■^*^4 ■■ ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU TÜRK DİL KURUMU YAYINLARI:876 Prof. Dr. Emine YILMAZ Ankara, 2006 ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KÜRÜMÜ TÜRK DİL KÜRUMU YAYINLARI: 876 NARSPI Çuvaşça Bir Aşk Öyküsü HAZIRLAYAN Emine YILMAZ ANKARA, 2006 5846 sayılı kanuna göre bu eserin bütün yayın, tercüme ve iktibas hakları Türk Dil Kurumuna aittir. İvanov, Konstantin Vasil’yeviç Narspi: Çuvaşça bir aşk öyküsü / Haz. Emine Yılmaz. - Ankara: Türk Dil Kurumu, 2006. 274 s.; 24 cm. - (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınlan; 876) Dizin var. Kaynakça var. ISBN 975-16-1904-1 1. Çuvaş Edebiyatı - Şiir 2. Çuvaş Edebiyatı - Hikâye I. Yılmaz, Emine (haz.) 818..99 inceleyenler: Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN Prof. Dr. Şüayip KARAKAŞ ISBN: 975-16-1904-1 Kapak Tasarım: Ejder ÇELİK Baskı: Ankara Mesleki Eğitim Merkezi ve 4 Akşam Sanat Okulu Matbaası Baskı Sayısı: 500 Purînma tata vîlme pekeh sinîren vîrenme pulat’ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ.........................................................................................................................7 I. Giriş............................................................................................................................9 1. KONSTANTİN VASİL’YEVİÇ İVANOV.......................................................9 1.1. Yaşamı...................................................................................................................9 1.2. K. V. İvanov’un Eserlerinin Baskıları...........................................................12 1.2.1. Çuvaşça............................................................................................................12 1.2.2. Rusça Çevirileri...............................................................................................13 1.2.3. Rusça Dışındaki Dillere Çevirileri...............................................................14 1.3. K. V. İvanov’un Eserleri Üzerine Yayımlanmış Çalışmalar.....................15 2. ÇÜVAŞLAR ve ÇÜVAŞ EDEBİYATI...........................................................17 3. NARSPİ...................................................................................................................19 3.1. içerik İncelemesi...............................................................................................19 3.1.1. Konu..................................................................................................................19 3.1.2. Dil ve Anlatım................................................................................................22 3.1.3. Kültürel Öğeler..............................................................................................25 3.2. Biçim İncelemesi.............................................................................................28 3.2.1. Nazım Birimi...................................................................................................28 3.2.2. Ölçü...................................................................................................................29 3.2.3. Uyak Düzeni...................................................................................................30 3.2.4. Uyak Değeri....................................................................................................31 3.2.5. Türü ..................................................................................................................32 4. KAYNAKÇA ........................................................................................................ 33 II. Kiril Harfli Metin..................................................................................................35 III. Yazıçevrimi..........................................................................................................99 IV. Türkçeye Çevrimi ...............................................................................................163 V. Sözlük-Dizin.........................................................................................................227 : ........... ■ 1 ^ '....., .... ^ 1 • - ... .. ■ ,. ji#^CÌ jWt^l • ......... illtìT ■ -. лг„>лаита;» ' ...■■■• ■ ■. ■ ■ _ t Jii!!i.MJfte««‘}-Al>» f - . .•« ' ■ ■ ••; •'•■■...........—... .р.»-ЛШ *|Щ г \ .• • t . / •:« и J t,., - ■ .'.„. .■ ? i ì/" . ,„ ,?• ■ ONSOZ İki bin doksan yedi dizelik bir öykü-şiir olan Narspi, modem Çuvaş edebiyatının en büyük ustası olarak kabul edilen Konstantin İvanov’un en önemli eseridir. Şairine dünya çapında ün sağlayan, defalarca Çuvaşça ve Rusça baskıları yapılan, Başkurtça, Tatarca, Azerice yanında Marice, Ukraynca, Mordvince, Udmurtça, Macarca, Sıф-Hırvatça, İtalyanca ve Almancaya da çevirileri yapılan bu şiir Türk edebiyatında hemen hemen hiç bilinmemektedir. Yirmi beş yıllık çok kısa bir ömüre sığdırdığı onlarca eser, Konstantin İvanov’a büyük bir ün kazandırmış ve ölüm yılı olan 1915’ten bu yana hem doğduğu yer olan Başkurdistan’da, hem de on bir yaşından sonraki hayatını geçirdiği Çuvaşistan’da adını yaşatmak için müzeler, tiyatrolar ku­ rulmuş, operalar hazırlanmıştır. Doğumunun yüzüncü yılı olan 1990 ise Unesco’nun 25. dönem toplantısında K. V. İvanov yılı ilan edilmiştir. Bir tesadüf sonucu, İvanov’un yüzüncü doğum yılı kutlamaları sırasında Ufa’da bulunan hocam Prof. Dr. Talat Tekin’in, Ural Sassi adlı Çuvaşça yayımlanan bir gazetenin çıkarmış olduğu K. V. İvanov özel sayısım getir­ miş olması, bu şiirin Türkçeye çevrilmesinde ilk adım oldu. Çeviri sırasında ilk önce bu şiirin gazetenin dört tam sayfasında yer almış olan metni kul­ lanılmışsa da, daha sonra Macarca çevirisiyle ve Rusya’da yapılmış olan Çuvaşça baskısıyla karşılaştırılarak bazı değişiklikler yapılmıştır. Çünkü her üç baskıda da dize sayıları farklıdır. Bu şiirle tanışmamı sağladığı için önce hocam Prof. Dr. Talat Tekin’e teşekkürlerimi sunuyorum. Şiirin kitap formunda son baskısım (1993) Rusya’dan gönderme inceliğinde bulunan ünlü Çuvaş şairi Raisa Şarpi’ye, Macarca çevirisini bulmamı sağlayan, Attila József Üniversitesi, Ligeti kü­ tüphanesi görevlilerine. Almanca çevirisini görmemi sağlayan, şiirin Türk­ çeye çeviri bölümünün şiirleştirilmesine katkıda bulunan ve yayına hazır­ layan Doç. Dr. Nurettin Demir’e, şiir incelemesi bölümünde önerileriyle yol gösteren Dr. Gonca Gökalp-Alpaslan’a ve Giriş bölümünün düzeltile­ rine katkıda bulunan Dr. Süer Eker ve öğrencim Mustafa Durmuş’a çok teşekkür ediyorum. Ağustos 2005, ANKARA Emine Yılmaz ' , , ' 'Ji' - '. ‘ ’ '■ ’ '. , ■'■: 4ûL>jı‘ 4İ7-,i¥ 4};f;i.>»tiî|;,: .;«■< :.;j. fthibit .,ч.у'Ф'1 мл. âM^İİÜ'/.Sf'■' "Ц, ;.r'ıv ■j b : 1 Л*«л jT iiìp''u- r ,мгл et 'i,Tİ -i-r. -K'j fifŞl'i - - <;7' -'4 ' -ü ‘'’0'4.vi 'f«t' 7: .b'ifl Ш :Щ | M itM iÎöd. L h 's) iM ■mmİ0M%i Л' :«i;s,pı* 7ТчГ;аТ1:'“У-Ж^;-(ЭД*^|^ f .e«(îîfe.|| ■ sâ 'Гжт 'J Ш И j-iÉ ì'4 ÌÉ ^ S % : и 1 эд ■■■'■V ■'ЯЙйй jgfi.' Sff'nîî;f: bii-yH! кф ü;:<* :(',■■'.4 . -rab :-b tu. b'r4- , . 'УУа b'laŞ'bsa'ta.' ''-.r' ’ ..' ■ а; àb^<#Ì0D ;ü' •nîb®' ФвЛ 'dj Bif'diù'''