^-»'^ 'Fi*-*' POLSKIE LOGOS A ETHOS FELIKS KONECZNY POLSKIE LOGOS A ETHOS ROZTRZSANIE O ZNACZENIU CELU POLSKI I TOM II. POZNA WARSZAWA 1921 KS1I;GARNIA W. WOJCIECHA hi -L'Z 90fi25'/ \ NA YCZENIE AUTORA KSIGARNIA E r%W. WOJCIECHA STWIERDZA. K-.KOHIS ODDANY BYI. 1)0 DRUKU W CA.OJiCI W PIERWSZE.I PO- IOWIE PADZIERNIKA 1920 ROKU CZCIONKAMI DRUKARNI !^W. WOjCinCIIA CZSC III. POWSZECHNO SPRAWY POLSKIEJ. Rozdzia VIII. • - Denia do syntezy Zachodu a Wschodu. W rozdziale wstpnym zwróciem uwag, jako ludz- ko dzieli si na cywilizacje, które odrónia naley wedug pewnych cech zasadniczych, z pomoc szeregu cech znamiennych. Niema adnej cywilizaicji ogólno- ludzkiej, ani te jakiego ogólno-ludzkiego pochodu cy- wilizacyjnego w tern znaczeniu, iby kada spoeczno cywilizujca si musiaa przechodzi przez takie same szczeble rozwoju takie same objawy ycia indywi- i dualnego zbiorowego; przeciwnie, pochód rozwojowy i kadej cywilizacji jest odrbny. Cywilizacje mog mieci si na osobnych obsza- rach, a mog te zachodzi na siebie geograficznie mie- i ci si po dwie, a nawet wicej na tym samym obsza- rze. Np. cywilizacja ydowska mieci si obok kadej s innej, a miasta orientalne, np. Kairo, istnemi rojowi- skami rozmaitych cywilizacyj. Stykajc si z sob, czy to stale geograficznie, czy te za porednictwem wojny, handlu, pimiennictwa i t. p., oddziaywuj na siebie wzajemnie cywilizacje, w stopniu przerónym, mniejszym lub wikszym. Czasem mieszaj si z sob w sposób wi- doczny. Czy zmierzaj do syntezy? Jeeli tak, natenczas naley w zasadzie przypuci moebno jakiej arcycywilizacji, jako syntezy wszyst- Polskie Logos a Ethos. Tom II. 1 kich cywilizacyj... Spróbujmy rozway spraw na przykadzie zaczerpnitym z zakresu tego, co Europej- czyk zowie cywilizacj Zachodu a Wschodu, który to przedmiot wchodzi wanie w sam istot tematu, jakie- mu powicone jest niniejsze dzieko. Sprawa^) siga daleko w gb dziejów staroytnych. Zaraz po wojnach perskich objawiy si wród Helle- nów próby zblienia si do cy.wilizacji perskiej, gdy po- tga polityczna perska przestaa ju by niebezpieczna mowie dla niepodlegoci greckiej. Wybitni hellescy emigrowali do „króla", przybierali perski obyczaj, przy- w wdziewali perskie szaty; przechodzili sfer innej cy- wilizacji, próbujc czy kultur umysow hellesk z persk kultur siy. Ksenofon nie waha si wystawia Persów Hellenom za wzór pod niejednym wzgldem, su a greccy zacindi e perskim celom. Zaczynadesi pierwszy okres ado syntezy Europy i Azji, coraz usilniejszych, wyday, one owoc: wyprawy Aleksandra Wielkiego, majce speni orem marzenia intelektu greckiego o syntezie dwóch cywilizacyj. Od nawizywania stosunków kulturalnych pomi- dzy (jrecj a Persj zaczyna si nasz przegld faktów, bo trwale podoe kulturalne wogóle, w dostpnych naszej wiedzy czasach obszarach dziejów powszechnych, I poczyna si od dwóch cywlHzacyj penych: iraskiej helleskiej. Iraska, reprezentowana dugo gównie i przez F^ersów, mieszaa si z pierwiastkami chamickie- mi semickiemi, nabierajc coraz wicej cech semic- i W kich (od czego te upada). mieszunin irasko-se- mick uderzyy wyprawy Aleksandra Wielkiego na- i stpia pierwsza próba syntezy Zachodu Wschodu. i Wytworzy si z tego hellenizm zbarbaaryzowany, t. zw. kultura hellenistyczna, rozlana szeroko po Samarkand I jcranrcc Indyj. Niebajwem wziy w hellenistycznoci ') Ko/dziat niniejszy jest rozszerzeniem wykadu in<iu((tiracyj- urno nu katedrze histurji WACliodnicj T.uropy w luiiwcrsytccio Stc- .if<a Ilalorcuo. wyyljs/fMuj/o w Wiliiir i\ 20 pa/d/icniiUa loio r.