Y›l:1,Say›:2-Nisan-May›s-Haziran2009 Fiyat›:—10TL SahibiveYaz›‹flleriMüdürü Ç›raBas›nYay›nOrganizasyonve‹letiflimHiz. Tic.Ltd.fiti.Ad›naDavutGÜLER GenelYay›nYönetmeni ÜmitAKTAfi [email protected] Yay›nKoordinatörü AbdulazizTantik [email protected] ReklamveHalkla‹liflkiler YaflarYeflil HukukDan›flman› Av.NevzatYolcu Yaz›lar›nsorumlulu€uyazarlar›na aittir,dergiyiba€lamaz. Yay›nTürü:Yerel-Süreli Bask›:StepAjans Adres: KirmastiMah.K›ztafl›Cad.NalbantDemirSokak No:2-4Kat1Fatih/‹stanbul Tel:02126359919Fax:02126310269 Abonefiartlar›: Yurtiçiy›ll›k:40-TL Yurtd›fl›y›ll›k:40Euro-50Dolar AboneiçinHesapNo: 1534162AbdulazizTantik ‹flBankas›Fatihfiubesi PostaÇeki:1605516 AbdulazizTantik ‹Ç‹NDEK‹LER Bafllarken .......................................................5 Ümit AKTAfi ‹slamc›l›kveSol/SosyalizmEkseninde, Türkiye’deSosyopolitikDe€iflimÜzerineBirAnaliz ......................8 Abdulaziz TANT‹K ‹slamveSosyalizm ...............................................58 Mehmet KAR TürkSolunun“Birikim”i ...........................................68 Abdulaziz KIRANfiAL “‹slamiSol”unKur’anPerspektifi ....................................77 Mustafa YILDIZ Bir‹slamc›n›n“KapitalizmveSosyalizm”Hakk›ndakiDüflünceleri...........86 Ümit AKTAfi ‹slamiSol,Tecdidve Kavramsal/SembolikÜretim .......................116 Hasan HANEF‹ ‹slamiSolve‘K›zart›lm›flBuz’! .......................................133 As›m ÖZ Türkiye’deSolEdebiKamudaToplumcuGerçekçilikYaz›nsal GerçekçilikGerilimlerineGenelBirBak›fl ..............................137 Ali BULAÇ BireyÜzerine! ....................................................156 Menderes ÇINAR Türk‹slamc›l›€›:‹slamc›PragmatizmdenDemokratikPragmatizme .........171 Cihan AKTAfi Kad›nYazarlardaGöçveKimlik .....................................179 K‹TAPLAR-DERG‹LER-ETK‹NL‹KLER Ahmet Sait AKÇAY BirKimlikSorunsal›OlarakH‹DAYET ................................188 Mehmet TURGUT Tezkireve‹slamiyatDergilerindekiSol‹slam Tart›flmalar›Hakk›ndaBirDe€erlendirme ..............................197 Abdulgafur IfiIK BirAdaletveÖzgürlükSistemiYada‹slam›nKapitalizmileÇat›flmas› .......203 Emrah AT‹LLA Panorama:KerimDevlettenKurtDevletine.............................215 “Sol, Sosyalizm, ‹slami Sol’ say›s›na bafllarken ÖzgünDüflünceDergisinin,‹slamc›l›kkonuluolan ilksay›s›nagöste- rilen ilgiden dolay›, gerek okurlar›m›za, gerekse bu konu ile ilgili tepkile- rini dile getiren yaz›l› ve görsel bas›n›m›z›n mensuplar›na flükranlar›m›z› ifade etmekteyiz. ‹mkanlar›m›z›n k›s›tl›l›€› nedeniyle dergiyi genifl bir da- €›t›ma€›vas›tas›ylasizlereulaflt›rmam›zmümkünde€il.Ancak, gerekabo- nelik, gerekse dergiyle ilgili daha genifl bilgilere, ozgundusunce@gma- il.com adresinden ulaflabilirsiniz. * * * “Ayd›nlanma”,tarihinoldu€ukadar,gelece€indeyenibirokumas›d›r; ve, bu anlamda, Wallerstein’a göre dünyaya üç önemli siyasal sistemi mi- rasb›rakm›flt›r:muhafazakârl›k,liberalizmvesosyalizm.Bunlarbelkiyük- selen yeni (kapitalist) s›n›f›n, yani burjuvazinin dünyaya bak›fl›ndaki üç önemli sosyopolitik perspektiftir. Elbet bu üç perspektif cumhuriyetçi bir yönetimbiçimindeuzlaflsada,demokratikvemonarflikdizgeleraras›ndaki savrulmalar, daha uzun süre tart›fl›l›p durulacakt›r. Nitekim Frans›z Dev- riminin bile önü, daha 1815 y›l›nda, monarflizmle kesildi. 6 / ÖZGÜN DÜfiÜNCE I.Enternasyonal’dananarflistlerind›fllanmas›veII.Enternasyonal’da Marksist “devrim” yanl›lar›n›n kazanmas›yla, sosyalizmin gidiflat› da be- lirginleflmiflti. Yani bu anlamda Stalinizm, art›k hiç de bir sürpriz de€il- di. 1917 devrimi, bir anlamda “ayd›nlanma”n›n daha bir radikallefltiril- mesi iken; di€er bir anlamda ise sosyalizmin Avrupa’dan d›fllanmas› ve otokrat bir modelde t›kanmas›yd›. Liberalizm ve muhafazakârl›k ise, sosyalizmiRusya’dafosillefltirenbat›l›demokrasilerinaralar›ndasal›nd›- €› iliflkisel modeller olarak, sözgelimi ABD’deki Cumhuriyetçi ve De- mokratpartilergibi,bat›dünyas›n›nsiyasalpartileryelpazesinde, ikite- mel alternatif haline geleceklerdir. II. Dünya Savafl›ndan sonra, ABD ile Rusya (kapitalizmle sosyalizm) aras›nda kurulan dengesel konjonktür içerisinde dünya, her iki modeli de örnekleyenulusaldevletlerinba€›ms›zlaflmas›natan›kolurken;sömürgeci- likart›kdahaazmaliyetiolanvebirba€›ml›l›kiliflkisibiçimindeflekillenen dolayl› bir sömürü tarz›na evrilecektir. So€uk Savafl dönemindeki bu mu- vazaal›hegemonyaçat›flmas›içerisinde,‹slamdünyas›nda‹ranbölgeselbir kapitalist güç olmaya çal›fl›rken; Cezayir’den Irak’a kadar yay›lan Arap dünyas›ndaise,M›s›rmerkezli(Nas›rc›)birArapsosyalizmiblo€uolufltur- ma çabas› sürmekteydi. Arap sosyalizmi tahayyülü, ‹srail yenilgileri akabinde sona ererken; fiah’›n petro-dolarlarla beslenen “ak devrim”i ise, bir baflka devrimle karfl›- lanacakt›r. ‹slam Devrimi, fiah’›n dar bir seçkinler s›n›f›na dayanarak olufl- turmayaçal›flt›€›bölgeselkapitalistleflmeveABD’ninuydusuolmagiriflimi- ningeritepmesiilekalmayacak,belkibiranlamdaFrans›zDevrimindende beslenen (cumhuriyetçilik gibi), ama temel anlamda ‹slamî bir otantizme dayanan yap›s›yla, modernlikten dolay›mlanm›fl bir modernizme cevaba; dolay›s›ylabuanlamdagelenekseldünyan›ndevrimciyoldanbirihyas›ha- reketine dönüflecektir. Nas›l ki Frans›z ve Rus Devrimlerinden sonraki dünyalar›, bu devrim- leridikkatealmaks›z›nokumakyadaanlamakmümkünde€ilse,1979son- ras›dünyas›da,‹slamDevrimidikkateal›nmaks›z›nanlafl›lamayacakt›r.Bu anlamda 1968, ku€unun son flark›s›d›r. Bloklar aras›ndaki dengesel iliflki- lerin, dolay›s›yla “so€uk savafl”›n ve iki kutuplu bir dünya sisteminin sona erdirilmesi kadar, sosyalist blo€un çökmesi de, ancak 30. y›l› geride kalan ‹slam Devrimi ile birlikte mümkün hale gelebilecektir. Devrimdensonrad›rki,genifl‹slamco€rafyas›n›aflanbiremperyalizme karfl› mücadelenin söylemi ve yöntemi, sosyalist bir yordam›n o ödünç ve Bafllarken / 7 i€reti dili yerine, devrimin önayak oldu€u sosyopolitik bir kaz›l›mla, ‹sla- mibirotantisitenindiliyleifadevetahkimedilecektir.Devrim,belkibusol dilivee€ilimideiçsellefltirerek,sa€c›laflm›flbir‹slamîsöylemeyenivemer- kezi bir söylemsel güveni kazand›racakt›r. Nitekim “devrim”, “özgürlefl- me”,“antiemperyalizm”gibikavramlar,ancakdevrimdensonrad›rki,‹sla- mi literatürde olumlu anlamda bir yer bulabilecektir. Onedenlebizde,ÖzgünDüflünce’ninbuikincisay›s›nda,‹slamc›l›kla sol aras›ndaki iliflkiler kadar, sol, sosyalizm ve ‹slamî sol gibi kavramlar üzerinde durmaya, bu kavramlar› irdelemeye ve bu kavramlar› bugün gel- mifl oldu€umuz noktadan “okumaya” çal›flaca€›z. Beri yanda ‹slamc›l›€a iliflkin açm›fl oldu€umuz tart›flmalar, bu say›m›zda da devam etmekte. Bu ba€lamda Menderes Ç›nar bu say›da ‹slamc›l›kla ilgili tart›flmaya katk›da bulunmakta. Ali Bulaç ise bu say›da, “birey” üzerine bir tart›flma açmakta. ‹slam’da ve bat›’daki özgürlük anlay›fllar›n›n da bu ba€lamda irdelendi€i yaz›da, birey’in müsta€nili€inden yola ç›k›larak, bu tan›m üzerinden libe- ralizme ulafl›ld›€›; ‹slam’da kiflili€in “özne” olarak tan›mlanabilse de, birey olaraktan›mlanamayaca€›belirtilmekte.ElbetkonuEflariatomculu€undan Leibnizci monadolojiye dek dayand›r›labilecek kelami-felsefi bir mahiyete desahip.BeriyandanAlainTouraine,Modernli€inElefltirisi’ndemodernli- €i öznelleflme ve ak›lc›laflma olarak tan›mlamakta. Bu meyanda sorumlu olan“ben”inöznemiyoksafertmiolaraktan›mlanmas›gerekti€i;bireylik vebireycilikayr›m›ve,bat›bireyli€iile‹slamflahsiyetçili€ininayr›mlar›ka- dar, kifliselli€in temsilinin ahlâki, toplumsal ya da ontolojik bir düzlemde mikabuledilece€ide,do€rusutart›flmayaaç›k.(Buelbet,bukonudakitar- t›flmalaradabirdavet.)Yinebuba€lamdaolankitaptan›t›mlar›veelefltiri- leridesürdürülmekte.Geleceksay›m›z›nkonusuise“cumhuriyet,demok- rasi, otokrasi” olacak. Bir sonraki say›da buluflmak üzere, selam (bar›fl ve esenlik) üzerinize olsun... ‹slamc›l›k ve Sol/Sosyalizm Ekseninde, Türkiye’de Sosyopolitik De€iflim Üzerine Bir Analiz Ümit AKTAfi* Arka Plan Türkiye’deki siyasal e€ilimler, Osmanl› sisteminin çöküfl döneminde flekillenen, bu çöküflün müsebbibi olan bat› dünyas›n›n etkileri kadar, bu etkilere direnen toplumsall›€›n derin yap›lar›n›n tepkileri sonucu ortaya ç›kansosyopolitikgüçlerin/e€ilimlerinaray›fl,çat›flmavetahayyüllerineda- yan›r. Osmanl› sistemi, bilindi€i gibi, tar›msal üreticili€in stabilli€ine ve üretimsel alanlar›n büyütülmesine (fütuhat), yani yatay bir büyüme man- t›€› ve ivmesine dayanmaktad›r. 17. yüzy›l›n bafl›ndan itibaren kapitalist- leflmeye bafllayan bat› sistemi ise, farkl› ve görece olarak dikey bir büyüme mant›€›(kapitalizm)gelifltirmifltir.Tar›msalüreticili€evebununyatayola- rakbüyütülmesinedayananOsmanl›sistemi,mümkünfiziksels›n›rlar›nda dura€anlaflm›fl bir imparatorluktu. Oysa bat› sistemi, tar›msal üretimden sanayiüretiminegeçerek,üretimseldizgeyitopra€avezamanaolanba€›m- l›l›€›ndan kurtararak süreklilefltirmifl;, köylülü€e dayal› üretimsel sistem- den iflçili€e (proletarya) ve burjuvaziye dayal› bir sisteme evrilmiflti. Sekü- lerleflme, bir anlamda zaman›n ve mekan›n kullan›m›ndaki bu yeni -mo- *1955Erzincando€umlu.Elektrikmühendisli€iö€renimigördü.Edebiyat,tarih,siyaset, sosyolojigibialanlardayazmaktad›r. DOSYA / ‹slamc›l›k ve Sol/ Sosyalizm Üzerine Bir Analiz / 9 dern-birdünyevilikhâlininveanlay›fl›n›nortayakonulmas›d›r.Sistem,bu tarz bir büyüme-üretim biçiminin ihtiyaç duydu€u hammaddeleri, sömür- gecibirstratejiylesistemd›fl›ülkelerdendevflirirken;yenibirbüyüme-üre- tim modeli kadar, bu modele uyarl› olarak yeni bir bilim anlay›fl› da gelifl- tirilmifltir. Osmanl› sistemi ise co€rafik oldu€u kadar, mantalite olarak da kapal›birsistemhalinegeldi€inden,bat›sistemindekibugeliflmelerikarfl›- s›nda, giderek krize sürüklenece€i bir flekilde mesafe yitirecektir. Sistemin meflruiyetini bile tart›fl›l›r hale getirmesi nedeniyle, bu krizle birlikteortayaç›kançöküflkoflullar›nda,toplumsall›€›nö€elerivemilletler sisteminin çatlaklar› da belirginleflirken; geleneksel Osmanl› ayd›n› olan ulema ve bürokratlar d›fl›nda ilk kez ba€›ms›z veya muhalif ayd›nlar ve si- yasal ak›mlar da ortaya ç›kmaya bafllayacakt›r. Ancak, bilindi€i üzere, top- lumsalkrizlerin,y›k›c›olduklar›kadaryarat›c›biryönüdebulunmaktad›r. Bu krizle birlikte de, o güne de€in çeflitli nedenlerle a盀a ç›kamayan top- lumsal e€ilimler ve bask›lara maruz kalm›fl olan almafl›k s›€alar da giderek suyüzüne ç›kacakt›r.Gerçibat›sistemiileOsmanl›sistemiaras›ndakion- tolojikfarkl›l›klar,isteristemezadaptasyongüçlüklerikadarkavramsalpa- radokslara da neden olacakt›r. Sözgelimi milliyetçilik, laisizm ya da sa€ ve sol kavramlar›na yüklenilen anlamlar›n içeriksel uyuflmazl›€›na iliflkin tar- t›flmalar, günümüzde bile sonuçland›r›labilmifl de€ildir Sol’unkabacabirnitelemeyleözgürlükçülük,eflitlikçilikvedevrimcilik gibi e€ilimleri karakterize etti€i düflünülürse, ‹slam’›n ontolojik olarak sol birdamar›oldu€ugibi,tarihselolarakdaherzaman sol‹slamîe€ilimlerva- rolagelmifltir. ‹slam, zaten sosyolojik olarak Mekkeli mustazaflar›n Kureyfl aristokrasisi ve eflraf›na karfl› bir isyan›; putatap›c›l›kla ifade edilen ve so- mutlaflan Mekke oligarflisine, yani müflriklere karfl› Allah’›n birli€i (tevhid) vemüminlerinkardeflli€inden(ümmet)hareketleyürütülen,ça€›n›nkoflul- lar›na göre devrimci bir özgürleflme mücadelesiydi. ‹slam, bafllang›c› itiba- riyle, insanlar›n temelde ayn› haklara sahip, özgür ve Allah’a karfl› bireysel olaraksorumluluksahibioluflunuöngörenbirkardeflliktoplumuinflaetme- yeçal›flm›flt›r.Hernekadarbireyselmülkiyetkorunmuflsada,otlaklar,suve enerji kaynaklar›, madenler, hatta fetih yoluyla kazan›lan tar›msal alanlar bile toplumun ortak mal›, yani kamusal mülkiyet olarak kabul edilmifltir. Ancak eme€e dayand›€› oranda s›n›rl› bir mülkiyet anlay›fl› meflru kabul edilsede,tarihselsüreçiçerisindebuanlay›fltanvegenelolarakemek-yo€un mücadeleanlay›fl›ndanuzaklafl›lm›flt›r.Muhammed(a.s.)’›nvefat›ndanson- raEbubekir,Beyt-ülMal’›npaylafl›m›ndaeflitlikçibirbölüflümyöntemiizle- mifltir.Ömerise,topraktakal›c›vekifliselmülkiyethaklar›yerinekullan›m hakk›n› esas alarak, mülkiyetçi e€ilimlerin tasfiyesi için mücadele etmiflse 10 / ÖZGÜN DÜfiÜNCE de,Beyt-ülMal’›nbölüflümündeliyakatedayal›birbölüflümsistemiizlemifl- tir. Ömer’in ordusunda Yahudiler ve H›ristiyanlar, müflriklere karfl› Müslü- manlarla birlikte savafl›yordu.(1)Ömer, köle ticaretini yasaklad›€› gibi, in- sanlara karfl› bir köle gibi davranan Kureyflli aristokratlara, analar›n özgür do€urdu€u insanlara, bir Müslüman olmasalar dahi bir köle gibi davrana- mayacaklar›n› ortaya koyan eflitlikçibir yol izledi.(2) Osman’›n daliyakatedayal›veeflitsizbirbölüflüm tarz›n›izlemesine, ama bunda Ömer’in adaletçi titizli€ine akrabalar›n›n lehine olarak riayet edememesine karfl›; Ali ise, eflitlikçi ve toplumcu bir bölüflüm ve siyaset anlay›fl›na dayanan bir ‹slamî yönetim modelini uygulamaya çal›flm›flt›r. AncakAli’nineflitlikçiilkeleredayananyönetimiveahlâkç›l›€›,Osmandö- neminde oldukça yozlaflan ve nebevi temelleri bozulan toplumsal koflulla- rakendisinidayand›ranMuaviye’ninf›rsatç›veç›karc›siyasetçili€ineyenik düfltü€ünden, ‹slamî ink›lâp da özgün temellerinden uzaklaflt›r›lm›flt›r. Ali’nin savundu€u eflitlikçi ve bir anlamda ‘sol’ ‹slamî anlay›fl, Ali’nin taraftarlar›, yani fiia ya da Alevilik taraf›ndan sürdürülse de, tarihsel süreç içerisinde bu anlay›fl da 盀›r›ndan ç›kar›larak rakip Sünni anlay›fl benzeri biriktidarkamp›nadönüflmüfltür.HernekadarSünniortodoksiyekarfl›bir e€ilimolarakmuhaliflerinsesinidilendirsede,iktidarageldi€iyerlerdefiia (Alevilik) da, Sünni hilafetçi yönetimlerden çok farkl› bir yönetim anlay›fl› uygulayabilmifl de€ildir. Osmanl›’n›n kurulufl döneminde de, muhalif bir e€ilim olan Alevilik, özellikleFetretDönemi’nde,fieyhBedreddinvetaraftarlar›ncaciddibirik- tidar alternatifi olarak ortaya konulsa da; 1416’da, fieyh Bedreddin’in ida- m›yla yenilgiye u€rayarak, Osmanl› sisteminin Sünnileflmesinde dolayl› da olsa bir etken olmufltur. Türkiye’deki sol ak›mlar ise, Osmanl› tarihinde kendilerini önceleyen bir sol gelenek bulmak için, özellikle fieyh Bedred- din’in ö€retisi ve k›yam›nda kendilerini temellendirmeye çal›flm›fllard›r. Gerçi fieyh Bedreddin taraf›ndan mücadelesi verilen fiii ö€reti, görece ola- rak sol bir e€ilim olsa da, sonuçta ‹slamî paradigman›n s›n›rlar› ve ufku içerisindebulunmaktad›r.Nitekimbue€ilim,yineOsmanl›karfl›t›birgiri- flimle, Safaviler taraf›ndan ‹ran’da iktidara tafl›nm›flt›r. Ancak buradaki fiii anlay›fl›n uygulamas›n›n sol’a yak›nl›€›, belki de Osmanl› Sünnili€inin ya- k›nl›€›ndan fazla de€ildir. Nitekim Osmanl› devleti, t›mar sistemi etraf›n- da örgütledi€i tar›msal üretimle, toprak üzerinde mülkiyetçilik yerine s›- (1)FaikBercavi,‹slam’daSosyalizm,Ifl›kBas›mevi,1946 (2)RogerGaraudy,Sosyalizmve‹slamiyet,YönYay›nlar›,19 DOSYA / ‹slamc›l›k ve Sol/ Sosyalizm Üzerine Bir Analiz / 11 n›rl› bir kullan›m hakk›n› uygulam›fl, s›nai üretimi de loncalar etraf›nda örgütleyerek planl› bir üretim ve tüketim iliflkisi gelifltirmifl; tekelleflmeye, paran›n temerküzüne ve topra€›n mülkiyetinin geniflletilmesine izin ver- meyerek sömürücü oluflumlar› ketlemifl; bu temel karakteristikleriyle de toplumcubirüretimvetüketimiliflkisioluflturarak,hernekadarözgürlük- leri k›s›tlasa da nispeten eflitlikçi bir toplumsal yap› infla edebilmifltir. Bilindi€i gibi sol, Frans›z devrimiyle birlikte kavramsallaflt›€› üzere devrimci, özgürlükçü* ve eflitlikçi siyasal e€ilimleri temsil ederken; kon- jonktürel olarak da laik ve pozitivist bir anlay›fl› izlemifltir. Türkiye solu ise, bafllang›c›ndan itibaren pozitivist, dine karfl› veya en az›ndan mesafeli, büyük ölçüde seçkinci ve bat›c› bir anlay›fl olarak temayüz etmifltir. Sosya- lizmiseeflitlikçi,dahas›ortaklaflac›(komünizm)biryaflamatarz›vesiyasal e€ilimolaraksa€(faflist)vedinîversiyonlar›daolanbiranlay›flt›r.SaintSi- mon, Robert Owen gibi ütopik, Proudhon ve Kropotkin gibi anarflist sos- yalistlerekarfl›,bask›nlaflanvegünümüzliteratüründeolsun,toplumsalha- reketlerinde olsun egemenleflen sosyalist anlay›fl ise, Marksist bir sosya- lizm anlay›fl›d›r. Sosyalizmin maddecili€in ve proletaryan›n ideolojisi hali- ne gelmesi, Frans›z devrimi sonucu meydana gelen siyasal hareketler ka- dar, yükselen vahfli kapitalizmin emekçi s›n›f› insafs›zca sömürdü€ü 19. yüzy›l›ntoplumsalçat›flmalarekseniboyuncameydanagelen,s›n›fsalyap›- lar› ve iliflkileri ç›plaklaflt›rarak nesnellefltiren mücadeleler ve özellikle de Marks’›n fikrî ve amelî çabalar›n›n bir sonucudur. Marksizm’in sosyalist hareketler üzerinde oluflturdu€u rezerv, bu ha- reketleri belli bir “ideoloji” çevresinde yap›laflt›rsa da daraltm›fl ve özgür- leflmeciniteliklerindenuzaklaflt›rm›flt›r.Marksizm’iniçerisindeneflvünema buldu€u 19. yüzy›l, gerek büyük ölçüde kol eme€ine dayal› üretim flartla- r›n›n ve bu flartlar içerisinde temel temerküz biçimi bu kol eme€ini insaf- s›zcasömürüyedayananvahflikapitalizmin;gerekseyineayn›koflullaratâ- bi olan mekanik bilimin determinist-pozitivist anlay›fl›n›n egemen oldu€u bir dünyayd›. Do€al olarak Marksizm de, bu dünyan›n koflullar›yla kay›tl› birperspektifiçerisindekuramsallaflt›;böylesibirsosyalizmperspektifior- tayakoydu.Üzerindendeterminizmleözgürlü€ün,bilimledevriminsorun- sallaflt›r›ld›€›, hayat›n bütünüyle bir “emek-de€er” kuram› üzerinden okundu€uotoriterbirperspektif.Eme€in,“olma”n›nbuncaönemsenmesi- *“Özgürlükçüsolgelene€inkökleri,Ayd›nlanmade€erlerinedayan›rveJohnDeweytü- ründen ilerlemeci liberalleri, Bertrand Russell gibi ba€›ms›z sosyalistleri, (ço€u anti-bolflevik olan)anaak›mMarksistunsurlar›veelbetteçeflitlianarflisthareketleremensupözgürlükçüsos- yalistleri...içerenbirharekettir.”(NoamChomsky,DemokrasiveE€itim,bgstyay.s.34)