5 er m m u N 3 • g 1 n a g ar a 6 • j 01 2 d n a erl d e N e ati Professionals in de wolken m or nf o-I met open AHN! Ge n a v d a bl k a V Eerste 3D registratie in Nederlands Kadaster nl • o. nf o-i Een nieuw soort geschiedenis-atlas: e g w. w De Bosatlas online 1877 - 1939 w GeoBuzz © 20 16. Trim ble N avigation Lim ited. A ll rights reserved. G EO -10 9 (0 8 /16 ) Trimble 3D Scanning Solutions Trimble® scanning solutions deliver uncompromised performance both in the field and office. Learn how to create amazing deliverables you can trust. Find out more at www.trimble.com/3Dscanning Visit us at Intergeo Hall A4, Booth # E4.045 Capture and deliver precise data—faster TRANSFORMING THE WAY THE WORLD WORKS Redactioneel Jonna Bosch Welkom in de realiteit. Of toch niet? Het ene ogenblik jaag je op Pokémon in augmented reality, het volgende moment sla je met een hamer op je duim tijdens het klussen. Wat is echt? En wat betekent dit voor de GIS-er? Daar moest ik aan denken toen ik enkele weken geleden met de Ocular Rift door een virtuele wereld van het Kadaster doolde. Gemaakt met 3D-geodata © 20 en streetview foto’s. 16. Trim Het is Luilekkerland op (geo)datagebied: open, 3D, 4D, linked, smart, big, ble N virtueel, augmented... Wat een feest, of is het meer een rovershol van Ali Baba?  avigation Lim ited. A Als ik kijk naar wat mij persoonlijk bezighoudt de afgelopen maanden, dan ll rights reserved. G kvdooamotar? id kWe u agiate roo zp-iwj nee edrnee l adga?rne Wtnazal ett hnzie jonmf dpae’rso : (Hbviloseuema inelisntae vtrieaesn)sm eoropegenen wl iejkenh (lejiondnkeegnde v )d amante aan?l s d eien EO -10 9 (0 8/16 Dat ik niet de enige ben die hier over nadenkt, blijkt ook uit de Geo-Info ) die u voor u hebt liggen. De datavisualisatie neemt een vlucht dankzij Open AHN, waardoor 3D ingezet kan worden om de vastgoedsector van de toekomst in GIS te overtuigen. Of waarmee de kadastrale rechten beter Trimble 3D Scanning Solutions zichtbaar worden. En natuurlijk komt die realiteit dan weer om de hoek kijken, met virtual reality projecten en natuurlijk Pokémon, dat opduikt als Trimble® scanning solutions deliver uncompromised inzet bij de agri-sector. performance both in the field and office. Learn how to Ook de mooie term PokéGeografie heb ik gespot. Wie weet kunnen we create amazing deliverables you can trust. meer jongeren voor ons vakgebied interesseren als het vak Aardrijkskunde voortaan ‘PokéGeografie & GeoCraft’ gaat heten. Biologie, scheikunde Find out more at www.trimble.com/3Dscanning en natuurkunde kan ‘Meten = weten’ worden, waarbij proefjes en Visit us at Intergeo Hall A4, Booth # E4.045 onderzoeken met apps in het veld worden uitgevoerd. Gaming en programming combineren met online atlassen en meten met apps. Verslagen maken met maptooling en 3D-visualisatietechnieken... Revolutie! Maar misschien draaf ik wat door... Het leven als GIS-er lijkt soms wel een sprookje. Alice (AlGis?) in Wonderland. Daar moeten we toch mensen mee kunnen betoveren, doe je mee? Capture and deliver precise data—faster 2016-5 | Geo-Info | 1 TRANSFORMING THE WAY THE WORLD WORKS Agenda GIN Colofon Uitgever Geodesign Summit Europe 2016 Geo-BIM event Geo-Informatie Nederland Datum: 31 oktober - 2 november Datum: 24 en 25 november 2016 www.geo-info.nl Locatie: Delft University of Technology, Locatie: Novotel Amsterdam Redactieadres Faculty of Architecture and the Built Environment Meer info: www.geo-bim.org/europe/ Redactie Geo-Info Meer info: www.bk.tudelft.nl/nl/over-faculteit/ Postbus 1058, 3860 BB Nijkerk afdelingen/otb-onderzoek-voor-de-gebouwde- NCG Symposium Telefoon: (033) 247 3415 Fax: (033) 246 0470 omgeving/actueel/agenda/ Datum: 30 november 2016 E-mail: [email protected] Locatie: Faculteit ITC Enschede Nationaal 3D Symposium Meer info: www.ncgeo.nl Hoofdredacteur Roelof Keppel Datum: 15 november 2016 Locatie: provinciehuis Utrecht FLAGIS studiedag Redacteuren Meer info: www.geonovum.nl Datum: 6 december 2016 Adri den Boer, Rob Kromwijk, Ferjan Ormeling, Eric Hagemans, Sytske Postma, Frans Rip, Onderwerp: Ruimte en Tijd Jonna Bosch, Felix van Veldhoven GeoBuzz Locatie: Mecatormuseum - Sint-Niklaas (B) Datum: 22 en 23 november 2016 Bladmanagement MOS bv, Nijkerk Locatie: Congrescentrum 1931, Den Bosch AGILE Conference 2017 Meer info: www.geobuzz.nl Datum: 9-12 mei 2017 Inzenden kopij Locatie: Wageningen Indienen en publiceren van artikelen en berichten in overleg met de redactie. Meer info: www.agile-online.org/index.php/ Zie ook www.geo-info.nl onder ‘Geo-Info’. conference/conference-2017 Advertentie-exploitatie MOS bv Jan van de Vis Telefoon: (033) 247 3415 E-mail: [email protected] of [email protected] Advertentietarieven op aanvraag Vormgeving en druk 5 remmuN • 31 gnagraaj • 6102 AV dbRo dnrnuekm & epnritnetn, N/iinjkleicrhk twinwgwe.nvdr.nl Postbus 1058, 3860 BB Nijkerk Telefoon: (033) 247 3415 Fax: (033) 246 0470 PmEEDeerernoe sB tntfoeei s eo3asuDtpwsl arie esso goonnions lrtAairtna gleHtse i1e s8Ni ci7nnh7! i Ne-d 1de9ede3ne 9wrisla-aontdllakss Ke: anda ster dnalredeN eitamrofnI-oeG nav dalbkaV • ln.ofni-oeg.www EHuEeee-leiektmnns tg l aduajeaibiolwta: eooare nnrdagndnamse nestvi gmcnmeheinserogt nivrfmaattaa etonenileinf .ja k@ltEid deoignrmnefeg svoaaawiba-aaii tnnojesz fn-cieomgnhn.inaena wlpmig l .oekernandn tt oovfpo or GeoBuzz lidmaatschap wordt automatisch verlengd, Foto cover: Aandachtig speurend naar tenzij dit minimaal twee maanden voor de sensoren (GIN bijeenkomst Zuid) verlengingsdatum schriftelijk of per e-mail wordt opgezegd. Partners Geo-Informatie Nederland Abonnementsprijzen per jaar voor 2016 Persoonlijk lidmaatschap: € 65,- incl. 6% btw. Abonnement op Geo-Info: € 120,- incl. 6% btw. Organisatielidmaatschap: € 260,- incl. 6% btw. Leden in het buitenland betalen extra kosten voor het toezenden van Geo-Info: binnen Europa € 30,- (excl. 21% btw) en buiten Europa € 55,- (excl. 21% btw). Kijk voor meer informatie op de website www.geo-info.nl. Bij automatische incasso krijgt u een korting van € 2,- per jaar. © 2016. Het overnemen evenals het vermenigvuldigen uit dit tijdschrift is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van redactie en auteur. ISSN 1572-5464 (print), ISSN 2211-0739 (online) IBAN: NL55RABO0395278430 2 | Geo-Info | 2016-5 In dit nummer ... ...en verder 4 De Blinckhorst in dynamische 3D 16 Verslag Common Vision Conference 2016 8 19 Column - Theo Thewessen 2016: International Year of Global Understanding en International Map Year 21 GeoBuzz 26 Eerste 3D registratie in Nederlands Vacature Coördinator Themagroepen Kadaster Geo-Informatie Nederland 30 In Memoriam - ir. Willem Berends 31 Open Kaart Geo-Informatie Nederland zoekt een geschikte kandidaat voor de functie van Coördinator Themagroepen binnen het bestuur van Geo Informatie Nederland (GIN). GIN kent diverse groepen op een bepaald thema. Daarnaast worden er per regio activiteiten georganiseerd. 34 Een nieuw soort geschiedenis-atlas: De verbinding met het bestuur en met alle groepen is de belangrijkste taak van de Coördinator Themagroepen. De Bosatlas online 1877 - 1939 Bestuursfunctie Coördinator Themagroepen: 25 • De Coördinator zorgt voor agendering van de Themagroepen op de bestuursagenda; 49 Column - Hildegard Schulte • De Coördinator stimuleert de Themagroepen in het organiseren van bijeenkomsten, evenementen, presentaties en voordrachten; • De Coördinator stemt de agenda’s tussen de Themagroepen onderling af en met overige GIN-activiteiten; • De Coördinator ondersteunt de Themagroepen bij de promotie van de georganiseerde bijeenkomsten, evenementen, Vacature bestuur GIN presentaties en voordrachten;  • De Coördinator ondersteunt de Themagroepen in het zoeken naar actieve GIN-leden voor deze Themagroepen; • De Coördinator is de linking pin voor de contacten en samenwerking met en tussen Themagroepen. Gewenst profiel 53 Column - Jeroen van Winden • Lid van GIN of bereid dat te worden. • Ervaring met het stimuleren van mensen is een pré. • Actieve belangstelling voor het verder ontwikkelen van GIN. • Een ‘doener’. • Kennis van en ervaring met verenigingswerk is een pré. • Bereid om een eigen rol te vervullen in het bestuur en actief bij te dragen aan de teamontwikkeling. 42 Condities 54 Verslag - • Aan een bestuursfunctie is geen vergoeding verbonden. • Er is een onkostenregeling voor reis- en verblijfkosten. • De functie wordt voor een periode van ten minste vier (4) jaar vervuld. Maptime Summercamp 2016 • Wij zoeken iemand die zich ten minste 2 dagen (vier dagdelen) per maand kan vrij maken voor de uitoefening van zijn/ Professionals in de wolken haar bestuursfunctie.  met open AHN! Wat krijg je er voor terug? • Inzicht in de GIN community • Plezierige werkomgeving Procedure Personen die geïnteresseerd zijn in deze bestuursfunctie worden verzocht zich te kandideren. Ook kunnen GIN-leden het bestuur attenderen op mogelijke kandidaten. Kandidaatstellingen dienen voor 1 november 2016 schriftelijk bij het bestuur van GIN te worden ingediend. Dit kan per e-mail aan [email protected]. Het bestuur beoordeelt de binnengekomen aanmeldingen en zal deze in de periode van 02 t/m 15 november beoordelen. Geschikt geachte kandidaten zullen worden uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. Het bestuur doet statutair een bindende voordracht aan de Algemene Leden Vergadering die gehouden wordt tijdens de GeoBuzz 2016. Tijdens deze ALV kunnen ook nog tegenkandidaten aangemeld worden. De ALV beslist over de voordracht(en). Voor meer informatie kunt u terecht bij de secretaris Mark Verlaat ([email protected] of 06-23544653). 46 2016-5 | Geo-Info | 25 Gaat Geo-ICT het voedselsysteem fixen? 50 Verslag - Duizenden supporters PSV bij regiobijeenkomst GIN Zuid 2016-5 | Geo-Info | 3 De Binckhorst in dynamisch 3D Op de Provada, de jaarlijkse 3D en de Omgevingswet Omgevingswet, uitte de gemeente de ambitie In een drietal artikelen in dit vakblad gaf Jan- om te werken met een dynamisch 3D-model. vastgoedbeurs in de Rai, werd tien Stoter een prachtig overzicht van de stand In een dergelijk model worden uiteenlopende afgelopen juni door de gemeente van zaken rond de 3D-informatievoorziening databronnen gekoppeld, waaronder geo- Den Haag een werkend, dynamisch voor onze leefomgeving [1]. In het licht van informatie en modellen voor verkeer, geluid, de Omgevingswet beschrijft zij de noodzaak externe veiligheid en milieu. De gemeente 3D-model gelanceerd, gerealiseerd van actuele 3D-informatie om de impact heeft verschillende pilots gestart om inzicht door Geodan. Ontwikkelaars, van veranderingen in onze leefomgeving te te krijgen in de mogelijkheden van zo’n mo- adviseurs en ontwerpers voorspellen en het complexe beheer van deze del en te ervaren welke veranderingen dit omgeving te analyseren. Veel vraagstukken reageerden enthousiast op het eisen een benadering in drie dimensies: denk concept, waarmee zij in 3D door aan geluidsbelasting rond drukke infrastruc- een voor hun welbekende locatie tuur, de potentie van zonnepanelen op onze konden navigeren: voormalig woningen of de verspreiding van fijnstof door Het Omgevingsplan onze woonwijk. In haar analyse stelt zij de industrieterrein de Binckhorst in vraag hoe deze sterk van elkaar verschillende geeft ruimte: meer vrij- Den Haag. 3D-gegevens straks kunnen worden geïnte- greerd. Na implementatie van de Omgevings- wet, naar verwachting begin 2019, is dat de heid, minder onderzoek Door Felix van Veldhoven modus operandi: geïntegreerde 3D-data, in in gesprek met Hanke Nijman sommige gevallen wellicht realtime, beschik- baar voor iedereen als basis voor beslissingen en een langere termijn over omgeving. Op de route naar dat moment zijn goede voorbeelden nodig. In haar eigen woorden: “stap voor stap zal via use-cases be- keken moeten worden welke aspecten in 3D mogelijk zijn, wenselijk zijn én daadwerkelijk meerwaarde bieden” [2]. vraagt in de werkwijze binnen de organisatie. Op de Provada, het jaarlijkse ontmoetingspunt Gemeente Den Haag als pionier van de vastgoedbranche dat afgelopen juni Die noodzaak wordt ook gevoeld door de plaatsvond in Amsterdam, werd een volledig Gemeente Den Haag. Als antwoord op de werkend model gepresenteerd. ontwikkelingen rond de Omgevingswet en Steeds meer partijen maken plannen die kun- het door het rijk te ontwikkelen Digitaal Stelsel nen bijdragen aan de ontwikkeling van de Figuur 1 - Het dynamisch 3D-model van de Binckhorst. 4 | Geo-Info | 2016-5 andere criteria straks integraal kunnen worden afgewogen. Door een initiatief in een vroeg stadium aan de verschillende criteria te toetsen ontstaat de mogelijkheid van informatie-gedre- ven ontwerpen. Dit leidt idealiter tot een betere aanvraag voor de benodigde omgevingsver- gunning en daardoor tot minder onderzoek- Er ontstond een demo die nadenken over 3D, het Omgevingsplan Figuur 2 - Gemodelleerde geluidsintensiteit voor een initiatief in de Binckhorst. en het Digitaal Stelsel stad. De gemeente Den Haag wil het voor die vrijheid, minder onderzoek vooraf en een lan- partijen én voor zichzelf makkelijker maken om gere termijn als uitgangspunt. Omgevingswet een stap de haalbaarheid en impact van die plannen te Tegen deze achtergrond vroeg de gemeente checken. Zij vroeg zich af hoe het zou zijn als ini- Den Haag aan Geodan om een dynamisch tiatiefnemers in Den Haag alle benodigde infor- 3D-model voor de Binckhorst te ontwikkelen, verder kan brengen matie digitaal voor handen zouden hebben, en om de mogelijkheden van deze tool te de- hun initiatieven zelf in een 3D-omgeving zou- monstreren. De ambitie van de gemeente Den den kunnen toetsen. Tygron, een spin-off van de Haag is dat initiatiefnemers met het model al Technische Universiteit Delft, maakte een filmpje tijdens de ontwerpfase van een initiatief een waarin deze toekomstvisie werd uitgebeeld [3]. beeld van de impact op de leefomgeving Tegelijkertijd is de gemeente Den Haag door krijgen. Het model kan worden gezien als het ministerie van Infrastructuur & Milieu motiveringstool: de mogelijkheden die het slasten. Door te kiezen voor een makkelijk te benaderd om een pilot-omgevingsplan op omgevingsplan biedt kunnen in de toekomst bedienen en eenvoudig te delen model, mikt te stellen, om te ervaren hoe de nieuwe wet vanuit een 3D-omgeving met initiatiefnemers de gemeente op een grotere betrokkenheid in de praktijk uitpakt. De Binckhorst, een en ontwikkelaars worden gedeeld. van burgers en bedrijven. Met het model van voormalig bedrijventerrein langs de A12 op Een initiatief als een nieuwe parkeergarage leidt de Binckhorst ontstond een demo die het de grens met Voorburg, werd vooruitlopend bijvoorbeeld tot meer verkeer, meer geluid en nadenken over 3D, het Omgevingsplan en de op de Omgevingswet aangemeld voor een meer fijnstof. Het model moet straks inzichtelijk filosofie van het Digitaal Stelsel Omgevingswet ‘pilot-omgevingsplan’. In dit gebied ging de maken hoe de wettelijke kaders voor deze en weer een stap verder brengt. gemeente van gedetailleerde bestemmingen naar het definiëren van gebiedskwaliteit: een goede kwaliteit van de leefomgeving als over- koepelend concept. De Binckhorst De Binckhorst kent een rijke geschiedenis en een grote variatie aan bedrijvigheid met een industrieel karakter. Dit geeft het gebied veel potentie tot transformatie en ontwikkeling. Ook de komst van de Rotterdamsebaan, een nieuwe ontsluiting van Den Haag die begint bij knoop- punt Ypenburg en in de Binckhorst boven de grond zal komen, wordt gezien als motor voor nieuwe ontwikkelingen. De gemeente Den Haag heeft de ambitie om het gebied gelei- delijk te transformeren tot een woon-werkwijk met ca. 5.000 woningen. Vanwege de milieu- wetgeving en de aanwezige bedrijvigheid is woningbouw in het gebied een uitdaging. Het omgevingsplan geeft daarvoor de ruimte: meer Figuur 3 - Gemodelleerde schaduwwerking van een fictieve woontoren. 2016-5 | Geo-Info | 5 Figuur 4 - 3D of 2D? Geluidsintensiteit in de Binckhorst. Links: na projectontwikkeling, rechts: huidige staat. Een dynamisch 3D-model toetsing van een ontwerp over. In de toekomst tweeledige doelstelling met haar aanwezigheid Het resultaat, een proof of concept van een volgt hierop het indienen van de (veel beter op de beurs: vastgoedontwikkelaars interesseren dynamisch 3D-model, werd op 7 juni tijdens geïnformeerde) Omgevingsvergunningaan- voor het gebied de Binckhorst en het dynamisch de Provada gelanceerd [4]. Het model werd vraag. Om deze ontwikkeling mogelijk te ma- 3D-model introduceren in de vastgoedwereld met standaard software gebouwd en bevat ken zoekt de gemeente Den Haag landelijke om de ontwikkeling van het model verder vorm verschillende 2D- en 3D-informatielagen, samenwerking op. te geven. Het model trok veel bekijks; er waren rekenmodellen en fictieve initiatieven die, als De gemeente uitte de wens om het 3D-model veel geïnteresseerden vanuit de verschillende vereenvoudigde BIM-modellen, in de context gemeenten, maar ook veel ontwikkelaars, advi- van de Binckhorst kunnen worden geplaatst. seurs en ontwerpers die graag van gedachten De gemeente Den Haag stelt veel van haar wisselden over de Omgevingswet, de plannen in gegevens beschikbaar als open data. Geodan de Binckhorst en het 3D-concept. The proof of the pud- integreerde verschillende van deze datasets, inclusief het als open data beschikbare 3D- Jantien Stoter schreef eerder dat er stap voor model in CityGML [5]. Aan 2D-ondergronden ding is in the eating stap, met proof of concepts zoals deze, zal moe- (bestaande WMS-services van de Gemeente, ten worden gekeken welke aspecten van de de Provincie en het Rijk), werd 3D-data van Omgevingswet daadwerkelijk meerwaarde de omgeving van de Binckhorst toegevoegd. bieden in 3D. De vele enthousiaste reacties van Deze 3D-data bestond uit verschillende initiatiefnemers op de Provada laat zien dat er categorieën: het eerder genoemde open 3D- veel animo is om hier aan mee te werken. Dat er stadsmodel, in 3D gemodelleerde omgevings- met standaard software te laten bouwen. maar veel voorbeelden mogen volgen. factoren als geluidsintensiteit en luchtkwaliteit, Het samenstellen van het model gebeurde om fictieve 3D-initiatieven zoals een woontoren, die reden in bestaande Esri-applicaties: ArcGIS Hanke Nijman is adviseur Smart City parkeergarage en appartementencomplex en Pro en CityEngine. Door slim gebruik te maken bij Gemeente Den Haag. Zij is bereikbaar tot slot de gemodelleerde 3D-impact van deze van open data, konden in CityEngine-texturen via  [email protected]. initiatieven op de omgeving (denk aan het worden gegenereerd voor de 3D-panden uit schaduweffect van een woontoren). het stadsmodel van de gemeente. Door het Felix van Veldhoven is adviseur geo-informatie model te publiceren naar een CityEngine- bij Geodan. Hij is bereikbaar Verschillende fictieve vastgoedinitiatieven webviewer, kunnen gebruikers in een browser via  [email protected]. kunnen in het model worden geplaatst en door de Binckhorst navigeren en kan het mo- eventueel ook verplaatst, waarmee de globale del eenvoudig met anderen worden gedeeld. Referenties effecten op bijvoorbeeld luchtkwaliteit, ge- [1] M ede gebaseerd op de ideeën van de inspiratiegroep “3D en luidsoverlast en bezonning inzichtelijk kunnen Lancering op de vastgoedbeurs de Omgevingswet”. Zie J. Stoter, Geo-informatie in 3D: wat moet je ermee?, in: Geo-Info 2014-5, p. 4-9, J. Stoter, 3D en de worden gemaakt. Door het combineren van The proof of the pudding is in the eating. Op 7, 8 Omgevingswet, in: Geo-Info 2015-6, p. 38-41 en J. Stoter, 3D verschillende (open) datasets en het hieraan en 9 juni 2016 werd tijdens de Provada het dy- en de Omgevingswet - deel 2, in: Geo-Info 2016-1, p. 4-8. koppelen van vereenvoudigde rekenmodellen namisch 3D model van de Binckhorst getoond. [2] J. Stoter, 3D en de Omgevingswet - deel 2, in: Geo-Info 2016-1, voor luchtkwaliteit en geluidshinder kan voor Boudewijn Revis, wethouder BSKB (Binnenstad, p. 8. de verschillende vastgoedinitiatieven worden Stadsontwikkeling, Kerngebieden en Buiten- [3] “Stip op de horizon: Dynamisch 3D-model”, te zien via bit.ly/1Uoh2ko. bekeken wat de te verwachten impact op ruimte) van de gemeente Den Haag, lanceerde [4] Een filmpje van het dynamisch 3D-model Binckhorst - Den de omgeving is. Op deze manier brengt het het model op de stand van Metropoolregio Haag kan worden bekeken via bit.ly/2aHAQBo. dynamisch 3D-model het idee van integrale Rotterdam Den Haag. De gemeente had een [5] Zie data.overheid.nl/data/dataset/3d-model-den-haag. 6 | Geo-Info | 2016-5 GEODESIE OPLOSSINGEN WITH YOU ALL THE WAY PLANNING > SURVEY > DESIGN > LAYOUT > EXECUTION > INSPECTION Elk type project, elke bedrijsomvang, elke toepassing - Wij bieden een volledig programma met zeer nauwkeurige meet- en positioneringsoplossingen die aan al uw behoeften voldoen. Ervaar net als andere professionals zelf onze technologie. topconpositioning.nl Object 34 op Cartographiae Het Belgische leger heeft vier schitterende Afrikaanse campagnes achter de rug Papier, quadrichromie, 122 x 101 cm, collec- enkele opmerkingen over de rol van de Belgi- tie KMMA HO.1981.1.148 sche troepen en de slagvelden (zoals Tabora en Mahenge). De troepenbewegingen worden er Dit affiche werd in het eerste semester van niet op weergegeven. Het gaat duidelijk om een 1919 door het Comité de politique nationale uitge- zicht op de verdeling tussen de diverse koloniale geven en door Charles Bulens in Brussel gedrukt. rijken en de territoria die België op het oog heeft. Ze past volledig binnen de nationalistische Een tekst van het Comité de politique nationale propagandastrategie van deze drukkingsgroep. neemt het onderste derde van het affiche in Het Comité werd namelijk in december 1918 bij beslag. Hij licht de diverse militaire campagnes het vooruitzicht van de onderhandelingen van van de troepen van de Openbare Weermacht de Vrede van Parijs door verschillende katho- in Afrika toe. Daarbij vermeldt hij onder andere lieke, liberale en socialistische figuren opgericht die van Rhodesië, die niet als dusdanig op de en streefde naar een “groter België”. De groep kaart staat. De campagnes worden naar voren gaf grote kaarten in levendige kleuren uit om geschoven om de daaropvolgende territoriale de bevolking voor zijn doel te winnen en de aanspraken te legitimeren. Die worden verder politieke autoriteiten onder druk te zetten opdat onderbouwd door de potentiële rijkdom aan die in Parijs, zowel wat Europa als Afrika betreft, mineralen en vee in Duits Oost-Afrika te ver- onredelijke territoriale aanspraken zouden verde- melden, net als door het feit dat het gebied digen. Het Comité eiste immers niets minder dan tracé van de spoorwegen. Bovenaan rechts door Europeanen bevolkt kan worden. het Groothertogdom Luxemburg, Nederlands geeft een legende meer uitleg. De gekleurde Limburg, het Rijnland en Duits Oost-Afrika op. zones gaan België aan: in het geel de kolonie Eén van de 40 objecten van de tentoonstelling Belgisch-Congo, in het rood de Duitse kolonies Cartographiae, die tot 4 september was te bezoe- De kaart biedt een overzicht van de grenzen die de Belgische troepen, samen met de Franse ken in een zaal van het Koninklijk Paleis te Brussel, tussen de diverse koloniale rijken, net als het en Britse geallieerden, bezetten. Je vindt er ook www.cartographiae.be. 2016-5 | Geo-Info | 7 2016: International Year of Glob al Understanding en International Map Year De rol van atlassen bij beeldvorming; een denkoefening voor 3 havo/vwo Om mensen te laten zien hoe 1. Wat kaarten en atlassen wel en niet aandacht dan andere, omdat de verteller ze vertellen belangrijker vindt. Een atlas vertelt ook een ver- kaarten en atlassen helpen om Het jaar 2016 is uitgeroepen tot het International haal. Een verhaal over hoe gebieden op aarde de wereld beter te begrijpen, Year of Global Understanding (IYGU). Waarom? verschillen in natuur (hoogte, klimaat, planten- hebben kartografen en geodeten Om mensen overal in de wereld te stimuleren groei) en cultuur (taal, godsdienst, gewoonten). na te denken over duurzaamheid en globali- Een verhaal ook over hoe mensen in die gebie- wereldwijd 2016 uitgeroepen tot sering in hun eigen leefomgeving. En ook om den leven. In de atlas staan natuurlijk ook de International Map Year. Ook voor mensen oog te laten krijgen voor de invloed namen van de gebieden, plaatsen, rivieren en geografen is 2016 een speciaal van hun doen en laten op de leefomgeving bergen die in het verhaal belangrijk zijn. Al die van andere mensen. Duurzaamheid betekent namen samen noemen we topografie (topos jaar; zij hebben wereldwijd 2016 zo met de wereld omgaan dat ook volgende betekent plaats en grafie betekent schrijven). uitgeroepen tot International generaties er goed kunnen leven. Een atlas begint meestal met de dingen die heel Year of Global Understanding Het jaar 2016 is ook uitgeroepen tot het belangrijk zijn zoals het eigen land. In figuur 1 zie International Map Year. Waarom? Om mensen te je welke kaarten van Europese gebieden in de om mensen na te laten denken laten zien hoe kaarten en atlassen helpen om eerste Bosatlas uit 1877 stonden. De pijltjes geven over duurzaamheid en over de de wereld beter te begrijpen. de volgorde aan. Die atlas begon met Nederland, invloed van hun doen en laten Vraag 1: Wat zie jij van globalisering in jouw dan de Alpen, dan Duitsland, et cetera. leefomgeving? op de leefomgeving van anderen. Vraag 2: Kun je een voorbeeld noemen van een Om die twee initiatieven te kaart die je helpt de wereld beter te begrijpen? combineren, is deze les ontwikkeld Mensen kijken allemaal op hun eigen manier naar de wereld waarin ze leven. Maar dat rea- voor scholieren van 3 havo/vwo. liseren we ons niet altijd. Hoe mensen kijken is voor een belangrijk deel aangeleerd op Door Ferjan Ormeling & school. En daar hebben schoolatlassen een rol bij gespeeld. Aan de hand van schoolatlassen Joop van der Schee leer je de wereld kennen en in te delen en ook je een mening te vormen over allerlei dingen. Ook over duurzaamheid en globalisering. Schoolatlassen zijn niet neutraal. Dat blijkt uit de onderwerpen die wel of niet aan de orde komen zoals klimaatverandering, verkeersdrukte, Figuur 1 - De volgorde van de kaarten van Europese criminaliteit, armoede en milieuvervuiling. De gebieden in de eerste Bosatlas uit het jaar 1877. ene atlas besteedt meer aandacht aan bepaalde onderwerpen dan de andere. Niet alleen de Een tweede ding dat opvalt is dat landen die onderwerpen verschillen per atlas, ook wat de volgens de atlasmakers belangrijk zijn, op een kaarten in een atlas vertellen. De atlasmakers grotere schaal zijn afgebeeld of meer kaarten bepalen wat je in een kaart te zien krijgt. hebben. Figuur 2 laat zien dat er in de Bosatlas We starten met je eigen schoolatlas om te van 2001 veel kaarten van Nederland stonden zien hoe die in elkaar zit en hoe de atlasmaker en maar weinig van Azië. In figuur 2 kun je ook aankijkt tegen de wereld en tegen duurzaam- zien dat Nederland verhoudingsgewijs minder heid en globalisering. Daarna kijken we naar kaarten had in 1877 dan in 2001. een buitenlandse schoolatlas om te zien hoe Vraag 3: Wat is de volgorde van de afgebeelde die verschilt van onze eigen versie. gebieden in jouw schoolatlas? Welke landen in Europa komen eerst en welke laatst? Vind je dat 2. Het verhaal van een atlas logisch? In een verhaal gebeurt er altijd wat en gebeur- Vraag 4: Hoeveel van de kaartbladen in je tenissen worden in een bepaalde volgorde schoolatlas zijn aan Nederland gewijd? Hoeveel verteld. Sommige gebeurtenissen krijgen meer % is dat van je hele atlas? 8 | Geo-Info | 2016-5