PEP- PROTOCOL voor prik- , bijt-, snij-, spat- en seksaccidenten volwassenen Versie juli 2012 Bronnnen: RIVM richtlijn prikaccidenten april 2007: http://www.rivm.nl/Bibliotheek/Professioneel_Praktisch/Draaiboeken/Infectieziekten/ LCI_draaiboeken/Landelijke_richtlijn_prikaccidenten LCI draaiboek seksaccidenten september 2008: http://www.rivm.nl/Bibliotheek/Professioneel_Praktisch/Draaiboeken/Infectieziekten/ LCI_draaiboeken/Seksaccidenten In een enkel geval wijkt dit protocol af van de landelijke richtlijn. Deze punten zijn te herkennen aan grijze arcering. Zie voor achtergrondinformatie en preventieve maatregelen met betrekking tot prikaccidenten in het AMC de AMC-richtlijn “Accidenteel bloedcontact” van de Infectiecommissie (in Kwadraet of via Intranet > AMC protocollen > Richtlijnen > Richtlijnen Infectiecommissie en ziekenhuishygiëne > Richtlijnen) Auteurs: Afdeling Infectieziekten: Jeannine Nellen Jan Prins Michelle Mutschelknauss Correspondentie: [email protected] Inhoudsopgave: Pag. 3: Indeling mogelijke situaties accident Pag. 5: STAP 0 Onmiddellijke actie Pag. 6: STAP 1 Risico inschatting virusoverdracht Pag. 8: STAP 2 Beleid en follow up HIV Pag. 9: STAP 3 Beleid en follow up HBV Pag. 10: STAP 4 Beleid en follow up HCV Pag. 11: STAP 5 Uit te voeren acties afhankelijk van situatie Pag. 11: Situatie A2: AMC medewerker, met prik-, spat, snij- of bijtaccident buiten kantooruren Pag. 14: Situatie B2: Prik-, snij-, spat-, bijt-, of seksaccident, buiten kantooruren: Inwoner uit regio GGD Amsterdam Pag.16: Situatie C2: Prik-, snij-, spat-, bijt-, of seksaccident buiten kantooruren: Inwoner buiten regio GGD Amsterdam óf partner onder behandeling op HIV-poli AMC Pag.17: Situatie D1 en D2: Accident met HIV/SIV/SHIV positieve aap verblijvende bij Stichting AAP, Almere Pag. 20: Situatie E1 en E2: Accident medewerker Sanquin bloedbank, binnen en buiten kantooruren Pag. 23: Situatie F1 en F2: Accident medewerker SBOH binnen en buiten kantooruren (SBOH is werkgever huisartsen in opleiding en artsen ouderengeneeskunde in opleiding) Pag. 24: Inhoud PEP Bijlagen: Pag. 25: I Patiënteninformatie Pag. 29: II Verwijsbrief voor GGD Pag. 31: III Checklist PEP protocol 2 Indeling mogelijke situaties Binnen kantooruren Situatie A1: AMC medewerker met prik-, snij-, spat- of bijtaccident binnen kantooruren patiënt wordt verwezen naar de arbodienst (tel. nr.: 62083, C0-321) Situatie B1: Prik-, snij-, spat-, bijt-, of seksaccident, binnen kantooruren: Inwoner uit regio GGD Amsterdam *: patiënt verwijzen naar de GGD, afdeling Infectieziekten, Nieuwe Achtergracht 100, Amsterdam (telefonisch aankondigen: 020-5555370)), tenzij de bron/partner onder behandeling is op de HIV-poli van het AMC, zie dan Situatie C1 Situatie C1: Prik-, snij-, spat-, bijt-, of seksaccident, binnen kantooruren: Inwoner BUITEN regio GGD Amsterdam* óf partner onder behandeling op HIV-poli AMC: betrokkene wordt verwezen naar HIV-poli AMC (sein 8159560) Situatie D1: Accident met HIV/SIV/SHIV positieve aap verblijvende bij Stichting AAP, Almere: direct overleg acute HIV-dienst, bekend bij HIV-consulent ( sein 8159560) of secretariaat infectieziekten (tel. nr.: 64380), zie eventueel pagina 17 Situatie E1: Accident medewerker Sanquin bloedbank, binnen kantooruren: Overleg dienstdoende bedrijfsarts: 62083, zie eventueel pagina 20 Situatie F1: Accident medewerker SBOH, binnen kantooruren: Overleg dienstdoende bedrijfsarts: 62083, zie eventueel pagina 23 * Regiogebied GGD Amsterdam: Amsterdam, Amstelveen, Aalsmeer, de Kwakel, Duivendrecht, Diemen, Kudelstaart, Ouderkerk a/d Amstel, Uithoorn 3 Buiten kantooruren Situatie A2: AMC medewerker met prik-, snij-, spat-, of bijtaccident, buiten kantooruren: bel dd arts interne 8159314, zie pagina 11. Situatie B2: Prik-, snij-, spat-, bijt-, of seksaccident, buiten kantooruren: Inwoner uit regio GGD Amsterdam *: overleg dd arts interne 8159314, zie pagina 14 Situatie C2: Prik-, snij-, spat-, bijt-, of seksaccident buiten kantooruren: Inwoner buiten regio GGD Amsterdam óf partner onder behandeling op HIV-poli AMC: overleg dd arts interne 8159314, zie pagina 16 Situatie D2: Accident met HIV/SIV/SHIV positieve aap verblijvende bij Stichting AAP, Almere: overleg dd arts interne 8159314, zie pagina 17 Situatie E2: Accident medewerker Sanquin bloedbank, buiten kantooruren: overleg dd bedrijfsarts via de centrale, zie pagina 20 Situatie F2: Accident medewerker SBOH, buiten kantooruren: overleg dd bedrijfsarts via de centrale, zie pagina 23 * Regiogebied GGD Amsterdam: Amsterdam, Amstelveen, Aalsmeer, de Kwakel, Duivendrecht, Diemen, Kudelstaart, Ouderkerk a/d Amstel, Uithoorn 4 STAP 0 Onmiddellijke Actie • Prik-, snij-, bijtaccident: Stap 1. wond goed laten doorbloeden Stap 2. wond spoelen met water of fysiologisch zout Stap 3. wond desinfecteren met alcohol 70% of Chloorhexidine 0,5% in alcohol 70% • Spataccident: Oppervlak direct en grondig spoelen met fysiologisch zout of water • Seksaccident: Oppervlak direct en grondig spoelen met water 5 STAP 1 Risico inschatting virusoverdracht: Kans op transmissie HIV prik-, bijt- , snij-, spat- en seksaccidenten naar aard incident: hoog of laag * Globale risico inschatting Receptief oraal contact Laag Receptief oraal contact met ejaculatie Hoog Receptief anaal contact Hoog Receptief vaginaal contact Hoog Insertief oraal contact Laag Insertief anaal contact Laag Insertief vaginaal contact Laag verkrachting, met schade aan muceuze membranen Hoog Seksueel contact bij aanwezigheid van genitale infecties (lues, Hoog gonorroe, LGV, chlamydia, herpes) Spatten bloed op intacte huid Geen Spatten bloed op niet-intacte huid (= actief eczeem of verse Laag schaafwond) Intensief bloedcontact bij open wonden (steekpartij, snijwonden) Hoog Bloed, sperma of met bloed besmette vloeistof op slijmvlies Hoog Andere mogelijk infectieuze vloeistof op slijmvlies Laag Bijtaccident, risico voor gebetene (speeksel van dader in verse Laag wond gebetene) Bijtaccident tijdens vechtpartij, risico voor gebetene (speeksel met Hoog bloed van dader in verse wond gebetene) Bijtaccident, risico dader (bloed van gebetene op mondslijmvlies Hoog van dader) Oppervlakkige huidverwonding bij slachtoffer zonder zichtbaar Geen bloed (kras) Verwonding door subcutaan gebruikte injectienaald (insulinenaald Laag /heparinenaald) Verwonding door intramusculair gebruikte injectienaald zonder Laag zichtbaar bloed van bron Verwonding door intramusculair gebruikte injectienaald met Hoog zichtbaar bloed van bron Verwonding door intracutaan of subcutaan gebruikte hechtnaald Laag zonder zichtbaar bloed van bron Verwonding door andere hechtnaald dan bovengenoemd of Hoog hechtnaald met zichtbaar bloed van bron Verwonding door naald of lancet gebruikt voor vingerprik Hoog (bijvoorbeeld glucosebepaling) Percutane verwonding, anders dan bovengenoemd, bijvoorbeeld Hoog infuusnaald, operatiekamerinstrumenten (bv. haken, messen) Bron: Landelijke richtlijn prikaccidenten, RIVM april 2007 en Draaiboek seksaccidenten september 2008 *: dit is slechts een indicatie, overleg elk individueel geval met HIV/AIDS achterwacht! NB: accidenten waarbij getwijfeld wordt over de aanwezigheid van zichtbaar bloed worden in gedeeld bij “met zichtbaar bloed”. 6 Is bron afkomstig uit bekende risico groep * HBV HCV HIV Hemodialysepatiënten Ja Ja Hemofiliepatiënten en andere personen die Ja Ja bloedproducten hebben ontvangen Geestelijk gehandicapten in instituten Ja Personen afkomstig uit Caraïbisch gebied Ja Ja Personen afkomstig uit Egypte Ja Ja Personen afkomstig uit Sub-Sahara Afrika Ja Ja Personen uit Zuid Oost Azië Ja Personen uit Oost Europa/GOS Ja Personen uit overige niet-Westerse landen Ja Intraveneuze druggebruikers Ja Ja Ja Mannen die seks hebben met mannen Ja Ja Ja Prostituees Ja Ja * Deze tabel is indicatief, kijk evt. op www.cdc.gov, www.who.org of www.rivm.nl/cib 7 STAP 2 Beleid en follow up HIV Indien de bron een HIV patiënt is die > 6 maanden een viral load <50 copies/ml heeft, bron en slachtoffer geen SOA’s hebben en het seksaccident in een vaste relatie plaatsvond wordt geen PEP geadviseerd, tenzij slachtoffer receptief anaal contact met bron had HIV Bron positief Status bron Status bron Bron onbekend en onbekend en negatief hoog risico laag risico seropositiviteit seropositiviteit bron bron Hoog - PEP geïndiceerd* - PEP geïndiceerd* Negatieve indicatie PEP, Geen risico - hiv serologie mnd 0, - hiv serologie (mnd 0, bespreek actie accident 3 en 6 3 en 6) -hiv serologie mnd 3 en 6 Laag Geen actie ** Geen actie ** Geen actie ** Geen risico actie accident *: PEP geïndiceerd indien accident 48 uur tot max. 72 uur geleden plaats heeft gevonden **: bij laag risico accident valt serologische follow up te overwegen, dan ook een nulmonster afnemen en in laten invriezen 8 STAP 3 Beleid en follow up HBV Indien een slachtoffer goed gevaccineerd is voor hepatitis B, behoeft hepatitis B verder geen maatregelen. HBV Bron positief Status bron Status bron Bron onbekend en onbekend en negatief hoog risico laag risico seropositiviteit seropositiviteit bron bron Hoog - HBIg en vaccinatie* - HBIg en vaccinatie* - Vaccinatie** Geen risico - Titerbepaling 1 mnd - Titerbepaling 1 mnd - Titerbepaling 1mnd actie*** accident na laatste vaccinatie na laatste vaccinatie na laatste vaccinatie Laag - Vaccinatie** - Vaccinatie** - Vaccinatie** Geen Risico - Titerbepaling 1mnd - Titerbepaling 1mnd - Titerbepaling 1 actie*** accident na laatste vaccinatie na laatste vaccinatie mnd na laatste vaccinatie NB: HBIg wordt in principe niet toegediend na een seksaccident, tenzij na bijvoorbeeld een seksaccident met een HBsAg positieve bron en een bekende non-responder * Bij bekende non-responders wordt in plaats van vaccinatie HBIg toegediend. Zij ontvangen dan twee doses à 500IE HBIg met een maand tussenruimte. ** Bij een verhoogde kans op non-respons op vaccinatie (bijvoorbeeld bij immuungecompromitteerden, leeftijd> 50 jaar of hoge kans op non-compliance) kan naast vaccinatie ook éénmalig HBIg worden toegediend. Bij bekende non-responders wordt in plaats van vaccinatie HBIg toegediend. *** Ook bij een negatieve bron is er bij een accident in de werksituatie een indicatie voor vaccinatie van de werknemer, maar dan vanuit preventief oogpunt. Buiten de werksituatie kan eveneens preventieve vaccinatie overwogen worden als slachtoffer een verhoogd risico heeft op het oplopen van hepatitis B. 9 STAP 4 Beleid en follow up Hepatitis C Hepatitis C Bron Status bron Status bron Bron negatief positief onbekend en onbekend en hoog risico laag risico seropositiviteit seropositiviteit bron bron Hoogrisicoaccident HCV-RNA HCV-RNA HCV-RNA Geen actie Maand 1 en Maand 1 en 3 Maand 1 en 3 3 Laagrisicoaccident Geen actie * Geen actie * Geen actie Geen actie * Bij laag risico prikaccident HCV PCR maand 1 en 3 overwegen 10