T.C. İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM BİLİM DALI ORTAOKUL 7.SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNİN ÇEVRE EĞİTİMİ AÇISINDAN ETKİLİĞİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ (BİNGÖL İLİ ÖRNEĞİ) YÜKSEK LİSANS TEZİ Aytül ÇAVUŞ Malatya–2013 T.C. İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM BİLİM DALI ORTAOKUL 7.SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNİN ÇEVRE EĞİTİMİ AÇISINDAN ETKİLİĞİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ (BİNGÖL İLİ ÖRNEĞİ) YÜKSEK LİSANS TEZİ Aytül ÇAVUŞ Danışman: Doç. Dr. Kemal DURUHAN Malatya–2013 T.C. İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM BİLİM DALI Aytül ÇAVUŞ tarafından hazırlanan “ORTAOKUL 7.SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNİN ÇEVRE EĞİTİMİ AÇISINDAN ETKİLİĞİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ (BİNGÖL İLİ ÖRNEĞİ)” başlıklı bu çalışma, 08.10.2013 tarihinde yapılan sınav sonucunda başarılı bulunarak jürimiz tarafından Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir. İmzalar Danışman: Doç.Dr. Kemal DURUHAN __________ Üye: Prof. Dr. Feridun MERTER __________ Üye: Yrd. Doç. Dr. Eyüp İZCİ __________ O N A Y …/…/2013 Prof. Dr. Celal ÇAKAN Enstitü Müdür V. ONUR SÖZÜ Doç. Dr. Kemal DURUHAN’ın danışmanlığında yüksek lisans tezi olarak hazırladığım Ortaokul 7.Sınıf Fen ve Teknoloji Dersinin Çevre Eğitimi Açısından Etkiliğine İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi (Bingöl İli Örneği) başlıklı bu çalışmanın bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın tarafımdan yazıldığını ve yararlandığım bütün yapıtların hem metin içinde hem de kaynakçada yöntemine uygun biçimde gösterilenlerden oluştuğunu belirtir, bunu onurumla doğrularım. Aytül ÇAVUŞ i ÖNSÖZ Toplumun her kesiminde kalıcı ve etkili bir çevre koruma bilincinin sağlanmasında en etkili çözüm eğitimden geçmektedir. Çünkü çevrenin korunması, insanın bilinçlendirilmesi yani eğitilmesi ile mümkündür. Çevresine sahip çıkan, çevre sorunlarına yönelik çözüm arayışları içinde olan yeni nesiller yetişmesi açısından çevre eğitiminin yeri ve önemi büyüktür. Çevre eğitimiyle ilgili kazanımların ve konuların yer aldığı derslerden biri Fen ve Teknoloji Dersidir. Bu araştırmada, 7. sınıf Fen ve Teknoloji dersinin çevre eğitimi açısından etkililiğinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Yaptığım çalışma, araştırmanın problemi, amacı, önemi, problem cümlesi ve alt problemleri, sayıltıları, sınırlılıkları ve tanımları kapsayan birinci bölüm; araştırmanın kuramsal çerçevesi ve ilgili araştırmaları kapsayan ikinci bölüm; araştırmanın modeli, çalışma grubu, veri toplama teknikleri ve süreci, verilerin analizi, geçerlik ve güvenilirliği kapsayan üçüncü bölüm; bulgular ve yorumları kapsayan dördüncü bölüm; sonuç ve önerileri kapsayan beşinci bölüm olmak üzere beş bölümden oluşmuştur. Öncelikle yüksek lisans eğitimim süresince her aşamada bana yardımcı olan, yapıcı eleştirileriyle bana yol gösteren, her konuda bana destek olan değerli danışman hocam, Sayın Doç. Dr. Kemal DURUHAN’a teşekkür ederim. Yüksek lisans eğitimim boyunca değerli bilgileriyle beni aydınlatan, desteklerini esirgemeyen Sayın Prof.Dr. Sebahattin ARIBAŞ’a, Sayın Yrd. Doç. Dr. Oğuz GÜRBÜZTÜRK’e, Sayın Yrd. Doç. Dr. Eyüp İZCİ’ye, Sayın Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKDAĞ’a, Sayın Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÖZBEK’e, Sayın Yrd. Doç. Dr. Süleyman Nihat ŞAD’a teşekkür ederim. Araştırmamda veri toplama aracı için uzman görüşüne başvurduğum değerli hocalarımız Sayın Yrd. Doç. Dr. Oğuz GÜRBÜZTÜRK’e, Sayın Yrd. Doç. Dr. Hasan AYDEMİR’e ve Sayın Yrd. Doç. Dr. Cihat YAŞAROĞLU’na teşekkür ederim. Veri toplama süresince çok kıymetli vakitlerini ayıran, görüşleriyle araştırmama katkı sağlayan Fen ve Teknoloji öğretmenlerine teşekkür ederim. Yüksek lisans eğitimim boyunca bana yardım ve desteklerini esirgemeyen çok değerli yüksek lisans arkadaşlarıma teşekkür ederim. Araştırma süresince maddi ve manevi olarak beni sürekli destekleyen anne ve babama teşekkür ederim. Aytül ÇAVUŞ ii ÖZET ORTAOKUL 7.SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNİN ÇEVRE EĞİTİMİ AÇISINDAN ETKİLİĞİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ (Bingöl İli Örneği) ÇAVUŞ, Aytül Yüksek Lisans, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. Kemal DURUHAN Ekim–2013, XIII+113 sayfa Bu araştırmanın amacı, Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Ortaokul 7.sınıf Fen ve Teknoloji dersinin çevre eğitimi açısından etkililiğine ilişkin görüşlerini değerlendirmektir. Araştırma, nitel araştırma yöntemine dayalı olarak yapılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler görüşme yöntemiyle elde edilmiştir. Görüşmelerin gerçekleştirilebilmesi için yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Hazırlanan görüme formu 5 sorudan oluşmuştur. Araştırma, görüşmeye katılmak isteyen, 7.sınıf Fen ve Teknoloji dersine giren 20 öğretmenle gerçekleştirilmiştir. Veriler, NVivo9 nitel veri analizi programı kullanılarak içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, öğretmenlerden birçoğunun ortaokul 7.sınıf Fen ve Teknoloji dersinde çevre eğitimine yönelik kazanımlarının ve konuların yetersiz olduğunu belirttikleri görülmüştür. Öğretmenlerin çevre bilinci kazandırmak, çevreye duyarlı bireyler yetiştirmek gibi çevre eğitimine yönelik ideal amaçlarının olduğu, çevre sorunları, çevre kirliliği gibi konuların yetersiz konular olduğu aynı zamanda bu konuların çevre eğitimi açısından ideal konuları oluşturduğu, öğretmenlerin çevre eğitimiyle ilgili birçok etkinlik yapmasına rağmen daha fazla etkinlik yapmayı arzuladığı ve etkinlikleri yaparken sınıf içinde ve sınıf dışında birçok sorunla karşılaştığı, çevre eğitiminin öğretimi sürecinde soru cevap ve düz anlatım yöntemi gibi yöntem teknikler kullandığı, yapılan etkinliklerin çevre eğitimi açısından birçok katkısının olduğu, öğretmenlerin çevre eğitimine ilişkin geleneksel ve alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini kullandığı ortaya çıkmıştır. Çevre eğitimi açısından iii öğrenci, öğretmen, okul idaresi, yerel ve genel yönetim, sivil toplum kuruluşları ve ailenin önemli rollerinin olduğu ortaya çıkmıştır. Kuramsal bilgilerden ve araştırma bulgularından yararlanarak çevre eğitimine yönelik model önerisi oluşturulmuştur. Araştırmadan elde edilen sonuçlara dayalı olarak çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Çevre, Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı, Çevre Eğitimi iv ABSTRACT THE EVALUATION OF THE TEACHERS’ OPINIONS ON THE EFFECTIVENESS OF THE 7TH CLASS SCIENCE AND TECHONOLOGY LESSON IN TERMS OF ENVIRONMENTAL TRAINING (The example of Bingöl) ÇAVUŞ, Aytül M.S., Inonu University, Institute of Educational Sciences Curriculum and Instruction Thesis Advisor: Associate Professor Doctor Kemal DURUHAN October, 2013, XIII+113 pages The aim of this research is to evaluate the opinions of the 7th class Science and Technology teachers about the effectiveness of this lesson in terms of environmental training. This research is based on the qualitative research method. The data have been obtained through the interview method during the research. Semi-constructed interview forms have been used for the interviews. This interview form has consisted of five questions. The research has been carried out by the participation of the 20 teachers of 7th class Science and Technology. The data have been analyzed using the content analysis method of the NVivo9 qualitative data analysis programme. At the end of the research, it has been observed that most of these teachers find the gainings and subjects of the 7th grade Science and Technology lesson insufficient in terms of the environmental training. There are also some data such as creating environmental awareness and raising sensitive individuals about the environment in terms of the environmental training and the subjects such as the environmental problems and environmental pollution are insufficient and these subjects can at the same time be ideal subjects for the environmental training and although the teachers carry out a lot of activities about the environmental training, they still want to do more v activities and they face a lot of problems during the activities both inside and outside the classroom circumstances, methods such as question and answer and direct explanation are used during the environmental training and the teachers use traditional and alternative measurement and evaluation methods. It has also been observed that the students, the teachers, the school administration, local and national administration, non- governmental organizations and the families have an important role in terms of the environmental training. A model suggestion has been created by making use of the theoretical knowledge and the research findings about the environmental training. Various suggestions have been made based on the results of the research. Keywords: Environment, Science and Technology Class Training Programme, Environmental Training. vi