T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP ANABİLİM DALI ACİL SERVİSTE ELEKTROLİT İMBALANSI TANISINDA VENÖZ KAN GAZININ KULLANILABİLİRLİĞİ UZMANLIK TEZİ DR. M. ENES DURAK TEZ DANIŞMANI DOÇ. DR. İSA KILIÇASLAN ANKARA TEMMUZ 2015 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP ANABİLİM DALI ACİL SERVİSTE ELEKTROLİT İMBALANSI TANISINDA VENÖZ KAN GAZININ KULLANILABİLİRLİĞİ UZMANLIK TEZİ DR. M. ENES DURAK TEZ DANIŞMANI DOÇ. DR. İSA KILIÇASLAN ANKARA TEMMUZ 2015 i ÖNSÖZ Acil Tıp eğitimim boyunca desteğini hiç esirgemeyen, öğretme ve yeni arayışlar içine sokma heyecanını sonuna kadar aşılayan, sorgulama ve her zaman yeni bir bakış açısı kazanmam için uğraşan, tezimin en başından sonuna kadar yardımını esirgemeyen, vaktinin çoğunu harcamaya hazır olduğunu hissettiren ve bir arkadaş gibi yaklaşan tez danışmanı hocam Doç. Dr. İsa KILIÇASLAN’a, yöneticilik vasıflarıyla, merhametli ve neşeli yanıyla hayatımda önemli bir rol kazanan Doç. Dr. Ahmet DEMİRCAN’a, kurallara uyma prensibini aşılayan Doç. Dr. Ayfer KELEŞ’e, soğukkanlılığı, alçakgönüllülüğü ve her türlü konudaki engin bilgisi ve öğrettikleri nedeni ile Doç. Dr. Fikret BİLDİK’e, ve akademik yönümün gelişmesinde katkılarından dolayı Doç. Dr. Mehmet KARAMERCAN’a, Asistanlık hayatımda daima destek olan, yanımda olduklarını her daim hissettiren sevgili yol arkadaşlarım Dr. Sema ÖZTÜRK ve Dr. Başak AK ve tez çalışmamda desteklerini esirgemeyen tüm Gazi Üniversitesi Acil Servis asistanlarına, Hayatımın her döneminde yanımda olan, tam bir abilik yapan, tezimin istatistiğinde, biçimlendirilmesinde önemli katkılarda bulunan abim Yrd. Doç. Dr. Gürhan DURAK’a, ii Bugünlere gelmemde en büyük pay sahibi canımdan çok sevdiğim sevgili annem Sevim DURAK ve babam Orhan DURAK’a, Hayatımın ışığı ve yaşam kaynaklarım sevgili eşim Nilay DURAK ve her şeyim kızım Zeynep DURAK’a sonsuz teşekkürler ediyorum. Hepiniz iyi ki varsınız. Dr. M. ENES DURAK iii İÇİNDEKİLER Kabul ve Onay…………………………………………………………..................i ÖNSÖZ ............................................................................................................................... ii   İÇİNDEKİLER ................................................................................................................... iv   KISALTMALAR ................................................................................................................ vi   Tablolar Dizini .................................................................................................................. vii   Şekiller Dizini .................................................................................................................. viii   1. GİRİŞ VE AMAÇ ............................................................................................................ 1   2. GENEL BİLGİLER ......................................................................................................... 4   2.1.  Kan  Gazı  ...................................................................................................................  4   2.1.1.  Kan  gazı  tarihçesi  ..............................................................................................  4   2.1.2.  Kan  gazı  cihazlarının  gelişimi  .............................................................................  4   2.1.3  Laboratuvar  cihazlarının  çalışma  prensibi  ve  temel  farkları  ..............................  6   2.1.4.  Kan  gazının  klinik  kullanımı  .............................................................................  10   2.1.5  Kan  gazı  ölçümünde  dikkat  edilmesi  gereken  hususlar  ...................................  12   2.2.  Elektrolit  Bozuklukları  ............................................................................................  13   2.2.1.    Elektrolit  bozukluklarının  laboratuvar  tanısı  ..................................................  13   2.2.2.  Elektrolit  sonuçlarını  etkileyen  faktörler  ........................................................  13   2.2.3.  Elektrolit  bozukluklarının  tanı,  tedavi  ve  takiplerinde  hızlı  sonuç  veren   yöntemlerin  önemi  ...................................................................................................  14   2.2.4.  Elektrolit  bozukluklarının  klinik  yaklaşımı  .......................................................  16   2.3.  Kanamalar  ..............................................................................................................  26   2.3.1.  Kanamalarda  seri  Hb  ve  Htc  takibinin  önemi  ..................................................  26   2.3.2.  Ciddi  GİS  kanamaları  .......................................................................................  28   2.3.3.  Travmaya  bağlı  kanamalar  ..............................................................................  36   3. GEREÇ VE YÖNTEM .................................................................................................. 40   3.1.  Araştırma  hastalarının  seçimi  ................................................................................  40   3.2.  Veri  toplanması  ......................................................................................................  40   3.3.  İstatistiksel  analiz  ...................................................................................................  41   4. BULGULAR .................................................................................................................. 43   4.1.  Hastaların  dağılımı  ve  akış  şeması  .........................................................................  43   iv 4.2.  Ölçüm  değerlerinin  karşılaştırılması  ......................................................................  45   4.3.  Ölçüm  değerleri  arasındaki  ilişki  ............................................................................  48   4.4.  Kalsiyum  ölçümleri  arasındaki  ilişki  .......................................................................  50   5. Tartışma ......................................................................................................................... 52   5.1.  Kısıtlılıklar  ...............................................................................................................  57   6. SONUÇ .......................................................................................................................... 58   7. KAYNAKLAR .............................................................................................................. 59   8. ÖZET ............................................................................................................................. 70   9. SUMMARY ................................................................................................................... 72   10. EKLER ......................................................................................................................... 74   10.1.  Etik  Kurul  Onayı  ...................................................................................................  74   10.2.  Olgu  Formları  .......................................................................................................  76   11. ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................. 77       v KISALTMALAR ABD:  Amerika  Birleşik  Devletleri   aPTT:  Aktive  parsiyel  tromboplastin  zamanı   Ca:  Kalsiyum   Cl:  Klor   Dk:  Dakika   Gİ:  Gastrointestinal   GİS:    Gastrointestinal  Sistem   Hct:  Hematokrit   Hb:  Hemoglobin   INR:  Uluslararası  düzeltme  oranı   İSE:  İyon  duyarlı  elektrod   İv:  İntravenöz   K:  Potasyum   L:  Litre   Na:  Sodyum   NSAİİ:  Non  steroid  anti  inflamatuar  ilaç   Ppi  :  Proton  pomba  inhibitörü   PTH:  Paratiroit  hormon   USCLİA:  United States Clinical Laboratory Improvement Amendment     vi Tablolar Dizini Tablo  1.  Glasgow-Blatchford kanama skorlaması  ............................................................  30   Tablo 2.  Rockall Risk Skorlaması  ....................................................................................  31   Tablo 3. Travmaya Bağlı Hemorajik Şok Sınıflaması  ......................................................  38   Tablo 4.  Betimsel İstatistikler  ...........................................................................................  45   Tablo 5. Elektrolit ve tam kan değerlerinin labaratuvar ve kan gazı cihazındaki sonuçlarının karşılaştırılması  ............................................................................................  46   Tablo 6.  Labaratuvar ve kan gazı cihazındaki elektrolit ve tam kan değerleri arasındaki ilişki  ..................................................................................................................................  48   Tablo 7.  Labaratuvar- Kan gazı kalsiyum değerleri arasındaki ilişki  ...............................  50     vii Şekiller Dizini Şekil  1.  Kan gazı cihazı  ......................................................................................................  7   Şekil 2. Transkutanöz kan gazı cihazı  ................................................................................  8   Şekil 3. Pulse oksimetre  ......................................................................................................  9   Şekil 4. Hasta akış şeması  .................................................................................................  44       viii