HAZRET-İEMİR ALİİBN-İEBİTALİB NEHC'ÜL-BELÂGA Hazırlayan:AbdulbâkiGölpınarlı Hk.1418-Mil:1997. HAZRET-İEMİR ALİİBN-İEBİTALİB NEHC'ÜL-BELÂGA Hz.Ali'nin(a.s)hutbeleri,vasiyetleri,emirleri, mektupları,hikmetvevecizeleri (Metnintercemeveşerhi) Hazırlayan:AbdülbâkiGÖLPINARLI İÇİNDEKİLER Takdim 7 S.Radıy'nınÖnsözü 29 1.KISIM Hutbeleri35 1.Bölüm:İman-İslam,Kur'an,Allah- Hz.Muhammed(s.a.a)37 2.Bölüm:KendileriveEhl-iBeyt93 3.Bölüm:DünyaveAhiret 111 4.Bölüm:İçtimaî-İktisadîHutbeleri 135 5.Bölüm:TarihîHutbeleri223 2.KISIM Mektupları,Emir-Nameleri,Vasiyyetleri 425 1.Bölüm:Cemel'denÖnceveCemelSavaşında 427 2.Bölüm:SıffinDolayısiyle 445 3.Bölüm:SavaştaHitabeleri,Vasiyyetleri479 4.Bölüm:İdariMektupları,Emir-Nameler, Ahit-Nameleri 503 3.KISIM KısaSözleri 565 1.Bölüm:Din,İmanKur'an 567 2.Bölüm:Hz.Muhammed(s.a.a),Ehl-iBeyt 577 3.Bölüm:DünyaveAhiret 589 4.Bölüm:Akıl-Bilgi 595 5.Bölüm:ÇeşitliKonular605 6.Bölüm:TarihiilgilendirenSözleri 619 7.Bölüm:Gerçek,Adalet,Geçim,İnsanlık,Savaş625 HutbelerinFihristi 631 MektuplarınFihristi 631 TAKDİM Fasâhatvebelâgatta,gerçektendeeşibulunmayan, mevzû'bakımındanİslamdinininesaslarına,oesasların gerektirdiğihükümlere,hükümlerin teşriisebeplerine değinen,bunlarıİslam Peygamberinden(s.a.a)tevârüs ettiğisınırsızbilgikudretiyleaçıklayan,içtimâîveiktisadi meselelere,İslâm dininin insanîgörüşüne aydınlatıcı, şüphelerigidericiışıklartutan,ayrıcadatarihiolayları, sebeplerive sonuçlarıyla belirten "Nehc'ülBelâga", Emir'ül-Mü'minîn Alib.Ebi-Talib'in (a.s)hutbelerinin, sözlerinin,öğütlerinin,vasiyetlerinin,mektuplarının ve vecîzelerinintoplanmasındanmeydanagelmiştir.Bunları, ŞerifRadıyMuhammedb.Huseyn,toplayıpkitaphaline getirmiş,üçbölümeayırmıştır.Birincibölümehutbelerini, bâzısözlerini,duâlarınıalmış,ikincibölüme,bilhassa mektuplarınıüçüncübölümeysevecîzelerinidercetmiştir. ŞerifRadıydiyetanınanEbu'l-HasanMuhammedb. Ebi-Ahmed'il-Huseyn,Aliyyb.Ebi-Tâlib'in(a.s)oğluİmâm Huseyn'in(a.s)oğluİmâmZeyn'ülÂbidînAli'nin(a.s)oğlu İmâm Muhâmmed'ülBâkır'ın(a.s)oğluimâm Ca'fer'us- Sâdık'ın(a.s)oğluİmâmMûsâ'lKâzım(a.s)oğluİbrahim oğluMusâoğluMuhammedoğluMûsâoğluAhmed Huseyn'inoğludur.Soyu,annesiFâtımavasıtasıylada imâmHuseyn'e(a.s)dayanırveanavebabatarafından siyâdetşerefinesahiptir.1Hicrî359da(969-970)doğmuş, usûlveedebiyattapekyücebirmevkieldeetmiş,383'te 1-Umdet'üt-TalibfîânsâbiÂl-iEbiTalip.Necef'ül-Eşref- 1337H.1918;s.193-200.MuhammedAbduh:ŞerhuNehc'il- Belağa;Beyrût;Müesseset'ül-A'lemîbasın;M.Abduh'un önsüzü;s.6. (993)Bağdat'taseyyidlerinnakaabethizmetinideruhde eylemiştir."Kitâb'ül-Müteşâbih fi'l-Kur'ân,Mecâzât'ül- Âsâr'in-Nebeviyye,Telhis-ülBeyânanMecâzât'il- Kur'ân,Kitâb'ül-Hasâis,Ahbâr-u Kuzât-iBağdad"adlı eserleri,babasınınahvâlineaitbirkitabı,üçciltrisâleleri, Ebû-AbdillâhHuseynb.Ahmedb.Haccâc'ın(ölm.391H. 1000)şiirlerindenseçmelerivedîvânıvardır.Enmeşhur eseri,"Nehc'ül-Belâga"adıylatopladığı,Hz.Ali'nin(a.s) hutbe,mektupvesözleriniihtivâedentelifidir(Umdet'üt- Tâlib,s.196-197).Hicretin406.yılıMuharremininaltıncı günü(26Haziran1015)Bağdat'tavefâtetmiş,Kerh'teki evinedefnedilmiştir(HâcŞeyhAbdullâh'il-Mamakaanî: Tenkıyh'ul-MakaalfîAhvâl'ir-Ricâl,Necef-Murtazaviyye mat.1352H.c.111,s.107). Seyyid Radıy,bu hutbe,mektup ve vecîzeleri toplarkenbirhaylikaynağasâhipti.İlkolarakEbû-Ca'fer Muhammedb.Hasanb.Aliyy'it-Tûsi'nin(460H.1067) rivâyetettiğigibiKûfeliZeydb.Veheb'il-Cühenî,toplum- larda,bayramlardavebaşkavakitlerde,Hz.Emir'in(a.s) okuduklarıhutbeleriyazmıştır.Buzat,Emir'ül-Mü'minî'nin ashabındandı;Nehrevan'agiderlerkendemaiyetlerinde bulunmuştu(aynı,1,1329H.s.471-472).Tûsî,bukitabı, Ebû-Mıhnef Lût b. Yahyâ'dan, o, Ebû- Mansûr-ı Cühenî'denodaZeydb.Veheb'denrivâyetetmiştir; Zeyd'serivâyetettiğihutbeleri,bizzâtEmir-ülMü'minîn'- den (a.s)duymuştur.İbn-iHacer,Zeyd b.Veheb'in CâhiliyyedevriniveAsr-ıSaâdetiidrâkettiğini,fakatHz. Resûl-iEkrem'le(s.a.a)görüşemediğini,Tâbiininuluların- danolduğunu,Kûfe'deyerleştiğini,hicri96.yıldavefât ettiğini(714)kaydediyor.ZeydHz.Peygamber'in(s.a.a) bi'setindenevvelkizamanıidrâkettiğitakdirdeyüzyıldan fazlayaşamışdemektir.Câhiliyyedevrindenmaksat,Hz. Peygamber'in(s.a.a)dâvetebaşlamasındansonrabir müddetİslâm'ıkabuletmediğinibildirmekse,geneyüz yaşınıgeçkinolarakvefâtettiğinikabuletmekicâpeder. HâsılıKûfeliZeyd,Hz.Emirinhutbeleriniilktoplayanzattır vekitabıdaSeyyidRadıy'ninzamanınaintikaletmiştir. EhliSünnetde Zeyd b.Veheb'isıkadan saymış, Sıhâh'lardaondanrivâyettebulunmuştur. Hz.Emirin(a.s)hutbelerinizaptedenlerdenbiride İbrâhim b.Hakem b.Zuhayr'il-Fezârî'dir.Hakem b. Zuhayr, 127 hicrîde (744) vefât eden İsmâîl b. Abdürrahman'is-Süddi'nintefsîrinirivâyetedenzattır.Şii olduğuhalde,hiçbirtefsiryokturki,butefsirden,rivayette bulunmasın;TirmizîdeSahîh'indebuzattanrivâyette bulunmuştur.Hakemb.Zuhayr,180sularında(796)vefât etmiştir.Oğluİbrahim'inse,Hz.Emir'in(a.s)hutbelerini ihtivâedenbirkitabıvardır(Tenkıyh,1,s.15.İsmâilb. Abdurrahmânb.Ebi-Kerîmet'is-Süddîiçinaynıcildin137. sahifesinebk.). Hutbeleritoplayanlardanbirideİsmâilb.Mihrân'is- Sekûnî'dir.Buzat,İmâm Ca'fer'üs-Sâdık'la(a.s148H. 765) İmâm Aliyy'ür- Rıza'nın (a.s 202 H. 817) zamanlarındayaşamış,onlarlamüşerrefolmuş,birçok kitaplaryazmış,buaradaHz.Emir'in(a.s)hutbelerinide toplamıştırkiAlib.Hasanb.Faddâlondanrivâyetetmiştir (1,s.142-146;11,s.278-280). Hz.Emir'in (a.s)ashabının ilerigelenlerinden ve İmâm Hasan'ın(a.s)zamânınaerişenlerdenAsbagb. Nübâte;Mâlik'ül-Eşter'iMısır'avâlitayinbuyurdukları zaman,onayazdıkları"Ahd-Nâme"yiveMuhammed'ül- Hanefiyye'yevasiyetlerinirivâyetetmiştir.Mâlik'ül-Eşter'le gönderilenveMısırlılarahitâbenyazılanmektuplarınıda, CemelsavaşındaHz.Ali(a.s)ilebulunanveashabının ilerigelenlerindenolanSa'saab.Sûhanrivâyetetmiştir.(1, s.150-151;11,98-99). İmâm Aliyy'ün-Nakıyy'ül-Hâdî'nin(a.s)zamanına erişen(254H.868)Sâlihb.Ebi-HammâdEbü'l-Hayr-ı Râzîdehutbeleriihtivâedenbirkitaptelîfetmişti(11,s. 91).Hutbeleritoplayanlardanbiridegeneaynıİmâm'ın zamânınaerişen,İmâmHasan'ın(a.s)oğluZeyd'inoğlu HasanoğluAbdullah'ınoğluAbd'ülAzîm'dir(11,s.157- 158). Bunlardanbaşka283'te(896)vefâtedenveMuhtârb. Ebi-Ubeydet'üs-Sakafi'ninamcasıSa'd'insoyundanolan İbrâhimb.Muhammedb.Said-iSakafî(c.1;s.1),330dan (844)sonravefateden,ikiyüzeyakınkitabıbulunan Abdül'Azîzb.Yahya'l-Celûdiyy'il-Bısrî(c.11;s.156-157), 260'ta(873)vefâtedenvebabası,İmâm Sâdık'ın(a.s) zamânınıidrâketmişolanHişâmb.Muhammedb.Sâib de(260H.873-874)hutbeleritoplayanlardandır.Hişâm'ın babası,bütüntefsirkitaplarındarivâyetleriyeralanbirzat olduğugibikendisinindetarihveensâbadâirbirçokkitabı vardır(111,s.303).İmâm Aliyy'ün-Nakiy'nin (a.s) zamanınaerişenveKitâbuMahâsinsâhibiAhmed'in babasıolanMuhammedb.Hâlid'il-Barkıy'nin(111,s. 113-114),aynıyüzyıldayaşayanMuhammedb.İsâb. Abdullahb.Sa'd'il-Aş'arî'nin(aynı,s.167),fıkhadâir birçokeseribulunanMuhammedb.Ahmed'il-Cu'fî'nin(11; İkincibölüm,s.65-66)deHz.Emir'inhutbeleriniihtivâ eden kitaplarıvardır.Bunlardan başka,Şîîlikle ilgisi bulunmayanbirçokeseriolanmeşhurmüverrihEbü'l- HasanAliyyb.Muhammed-iMedâinîde(225H.839), Emir-ülMü'minînAli'nin(a.s)hutbeleriniveâmillerine yazdığımektuplarıbirkitaphalinetoplamıştır.2Bunlardan, Hişâm ve Celûdî'nin, Hz. Emir'in (a.s) hutbelerini 2-İbn'ün-Nedîm:El-Fihrist;Mısır,RahmdniyyaMat.1348; s.149.