ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL SİNİZM DÜZEYLERİ İLE ÖRGÜTSEL BAĞLILIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ SEDA ERGEN YÜKSEK LİSANS TEZİ EĞİTİM YÖNETİMİ VE DENETİMİ ANABİLİM DALI GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEMMUZ 2015 TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 12 ay sonra tezden fotokopi çekilebilir. YAZARIN Adı : Seda Soyadı : ERGEN Bölümü : Eğitim Yönetimi ve Denetimi İmza : Teslim tarihi : TEZİN Türkçe Adı :Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Düzeyi ile Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki İngilizce Adı :Relationship Between Teachers’ Organizational Cynicism and Organizational Commitment i ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim. Yazar Adı Soyadı: Seda ERGEN İmza: ii Jüri onay sayfası Seda ERGEN tarafından hazırlanan “Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Düzeyi ile Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans / Doktora tezi olarak kabul edilmiştir. Danışman : Yrd. Doç. Dr. Ayhan Ural Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı Başkan : ............................................... Üye : ............................................... Üye : ............................................... Üye : ............................................... Tez savunma tarihi: …../…../……. Bu tezin Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans / Doktora tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum. Prof. Dr. Servet KARABAĞ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü iii Aileme, eşime ve tüm hocalarıma ithafımdır. iv TEŞEKKÜR Bu tezin yazılmasında bana katkı sağlayan başta sayın hocam Yrd. Doç. Dr. Ayhan URAL olmak üzere, İngilizce kaynaklardan yararlanmam hususunda yardımlarını gösteren arkadaşlarıma ve bu tezin bitmesinde bana manevi destek sunan biricik eşime sonsuz teşekkürlerimi sunarım. v ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL SİNİZM DÜZEYLERİ İLE ÖRGÜTSEL BAĞLILIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ (Yüksek Lisans Tezi) Seda Ergen GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Temmuz 2015 ÖZ Bu araştırmanın amacı eğitim kademelerine göre öğretmenlerin örgütsel sinizm ve örgütsel bağlılık düzeylerini saptamaktır. Bu çalışma ilişkisel tarama modelinin kullanıldığı betimsel bir araştırmadır. Araştırmanın örneklemini 2013-2014 eğitim öğretim yılında Ankara İli Yenimahalle İlçe merkezinde görev yapan 406 öğretmen (120 ilkokul öğretmeni, 154 ortaokul öğretmeni, 132 lise öğretmeni) oluşturmaktadır. Araştırmada basit seçkisiz örnekleme tekniği kullanılmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında, Örgütsel Sinizm Ölçeği (Kalağan, 2009) ve Örgütsel Bağlılık Ölçeği (Balay, 2000) kullanılmıştır. Araştırmada şu bulgulara ulaşılmıştır: Öğretmenler en fazla örgütsel sinizmi bilişsel boyutta yaşamaktadırlar. Sinizmi en az olarak duyuşsal boyutta yaşamaktadırlar. Öğretmenler, örgütsel bağlılığı en fazla “içselleştirme” boyutunda yaşarlarken ikinci olarak “özdeşleşme” boyutunda, en az olarak da “uyum” boyutunda yaşamaktadırlar. Sinizm ile örgütsel bağlılık arasında negatif korelasyon vardır. Sinizm arttıkça bağlılık düşmektedir. Bilim Kodu : Anahtar Kelimeler : Sinizm, Bağlılık Sayfa Adedi : XI + 79 Danışman : Yrd. Doç. Dr. Ayhan Ural vi RELATIONSHIP BETWEEN TEACHERS’ ORGANIZATIONAL CYNICISM AND ORGANIZATIONAL COMMITMENT (M.S Thesis) Seda Ergen GAZI UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES July 2015 ABSTRACT The purpose of this research was to determine the teachers’ level of organizational cynicism and organizational commitment. This research is a descriptive study in which relational screening model has been used. The sample of this research included 406 (120 teachers in primary schools, 154 teachers in secondary schools, 132 teachers in high schools) teachers who in charge in Yenimahalle town of Ankara during 2013-2014 education year. The sampling of this research is determined by using simple random sampling method. Organizational cynicism and organizational commitment scales were used in order to collect data. The results of this research indicated that teachers mostly experienced cognitive cynicism and they rarely experienced emotional cynicism. Among the sub-dimensions of organizational commitment internalization dimension mostly experience by teachers. There are negative correlation between cynicism and organizational commitment. When cynicism arise, organizational commitment level decreases. Science code : Key Words : Cynicism, Commitment Page Number : XI + 79 Supervisor :Asisst.Prof. Ayhan Ural vii İÇİNDEKİLER BAŞLIK SAYFASI ............................................................................................................... i ÖZ ......................................................................................................................................... vi ABSTRACT ........................................................................................................................ vii İÇİNDEKİLER ................................................................................................................. viii TABLOLAR LİSTESİ......................................................................................................... x ŞEKİLLER LİSTESİ ......................................................................................................... xi BÖLÜM ................................................................................................................................ 1 I. GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 Problem Durumu ................................................................................................................. 1 Araştırmanın Amacı ............................................................................................................ 5 Araştırmanın Önemi ............................................................................................................ 5 Sayıltılar ................................................................................................................................ 6 Sınırlılıklar............................................................................................................................ 6 Tanımlar ............................................................................................................................... 6 BÖLÜM ................................................................................................................................ 7 II. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ............................................................................................ 7 Örgüt Kavramı ve Tanımı ....................................................................................... 7 Örgütsel Bağlılık ...................................................................................................... 9 Duygusal Bağlılık ........................................................................................ 11 Devam Bağlılığı ........................................................................................... 13 Normatif Bağlılık ........................................................................................ 14 Örgütsel Sinizm ...................................................................................................... 15 Örgütsel Sinizmin Nedenleri ..................................................................... 19 Örgütsel Sinizmin Boyutları ...................................................................... 21 Bilişsel Boyut ................................................................................... 22 Duyuşsal Boyut ............................................................................... 23 Davranışsal Boyut ........................................................................... 23 Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Sinizm Arasındaki İlişki ..................................... 24 Yurtiçinde Yapılmış Çalışmalar ...................................................................................... 26 Yurtdışında Yapılmış Çalışmalar .................................................................................... 27 viii BÖLÜM .............................................................................................................................. 29 III. YÖNTEM .................................................................................................................... 29 Araştırmanın Modeli ........................................................................................................ 29 Evren ve Örneklem ........................................................................................................... 29 Veri Toplama Araçları ...................................................................................................... 33 Puanlama ........................................................................................................................... 34 Ölçüm Güvenirliği ............................................................................................................ 34 Verilerin Toplanması ............................................................................................. 34 Verilerin Çözümlenmesi ....................................................................................... 34 BÖLÜM .............................................................................................................................. 35 IV. BULGULAR VE YORUM ........................................................................................ 35 BÖLÜM .............................................................................................................................. 56 V. SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER ..................................................................... 56 Sonuç ..................................................................................................................... 56 Tartışma ................................................................................................................ 57 Uygulayıcılar İçin Öneriler ................................................................................. 59 Araştırmacılar İçin Öneriler ............................................................................... 60 KAYNAKLAR .................................................................................................................. 61 EKLER ............................................................................................................................... 73 ix