Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab SHARH YA MISINGI MITATU Imaam Muhammad Bin ‘Abdil-Wahhaab ةثلاثلا لوصلأا حرش باهولا دبع نب دمحم ملاسلإا خيشل Mfasiri wa matn: Ummu Iyyaad Kimepitiwa na: Muhammad Baawazir Sa’iyd Baawazir : Mfasiri wa Sharh Abu Bakr Khatwiyb al-Atrush 1 www.wanachuoni.com Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab Dibaji ya mfasiri ....................................................................................................................... 3 Historia Fupi Ya Imaam Muhammad bin 'Abdil-Wahhaab ............................................. 4 Historia Fupi Ya Shaykh Swaalih al-Fawzaan .................................................................. 10 MASUALA MANNE JUU YETU KUYAJUA 1. Suala la kwanza .............................................................................................................. 15 2. Suala la pili ...................................................................................................................... 18 3. Suala la tatu ..................................................................................................................... 19 4. Suala la nne ..................................................................................................................... 20 MASUALA MATATU WAJIBU KUJIFUNZA 1. Suala la kwanza .............................................................................................................. 24 2. Suala la pili ...................................................................................................................... 30 3. Suala la tatu ..................................................................................................................... 32 MISINGI MITATU WAJIBU KUIJUA 1. Msingi wa kwanza ......................................................................................................... 44 2. Msingi wa pili ................................................................................................................. 67 3. Msingi wa tatu .............................................................................................................. 103 2 www.wanachuoni.com Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab Dibaji ya mfasiri Bismillaahi Rahmaani Rahiym. Himidi zote ni Zake Allaah (Subhaanahu wa Ta´ala) Aliyepwekeka katika Uungu Wake, Uola Wake na Majina na Sifa Zake. Ninashuhudia ya kwamba hapana mola apasaye kuabudiwa kwa haki isipokuwa Allaah na Mtume Muhammad ni mja Wake na Mtume Wake. Amma ba´ad: Huu ni ufafanuzi (Sharh) wa Kitabu al-Usuwl ath-Thalaathah cha Shaykh Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab . Sharh imefanywa na Shaykh al- (Rahimahu Allaah) ´Allaamah Swaalih bin Fawzaan al-Fawzaan . (Hafidhwahu Allaah) Napenda kuwajulisha ndugu zangu wapendwa . Lengo langu khaswa (Allaah Awahifadhi) haikuwa kufasiri Sharh hii ya Shaykh, bali lengo langu ilikuwa ni kujinufaisha mwenyewe kielimu.1 Na kwa sababu hii ndio maana Sharh yenyewe nimeifasiri kwa mukhtasar tu na si yote. Hivyo nikawa nimeonelea yale madogo niliyoyasoma na kustafidi faida isiishie kwangu mwenyewe. Kama alivyosema Mtume : (´alayhis-Salaam) “Hatoamini mmoja wenu mpaka ampendelee ndugu yake yale anayojipendea nafsi yake mwenyewe.” Kwa ajili hii, sikupenda ninufaike mwenyewe bali nilipenda vile vile faida hii waipate ndugu zangu Waislamu. Na ninamuomba Allaah (Ta´ala) Atujaalie sote tuwe ni katika waumini wa kweli wanaopendeana na kutakiana kheri. Kwani mapenzi sampuli hii pekee ndio yatayonufaisha Aakhirah. Pia namuomba Allaah (Ta´ala) Ajaalie kazi hii tuwe tumeifanya kwa kutafuta Uso Wake Mtukufu Pekee. Na Ajaalie iweze kunufaisha Waislamu wote kwa jumla. Swalah na salaam zimwendee Mtume wetu Muhammad, na ahli zake na Maswahabah zake. 1 Kupitia darsa za sauti nilizozisikiliza za Shaykh (Allaah Amhifadhi). 3 www.wanachuoni.com Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab Historia Fupi Ya Imaam Muhammad bin 'Abdil-Wahhaab Asili yake Jina lake ni Abul-Husayn Muhammad bin ‘Abdil-Wahhaab bin Sulyamaan bin ‘Aliy Musharrif Al-Wuhaybiy. Kabila lake ni Bani Tamiym. Amezaliwa mwaka 1115 H (1704 M) katika mji ya ‘Uyaynah kijiji cha Yamaamah ndani ya Najd, kaskazini Magharibi ya mji wa Riyadhw, Saudi Arabia. Ametoka katika familia ya Wanavyuoni kwani baba yake ‘Abdul-Wahhaab alikuwa ni Mwanachuoni maarufu wa Najd na Qaadhiy wa mji huo. Elimu Yake Alijifunza kusoma Qur-aan alipokuwa na umri mdogo na akaihifadhi akiwa chini ya umri wa miaka kumi. Na Allaah (ىلاعتو هناحبس) Alimjaalia kuwa na uhodari na akili nzuri, wepesi wa kufahamu na kumaizi jambo au somo. Alipendezewa mno kusoma kazi za Shaykhul-Islaam Ibn Taymiyyah na mwanafunzi wake Ibnul- Qayyim )الله امهمحر(. Alifanya bidii kwenye masomo yake na kuendelea kujifunza chini ya usimamizi wa baba yake. Akajifunza elimu ya Dini chini ya Wanavyuoni walioko mjini mwake wakiwemo baba yake na ‘ami yake. Alisafiri kutoka kwenda Madiynah kusoma chini ya Wanavyuoni wakubwa wa huko wakiwemo; Shaykh ‘Abdullaah bin Ibraahiym bin Ash-Shamariyyi, na Mwanachuoni maarufu wa India Shaykh Muhammad Hayaat Al-Sindi.Alikwenda Makkah pia na alitekeleza Hajj. Hatimaye akaelekea Baswrah (Kaskazini Iraq) kutafuta elimu zaidi akasoma chini ya Wanavyuoni wa huko akawa maarufu kwa mijadala baina yake na Wanavyuoni. Harakaat Na Mitihani Watu wa Najd walikuwa katika shirki na bid’ah (uzushi). Walikuwa wakiabudu miungu mingi na kuabudu makaburi, miti, mawe, mapango, majini na mashaytwaan, waja wema waliojulikana kama ni mawalii. Uchawi na unajimu (utabiri wa nyota) ulisambaa pia. Hakuna aliyekataza ‘Ibaadah potofu hizo kwani 4 www.wanachuoni.com Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab watu walikuwa katika kuchuma manufaa na starehe za dunia zaidi na wakakhofia kuyapoteza hayo. Hivyo Shaykh akaona umuhimu mkubwa uliohitajika kuwarudisha watu katika msimamo wa Qur-aan na Sunnah. Akaanza kuwalingania watu katika Tawhiyd - kumpwekesha Allaah (ىلاعتو هناحبس) bila ya kumshirikisha na lolote katika ‘Ibaadah. Akaazimia kujitumikisha peke yake kwa uvumilivu katika konde. Akajua hakuna lolote kitachofaulu kufanyika ila Jihaad katika Njia ya Allaah. Shaykh alikumbana na mitihani, misukosuko, na vitisho, lakini alikuwa ameshategemea hali hiyo kumfikia na alikuwa tayari kukabaliana nayo kwani alitambua kuwa hilo ni jambo lisiloepukika kwa kila mlinganiaji kwani ndio hali waliyokutana nayo Mitume wote, na Salafus-Swaalih (waja wema waliotangulia). Miongoni mwa mitihani aliyokumbana nayo ni kutokana na Wanavyuoni wadhaifu wasiokuwa na hoja ambao walimpinga na kumfanya akabiliane na misukosuko, vitisho na kukasirikiwa. Pia alikabiliana na misukosuko na mateso chini ya mikono ya madhalimu wa Huraymilaa. Na alipowashawishi watawala kuwahukumu wadhalimu kwa Shari’ah ya Kiislamu, ilisababisha baadhi ya watu kuyaweka maisha yake hatiani lakini Allaah ( هناحبس ىلاعتو) Alimnusuru. Aliamua kurudi kwao ‘Uyaynah, ambako kipindi hicho kulikuwa chini ya utawala wa mtoto wa Mfalme ‘Uthmaan bin Muhammad bin Mu’ammar, ambaye alimpokea Shaykh kwa ukarimu na kumuahidi kumuunga mkono na kumsaidia kuwaita watu katika Uislam. Akaendelea kufundisha na kutoa da’wah hatimaye akashawishika kidhati na kwa vitendo kuondoa dini ya miungu mingi pale alipoona baadhi ya watu ni wagumu kurudi katika Uislamu. Aliweza kumshawishi gavana wa mji huo kulivunja zege lililojengewa juu ya kaburi la Zayd bin Al-Khattwaab ambaye alikuwa ni kaka wa ‘Umar bin Al- Khattwaab )امهنع الله يضر(. Akavunjavunja mangome mengineyo, mapango, miti n.k. Akaamrisha Shari’ah ya Kiislamu itekelezwe kama kumpiga mawe hadi afe mwanamke aliyekiri kuwa amefanya zinaa. Shaykh aliendelea na harakati zake za vitendo na kauli ambazo zilimfanya azidi kuwa maarufu. Hatimaye akawa jaji (Qaadhiy) wa mji wa ‘Uyaynah. Lakini hakuweza kuendelea hapo kwani Mfalme alishawishiwa na viongozi wa miji ya jirani amuue Shaykh kwa vile hawakupendezewa na da’wah yake. Ikabidi afukuzwe katika mji huo. 5 www.wanachuoni.com Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab Akakaribishwa mji wa ad-Dir’iyyah ambao ulikuwa ni jirani yake. Huko akakaribishwa ingawa kwanza alitiliwa shaka. Alifikia kwa mja mwema aliyempokea ila alimkhofia kutokukubaliwa na mtoto wa Mfalme Muhammad bin Sa’uud. Habari zikamfikia kwanza mke wa Ibn Sa’uud ambaye alikuwa mkarimu na mwenye taqwa. Akamfahamisha mumewe kwa kumwambia, “Hii ni bahati kubwa umeletewa kutoka kwa Allaah (ىلاعتو هناحبس) mtu ambaye anawaita watu katika Uislamu, anawaita katika Qur-aan na Sunnah za Mtume ( هيلع الله ىلص ملسو هلآو). Bahati iliyoje? Mkimbilie haraka na umuunge mkono wala usimpinge au kumkataza kwa hayo”. Muhammad Ibn Sa’uud akakubali ushauri wa mkewe na akaenda kwa Shaykh na akafanya mkataba naye kwamba asiondoke nchini hapo. Ndipo Shaykh akaweka makazi yake hapo na kuendelea na da’wah. Aakaendelea na harakati za da’awah hapo Dar’iyyah. Akaheshimika na kupendwa mno na akaungwa mkono na watu. Da’wah yake iliwaathiri na kuwapendezea mno watu. Ikaenea katika nchi za Kiislamu na nyinginezo. Wakimiminika watu na Wanavyuoni kufika hapo Dar’iyyah kujifunza kwake. Kama ijulikanavyo kila jema halikosi mitihani. Wakatokeza wapinzani na waliokuwa na chuki naye. Kulikuweko waliompinga da’wah yake ya kuondosha shirki na bid’ah na kuwaita watu katika Tawhiyd. Na wengineo waliompinga kabisa ni kwa sababu ya kuhofu kufukuzwa katika nafasi au vyeo vyao vya kazi. Kwa hiyo wengine walimpinga kwa ajili ya Dini, na wengine walimpinga kisiasa. Wapinzani wake walimzushia ya kumzushia walifika hadi kudai kwamba Shaykh alikuwa ni mfuasi wa Khawaarij. Na mara nyingine wakimlaumu bure bila ya dalili na nje ya upeo wa elimu zao. Hivyo yakaweko malumbano na majibishano yaliyoendelea katika mijadala kadhaa. Shaykh aliwaandikia kuwajibu madai yao, na wao walimrudishia majibu na yeye akawa akiwathibitishia ufahamu wao mbya wa shari’ah na Dini kwa ujumla kwa dalili. Ndipo wingi wa maswali na majibu yakawajumuisha watu na wakazidi kuongezeka. Baadhi ya mijadala hiyo iliandikwa na kuchapishwa katika vitabu. Athari Ya D’awah Yake Da’wah yake ya takriban miaka 50 imedhihirika na kuleta athari kubwa kwanza kwa Waislamu wa zama hizo. Watu waliacha kuabudu makaburi, miti, mawe, majini, waliacha utabiri wa nyota na kila aina ya shirki. Imewatoa pia watu katika ujinga wa kufuata mila za mababu bila ya dalili. Maamrisho ya mema na makatazo ya maovu yakalinganiwa katika Misikiti. Na hapo msimamo wa Qur- 6 www.wanachuoni.com Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab aan na Sunnah ukahuishwa na shirki na bid’ah zikapotoka. Amani na utulivu ukawafunika watu kila mahali. Na mpaka sasa da’wah yake imekuwa na umuhimu mkubwa katika jamii ya Kiislamu. Vijana khasa kutoka nchi za Magharibi na zaidi wale wanaosilimu wamekuwa na hamasa na shauku kubwa ya kujifunza Dini iliyo sahihi na si ile iliyochanganywa na shirki na bid’ah. Kwa hiyo, mafundisho ya msimamo wake wa Ahlus-Sunnah wal-Jama’ah ambao pia ndio mwendo wa Safafus-Swaalih yamekuwa kiupamble katika lengo la kutafuta elimu kwa Waislamu watakao na wapendao haki. Kazi Zake Ameandika vitabu vingi vya mafunzo mbali mbali lakini alitilia mkazo zaidi katika somo la Tawhiyd na ‘Aqiydah. Na alitumia hikma ya kuandika vitabu vidogo vidogo lakini vilivyokusanya nukta muhimu kabisa. Vilikuwa ni mukhtasari wa maudhui aliyotaka kuidhihirisha. Na vitabu hivyo vimekuja kufafanuliwa kwa kushereheshwa na Ma’ulamaa kadhaa na vimekuwa vina umuhimu mno katika vyuo vya Kiislamu vinavyofuata mwendo wa Ahlus- Sunnah wal-Jama’ah. Vifuatavyo ni baadhi ya vitabu vyake maarufu. Vinne vya mwanzo ni ambavyo mashuhuri zaidi kwa umuhimu wa maudhui zake. Na vinginevyo vimekusanywa na kujumishwa katika ‘Maj’muu’at Mu-allafaatil-Imaam Muhammad bin ‘Abdil-Wahhaab. 1. Kitaabut-Tawhiyd - kitabu hiki kimekuwa mashuhuri mno na kimeenea sana na somo lake limekuwa ni lenye kutoa mafunzo muhimu kuhusu kumpwekesha Allaah na kuepukana na shirki. 2. Al-Uswuul Ath-Thalaathah – kitabu kitoacho mafunzo kuhusu asili au misingi ya Uislamu. 3. Al-Qawaaid Al-Arba’h - kinatoa mafunzo ya kanuni za ufahamu wa shirki kwa ujumla. 4. Kashf Ash-Shubuhaat - kinakanusha hoja zinazojulikana na watetezi wa shirki na bid’ah. 7 www.wanachuoni.com Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab 5. Mukhtaswar Al-Inswaaf was-Sharh Al-Kabiyr 6. Mukhtaswar Zaad Al-Ma’aad 7. Mukhtaswar As-Siyrah 8. Mukhtaswar al-Fat-h 9. Masaail Al-Jaahiliyyah 10. Adaab Al-Mashiy ilaa as-Swalaah Wanafunzi Wake Alikuwa na wanafunzi wengi mno. Miongoni mwao ni watoto na wajukuu wake ambao waliendeleza kazi yake ya da’wah na Jihaad katika njia ya Allaah, walifungua vyuo karibu na kwao wakifunza watu masomo ya Dini. Kati ya watoto wake ni Husayn, ‘Aliy, ‘Abdullaah na Ibraahiym. Na kati ya wajukuu wake ni ‘Aliy bin Husayn, na pia ‘Abdur-Rahmaan bin Hasan aliyeandika kitabu cha ‘Fat-h Al-Majiyd Sharh Kitaab At-Tawhiyd. Wanafunzi wake wengineo ni ‘Abdul-‘Aziyz bin Muhammad bin Sa’uud, Hamad bin Naaswir bin Mau’ammar na ‘Abdul-‘Aziyz bin ‘Abdillaah bin Husayn. Familia Yake Alikuwa na watoto sita; Husayn, ‘Abdullaah, Hasan, ‘Aliy, Ibraahiym, ‘Abdul- ‘Aziyz. Shaykh anatokana na kizazi kinachojulikana kwa ‘Aal-Shaykh’ ambacho kimetoa Wanavyuoni kadhaa akiwemo Shaykh Muhammad bin Ibraahiym Aal- Shaykh aliyekuwa Mufti mkuu wa awali Saudi Arabia na Shaykh ‘Abdul-‘Aziyz Aal-Shaykh ambaye ni Mufti mkuu wa sasa. Kifo Chake 8 www.wanachuoni.com Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab Alifariki mwaka 1206 H (1792 M) akiwa na umri wa miaka 91. Rehma za Allaah ziwe juu yake na Allaah Amruzuku Pepo ya Firdaws. Aamiyn.2 2 Chanzo: Imaam Muhammad bin ‘Abdil-Wahhaab Da’watuhuu wa Siyraatuhu - Shaykh Ibn Baaz – Imetolewa Alhidaaya.com 9 www.wanachuoni.com Sharh Ya al-Usuwl ath-Thalaathah Imaam Muhammad bin ´Abdil-Wahhaab Historia Fupi Ya Shaykh Swaalih al-Fawzaan Jina Lake Na Kuzaliwa Kwake: Jina lake ni Swaalih bin Fawzaan bin 'Abdillaah al-Fawzaan na kazaliwa 1354 (1933) H. Malezi Yake Na Masomo: Baba yake alifariki wakati bado yu mdogo, kwa hivyo alikulia katika familia ya baba yake na kujifunza Qur-aan na kusoma na kuandika na Wanachuoni katika mji wake. Ndipo akaanza kusoma katika Madrasah ya serikali katika mji wake mwaka 1379 H. Baadaye aliendelea na masomo yake katika Madrasah ya Buraydah katika mwaka wa 1371 H. Kisha akasoma katika kituo cha kujifunza Buraydah kilichoanza kati ya 1373 H hadi 1377 H. Kisha akaendelea na masomo yake katika fani ya Shari´ah Riyaadh na akahitimu mwaka 1381 H. Baada ya hapo akaendelea kusoma shahada ya pili kisha ya tatu ya udaktari katika Fiqh. Waalimu Wake: 1) Shaykh 'Abdul-´Aziyz bin ´Abdillaah bin Baaz, Muftiy wa Saudi Arabia aliotangulia. Shaykh Ibn Baaz alikuwa na uaminifu sana na Shaykh al-Fawzaan na alikuwa akimpa vitabu mbalimbali avipitie na kutaka rai yake. 2) Shaykh 'Abdullaah bin Humayd, mkuu wa mahakama ya juu kabisa katika Baraza la Saudi Arabia huko nyuma. Alikuwa akihudhuria katika darsa zake nyingi alipokuwa akisoma Buraydah. 3) Shaykh Muhammad Amiyn ash-Shanqiytwiy, mfasiri bingwa wa Qur-aan wa zama zetu. 10 www.wanachuoni.com