T.C. ATILIM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ULUSLAR ARASI İLİŞKİLER YÜKSEK LİSANS PROGRAMI PKK’NIN YÜKSELİŞİ VE TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİNE ETKİSİ HAZIRLAYAN Işık YILMAZ ANKARA, Nisan 2007 T.C. ATILIM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ULUSLAR ARASI İLİŞKİLER YÜKSEK LİSANS PROGRAMI PKK’NIN YÜKSELİŞİ VE TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİNE ETKİSİ HAZIRLAYAN Işık YILMAZ ÖĞRETİM ÜYESİ DOÇ.DR. İDRİS BAL ANKARA, Nisan 2007 (Fotokopi ile çoğaltılabilir) II TEZ ONAY SAYFASI Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne …………………………………………………….ait……………………………….. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… adlı çalışma, Jürimiz tarafından ………………………………………………….. Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. Başkan…………………………….. Üye……………………………….. Üye……………………………….. III TEŞEKKÜR Bu tezimin hazırlanmasında değerli düşünce ve yorumları ile katkıda bulunan; Sayın Hocam Doç.Dr.İdris BAL’a, Sevgili arkadaşım Handan SELÇUK’a Çalışmalarım boyunca büyük sabır gösteren ve beni her koşulda destekleyen Değerli aileme, Sonsuz teşekkürlerimi iletirim. IV ÖZET Osmanlı İmparatorluğu ve Amerika arasındaki 1830 tarihli bir ticaret anlaşması iki ülke arasındaki ilişkilerin ticaret ile sınırlı kalmasını sağlamıştır. Ancak, gerçek anlamda Türk-Amerikan ilişkilerinin başlangıcını 19.yüzyılın başları oluşturmaktadır. 1917-1927 arasında diplomatik kesintiye uğrayan ilişkiler, Soğuk Savaş’ın ilk yıllarında gelişme kaydetmiştir. Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahalesi sonrasında ABD’nin Türkiye’ye silah ambargosu uygulaması, iki ülke ilişkilerine kısa bir süre olumsuz etkilemiştir. 1990’ların başıyla birlikte iki ülke için yeni bir dönem başlamıştır. 1991 yılında “Geliştirilmiş Ortaklık” adlı yeni bir kavram ortaya atılarak, ilişkiler daha gerçekçi bir zeminde yürütülmeye çalışılmıştır. Körfez Savaşı’ndaki “Stratejik Ortaklık” tanımındaki ilişkiler 2000’li yıllara gelindiğinde özellikle 11 Eylül 2001’de ABD’nin uğradığı terör saldırıları, teröre karşı yıllarca mücadele eden Türkiye’nin, ABD’nin yanı başında yer almasıyla memnuniyet verici bir seviyeye yükselmiştir. Ancak 1 Mart tezkeresinin Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde reddedilmesi iki ülke ilişkilerindeki kırılma noktasını teşkil etmiş ve daha sonra Süleymaniye’de gerçekleştirilen çuval hadisesi ise gerginliği tırmandırmıştır. Türk-Amerikan ilişkileri, iki ülke arasında zaman zaman yaşanan sorunlara ve farklı görüşlere rağmen, dostluk ve ortaklık seviyesinde temkinli bir şekilde sürdürülmektedir. Diğer taraftan, temelleri 1974 yılında atılan ve kendisini Marksist- Leninist bir örgüt olarak tanımlayan Kürdistan İşçi Partisi yani PKK, kurulduğu yıllarda Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde yaşayan vatandaşlarımızın Türk ırkından ayrı bir ırk olduğunu, Türk devletince sömürüldüğünü, dil ve kültürünün asimile edildiğini iddia ederek, Türkiye’nin V Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerini içine alacak şekilde Suriye, İran ve Irak toprakları üzerinde bağımsız birleşik demokratik Kürdistan devleti kurmayı planlamaktadır. Bu bağlamda PKK’nın, isim ve strateji gibi değişikliklere gitmesine ve örgüt elebaşısının tutuklu bulunmasına rağmen, ABD’nin desteği nedeniyle iki ülke ilişkilerini olumsuz etkilediği görülmektedir. VI ABSTRACT A trade agreement between Otoman Empire and USA in 1830, has limited the relations by trade. However the actual Turkish-American relations began by the early 19th century. Being in a diplomatic interruption between 1917-1927, the relations have evolved in the early years of cold war. The USA weaper ambargo on Turkey after Turkish intervention to Cyprus, had negatively affected the relations. A new period has began by the early 90s. With the “Improved Partnership” concept which emerged in 1991, the relations were expected to continiue on a more rational basis. The relations which were described in “Strategic Partnership” during the Gulf War evolved after 11th September 2001 terror attacks because Turkey, who has been exposed to terror for several years, supported USA. However 1st of March note rejection in TBMM was the break point of the relations. Moreover, the “sack event” in Süleymaniye, raised the tensions between Turkey and USA. Despite these problems the relations between Turkey and USA are being held on a prudent level of partner ship. On the other hand, Kurdish Labor Party (PKK) which war founded in 1974 and describes itself as a Marxist-Leninist organization, clarris that the people living in Eastern and Southeastern Turkey are a different nation and they are being exploited and asimilated by Turkish state. Moreover they plan to establish a democratic, independent, united Kurdish State on a region which contains parts of Syria, Iraq, İran and Turkey. Although PKK has gone through changes in name and strategy and has an arrested leader, affects the US-Turkey relations negatively due to US support. VII İÇİNDEKİLER KAPAK……………………………………………………………… I TEZ ONAY SAYFASI………………………………………………. III TEŞEKKÜR………………………………………………………….IV ÖZET………………………………………………………………… V ABSTRACT…………………………………………………………. VII İÇİNDEKİLER………………………………………………………. VIII KISALTMALAR …………………………………………………… XI BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ 1.Giriş………………………………………………………………... ...1 İKİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE-ABD İlişkileri 1. Giriş…………………………………………………………………..3 2. Dünden Bugüne İlişkiler ve Sorunlar………………………….....4 3. Sonuç……………………………………………………………….15 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KÜRT SORUNU 1. Giriş…………………………………………………………………17 2. Kürt Sorunu …………………….………………………………...18 3. Kürt Sorununun Tarihsel Gelişimi……………………………….25 4. Kürt Sorununun Uluslararası Boyut Kazanmasına Zemin Hazırlayan Etkenler..……………………………….. ……. 34 4.1.Kürtlük Bilincinin ve Kürt Milliyetçiliğinin Gelişmesi……….35 4.2.Kürt Örgütlerinin Kurulması……………….………………....38 4.2.1.1960-70 Sürecinde Kürt Örgütleri……………………. 38 4.2.2.1971-80 Sürecinde Kürt Örgütleri……………………. 40 4.2.3.1980 Sonrası Kürt Örgütleri……………………………42 5. Sonuç……………………………………………………………….43 VIII DÖRDÜNCÜ BÖLÜM PKK 1. Giriş……………………….…………………………..…………. 45 2. Kuruluşu,Amacı,Stratejisi ve 1990’a Kadar Olan Dönemi….. 46 3. Körfez Savaşı’ndan Sonraki Dönem…………….…............... 57 4. Silah Bırakma Girişimi…………………….........……………… 58 5. Silahlı Faaliyetlerinin Gerilemesi…………………….…...........60 6. İntihar Eylemleri…………..…………………………………….. 62 7. Strateji Değişikliği……………………………………………….. 67 8. KADEK’in Kurulması……………………………………........... 70 9. PKK-AB Taleplerinin Örtüşmesi……………………………….. 73 10.KADEK’in Yerini KONGRA-GEL’e Bırakması………………. 74 11.Faaliyet Alanları……………………………………………….. 77 12.Gelir Kaynakları……………….……………….………………. 78 12.1 Yurtiçi Gelir Kaynakları………………………….……… 78 12.2. Yurtdışı Gelir Kaynakları……………………………… 79 12.3. Uyuşturucu Kaçakçılığı…………………………………80 12.4. Silah Kaynakları………………………………………... 82 12.5. İnsan Kaçakçılığı……………………………………….. 84 13. PKK’nın Kampları……………………………………………. 84 14.PKK’nın Propaganda Faaliyetleri……………………........... 85 14.1.Basın-Yayın Organları …………………………………. 86 14.2.Silahlı Propaganda …………………………………….. 88 14.3.Etnik Propaganda ……………………………………… 89 15.Sonuç……………………………………………………………. 95 BEŞİNCİ BÖLÜM PKK’NIN TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİNE ETKİSİ 1. Giriş………………………………………………………………..98 2.2003 Irak Savaşına Kadar Türkİye-ABD İlişkileri ….………….99 2.1. Soğuk Savaş Sonrası Türkiye-ABD İlişkileri…………….. 102 2.1.1.Soğuk Savaş Sonrası Türkiye’nin Önemi…………….....103 2.1.2. Soğuk Savaş Sonrası ABD’nin Önemi………………….108 3.2003 Irak Savaşı…………………………………………………110 3.1. ABD ve 2003 Irak Savaşı ………………………………...112 IX 3.2. Türkiye ve 2003 Irak Savaşı……………………………....117 4. ABD’nin Kürt Politikası………………………………..………..122 4.1. ABD’nin Irak ve Kürt Sorununa Karşı Yaklaşımı……….125 4.2. ABD’nin Türkiye’deki Kürtlere Karşı Yaklaşımı………… 128 5.2003 Irak Savaşı Sonrası Türkiye-ABD İlişkileri……………....138 5.1. Tezkere Sonrası Durum…………………………………….144 5.2. ABD’nin Kürt Gruplara Yaklaşımı………………………… 146 5.3. Savaş Sonrası İlişkilerdeki Gelişmeler……......................150 6.Sonuç……………………………………………………………... 155 ALTINCI BÖLÜM SONUÇ 1.Sonuç ……………………………………………………………..156 EKLER…………………………………………………………….. EK-1. Abdullah Öcalan’ın Yakalanış Öyküsü EK-2. Mülakat EK-3. Anket Sonuçları KAYNAKÇA……………………………………………………….170 X