÇISINDAN ÖNEM ARZDEN ve CEZA SORUMLULUĞUNA ETKİSİ OLABİLECEK BAZI AKIL HASTALIKLARI ...................................................... 62 3.1. PSİKOZLAR ................................................................................................................... 62 3.1.1. MANYAK (DEPRESİF PSİKOZ) ................................................................................ 62 3.1.1.1. MANİ ............................................................................................................ 63 3.1.1.1.1. Hipomani ................................................................................................ 64 3.1.1.1.2. Akut Mani ............................................................................................... 64 3.1.1.1.3. Confüse Mani ......................................................................................... 65 3.1.1.2. MELANKOLİ ............................................................................................... 65 3.1.1.2.1. Basit Melankoli ....................................................................................... 66 3.1.1.2.2. Stupurlu Melankoli ................................................................................ 66 3.1.1.2.3. Anksiyeteli Melankoli ............................................................................ 67 3.1.1.2.4. Delirli Melankoli .................................................................................... 67 3.1.1.3. KARIŞIK ŞEKİL .......................................................................................... 68 3.1.2. ŞİZOFRENİ ............................................................................................................. 69 3.1.2.1. Basit Şekil ..................................................................................................... 70 3.1.2.2. Hebefrenik Şekil........................................................................................... 70 3.1.2.3. Katatonik Şekil ............................................................................................ 70 3.1.2.4. Paranoid Şekil .............................................................................................. 71 3.1.2.5. Şizo-Affektiv Şekil ....................................................................................... 71 3.1.3. PARANOİA-PARAFRENİA-YAŞDÖNÜMÜ PSİKOZU ................................................ 72 3.1.3.1. PARANOİA .................................................................................................. 72 3.1.3.2. PARAFRENİA .............................................................................................. 73 3.1.3.3. YAŞDÖNÜMÜ PSİKOZU ........................................................................... 74 ix 3.1.4. KONFÜZYON MENTAL .......................................................................................... 74 3.2. ORGANİK PSİKOZLAR ................................................................................................... 75 3.2.1. İHTİYARLIK BUNAMASI (DEMENTİA SENİLİS) ....................................................... 75 3.2.2. PARALİZİ JENERAL ................................................................................................ 76 3.2.3. ALKOL PSİKOZLARI ................................................................................................ 78 3.2.3.1. Deliryum Tremens ........................................................................................ 78 3.2.3.2. Alkol Paranoiası ............................................................................................ 78 3.2.3.3. Alkol Bunaklığı ............................................................................................. 78 3.2.3.4. Karsakoff Psikozu ........................................................................................ 79 3.2.3.5. Dipsomani .................................................................................................... 79 3.3. NEVROZLAR ................................................................................................................. 79 3.3.1. Anksiyete .............................................................................................................. 80 3.3.2. Fobik Nevroz ......................................................................................................... 81 3.3.4. Obsesif – Kompülsif Nevroz ................................................................................. 82 3.3.5. Histeri ................................................................................................................... 84 3.3.6. Nevrasteni ............................................................................................................ 85 3.3.7. Dissosiativ Nevroz ................................................................................................ 86 3.4. ZEKÂ GERİLİKLERİ (OLİGOFRENİLER) ........................................................................... 87 3.4.1. İDYOLAR ............................................................................................................... 87 3.4.2. EMBESİLLER .......................................................................................................... 88 3.4.3. DEBİLLER ............................................................................................................... 88 3.5. SAR’A (EPİLEPSİ) .......................................................................................................... 89 3.6. KLEPTOMANİ ............................................................................................................... 91 3.7. PİROMANİ ................................................................................................................... 92 3.8. PSİKOPATLAR ............................................................................................................... 93 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM .......................................................................................................... 96