© 2013 - Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi İçindekiler Giriş............................................................................................................9 Gnome..................................................................................................13 Cinnamon.............................................................................................14 Kde.......................................................................................................15 Çalışma Alanı Ayarları..............................................................................17 Ekran Kenarı Davranışları....................................................................19 Masaüstü Tercihleri...............................................................................20 Izgara Masaüstü...............................................................................22 Gazete Yerleşimi...............................................................................23 Ara ve Çalıştır...................................................................................24 Klasör Görünümü.............................................................................26 Grup Masaüstü.................................................................................29 Masaüstü..........................................................................................31 Duvar Kağıdı Tercihleri.........................................................................31 Fare Eylemleri..................................................................................36 Birden Fazla Masaüstü İle Çalışmak....................................................37 Etkinlikler..............................................................................................42 Etkinlik Ayarları.................................................................................44 Paneller................................................................................................46 Programcıklar.......................................................................................47 Uygulama Başlatıcı (Kickoff)............................................................48 Görev Yöneticisi................................................................................51 Sistem Çekmecesi............................................................................53 Ara ve Çalıştır...................................................................................54 Pencere Davranışları............................................................................60 Başlık Çubuğu..................................................................................61 Araç Çubuğu.....................................................................................64 Pencere Panelleri.........................................................................68 Konumlar..................................................................................69 Klasörler....................................................................................69 Bilgi...........................................................................................69 Konum Araç Çubuğu....................................................................70 Pencere Araçları...........................................................................71 Uçbirim......................................................................................71 Filtreleme Araç Çubuğu............................................................71 Pardus Sistem Ayarları (KDE)..................................................................74 Genel Görünüm ve Davranış................................................................76 Dosya İlişkileri...................................................................................76 Hesap Detayları................................................................................77 Kişisel Bilgi.......................................................................................83 Kısayollar ve Hareketler...................................................................83 Uygulama Görünümü.......................................................................86 Uygulama ve Sistem Bildirimleri.......................................................90 Yerel..................................................................................................92 Donanım ve Çoklu Ortam.....................................................................94 Aygıt Eylemleri..................................................................................94 Bilgi Kaynakları.................................................................................95 Dijital Kamera...................................................................................96 Girdi Aygıtları....................................................................................97 Görüntü ve Ekran...........................................................................101 Güç Yönetimi..................................................................................103 Çıkarılabilir Aygıtlar.........................................................................105 Çoklu Ortam...................................................................................106 Yazıcılar..............................................................................................108 CUPS ile Yazıcı Yönetimi...............................................................111 Sistem Yönetimi..................................................................................113 Başlatma ve Kapatma....................................................................113 Giriş Ekranı.....................................................................................115 Tarih ve Saat...................................................................................117 Yazı Tipi Yönetimi...........................................................................119 Yetkiler............................................................................................120 Ağ ve Bağlanabilirlik...........................................................................121 Ağ Ayarları......................................................................................121 Bluetooth........................................................................................127 Paylaşım.........................................................................................129 SSL Tercihleri..................................................................................130 Uygulamalar ve Tanıtımları.....................................................................132 Dolphin...............................................................................................133 Dosya Seçme Yöntemleri...............................................................134 Dosya Kopyalama..........................................................................135 Dosya Taşıma.................................................................................136 Dosya/Klasör Adını Değiştirme.......................................................138 Dosya Silme...................................................................................138 Belge Özellikleri..............................................................................139 İnternet Uygulamaları.........................................................................141 Tarayıcılar.......................................................................................141 Mail Uygulamaları...........................................................................141 Thunderbird................................................................................141 Icedove.......................................................................................143 Kurulum..................................................................................143 Başlangıç ve E-posta Hesabı Ekleme....................................144 Icedove Ekran Arayüzü...........................................................149 E-posta Okuma.......................................................................150 E-posta Gönderme.................................................................152 Resim Ekleme.....................................................................155 Tablo Ekleme......................................................................156 Bağlantı Ekleme..................................................................157 Yatay Çizgi Ekleme.............................................................158 Karakter Ekleme.................................................................158 Süzgeç Ayarları.......................................................................159 E-posta Hesabı Ayarları..........................................................161 Sunucu Ayarları...................................................................162 Disk Alanı Ayarları...............................................................163 Alındı Onayı Ayarları...........................................................164 Gereksiz Posta Ayarları......................................................165 Giden Sunucusu Ayarları (SMTP).......................................165 E-posta Hesabı Kaldırma....................................................166 Adres Defteri...........................................................................167 Icedove Ajanda Eklentisi.........................................................169 Kmail...........................................................................................171 Anlık Mesajlaşma - Sohbet Uygulamaları......................................172 Skype..........................................................................................173 Pidgin..........................................................................................174 Kmess.........................................................................................178 Emesene.....................................................................................180 FTP (File Transfer Protocol)...........................................................181 FTP'nin Kullanımı.......................................................................182 Filezilla........................................................................................183 Transmission-Bittorent İstemcisi.....................................................185 Kwrite..................................................................................................186 LibreOffice Uygulamaları....................................................................187 Sistem Uygulamaları..........................................................................192 Kuser-KDE Kullanıcı Yöneticisi......................................................192 Sistem İzleyici.................................................................................193 Sistem Günlüğü İzleyici - KSystemLog...........................................194 Kinfocenter-Kde Bilgi Merkezi........................................................196 Kwallet – Kde Cüzdanı...................................................................196 Ağ Araçları..........................................................................................200 Ağ Paylaşımları..............................................................................201 Samba Ağ Sunucusu..................................................................201 Samba Ağ Sunucu Kurulumu.....................................................202 Smb4k.........................................................................................202 Putty............................................................................................202 Dosya Paylaşım Uygulamaları (Krfb, Krdc)....................................205 KRFB Uygulaması......................................................................205 KRDC Uygulaması.....................................................................209 Medya Araçları....................................................................................211 VLC Ortam Oynatıcısı....................................................................211 Amarok...........................................................................................212 Disk Yazma Araçları...........................................................................213 Brasero...........................................................................................213 K3b.................................................................................................214 Iso to USB......................................................................................216 UnetBootin......................................................................................217 Grafik Uygulamaları............................................................................218 GIMP - Görüntü Düzenleyici...........................................................218 Pinta...............................................................................................219 DraftSight........................................................................................220 Inkscape.........................................................................................221 DNG Dönüştürücü..........................................................................222 Shotwell..........................................................................................223 Görüntü Yakalama Araçları.................................................................225 Ksnapshot.......................................................................................225 RecordMyDesktop..........................................................................227 Panorama.......................................................................................228 Digikam...........................................................................................229 Peynir.............................................................................................230 Gwenview.......................................................................................231 Yardımcı Uygulamalar........................................................................231 Belge Gösterici – Okular.................................................................231 Orca - Ekran Okuyucu Uygulama...................................................232 Orca Uygulamasının Kurulumu..................................................232 Uygulama Yükleme................................................................................236 Yazılım Merkezi..................................................................................236 Synaptic Paket Yöneticisi...................................................................240 Synaptic ile Sistem Güncelleme.....................................................241 Synaptic ile Program Yükleme.......................................................243 Synaptic Üzerine Yeni Depolar Ekleme..........................................244 APT (Advanced Package Tool)...........................................................246 Paket Listelerinin Güncellenmesi...................................................246 Paket Kurma...................................................................................247 Paket Kaldırma...............................................................................248 Paketleri Yükseltme........................................................................248 Kullanılmayan Paket Dosyalarını Temizleme.................................249 APT ve Aptitude Arasındaki Farklar................................................249 Wine...................................................................................................250 PlayOnLinux.......................................................................................251 Depolama Ortamları ve İnternet.........................................................254 Jar Uygulamaları ve Çalıştırılması.....................................................257 Kullanıcılar ve Gruplar............................................................................260 Kullanıcı Ekleme.................................................................................260 Kullanıcı Yetkileri................................................................................262 Grup Oluşturma..................................................................................264 Grup Kullanıcılarını Düzenleme.........................................................264 Süreçler (Processes)..............................................................................265 Çalışan Uygulamalar ve Hafıza Kullanımları......................................265 Uygulama Sonlandırma (Kill Processes)............................................267 Uçbirim (Konsole)...................................................................................270 Konsole Kullanımı...............................................................................270 Uçbirim Komutları...............................................................................272 Komutlarda Parametreler...............................................................287 Komutlarda Yol Tanımı....................................................................288 Linux (Pardus) Dosya Hiyerarşisi...........................................................290 Dosyalar.............................................................................................290 Klasörler.............................................................................................291 Depolama Üniteleri.............................................................................293 Hiyerarşi.............................................................................................293 Dosya ve Klasör İzinleri......................................................................294 Yedekleme ve Senkronizasyon..............................................................301 KBackup Uygulaması ile Yedekleme..................................................301 Gadmin - Rsync Uygulaması..............................................................303 Yedekleme......................................................................................304 Yedeklenmiş Dosyaların Senkronizasyonu....................................307 Görev Zamanlama (Cron-Crontab)....................................................311 Kurulum..................................................................................................315 Çalışan DVD/USB..............................................................................329 Disk Bölümleme (Gparted).................................................................329 Grub(Grub Customizer)......................................................................333 İkinci İşletim Sistemi Olarak Kurulum.................................................337 Sanal Makine Üzerine Kurulum......................................................338 Aynı PC'ye ikinci işletim sistemi olarak kurulum.............................350 Harici disk'e taşınabilir işletim sistemi kurulumu.............................353 Sık Sorulan Sorular................................................................................356 Kısayol Tuşları........................................................................................360 Başlarken Özgür yazılım dünyasına hoş geldiniz! Bu kitapta sizlerle milli bir Linux dağıtımı olan Pardus'u inceleyeceğiz. Pardus'a giriş yapmadan önce özgür yazılım felsefesinden ve bazı temel kavramlardan bahsedelim. Giriş Özgür Yazılım; kullanıcıya çalıştırmanın yanı sıra sahipli yazılımların aksine kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlüklerini tanıyan yazılım türüdür. Özgür Yazılımlarla ilgili genellikle yanlış anlaşılan konu özgürlüğün ekonomik boyutta anlaşılması, tüm özgür yazılımların ücretsiz zannedilmesidir; oysa özgür yazılım ile kastedilen özgürlük yazılımın kullanım hakları ile ilgilidir, ekonomik boyutu ile ilgili değildir. Genellikle özgür yazılımlar ücretsiz olmakla beraber, ücretli de olabilirler, fakat kaynak kodları ücretlendirmelerinden bağımsız olarak açıktır. Bir yazılımın, ‘özgür yazılım’ olarak değerlendirilebilmesi için yazılımın kullanıcısına neleri sağlaması gerekir? Özgür Yazılım Vakfı'nın1 bu konuyla ilgili belirlediği dört özgürlük unsuru vardır; Özgürlük 0 : Her türlü amaç için yazılımı çalıştırma özgürlüğü. Özgürlük 1 : Yazılımın nasıl çalıştığını inceleme ve kendi gereksinimleri doğrultusunda değiştirme özgürlüğü. Yazılım kaynak koduna erişim bunun için bir ön şarttır. Özgürlük 2 : Kopyalarını dağıtma ve toplumla paylaşma özgürlüğü. Bir özgür yazılım herkesçe istenilen sayıda makineye kurulabilir, kopyası çıkarılabilir ve istenilen kimselere dağıtılabilir, hatta satılabilir. Özgürlük 3 : Yazılımı tüm toplumun yarar sağlayabileceği şekilde geliştirme ve geliştirilmiş haliyle yayınlama özgürlüğü. Yazılım kaynak koduna erişim bunun için de bir ön şarttır. Özgür yazılım, çoğu zaman açık kaynak kodlu yazılım kavramı (Open Source) ile karıştırılmaktadır. Bütün özgür yazılımlar açık kaynak kodludur ancak bütün açık kaynak kodlu yazılımlar özgür yazılım olmayabilir. Açık kaynaklı yazılım Özgürlük 1 ve Özgürlük 3 maddeleri çerçevesinde özgür yazılımların zorunluluğudur. 1 Özgür Yazılım Vakfı (Free Software Foundation; FSF), 1985 yılında Richard Stallman tarafından ve özgür yazılım hareketi ve GNU projelerini desteklemek için kurulan bir sivil toplum örgütüdür. Özgür yazılımlar açık kaynak kodlu yapıları sayesinde, bünyesinde zararlı bir amaç barındıran (gizli verileri çalma gibi) kodlara sahip olup olmadığı, programlama bilen herkes tarafından denetlenebilir. Bu durumun sağladığı güvenli yapısı sayesinde Dünya'da pek çok ülkede güvenliğin çok daha önemli olduğu kurumlarda Linux işletim sistemleri tercih edilmektedir. Linux Sistemler özgür yazılımlar içinde büyük yere sahiptir. Peki nedir Linux; Linus Torvalds adında Finlandiya’lı bir bilgisayar mühendisinin 1991 yılında üniversitede öğrenci olduğu yıllarda kişisel bilgisayarında kullanmak üzere geliştirmeye başladığı bir işletim sistemi çekirdeğidir (işletim sisteminin çekirdeği, işletim sisteminin beyni diye tabir edebileceğimiz kısmıdır). İşletim sistemi, bilgisayarın ana ve yan belleklerinin en verimli biçimde kullanılması, çevre donanımla bilgisayar arasındaki iletişimin sağlanması, işlemlerin ve iş akışının yönetilmesi, dosya sistemlerinin oluşturulması ve yönetilmesi, çeşitli hizmet ve uygulama programlarının çalıştırılmasını sağlayan bir programlar topluluğu olarak tanımlanabilir. Tüm dünyadan bir çok programcının da desteği ile hızla gelişmiş ve halen aynı destek ile gelişmekte olan açık kaynak kodlu, özgür bir yazılımdır. Özgür Yazılım Vakfı’nın 1980’lerden bu yana geliştirdiği yazılım geliştirme araçlarının varlığı da eklenince, çok kısa süre içerisinde çok sayıda Linux çekirdeği temelli özgür yazılım işletim sistemi (dağıtım) ortaya çıkmıştır. Son kullanıcıya dönük Linux işletim sistemleri alanında günümüzde en çok bilinen Linux dağıtımlarının bazıları şunlardır: • Ubuntu (İngiltere / Güney Afrika) • Mint (Fransa / İngiltere) • Redhat / Fedora (ABD) • Novell / OpenSUSE (ABD/ Almanya)