T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI DİN EĞİTİMİ BİLİM DALI BELÇİKA’DA KATOLİK DİN DERSİ ÖĞRETMENİ YETİŞTİRME PROGRAMLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN Prof. Dr. Mustafa TAVUKÇUOĞLU HAZIRLAYAN Abdulhalim İNAM KONYA 2007 SUMMARY İNAM Abdulhalim A study of thesis entitled research subject on Training Programs for Catholic Teachers of Religion Lessons in Belgium; Discusses in the first chapter the appearance of Christianity, its expansion process in Europe and the connections between the education and the religion in Belgium, Gives in the second chapter general information about the education systems in Belgium containing information about the social and educational activities of the Catholic churches in this country, Studies in the third chapter the lessons of religious training taught in elementary schools, junior high schools, high schools, high institutes for theology, and faculties of theology in Belgium and makes the evaluations thereof, Covers in the fourth chapter the training process for the Catholic teachers of religion lessons, the peculiarities called for in teachers, the techniques utilized in lesson clarification, information about lesson utilities and materials, interviews with the Catholic theachers of religion lessons and the evaluations of these interviews in terms of religion education and training. Samples from didactic materials utilized in religion education are also put forward in the end of study. ÖZET Abdulhalim İNAM BELÇİKA’DA KATOLİK DİN DERSİ ÖĞRETMENİ YETİŞTİRME PROGRAMLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA ‘’ Belçika’da Katolik Din Dersi Öğretmeni Yetiştirme Programları Üzerine Bir Araştırma Konulu’’ tez çalışması; Birinci bölümünde, Hristiyanlığın doğuşu, Avrupa’da yayılma süreci ve Belçika’da eğitimle din arasındaki bağlantıları inceler. İkinci bölümde, Belçika eğitim sistemi hakkında genel bilgiler verilir, Katolik Kiliselerin sosyal ve eğitim çalışmaları hakkında bilgiler içerir. Üçüncü bölümde, Belçika’da İlkokullarda, Ortaokullarda, Liselerde, İlahiyat Yüksek Okullarında ve İlahiyat Fakültelerinde okutulan din eğitimi derslerini inceler ve değerlendirmelerde bulunur. Dördüncü bölüm Katolik din dersi öğretmenlerinin yetiştirilme sürecini, öğretmenlerde aranan özellikleri, ders anlatımında kullanılan tekniklerini, ders araç- gereçleri ile ilgili bilgileri, ve Katolik din dersi öğretmenleri ile yapılan mülakatlar ve bu görüşmelerin din eğitimi açısından değerlendirilmesini kapsar. Araştırmanın sonunda din eğitiminde kullanılan didaktik malzemelerden örnekler sunulur. ÖNSÖZ Yeryüzünde üç ilahi dinden biri olan Hıristiyanlığın eğitim ve öğretim çalışmaları, araştırılmaya değer bir konudur. Dünyanın çeşitli toprak parçalarında kabul gören Hıristiyanlık, Avrupa’nın benimsediği bir din olmuştur. Hıristiyanlığın peygamberi ve ilk öğretmeni Hz. İsa’dır. Onu takip eden dönemde Havariler, dinin öğretilmesinde ve yayılmasında büyük rol oynamışlardır. Hıristiyanlığın Avrupa’da yayılma süreci, Pavlos dönemi ile başlamıştır. M.S. 380 ile 392 yıllarını kapsayan dönemde Avrupa’da Hıristiyanlık resmiyet kazanmıştır. Roma İmparatorluğunun 1054 yılında doğu ve batı Roma olarak ikiye ayrılmasından sonra Hıristiyanlık da mezheplere ayrılmıştır. Roma, kendisini Hıristiyanlığın gerçek temsilcisi olarak görmekte Katolikliğin de merkezini oluşturmaktadır. Batı Avrupa’da Hıristiyan mezheplerinin en yaygın ve etkili olanı Katolikliktir. Avrupa birliğine bağlı olan ülkelerin çoğunluğunu Katolikler oluşturmaktadır. Avrupa birliğinin başkenti konumunda olan ve çeşitli dinleri resmen tanımış bulunan Belçika’da Katolik din dersi öğretmenlerinin yetiştirilme programları büyük bir merak konusudur. Sekülerizmin dünyada etkinliğini artırdığı bir dönemde, toplumların din eğitiminde karşılaştıkları sorunlar benzerlikler arz etmektedir. Ulaşım ve iletişim araçlarının gelişmesi, dünyamızı küçültmüş, sorunlara ve olaylara uluslararası bir nitelik kazandırmıştır. Ekonomik, sosyal ve kültürel şartların etkisi altında kalan eğitim sistemleri, birbirini etkilemektedir. Bu nedenden dolayı Katolik din eğitiminde yapılan çalışmalar İslam din eğitimi çalışmalarına bazı teknik konularda örnek teşkil edebilir düşüncesiyle bu araştırma yapılmıştır. Çalışmamız bu yönüyle din eğitimi bilimine yeni bir bakış açısı sağlamada yardımcı olabilir. Bu çalışma, Belçika’da Hıristiyan Katolik din dersi öğretmenlerinin yetiştirildiği müfredat programlarını incelemektedir. Araştırmamızın Giriş kısmında araştırmanın metedolojisine ait bilgilere yer verilmiştir. Çalışmamız literatür taraması ve alanın ilgilileri ve uzmanlarıyla görüşmeler yapılarak yürütülmüştür. Birinci Bölümde Hıristiyanlığın doğuşu, Avrupa’da yayılması ve Belçika’da eğitimle din arasındaki bağlantılar ele alınmıştır. I İkinci Bölümde, Belçika eğitim sistemi genel olarak değerlendirilmiş ve Hıristiyan mezhepler ayrılık noktalarıyla anlatılmıştır. Hıristiyan mezheplerin eğitim ve sosyal çalışmaları hakkında bilgilendirmede bulunulmuştur. Üçüncü Bölümde, ilkokullarda, ortaokullarda, liselerde, yüksek okullarda ve üniversitelerde yapılan din eğitimi çalışmaları ve müfredat programları üzerinde durulmuştur. Bu aktarımlar esnasında tablo yardımıyla derece, derece yapılan çalışmalar ve amaçlar belirtilmiştir. Dördüncü Bölümde Katolik din dersi öğretmenlerinin yetiştirilme süreci, öğretmenlerde aranan özellikler, ders anlatımlarında kullanılan materyaller, ve teknikler üzerinde durulmuştur. Katolik din eğitimi müfredatına göre ders kitapları hakkında bilgi verilmiştir. Katolik din eğitimine öğrencilerin ilgilerinin nasıl olduğunu ortaya koyabilmek için Katolik din dersi öğretmenleri ve öğrencilerle karşılıklı görüşmeler yapılmıştır. Bu araştırmamızla ilgili değerlendirmenin yapıldığı sonuç bölümüyle araştırmamız tamamlanmıştır. Çalışmanın belirlenmesinden sonuçlandırılmasına kadar kıymetli vakitlerinden fedakarlıkta bulunarak, bana maddi ve manevi desteğini esirgemeyen değerli danışman Hocam Prof. Dr. Mustafa TAVUKÇUOĞLU’ya teşekkürü bir borç bilir, şükranlarımı sunarım. Abdulhalim İnam Konya 2007 II İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...................................................................................................................................I İÇİNDEKİLER….. .............................................................................................................III KISALTMALAR…..............................................................................................................V GİRİŞ ....................................................................................................................................1 1. Konu Ve Problem..............................................................................................................1 2. Konunun Önemi Ve Amacı...............................................................................................2 3. Araştırmanın Sınırları........................................................................................................3 4. Araştırmanın Yürütülmesi ve Yöntemi.............................................................................3 BİRİNCİ BÖLÜM.................................................................................................................4 AVRUPA’DA HIRISTİYANLIK.....................................................................................4 A. HRİSTİYANLIĞIN DOĞUŞU:...................................................................................4 1. Hz. İsâ’nın Doğuşu....................................................................................................4 2. Pavlos Dönemi..........................................................................................................4 B. AVRUPA’NIN DİNİ YAPISI VE HIRİSTİYANLIĞIN YAYILMASI.....................6 C. BELÇİKA’DA EĞİTİM VE DİN..............................................................................13 İKİNCİ BÖLÜM.................................................................................................................14 BELÇİKA EĞİTİM SİSTEMİ........................................................................................14 A. EĞİTİM SİSTEMİNE GENEL BİR BAKIŞ.............................................................14 1. Örgün Eğitim...........................................................................................................14 2. Yaygın Eğitim.........................................................................................................20 3. Eğitim Sistemi İcerisinde Kutlamalar.....................................................................26 4.Dini bayramların eğitim içindeki yeri ve önemi......................................................27 B. HRİSTİYAN TOPLULUKLAR VE EĞİTİM...........................................................29 1. Katolikler.................................................................................................................31 2. Ortodokslar..............................................................................................................33 3. Protestanlar..............................................................................................................36 4. Evangelizm..............................................................................................................39 C.HRİSTİYAN TOPLULUKLARIN EĞİTİM VE SOSYAL HİZMETLERİ..............40 1. Eğitimle ilgili hizmetler..........................................................................................41 2. Sosyal hizmetler......................................................................................................42 III ÜÇÜNCÜ BÖLÜM.............................................................................................................44 BELÇİKA’ DA KATOLİK DİN EĞİTİMİ....................................................................44 A. BELÇİKA ANAYASASI’NDA HIRİSTİYAN DİN EĞİTİMİNİ DÜZENLEYEN KURULUŞLAR:.............................................................................................................44 1. Devlet Okullarında Katolik Din Eğitimi Çalışmaları..............................................44 2. Fakültelerde Din Eğitimi Çalışmaları.....................................................................45 B. KATOLİK DİN EĞİTİMİ MÜFREDAT PROGRAMLARI.....................................46 1. İlkokullarda.............................................................................................................46 2. Ortaokul ve Liselerde..............................................................................................50 3. Yüksek Okullarda....................................................................................................64 4. Üniversitelerde........................................................................................................67 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM.......................................................................................................79 BELÇİKA OKULLARINDA KATOLİK DİN DERSİ ÖGRETMENLERİ..................79 A. KATOLİK DİN DERSİ ÖGRETMENLERİNDE ARANAN ÖZELLİKLER..........79 B. KATOLİK DİN DERSLERİNDE UYGULANAN ÖĞRETİM STRATEJİLERİ...80 1. Katolik Din Derslerinin Genel Amaçları ................................................................82 a) Yardımlaşma düşüncesini oluşturma:.................................................................82 b) Büyük Sayıda İnsanlara Dini Sunma:.................................................................83 2. Öğretim Programları ve Ders Kitapları...................................................................84 3. Ders Anlatım Teknikleri, Araç-Gereçler.................................................................85 4. Öğrencilerin Katolik Din Derslerine Olan İlgileri..................................................90 5. Bu Derslerde Pedagojik Seviyeyi Ayarlama...........................................................92 6. Katolik Din Dersi Öğretmenleriyle Yapılan Görüşmeler.......................................99 7. Katolik Din Dersi Öğretmenleriyle Görüşmelerin Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi:.....................................................................................................118 SONUÇ.............................................................................................................................123 KAYNAKÇA....................................................................................................................126 EK-1..................................................................................................................................130 ÖZET SUMMARY IV KISALTMALAR a.g.e : Adı geçen eser a.g.web. :Adı geçen web a.g.m : Adı geçen makale a.g.mad. : Adı geçen madde C. : Cilt no. DİA : Diyanet İslam Ansiklopedisi İst. : İstanbul Mad. : Madde M.Ö. : Milattan önce M.S. : Milattan sonra r.a : Radiyallahu anh s. : Sayfa s.a.v. : Sallallahu aleyhi ve sellem vs. : ve saire Yay. : Yayınlar V GİRİŞ 1. Konu ve Problem İnsanlar, sorunlarını ehliyetli ve eğitimli kimseler vasıtasıyla çözmektedir. İlk insan Hz. Adem de Allah’ın verdiği görevle insanoğlunu eğitmiştir. Ondan sonra gelen peygamberler de aynı görevi üstlenmişlerdir. Ayrıca peygamberlerin çevresindeki iman etmiş eğitimli kimseler, dini ulaştırmada ve dini eğitimde etkin olmuşlardır. Hristiyanlıkta aynı tarihi süreçten geçmiştir. Hz İsa’dan sonra geride kalan havariler ve diğer din mensupları çok zorlu dönemler yaşamışlardır. Bu durumu Avrupa’da Hristiyanlığın yayılma sürecini anlatan dini kaynaklardan ve Kur’an’da Kehf Suresindeki Ashab-ı Kehf kıssasından öğreniyoruz. Göreme civarındaki yeraltı şehir kalıntılarında da, bunu görmek mümkündür. Bu tarihi süreçle birlikte Hristiyanlık yeryüzünün çeşitli bölgelerinde varlık göstermiş, maddi imkanlarını geliştirerek halkın ve yönetimlerin üzerinde büyük nüfuz sahibi olmuştur. Avrupa’da Coğrafi Keşiflerin, Rönesans ve Reform hareketlerinin ardından Hristiyan dünyası çeşitli akımlarla karşı karşıya kalmıştır. 1800’lü yıllarda başlayan dinler arası diyalog toplantıları, hız kazanmştır. Farklı kültür ve farklı dinler arasında ortak yaşam projeleri üretilmeye başlanmıştır. Hristiyanlığın yayılmasıyla beraber din adamı yetiştirme çalışmaları da hızlanmış, çeşitli yöntem ve metotlar geliştirilmiştir. Öyle ki Hristiyan din adamları dinlerini tüm dünyaya yayabilmek için çok uzaklara, yaşam şartları zor da olsa misyoner olarak gitmeyi tercih etmişlerdir. Maddi imkanları da kullanarak dinlerini akait, ibadet ve muamelat açısından, insanlara kabul ettirmeyi başarmışlardır. Bu amaçla eğitim kurumları kurmuşlardır. Bir çok yönden donanımlı din eğitimcisi yetiştirme imkanına ulaşmışlardır. Böylece Avrupa’nın tüm bölgelerine eğitim yoluyla Katolik hareketi yayılma sürecine girmiştir. Belçika, Avrupa Birliği’nin merkezi olması sebebiyle birçok alanda araştırmacıların gözlerini çevirdikleri ender ülkelerden biridir. Belçika Devleti’nin resmen tanıdığı dinlerin, din eğitiminde uyguladığı müfredat programları mevcuttur. Bu bağlamda çoğunluğunu Katolik Hristiyanların oluşturduğu Hristiyanlığın, gelişen ve değişen dünyada din eğitimcisini nasıl yetiştirdiği, araştırılmaya değer bir konudur. Belçika, eğitim sisteminde 1 Katolik Kilisesinin büyük bir etkisi vardır. Öğrencilerin yarıdan fazlası Katolik okullarında okumaktadır. Ülkede, Hristiyanlık çeşitli mezheplere ayrılmıştır. Belçika’da bu mezhepler aslında birer din niteliğinde anlaşılmaktadır. Belçika’da tanınmış altı dinden bahsedebiliriz. Bunlar: 1) Katoliklik 2) Ortodoksluk 3) Protestanlık 4) İslam Dini 5) Yahudilik 6) Evangelik. Ülkenin çoğunluğunu Katolikler oluşturmaktadır. Katolik okullar, kendilerini dünya eğitiminin hizmetçileri olarak görmektedir. Belçika’da Katolik dünyası din dersi öğretmeni yetiştirilmesi bu çalışmanın temel problemini oluşturmaktadır.Bu temel probleme bağlı olarak alt problemlerde söz konusudur. Belçika’da, Hristiyan din dersi öğretmenlerinin yetiştirilme programlarının tespitinin bilimsel olarak incelemesinin yapılması faydalı olacaktır. Araştırmanın temel problemi, Belçika Katolik Din Dersi öğretmeni yetiştirme programlarnın planlanması ve yürütülmesidir. Bu temel problem çerçevesinde şu sorulara cevap aranacaktır. Belçika’da Katolik Din Dersi öğretmenleri, bireyleri eğitmek için hangi etkin metotları kullanmaktadırlar? Genel eğitim sistemi içinde din eğitiminin yeri nedir? Katolik Din Dersi Öğretmeni yetiştiren programların özellikleri nelerdir? Eğitim kademelerine göre din dersi öğretmeni hangi programlarla yetiştirilmektedir? Pedagojik formasyon programları nelerdir? Okullardaki derslerde kullandıkları yöntemler, araç- gereçler nelerdir? Öğretmenlerin görev alanlarında farklılıklar var mıdır? Araştırmayı derinleştirmek ve Belçika’daki Katolik Kilisesinin eğitim amaçlarını ve yöntemlerini irdelemek, konuya açıklık getirilmesi bakımından önem arz etmektedir. 2. Konunun Önemi ve Amacı Katolik din dersi öğretmenlerinin eğitim programlarının araştırılması, konunun önemini ve amacını ortaya çıkarmak için büyük önem taşımaktadır. Bu programda, din eğitimi için çocuğun küçük yaştan itibaren eğitilmesinin ne kadar önemli olduğu görülmektedir. Programda Katoliklerin başarılı oldukları alanlardan biri de çocuklarda din duygusunu oluşturmaktaki başarılarıdır. Dine karşı istek ve ilgiyi uyandırma metotları da araştırmaya değerdir. İnanç esaslarını kabul ettirmede kullandıkları ikna veya sevdirme yöntemleri de araştırılmaya değer bir konudur. Katolik din dersi öğretmenlerinin geniş bir vizyona sahip olup olmadıklarının da belirlenmesi araştırmanın sağlamlığı için önem taşımaktadır. Belçika’da Katolik Hristiyanların çoğunlukta olması bizi bu konuyu araştırmaya yöneltmiştir. Avrupa’da, dini hayatta çözülmelere karşın, çözüm için öne geçen Katolik din dersi öğretmenlerinin yetiştirilme tarzlarının bilinmesi amaçlanmıştır. Bu programla Katolik 2