B I B L I O T H E CA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM T E V B N E R I A NA PLVTARCHVS MORALIA VOL. V · FASC. 3 RECENSVERVNT ET EMENDAVERVNT C. HUBERT ET M. POHLENZ EDITIO ALTERA ADDENDA ADIECIT H. DREXLER EDITIO STEREOTYPA EDITIONIS SECVNDAE (MCMLX) MONACHII ET LIPSIAE IN AEDIBVS K. G. SAUR MMI In hoc fascículo continentur 59. Αίτια φυσικά (Pl. 50) 1 Aetia physica ed. Hubert 60. Π toi τον έμφαινομένου προσώπου τψ χνκλφ της σελήνη- (Pl. 71) 31 De facie in orbe lunae ed. Pohlenz 61. Περί τον πρώτω; ψυχρού (Pl. 53) 90 De primo frigido ed. Hubert Additamenta 115 Quisquís hunc librum legit, animadvertat, ne praetereat ,AÌ)DIT AMENTUM" signo • in margine apposito (p. 115sqq.) Die Deutsche Bibliothek - CIP-Einheitsaufnahme Plutarchus: Moralia / Plutarchus. - Nachdr.. - Monachii ; Lipsiae : Saur (Bibliotheca Teubneriana) Voi. 5. Fase. 3. / Ree. et emendaverunt C. Hubert ; M. Pohlenz. - 2. ed. / addenda adiecit H. Drexler. - Nachdr. der 2. Aufl. Leipzig, Teubner, 1960 - 2001 ISBN 3-598-71685-0 © 2001 by Κ. G. Saur Verlag GmbH, München und Leipzig Printed in Germany Alle Rechte vorbehalten. All rights Strictly Reserved. Jede Art der Vervielfältigung ohne Erlaubnis des Verlags ist unzulässig. Gesamtherstellung: Strauss Offsetdruck GmbH, Mörlenbach PRAEFATIO AETIA PHYSICA (50) Has quaestiones, quae eiusdem litterarum generis sunt atque Αίτια 'Ρωμαϊκά, Ps. Aristotelis Problemata sim., utrum Plutarchus ipse in volgus ediderit an tan- tum in suum usum conscripserit, ut materiam praebe- rent qua in futuris libris condendis (velut Quaestioni- bus Convivalibus) uteretur, litigari potest; quin genui- nae sint dubitare non licet, inter Plutarchi scripta enumerantur in Lampriae catalogo (nr. 218). S. XI Michael Psellus cum librum de omnifaria doc- trina conscriberet (ed. Westerink, Utrecht 1948), in cap. 168 (132 M), 169 (133), 172 (136), 173 (137), 179 (143), 180-187 (144-151), 189 (153) Plutarchi quoque libellum excerpsit. atque haud pauca quidem ita trans- scripsit ut eae partes paene codicis Plutarchei instar sint; alia autem libere tracta vit inprimisque locos cor- ruptos vel difficiles intellectu aut praeteriit aut ad suum arbitrium constituit. Eadem fere aetate iam vetustissimi codices Plutarchei qui haec Αϊτια continent scripti sunt: U (Urbinas 97) s. X/XI et H (Palatinus Heidelbergensis 283) s. XI/XII, de quibus cf. Vol. III praef. p. VII. VIII. quos etiam in hoc tractatu gemellos esse statim initio apparet, ubi in p. 1, 5—8 et 2, 6—7 soli aliquot verba omittunt, cum alibi sine dubio verum servaverint. exemplaris e quo descripti sunt, ultima folia iam abrupta fuisse videntur, si quidem H in p. 5,12 γάρ, U in p. 10, 20 έπιδιδόντων (in fine cap. 9) desinit. Aliam huius libelli memoriam codex ille exhibebat e quo Planudes eum in corpus suum Plutarcheum rece- V PRAEFATIO pit. quem maxime versus finem iniuria temporum iam satis depravatum fuisse ex p. 17 et 25. 26 apparet. qui loci etiam luculentissimum exemplum sunt diligentiae qua Planudes muñere suo functus sit. nam in p. 17 simi- literque in p. 25 (v. apparatum), cum exemplar non iam certo legi posset, in codicibus α et A qui primi scripti sunt vastam lacunam relinqui iussit, sine dubio sperane fore ut alio codice invento earn explere posset, quae spes cum fefellisset, satis habuit in a vestigia litterarum quae etiamtum perspici poterant iustis spatiis omissis suo loco inserere; quod eum propria manu fecisse Wege- haupt in Philologi torn. 73 p. 247-249 magna cum probabilitate statuit. hoc autem exemplum fideliter secutus in A scriba postea easdem litteras primo omissas exaravit, atque inde haec mutilata textus species etiam per reliquos codices Planudeos propa- gata est. Ad memoriam Planudeam restituendam ut in cete- ris libellis sufficiunt aAE. e reliquie secundum Wege- haupti collationes raro adferuntur βγδυ, paulo saepius commemorantur Parisinus Β, Neapolitanus η, Bon. 3635 s. XIV, Est. 145 s. XV (de quibus cf. Wegehaupt, Plutarchstudien in italienischen Bibliotheken, Progr. Cuxhaven 1906 p. 62), qui memoriam contaminatam et a philologis recensitam exhibent et hic illic tradita menda sustulerunt. η Bon. Est. alii desinunt in cor- ruptis ultimis verbis cap. 29. Planudis codicem, etsi multis locis ab U H discedebat, tamen ex eodem archetypo originem duxisse vel inde suspiceris, quod, quamquam multo plura exhibebat, ipse quoque in fine mutilatus erat, desinit enim in cap. 31 ; at etiam s. XVI codicem extitisse qui octo prae- terea quaestiones contineret Gyberti Longolii versio latina testatur. cuius quod editione principe uti po- tuimus, Henrico Dörrie debemus, qui eius exemplar detexit quod antea viros doctos effugerat quia in mis- cellaneo volumine latebat. extat enim in bibliotheca publica Monacensi liber impressus (nunc A. Gr. b 297 si- gnatus) e diversis fasciculis diversa scripta continenti- VI PRAEFATIO bus colligatus1), e quibus paenultimus hunc titulum prae se fert : 'Ex Plutarchi Chaeronei moralibus opuscula aliquot hactenus non conversa. Num seni sit gerenda res publica De parentum erga liberos amore Causarum naturalium liber unus Disceptatio utrum ignis an aqua sit utilior Item alia quaedam D. Gyberto Longolio interprete. Cum gratia et privilegio Coloniae Joh. Gymnicus ex- cudebat anno MDXLII.' In primis paginis epistula legitur qua Longolius Her- manno Xylonio Imperialis monasterii apud Vuerdenam Vuestphaliae Abbati doctissimo discedens banc ver- si onem dedicat. Secuntur scripta Plutarchea in titulo commemorata 'et alia quaedam'. scilicet post libellum De parentum erga liberos amore inseritur tractatus De odio et in- vidia (sicl), et in fine adduntur 'Quod magis inopinata magisque mirabilia a Stoicis quam poetis adserantur, Plutarchi σύ\οψις (secundum libros 77, cf. Vol. VI 2 p. 59), hoc est, brevis et compendiaria contemplatio, G. Longolio interprete ' et ' De tribus rei publicae gene- ribue, Monarchia, Democratia, Aristocratia, hoc est, regia, populari et paucòrum potestate, G. Longolio interprete.' Libello De causis naturalibus praemissus est 'Index Problematum de causis naturalibus Plutarchi' 39 títu- los complectens. ad initium cap. 32 in margine im- pressum legitur: 'Hucusque Aldinum exemplar su- mus secuti, que sequuntur ex Mediolanensi sut ex· emplari'. 1) Primus fasciculus nonnulla scripta ad medicinam Tel certe ree naturales pertinentia continet ex graeco in latinum versa, ex parte pseudepigrapha. primum inscribitur: 'Alexandre Aphrodisei medici et philosophi praecellentis de febrium causis et differentiis opusculum a Georgio Valla latinitati donatum'. impressus est hie fasciculus Coloniae a. MDXLII. VII PRAEFATIO Hac editione duobus annis post ¿Ili viri usi sunt qui omnium Plutarchi Moralium versiones sibi notas addi- tis auctorum nominibus in splendido volumine impri- mendas curaverunt quod nunc Parisiis in Bibliotheca Nationali (sub I 696, cf. Catal. Génér. CXXXIX p. 322) servatur. cuius titulus est: 'Plutarchi Chaeronei Ethica seu Moralia opuscula quae quidem in hunc usque diem e graeco in latinum conversa extant. Parisiis ex off. M. Vas- cosani MDXLIV' quam in eollectionem etiam tractatus a Longolio latine editi recepti tamque fideliter expressi sunt ut non tantum versionis verba ad litteram serva- rentur sed etiam post Causarum naturalium cap. 31 ad- notatio ilia 'Hucusque etc.' in margine impressa itera- retur.1) Longolii versio postea ab Henrico Stephano in editione anni 1572 denuo promulgata est (t. IX p. 258), ultimis tamen verbis inde ab 'et niger' per errorem in fine pa- ginae omissis, ex eadem versione autem sine dubio etiam adnotatio marginalis originem duxit, quae in Aldina c exemplari anni 1509 nunc in Ambrosiana bibliotheca servato et SQ E I 20 signato legitur. de qua cum Ber- nardacis vol. VII p. XLVIII breviter rettulisset, Alber- tus Grilli Mediolanensis summa cum diligentia et be- nignitate certiores nos fecit, nimirum in fine Causarum naturalium (post cap. 31) homo doctus s. fere XVI ad p. 784 manu sua adscripsit: 'Desunt problemata octo quae in eo quod versum est exemplari inveniuntur.' ex hoc ipso denique exemplari vir quidam doctus, qui in codice miscellaneo Ambrosianae 723 (R 115 sup.) 1) Gratias ex animo maximas agimus viro doctiseimo P. Josse- rand Conservatori Bibliothecae Nationalis, quod libro ilio diligen- tissime examinato nobis ecripsit piane eosdem tractatus in lati- num conversos qui in editione Coloniensi extant — ñeque ullum amplius — etiam in exemplari Parisino Longolio tribuí, nisi quod ad libellum 'De differentia inter odium et invidiam' (sic!) addi- tur 'incerto interprete', quae res facile inde explicatur quod in editionis principia inscriptione titulus huius scripti commemoia- tus non erat, reliquorum libellorum tituli piane eadem forma iterantur; tantum ante últimos duos additamenta 'Plutarchi οννσψις etc.' et 'hoc est etc.' omittuntur. Vili PRAEFATIO s. XVI varias lectiones ad Plutarchi Moralia collegit, cum alia multa tum in fol. 30v haec transtulit: 'in ex- trema pagina haec habentur: desunt problemata octo quae in eo quod versum est exemplari inveniuntur' Quin capita illa 32—39 per Longolium solum servata genuina sint, quamquam ne Psello quidem nota fuisse videntur, dubitare non licet, ñeque ulla causa est cur ei diffidamus dicenti se ea in codice graeco Mediolanensi in venisse, praesertim cum eum complures annos in Italia degisse constet. quo magis dolendum est quod illius codicis nullum iam vestigium extare videtur. certe nobis non magis quam Bernardaci contigit ut eum detegeremus, quamquam etiam viri docti bibliothecae Ambrosianae quos intercedente benigne Ludovico Ca- stiglioni consuluimus precibus nostris humanitei ob- secuti operam dederunt ut illum investigarent. Longolius ipse in vertendis Plutarchi scriptis sen- tentias magis quam verba curans magna cum liberiate egit. Aldinum exemplar — quod ipsum a codice familiae Π pendebat — se secutum esse ipse testatur neque ex- ceptis ultimis Causarum naturalium capitibus Medio- lanensem ab eo adhibitum esse probari ullo loco potest. Longolii versionem cap. 32—39 secundum editionem principem et secundum imagines lucís ope confectas Parisini exemplaris (quae plane inter se congruunt) con- tuli. ceteroquin in apparatu critico constituendo colla- tionibus Johannis Wegehaupt et Guilelmi Sieveking uti potui, nonnullos codices etiam ipse inspexi. DE PRIMO FRIGIDO (53) Compositus esse hic libellus a. fere 107 videtui (949 e), cum Piutarchus Delphis moraretur (955a, cf. 953cd et 946f). Ziegler in RE XXI 713. 857. Memoria bifaria. alteram praebent codices Jg, quos cognatissimos esse ubique apparet. g multa propria menda habet, sed non desunt loci quibus meliora prae- IX PRAEFATIO beat quam J (velut 107, 7. 8); non igitur ex eo descrip- tus est. In J folia 353. 354 interciderunt quae p. 92, 8 τή δε p. 104,16 δεχομένην τάς continebant. in hac ergo parte g solus plenam huius traditionis speciem offert (solusque verum nonnunquam servavit, velut p. 96, 3). accedunt autem non paucae notae quas in A manus 2 ex eodem fonte transtulit (velut 96, 16. 17 104, 3). Ab altera parte duae familiae stant ex eadem stirpe ortae: codex vetustissimus X, ad quem recentiores Β et η accedunt, et codices Planudei Π, qui longius etiam quam X ab J g distant sed nonnunquam soli veras lec- tiones (fortasse ex notis marginalibus archetypi propa- ga tas) exhibent. Ex Planudeis solito more «AE semper adtuli, recen- tiores quos Wegehaupt contulit velut Laur. 80, 21 ; 80, 5 et 22, C. S. 57, Marc. 248 raro commemoravi, codicis δ cum Β cognati lectiones nonnunquam adposui. Aldina secundum J2 impressa est, sed etiam memoriam Π adhibuit. Gottingae, Kal. Sept. MCMLV C. Hubert DE FACIE IN ORBE LVNAE (71) Compositio libelli satis artificiosa. Lamprias, Plutarchi frater, colloquium narrat quod cum Sulla Carthagi- niensi, Thcone grammatico Aegyptio (939c, Ziegler RE VA 2059), Apollonide et Menelao mathematicis, Phar- nace Stoico, Aristotele Peripatetico, denique Lucio Tyrrheno tunc Piatonis assecla postea Pythagorico (cf. Quaest. Conv. Vili 7, cui sermoni una cum Sulla Romae interest, Vili 8 etiam Theon accedit) habuit. quod colloquium quo loco habitum (937c) et quomodo institutum esset, Lamprias in prooemio nunc amisso X