PROSOPOGRAPHIA I M P E R I I R O M A N I SAEC. I. II. ΠΙ EDITA CONSILIO ET AVCTORITATE ACADEMIAE LITTERARVM BORVSSICAE EDITIO ALTERA BEROLINI ET LIPSIAE APVD WALTER DE GRVYTER & GO. MCMXXXIII PROSOPOGRAPHIA I MP E RI I R O MA N I SAEC. I. II. Ill PARS I CONSILIO ET AVCTORITATE ACADEMIAE LITTERARVM BORVSSICAE ITERATIS CVRIS EDIDERVNT EDMVNDVS GROAG ET ARTVRVS STEIN BEROLINI ET LIPSIAE APVD WALTER DE GRVYTER & CO. MCMXXXIII Archiv-Nr. 33 12 32 ACADEMIAE SCIENTIARUM REGIAE BORUSSICAE PRAEMONITVM Per multorum annorum multorumque virorum labores Academia scien­ tiarum eo pervenit, ut Graecorum Romanorumque hereditas, quatenus ea per aera et marmora scripta ad nos perlata est, prostet collecta et regionatim ordinata. Sane non plene executi sumus adhuc quod nobis proposueramus infortunio eo quod magnorum inceptorum comes est adsiduus; praeterea hereditas illa iam non casibus tantum, sed data opera exploratorum omni­ genarum quotidie locupletata ita continuo crescit, ut quae hodie absoluta videbantur, cras inveniantur manca et imperfecta. Nihilominus id iam nobis videmur adsecuti esse, ut post messem in horreis conditam manus admoveri possint ad messorum operas secutorias. Nam ingens illa monumentorum scriptorum farrago quae continet in se eximia et per se digna quae expen­ dantur sufficit publice proposita haberi emendate recensita. Sed longe plurimi qui extant tituli cum versentur in rebus aut privatis aut inferioris ordinis publicis, singillatim quidem examinati utilitate carent, at coniuncti inter se et compositi cum reliquis vetustis copiis multa et aperuerunt et aperient aliunde nullo modo petenda et ad priscorum temporum memoriam redinte­ grandam utilia. Tanta tamen est scriptorum monumentorum copia tantaque argumentorum diversitas, ut in messe collecta subsisti non possit, sed spicae oporteat terantur, grana diversa discernantur, excutiantur, condantur. Ëi desiderio quamquam aliquatenus provisum est indicibus, quos singulis cor­ porum nostrorum partibus addi iussimus, ne sic quidem eo perventum est, quo perveniri et potest et debet. Hoc efficiendum est, ut componantur exempli gratia onomatologica et Graecae linguae et Latinae et nationum reliquarum; item insigniorum virorum laterculi ex plebeiorum turba exempti; item ad sacra diversa quae pertinent; item cum rei publicae Atheniensium imperiique Romani monumenta per se satis emineant, rerum publicarum minorum con­ dicionem et ordinationem municipalem quae illustrant; item de re militari maxime imperii Romani quae extant; alia multa spectantia ad mores hominum et sermonis per orbem Romanum diversitatem. Haec omnia ita concinnanda erunt, ut non titulorum solum ratio habeatur, sed ut quae auctores papyri nummi similia subministrant, simul digerantur; ita enim tandem aliquando pro litteraria epigraphica numismatica eruditione particulari ob eamque cau­ sam necessario imperfecta substituetur doctrina pendens non a copiarum specie, sed ab ipsa rerum cognitione. Ad finem eum pervenietur cura virorum doctorum qui sunt eruntque, non Academiae nostrae. Sed adiuvari posse studia haec iudicavimus specimine eius generis aliquo proposito, et selegimus quae iam prodit notitiam hominum notabilium qui vixerunt ab imperatore Augusto ad imperatorem Diocletianum per prima tria aerae nostrae saecula. Prosopographia haec quam appellavimus vocabulo non optimo, sed recepto ut pendet ex parte magna ab inscriptionum corporibus nostris, ita imprimis diversarum terrarum monumenta in illis secundum linguas regionesque dispersa exhibet composita; deinde cum titulis coniuncta sunt quae similis argumenti tam auctores quam nummi papyrique praebuerunt. Exclusimus tempora liberae rei publicae Romanae propterea quod ad ea quae pertineant tituli exhibent pauca eaque satis cognita et illustria. Exclusimus item homines qui fuerunt inde ab aetate Constantiniana, non solum propterea quod ad eorum quoque notitiam tituli non multa suppeditant, sed etiam propter nominum rationem ita diversam, ut vix recte eadem cum antiquioribus forma comprehendantur. Recensum eum per litterap ordinari iussimus. Ei adiungentur laterculi consulum eius temporis et reliquorum magistratuum maiorum ex recensu illo ita effecti, ut per singula capita plerum­ que sufficiat remisisse ad recensum. Quae temptata sunt similia laterculis compositis modo ad scriptorem aliquem, modo de magistratu aliquo, viam monstraverunt, qua procederetur, sed simul docuerunt rem absolvi non posse nisi terminis operis latius prolatis. Erunt fortasse qui ad incepta similia sese accingant sive suis viribus freti sive nostra opera adiuti; quod ubi eveniet, laetabimur. Interim elaboratis hisce speramus fore ut bonae litterae adiuventur. Theodorus Mommsen. EX PRAEFATIONE PRIORIS EDITORIS . . . Academia Regia Borussica decrevit ut totius aetatis principatus inde ab Augusto usque ad Diocletianum Prosopographia conderetur, eo consilio ut quaecunque de hominibus illius aetatis notabilibus vel per scriptores vel per titulos nummosque memoriae tradita sunt colligerentur et componerentur. Cuius operis curam Academia munere tripartito Elimaro Klebs, Hermanno Dessau, Paulo von Rohden mandavit. Atque volumen primum Klebs, alterum Dessau confecit; tertium ne simul cum his quae nunc in publicum prodeunt ederetur, gravis Pauli von Rohden valetudo obstitit. Vnde tertii voluminis ad finem perducendi curam Dessau in se suscepit. Quo confecto quartum addere in animo est, quod fastos consulares et laterculos eorum qui honoribus et muneribus publicis functi sunt continebit. Ex legibus autem quibus ut editores in opere tractando tenerentur Aca­ demia decrevit, haec fere ad syllogen recte adhibendam digna videntur quae paucis hoc loco repetantur: Terminos operis Academia constituit annum pugnae Actiacae et initium imperii Diocletiani. Sed etiam eorum quorum aetas utrum paullo superior an inferior fuerit non certe diiudicare licet nonnunquam ratio habita est. Romanorum recepti sunt homines ordinis senatorii quicunque inno­ tuerunt, ordinis equestris ii qui imperatorum negotia gesserunt, item eorum cognati familiaresque. Neque minus Romanorum quorum praeterea apud scriptores mentio fit plerique memorati sunt, inprimis ii quorum nomina apud rerum scriptores inveniuntur. Sed hominum plebeiorum infinita illa turba qua scripta ecclesiastica et auctorum iuris referta sunt procul semota est. Haec de Romanis. Graecorum autem et barbarorum hominum selecti tantum re­ cepti sunt et ii quidem qui cum Romanis vel rebus vel hominibus quodam modo coniuncti fuerunt. Quae ex scriptoribus titulis nummis de iis quorum nomina recepta sunt adhuc innotuerunt, ea plene, quantum in materia maxime dispersa fieri potuit, allata sunt. Sed et in imperatoribus Romanis omissis rebus quas imperium adepti gesserunt ea quae ad vitam privatorum spectant memorata sunt et de regibus barbarorum quae scitu maxime digna erant afferre satis visum est. Denique de scriptis eorum qui litterarum laude floruerunt pluribus agere non fuit consilium, quoniam qui litterarum historias condiderunt satis copiose de iis disputaverunt. Romanorum hominum nomina per litterarum ordinem ex gentiliciis, quatenus innotuerunt, vel probabiliter restitui potuerunt, sunt disposita. De Graecis autem et barbaris iis qui civitate Romana ornati tria nomina gesserunt plerumque sub cognominibus actum est. Homines polyonymi vel sub primo nomine vel sub eo quod fuit principale ac re vera paternum tractati sunt. Quicunque pluribus nominibus more Romano formatis usi sunt, eorum nomina nuda sub uno quoque nomine repetita sunt. Veluti de C. Antio Iulio Quadrato sub Iulio disputatum est, nomina repetita sunt sub Antio et sub Quadrato............... Scr. Berolini mense Decembri a. 1896. E. Klebs. PRAEFATIO EDITIONIS ALTERIUS Deliberantibus nobis, utrum praestaret primae editioni tantummodo ‘Addenda et Corrigenda’ subiungere an quasi novum opus componere, hoc magis placuit annuente Academia, quae hanc nobis curam detulit. Nam intra hosce plus triginta annos, ex quo primum Prosopographia Imperii Ro­ mani in lucem prodiit, tanta moles novarum inscriptionum papyrorumque ac­ cessit, ut et numerus eorum, qui in hoc opere commemorandi sunt, non medio­ criter accreverit et ad descriptionem eorum, qui in primam editionem recepti sunt, haud exigua materia sit adiecta. Iam cum nova editio, quae haec omnia respiciat, paucis annis absolvi nequeat, adducti sumus, ut interim primam partem publici iuris faceremus, quam, ne iusti voluminis terminos trans­ grederemur, solas litteras A et B amplecti voluimus. In conficiendo autem labore munera in universum ita distribuimus, ut Edmundus Groag de personis ordinis senatorii ageret, ego reliquas omnes tractarem, Lotharius Wickert de quibusdam hominibus litteratis quae tradita sunt illustraret; qui tamen aliis laboribus detentus huius operis socius fuit tantum inde ab Aelio Aeliano usque ad Aquilam Romanum. Sed quon­ iam nonnullorum virorum, qui in Groagii provinciam cadunt, ego curam suscepi neque in hominibus Wickertio tribuendis certus atque constans modus ad­ hibitus est, singulis articulis nomen auctoris subiecimus hisce usi siglis : Gr. = Groag St. = Stein W. = Wickert. Per totum autem opus curavi et prospexi, ut tam veteres quam recentiores scriptores eisdem constanter compendiis afferrentur nec non editiones inscrip­ tionum, nummorum, papyrorum eodem ubique modo designarentur. De consilio et ratione operis nostri pauca monenda sunt, quia nobis eadem ferme quae priores editores proposuimus. Praecipue id egimus, ut singulos articulos quoad liceret in brevius contraheremus, contra non paucos homines inprimis claros in litteris — eosque etiam graecos — dignos iudicavi- mus, qui ad hoc onomasticon admitterentur, dummodo ad imperium Roma­ num aliquatenus pertinerent. Addidi viros egregios, etsi posteriore aetate etiam homines inferioris loci eius gradus honore ornantur, atque perfectissi­ morum virorum illos quoque, quos munere equestri functos esse non est traditum. X Cum in ultima huius prosopographiae parte et fastos consulum aliorum­ que magistratuum et catalogos procuratorum praefectorumve exhibere in animo habeamus, in quibus liberti Augustorum non omnino desunt, etiam horum libertinae condicionis hominum nomina recipere non alienum ab hoc libro existimavimus. In imperatoribus Romanis quamquam omissae sunt eae res, quas imperium adepti gesserunt, tamen dignitates, appellationes honori­ ficas, similia, licet nude, apponi utile duximus. Sed titulos eorum quotquot innotuerunt enumerare noluimus, ne taedium moveamus tanta copia prolata neve modum huic libro concessum nimis excedamus. Nomina secundum litterarum ordinem ex gentiliciis certo traditis dis­ posita sunt. Ceterum etsi in universum pugnam Actiacam et initium imperii Diocletiani terminos constituimus ita, ut omnes quoscumque non constaret post illam pugnam vixisse aut ante Diocletianum honorum cursum inisse, ab hoc opere excluderemus, tamen nonnullos homines, qui hos fines transgrediuntur, admisimus. Ubicumque autem res dubiae erant, magnam cautionem adhi­ buimus. Nam utique certiora quam plura recipere maluimus, id quod ideo monendum existimavi, ne quis ea quae consulto omisimus nos latuisse putet. Suppeditabat sic quoque ingens hominum multitudo. Neque quisquam harum rerum peritus profecto mirabitur, si hic illic pisciculus aliquis per maculas retium nostrorum quamvis minutas evasit x). De scribendi ratione nonnulla ut exponam, nomina senatorum eorumque liberorum et coniugum litteris quadratis imprimenda curavimus, typis cras­ sioribus sed minusculis qui dicuntur equitum Romanorum quicumque ad pro­ curationes praefecturas aliave officia superiora pervenerunt. Numeri latini soli indicant volumina Corporis Inscriptionum Latinarum. Sigla in afferendis libris, ephemeridibus, editionibus scriptorum, inscriptionum, nummorum, papyrorum a nobis usurpata infra composuimus. Atque iam in hoc volu­ mine, non in fine totius demum operis additamenta et corrigenda quaedam, quae ad hoc volumen spectant, promere visum est. Cetera quo quidque consilio instituerimus singillatim referre longum est. Iam nihil superest nisi ut grate pieque meminerimus viri illius incom­ parabilis, qui prioris editionis Prosopographiae Imp. Rom. curam praecipuam egit, Hermanni Dessau, quem fato concessisse vehementer lugemus. Qui postquam Academiae auctor fuit, ut nos hanc novam editionem aggrederemur, nostrum laborem indefesso studio sustentavit. Ex schedulis autem eius nobis permissis complura didicimus, quae facile praeterissemus. Quid, quod nisi vir ille eximius totius operis fundamenta iecisset, praefinivisset lineamenta, tantam molem suscipere vix ausi essemus. — Neque silentio praetermittendi *) Hoc loco omnes viros doctos, quicumque inscriptiones papyrosve novas, quae ad nostram prosopographiam pertinent, edunt vel edituri sunt, ut nobiscum quam primum eas communicare velint petere licet, quoniam editiones huius generis interdum serius quam par est in manus nostras veniunt. sunt Art urus Biedl, iuvenis doctissimus, qui assiduo labore typothetarum plagulas ad unam omnes mecum perlegit et qua est diligentia et doctrina menda plus quam unum alterumve correxit, et Guilelmus Htittl, qui non minus strenue eodem officio functus est. Porro Aemilio Beisch, rectori Instituti Archaeologici Austriaci, qui eadem liberalitate, qua quondam Otto Benndorf, usum nobis permisit schedarum in Instituto Archaeo- logico conservatarum, quibus illae inscriptiones continentur, quae in Titulis Asiae Minoris eduntur, gratias agere nobile nobis videtur esse officium. Scr. Pragae mense Iunio a. 1932. A. Stein.