Ndu alBerto Shúlindu 1 Alkitábá geedú I i A a M m L l D d G g Grade One Language Subject Textbook - Trial Edition This textbook is a product of the Benishangul-Gumuz Language Development Project, which is a joint project between: Education Bureau, Bureau of Culture & Information, Benishangul-Gumuz National Regional State, P.O. Box 64, Assosa and SIL Ethiopia, P.O. Box 2576, Addis Ababa Title: Ndu alBerto Shúlindu 1 English title: Berta As A Subject Grade 1 Language: Berta/Funj, spoken in Ethiopia and Sudan Type of book: Teacher's Book Year of publication: 2012 Writers: Abdulkarim Abdurahim, Abdunásír Áli, Bedawi Mohammed, Lukman Abdulkadir, Mohammad AlKqadi, Albasher Ebyahim, Ahmed Fillel, Babakir Fillel, Sherri Green, Áhmed Usmán Translators: Abdunásír Áli, Bedawi Mohammed, Áhmed Usmán Editors: Abdunásír Áli, Bedawi Mohammed, Susanne Neudorf, Áhmed Usmán Illustrators: Grace Johnston, Stephen Johnston, Bawe Ernest Mbanji, Senayt Worku Mamo, Kris Russel & SIL International Illustration Resources Illustrations are copyrighted by: SIL Copies Printed: 50 Introduction This teacher's book was designed in accordance with the Ethiopian national syllabus for grade one. It is composed of 180 lessons to be taught over a period of 36 weeks. Each lesson is designed for one class period. Before the start of each unit there is a page stating the unit topic and how many lessons are in each unit. Every fifth lesson is a review lesson which should be taught on the Friday of each week. Alongside this text book there is a series of big books which are to be used with the review lessons. These books are thematic and address the topics of each unit. The layout of the teacher's book is different from previous teacher's books. The left hand page includes notes and instructions for the teacher while the right hand page shows the corresponding page from the student book. In this way the teacher an conveniently refer to both the teacher instructions and the student book at the same time. Ahuha alú Gundí 1. Algiráya ...................................................................... 1 2. Maabí Shúlindu .......................................................... 17 3. Sqísqiagú .................................................................... 45 4. Thaayú ....................................................................... 65 5. Haapqú ....................................................................... 85 6. Sqasqarîñá gabulú ...................................................... 99 7. Thiñthiñ ...................................................................... 119 8. Annadáfá alu .............................................................. 134 9. Gíñbuushú thaayu ...................................................... 149 10. Aamanua/Pqiísha ....................................................... 161 Addárs 7 TThhooññoorriinnddúú ddaa MMáááábbáá ÁÁggaarrrraaññíí 3. Amadua Adqañthiñá Booloyú: Giñ namuqí iyú haala Bikqá geedí máré hoshala assúra tháñ u roothá ziiqí tha búlué tháábá álú gambíéqí. Min mbá hoshali géédí assúráló tháñgú kqíllíñ máré baró kqala roothálogú maré táláta ma álé náfaqaga máréqi tha assúra, hashaláthá thañgú mbá zííqí thá bulúéqí. Hássa bikqá geedí máré hoshala assúrá ziiqí thañgú tháábá álú pqishíéqí thá búlúéqi. Min mbá hashali geedí assúráló thañgú máré rootha roothálogú kqilliñ maré táláta (ma álé náfaga máréqi tha assúrálogú ziiqí thá búlúéqígú.) Kqala, “Roothá holí tháábá álú gambíéqígú kqilliñ namuqí tha booloyú máre le mbá gídíné. Tááni roothá holí tháábá álú pqishíéqí namuqí físh na booloyúmáre mbá gídí máré ma dqukqúnúñ. Lakin roothá ziiqí tháábá álú gambíéqí dqafaruqí thá roothá ziiqíle thaabá álú pqishíéqi na booloyú. Hali háthúyú na adqafaruá máreyá?” Gíñ dqafaruqí iyú halla Bikqá geedí máré máthí kqala roothá zííqígú thá búlúéqí fish. Kqala geedíéqí máré tháma ile roothéqí na booloyú shambá zííné. Bikqá geedíéqí máré kqala roothá ziiqí tháábá álú pqishíéqi, álé tháma ile roothá dqafaruqíéqí na booloyú shambá zííné. Boolooyú álmusikqo iyú haala Gárrathá roothá dqoñondí ma álu ahuhá thá bulúéqí tha alwarga gundi, á géédí baró máré thámagá ile na adqafaruá bóólóyú “álmusqikqó kqedqe.” Ñgó bíkqá geedí máré fensqiña haarámáñ ma fédqí máré. 4. Alqalámá Booloyú Shambá giiláne Iiqamadua u Adqañthiña: Lázim á géédí gárraqí máré gárra roothá holígú assúra thá huéqí, ma álé hoshaliga máré booloyú hááqí thañ u mbá búthí na alqaláma míthil “roothá mbá ázañzañí (pqadí)” Ginéhóloñoniñ hóloñoniñ iyú haala u kqaakqál Pqúliña assúrá zííqíqi thá búlúéqí tháábá álú gambíéqi u dqokqathagú tha assúrá naano maané. Hiñ. Ñgó baró pqúliña roothá pqúliñ assuráloqi u kqala na roothálo. Pqúliña assúrá zííqíqi tháábá álú pqishíqi u ñgó dqakqothagú tha assúrá naano ma ássuralé. Hiñ. Ñgó baró pqúliña gíñ pqúliñ ássuralóqi u ñgó kqala na roothálo. Bikqa pquliñño alhárífá máñi tháábá, alqalámá booloyú bas ñinéñ pqúliññóqi tháábá álú. Alhurúfí garra pqeriñí ma agundí (baqadén) Shambá kqábílá alhárífá ázañzañí min tháába gambilíqi tháábá álú pqishíéqí: Geedí gárraqi máré hoshala alhárífa thárí thañ, tha thééle ássátqúrá tháríyú u máré gádara máré thíkqa alhárífá shabbahau mbaló tháñ tha assátqúráloyú. Kqala geedíéqí, “Pqúliñathá alhárífá thárí mbá madi háthuqí. Pqishí mílañ. Kqabátha alhárífáló tááni tha assátqur dqukqúnúñáloyu. Gia alú baró thá shimbir.” Bikqá geedí baro máré tímma íígeerá daaróqí ma ñalú máre wálla hóloñniñ hóloñoniñ. 11a mû thúf dûl thúf mû ú û û û ú û ú ú û û ú û û ú û ú û ú ú ú ú û 11 Akqusqo 1– Algiráya Addárs 10 (Isbú 2) Addárs 1 TThhooññoorriinnddúú ddaa MMáááábbáá ÁÁggaarrrraaññíí 1. Attaqarihá Ile Thamthamú a.) AAddársattaqaríhi pquupqúl Rootha geedíéqí mare kqíthá ashák tha assúra hoshala mbá zii thañ tha alkitábámáreyú. Rootha geedíéqí thañgó pqeriñí ñgó gárra marthe attaqaríh. Assáqá mbá garrañó geedíé attaqarih, lázim máré mádqá assúrá huluqi thá roothá zíqíle tha attaqaríhú ma álé garrañó. b.) Garra Attaqaríh Assáqá mbá gárrañó attaqqaríhá zii thá búlúéqí ñgó shushuriña hu tha annúsu ñgó dqokotha geedí dqokqotha. Kurfíl u Áli Imâm Áli gadí gárraqí aré mbágishúéqí ñinéñ maané. Áli mín mbá sqár áñ adúkqúsh ada sha áné geero abúné álú. Áñ kqalgané, “Saláma alékum, sha ñíné ihónó.” Ná kqalgá ábune sha né ádá geero añ thá gáfú. Shambá máthóne shehéré geerá ashéh Áhamad thákqedqe. Áli adóqí gisqaqi. Ashúriña garra hu u ñgíóó dqokqotha geedí: Mádiña thágé assúrá mádiñ gíñ giilá Áli addúkqush (Ger abúné álú). Tha attaqaríháleyú mín mbá geeralá Áli abúné ndá máthí geerálá Áli. (Sheh Ahamed) Náñ shábbaha hathúé tha adí máthí sqikqi min mbálé tha attaqaríháléyú? Ma alé ádí tha algirrayayúéqí, huluo aré tha abbá Atqáhirle geeráné tha alqihitirâm Ma ñine álé dqáfárí Hasanía adóqí geerá abbá atqáhir. Ashúriña garra hu u ñgíóó dqokqotha geedí: Mádiñathágé assúrá mádiñ maabá geri abbá Atqáhiri? (Áli u Hasanía) Náñ shabaha ñgó sha gíálá Áli tááni shambá huluoné (Geeruoné tha ahapqunále.) Ndá shábbaha hathúéqí tha mathí hululá Álí tháñ? Áli ma ñiné álé hosali añá algirayó huluo aré máré ahápqudqé Kurfil, geeruoné tháñ. Shambá hiané thá shuli algiráyóyuéqí maabá agarrañi adoqi geera maré. Ashúriña garra hu u ñgíóó dqokqotha geedí: Ndá huluolá Áli aré tháñ mañine álé hósalí tha almádarasú? (Gurfíl.) Mádiñ hathúgé shambá geeruo máréá? Mádiñ háthúgéqí shambá ger máábá ágarrañí geedí mbágishuá? Náñ gárraó hathú tha attaqaríháléyú? 2. Assúra kqaakqapqmín tháábá gambí tháábá pqiishíeqí: Kqala geedíéqí, “ Ándí assúrá madiñóqi áwwali? Thañ pqishí míllañ. Kqabá thañ físh tha assátqur dqukqunuñáloyú. Lía alú baró thá shimbir.” Bikqá geedí máré kqóda iigeerá daaróqíqi tha alú wálla tha abuura. 3. Kataba Allama: Pqulá geedíé shambá sáwwarlá assátqur u shimbir tha assabúra are. Kqala geedíeqí máré sáwwara assátqur u shimbírá zii tha alki Tábú tha alkarrásámáreyú ma pqishi. 1a