PEMBANGUNAN BANDAR SRI AMAN DARI TAHUN 1980 -2000 SERTA PANDANGAN PENDUDUK TERHADAPPEMBANGUNANBANDARSRIAMAN HIEW LAN FOON Laporan Projek Tahun ini dikemukakan untuk memenuhi sebahagian daripada syarat­ syarat untuk memperolehi Ijazah Sarjanamuda Sains Sosial Dengan Kepujian Kajian Perancangan dan Pengurusan Pembangunan F AKUL TI SAINS SOSIAL lTNIVERSITI MALAYSIA SARAW AK 2003 PENGHARGAAN Terlebih dahulu saya ingin mengatakan rasa bersyukur kepada tuhan kerana dengan rahmat-nya saya telah berjaya menyiapkan projek tahun akhir ini. Jutaan terima kasih juga diucapkan kepada penyelia saya iaitu Dr. Sepencer Empading Sanggin kerana sepanjang tempoh ini beliau telah memberi banyak bimbingan dan tunjuk ajar kepada saya. Saya Juga mgm mengucapkan ribuan terima kasih kepada Pihak Jabatan Perangkaan, Jabatan Pertanian dan Majlis Daerah Sri Aman (MDSA) yang telah menghulurkan bantuan dan kebenaran kepada saya semasa menjalankan kajian ini. Tidak lupa juga kepada staf-staf di Pusat Khidmat Maklumat Akademik (PKMA) Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS) dan Perpustakaan Awam Sri Aman kerana memberikan kerjasama sepenuhnya bagi saya dalam mencari bahan-bahan rujukan yang berkaitan. Penghargaan dan terima kasih yang tidak terkira nilainya juga diucapkan kepada keluarga saya yang tersayang kerana telah memberi banyak dorongan dan sokongan kepada saya sepanjang tempoh pengajian saya. Ucapan terima kasih khas juga diucapkan kepada abang sulong saya kerana telah banyak menolong saya dalam usaha mencari data­ data yang berkaitan. Akhir sekali ucapan terima kasihjuga ditujukan kepada rakan-rakan seperjuangan saya iaitu Chong Li Choo, Wee Ing Kiong dan Ting Kwong Ung kerana telah bersama­ sarna mengharungi segala rintangan sepanjang tempoh dalam menyiapkan thesis ini. I ii ABSTRAK Kajian ini dijalankan bertujuan untuk rnengetahui pernbangunan yang berlaku di Bandar Sri Arnan antara tahun 1980-2002 serta pandangan penduduk ternpatan terhadap pernbangunan di Bandar Sri Arnan. Di sarnping itu kajian ini juga bertujuan untuk rnengkaji faktor tarikan dan tolakan pernbangunan Bandar Sri Arnan serta rnenganalisis kesan pernbangunan terhadap rnasyarakat seternpat. Serarnai 100 orang responden telah dipilih sebagai subjek kajian. Pernilihan responden ini adalah rnenggunakan kaedah persarnpelan secara rawak. Maklurnat bagi kajian ini adalah dikutip dengan rnenggunakan borang soal selidik dan ternubual. Data-data yang telah dikurnpul telahpun dianalisis dengan rnenggunakan SPSS (Statistical Packages For Social Sciences). Hasil kajian rnendapati bahawa kadar pernbangunan di Bandar Sri Arnan adalah perlahan dan serdehana. Faktor utarna yang rnenghalang pernbangunan Bandar tersebut adalah kerana lokasinya yang tidak strategi dan kekurangan kernudahan-kernudahan. Namun begitu factor utama yang rnenyebabkan perkernbangan Bandar Sri Arnan pula adalah polisi­ polisi kerajaan. Dapatan kajian juga rnenunjukkan pernbangunan di Bandar tersebut tidak rnernberi faedah rnenyeluruh kepada seluruh lapisan rnasyarakat tetapi curna segelintir sahaja yang berpeluang rnenikrnatinya. Selain itu, ujian ANOV A juga rnenunjukkan bahawa terdapat perbezaan signifikan (p<0.05) bagi tahap kepuasan terhadap keadaan sedia ada seperti kernudahan yang disediakan dan peluang pekerjaan di antara penduduk ternpatan, kakitangan kerajaan dan peniaga-peniaga. I P $ iii ABSTRACT The purpose of this research was to identify the development which occurred in Sri Aman town between the year 1980-2002 and the views of the local people on development in Sri Aman town. Besides, the research was also aimed at making research on the factors which attract and hinder development of Sri Aman town and analyze the effect of development on the local people. One hundred respondents have been chosen as the subject of the research. The selection of respondent was based on random sampling method. The information or data were collected by using questionnaire and interview. The data which have been collected were analyzed by using SPSS (Statistical Package For Social Sciences). Result from the study reveals that the rate of development in Sri Aman town was slow and moderate. The main factor which hinders development in the town was its unstrategic location and lack of facilities. On the other hand, the main factor which causes the development of the Bandar Sri Aman is the government policies. The research also shows that the development in the town did not give benefit to every level of people as a whole but only to a small group of people. Apart from that, ANOV A test also shows that there was a significant difference in the degree of satisfaction on the present situation such as facility provided and job opportunity between local residents, shop keepers and government servants. I ,.. p SENARAIKANDUNGAN lsi Kandungan Muka Surat PENGHARGAAN I ABSTRAK 11 ABSTRACT III SENARAl JADlJAL Vlll-lX BAB 1 : PENGENALAN 1.1 Pendahuluan 3 1.2 Latar Belakang 3-5 1.3 Kenyataan Masalah 5 7 1.4 Objektif Kajian 8 1.5 Kepentingan 8 BAB 2 : ULASAN KAJlAN 2.1 Pendahuluan 9 2.2 Definisi atau Pentakrifan 9 2.2.1 Bandar 9 -11 2.2.2 Pembangunan 12 -13 2.3 Indikator Pembangunan 13 -18 2.4 Teori Pembangun 19 22 2.5 Sejarah Perbandaran 23 -24 2.6 Teori Perbandaran 24 29 2.7 Teori Perbandaran di Negara Dunia Ketiga 30-33 I v BAB 3 : METODOLOGI 3.1 Pengenalan 34 3.2 Lokasi Kajian 34 3.3 Populasi Sample 35 3.4 Kaedah Pengumpulan Data 35 3.4.1 Data Primer 35 36 3.4.2 Data Sekunder 36 3.5 Penganalisiaan Data 36-37 3.6 Limitasi Kajian 37 38 BAB 4 : HASIL KAJIAN 4.1 Pengenalan 39 4.2 Pembangunan yang berlaku di Bandar Sri Aman antara tahun 1980 ~ 2002 39 4.2.1 Penduduk dan Perumahan 39 42 4.2.2 Sektor Perusahaan dan Pekerjaan 42 50 4.2.3 Perkembangan Pembangunan 51 - 53 4.3 Dapatan Kajian 53 4.3.1 Ciri-ciri Demografi Responden 53 4.3.1.1 Golongan Responden 53 4.3.1.2 Umur 54 4.3.1.3 Struktur Jantina 54-55 4.3.1.4 Struktur Bangsa 55 4.3.1.5 Taraf Pendididkan Responden 55 56 I , ,.. " z ------~---~- vi 4.3.1.6 Bilangan Ahli Keluarga 56 4.3.1 7 Ternpoh Masa Mendiami Bandar Sri Arnan 57 4.3.2 Persepsi Responden Terhadap Pernbangunan yang Dicapai oleh Bandar Sri Arnan 58 4.3.2.1 Kadar Pernbangunan di Bandar Sri Arnan 58 4.3.2.2 Golongan yang lebih banyak Menyurnbang kepada Pernbangunan Bandar Sri Arnan 58 59 4.3.2.3 Jenis Pernbangunan yang lebih banyak disediakan oleh Pihak Kerajaan Di Bandar Sri Arnan 59 - 60 4.3.2.4 Jenis Kelengkapan Kernudahan yang Responden Inginkan dari Pihak Kerajaan 61 62 4.3.3 Faktor-faktor dan Tolakan Pernbangunan Bandar Sri Arnan 62 4.3.3.1 Faktor-faktor yang Menyebabkan Bandar Sri Arnan Berkernbang 62 63 4.3.3.2 Hubungan di antara tahap pendidikan responden faktor-faktor yang rnenyebabkan Bandar Sri arnan Berkernbang 63 64 4.3.3.3 Faktor-faktor yang rnenghalang Pernbangunan Bandar Sri Arnan 64-65 4.3.3.4 Hubungan di antara faktor-faktor yang rnenghalang pernbangunan Bandar Sri Arnan dengan tahap pendidikan responden 65 66 4.3.4 Irnplikasi Pernbangunan terhadap Masyarakat Seternpat 67 4.3.4.1 Jenis Pekerjaan Responden 67 68 4.3.4.2 Pendapatan Responden 68 70 4.3.4.3 Tahar kepuasan responden terhadap keadaan sedia ada seperti kernudahan yang disediakan dan peluang pekerjaan 70 71 4.3.4.4 Hubungan di antara tahap kepuasan terhadap keadaan sedia ada seperti kernudahan yang disediakan dan peluang pekerjaan 72 - 73 rnengikut golongan responden p , vii BAB 5 : RUMUSAN DAN CADANGAN 5.1 Pengenalan 74 5.2 Rumusan 74-78 5.3 Cadangan-cadangan 78 5.3.1 Cadangan Kepada Bakal Pengkaji 78 -79 5.3.2 Cadangan Kepada Pihak Berkuasa 79-81 BIBLIOGRAFI 82-84 LAMPIRAN I F $ viii SENARAI JADUAL Jadual Muka Surat Surnbangan pelbagai sektor kepada KDNK negara 2 (pada harga tetap tahun 1978 - Peratus) 2 Daerah dan Daerah Kecil Bahagian Sri Arnan, 1991 6 3 Definisi rasrni Bandar di beberapa negara terpilih. 10 ­ 16 4 Petunjuk Pernbangunan ekonorni bagi Arnerika Syarikat dan Asia Te nggara. 17 5 Bilangan penduduk dan kadar pertumbuhan purata tahunan (%) di Daerah Sri Arnan. 40 6 BiJangan dan peratus penduduk dalarn kawasan Bandar dan luar bandar di Sri Arnan. 41 7 Bilangan danjenis ternpat kediaman di daerah Sri Arnan pada tahun 1980 dan 1991. 42 8 Penduduk bekerja rnengikut kumpulan etnik serta jenis industri atau perusahaan di Daerah Sri Arnan pada tahun 980 1991. 43 9 Penduduk bekerja rnengikut kumpulan etnik serta jenis peke~iaan yang dijalankan di Daerah Sri Arnan pada tahun 1980 1991. 48 10 Bilangan responden rnengikut golongan. 53 11 Struktur Urnur Responden 54 12 Struktur Jantina Responden 54 13 Struktur Bangsa 55 14 TarafPendidikan Responden 55 15 Bilangan Ahli Keluarga Responden 56 16 Ternpoh Masa rnendiami Bandar Sri Arnan Responden 57 17 Pandangan Responden terhadap kadar Pernbangunan di Bandar Sri Arnan 58 18 Pihak-pihak yang lebih banyak Menyurnbang kepada Pernbangunan Bandar Sri Arnan 58 p p IX 19 .Tenis Pernbangunan Yang lebih banyak disediakan di Bandar Sri Arnan 59 20 .Tenis Kelangkapan yang Responden Inginkan dari Pihak Kerajaan 61 21 Faktor-faktor yang Menyebabkan Bandar Sri Arnan Berkernbang 62 22 Hubungan di antara tahap pendidikan responden dengan faktor-faktor yang rnenyebabkan Bandar Sri Arnan berkernbang. 63 23 Faktor-faktor yang Menghalang Pernbangunan Bandar Sri Arnan 64 24 Hubungan di antara faktor-faktor yang rnenghalang pernbangunan Bandar Sri Arnan dengan tahap pendidikan responden 65 25 .Tenis Pekerjaan Responden Dahulu (sebelurn 1990) dan Sekarang 1990 - 2002) 67 26 Pendapatan responden dahulu (sebelurn 1990) dan sekarang (1990 - 2002) 68 27 Adakah pendapatan sekarang rnencukupi untuk rnenarnpung perbelanjaan keluarga 70 28 T ahap kepuasan responden terhadap keadaan sedia ada seperti kernudahan yang disediakan dan peluang pekerjaan. 70 29 Hubungan di antara tahap kepuasan rnengenai keadaan sedia ada seperti kernudahan yang disediakan dan peluang pekerjaan rnengikut golongan responden. 72 I