MET BIM AAN DE SLAG ZOEKTOCHT NAAR MEERWAARDE VOOR ALLE PARTIJEN MET BIM AAN DE SLAG ZOEKTOCHT NAAR MEERWAARDE VOOR ALLE PARTIJEN Inhoud MET BIM AAN DE SLAG 1 Woord vooraf 6 1. Wat is BIMmen? 7 2. Trends in de bouwsector 8 Samenwerking: ketenintegratie vervangt eilandwerken 8 De klant staat centraal 8 Bimmen gaat gepaard met een cultuurwijziging 8 Het bouwproces ondergaat een transformatie 8 Nieuwe competenties 8 3. Doelstellingen en ambities 9 4. Impact van BIM op de bouwsector 11 Geïntegreerde samenwerking 11 Meerwaarde voor de klant 14 Nieuwe samenwerkingscultuur 15 Transformatie van het bouwproces 16 Nieuwe competenties 17 5. Getuigenissen 18 Architecten 18 Advies- en ingenieursbureaus 23 Aannemers 29 6. Praktische tips 34 BIM-implementatieplan – BIM Introduceren in je onderneming 29 BIM-protocol – BIM naar aanloop van een project 37 BIM-uitvoeringsplan – BIM na aanvang van een project 40 Woord vooraf Met het project BIM (Building Information Modelling) willen ORI, NAV, VCB en WTCB, met de steun van het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen, bouwprofessionals vertrouwd maken met de technologie en aanzetten tot het gebruik van BIM in de praktijk. De bouwwereld maximaal sensibiliseren is dus de doelstelling van dit gezamenlijke project. De resultaten van twee jaar werking zijn gebundeld in deze pocket. BIM heeft een vrij revolutionair uitgangspunt. Planontwerpen, constructieve ontwerpen en technieken van alle bouwpartners worden digitaal geïntegreerd in één omgeving, een virtueel 3D-informatiemodel. Daarmee staat de traditionele bouwsector op het punt een omwenteling te maken naar nog meer efficiëntie, meer samenwerking en minder faalkosten. Deze werkmethodiek wordt ondersteund door bepaalde software en heeft richtlijnen, standaardisatie, regels en normen nodig. Door te werken met BIM schakelen alle partijen van een bouwproject naar een hoger communicatieniveau. Een geïntegreerde samenwerking tussen de verschillende schakels in de bouwketen wordt hierdoor mogelijk. BIM zwengelt de reflectie rond veranderingsprocessen in de bouwsector aan, zowel bij architecten, advies- en ingenieursbureaus en aannemers als bij opdrachtgevers. Met deze pocket willen we deze verandering faciliteren door elk van de partners die met BIM wil starten een praktische handleiding aan te bieden. 6 1. WAT IS BIMMEN? BIM1 (Building Information Modelling) is een werkmethode waarmee de verschillende partners in de bouwsector (architecten, ingenieurs, aannemers, fabrikanten, gebouwbeheerders …) samenwerken door middel van digitale modellen die een virtuele weergave vormen van het bouwwerk. Zo een BIM-model of bouwinformatiemodel is een digitale representatie van alle fysieke en functionele kenmerken van een bouwwerk. Een BIM-model is een gedeelde kennisbron, bestaande uit een of meerdere bestanden of deelmodellen met informatie over het gebouw, die dient als een betrouwbare basis voor het nemen van besluiten tijdens de hele levenscyclus van het bouwwerk. Daarmee omspant het model het eerste ontwerp, de eigenlijke bouw, het beheer en gebruik tot en met de sloop van het bouwwerk. Taken en rollen Open communicatie Gezamenlijk doel Motivatie en Verantwoordelijkheden Programma Ontwerp erkenning van eisen Analyse & Werfafspraken simulaties Fabricatie BIM Renovatie Uitvoering Afbraak Plannen Doorsnedes Gebruik en onderhoud Lijsten BIM-model Gevels ... Perspectieven BIMmen resulteert in een meer transparante samenwerking en een beter georganiseerd en gestructureerd bouwproces. Dat leidt tot een hogere efficiëntie, een doeltreffendere communicatie, tijdwinst en minder faalkosten. Het stelt de bouwpartners in de mogelijkheid om beter te focussen op de wensen en verwachtingen van de opdrachtgever, maar ook om de onderlinge samenwerking te verbeteren, bv. tussen hoofd- en onderaannemer. 1 BIM - building information modelling - Definition ISO 29481-1:2016, 3.2 Use of a shared digital representation of a built object (including buildings, bridges, roads, process plants, etc.) to facilitate design, construction and operation processes to form a reliable basis for decisions Note 1 to entry: The acronym BIM also stands for the shared digital representation of the physical and functional characteristics of any construction works. 7 2. TRENDS IN DE BOUWSECTOR BIMmen – en meer in het algemeen de digitalisering van de bouwsector - zal een (r)evolutie teweegbrengen in het procesverloop. De bouwsector zal zich moeten herbronnen. We kunnen aan de hand van een aantal interviews van enkele experten volgende trends vaststellen. SAMENWERKING: KETENINTEGRATIE VERVANGT EILANDWERKEN De klassieke aanpak van een bouwopdracht is sequentieel. Elke bouwpartner oefent zijn taak uit als een aparte schakel in de keten: ontwerp, uitvoering, onderhoud en beheer. De samenwerking tussen die schakels is beperkt. Dossiers met plannen, documenten en andere informatie worden van de ene partij naar de andere doorgegeven. Die overdracht gaat onvermijdelijk gepaard met een verlies van informatie en efficiëntie. De tendens vandaag is dat men overstapt naar samenwerkingsvormen die integratie bewerkstelligen. BIMmen maakt deze samenwerking efficiënter. De bouwpartners werken in een vroeg stadium op een geïntegreerde manier samen. Door te BIMmen bundelt men de informatie van de ontwerpfase tot de uitvoeringsfase in een gecoördineerd BIM-model. Welke partners effectief vanaf de aanvang van het project samen kunnen werken, wordt mee bepaald door de contractvorm. DE KLANT STAAT CENTRAAL Een tevreden klant is het doel. Dankzij het BIM-model kan de opdrachtgever makkelijker zijn programma van eisen aftoetsen, maar ook de voortgang van het project opvolgen. Het model maakt alles immers veel inzichtelijker voor de opdrachtgever. De soepele overgang tussen ontwerp, uitvoering, onderhoud en beheer betekent een meerwaarde voor de klant. Hij krijgt meer inzage in kwaliteit, timing en budget. Bovendien bekomt men, bij de oplevering, een gestructureerde digitale dataset, die vlotter kan ingezet worden bij het beheer. BIMMEN GAAT GEPAARD MET EEN CULTUURWIJZIGING Samenwerken en informatiedelen staan centraal bij BIM. De focus ligt meer op het oplossen van problemen in gemeenschappelijk overleg. Daarin hoort een claimcultuur niet langer thuis. De verschillende bouwpartners behouden hun respectievelijke verantwoordelijkheden. Partnership en teamwerk zijn belangrijk. Lacunes, onvolledigheden of fouten worden veel sneller gedetecteerd en opgelost. HET BOUWPROCES ONDERGAAT EEN TRANSFORMATIE Efficiëntieverhoging, ‘lean’2 werken, kwaliteit, duurzaamheid, kostenbewustzijn, kortere doorlooptijden zijn belangrijk in de bouwsector. Steeds meer wordt duidelijk dat een meer integrale aanpak een must is. BIM kan hiervoor de katalysator zijn. Omwille van de toenemende complexiteit, de strikte eisen en het groeiend aantal betrokkenen kent het bouwproces een voortschrijdende digitalisering. Gestandaardiseerde processen en de inzet van ICT vallen niet meer weg te denken voor het ontwerp, de uitvoering, het onderhoud en het beheer. NIEUWE COMPETENTIES De wijzigende vereisten en verwachtingen en de grotere impact van ICT in de bouwsector maken dat er nieuwe competenties nodig zijn. 2 Lean is een managementfilosofie die in alle bedrijfsprocessen op lange termijn waarde tracht te creëren voor de klant door verspillingen te elimineren. De filosofie wordt gedragen door de hele organisatie via responsabilisering van de werknemers, ondersteund door het management. Een aantal lean technieken faciliteert deze manier van denken en werken om continue verbetering na te streven. 8 Taken en rollen Open communicatie Gezamenlijk doel 3. DOELSTELLMINotGivaEtNie eEnN AMBITIES Verantwoordelijkheden Ontwerp erkenning Programma van eisen Wat kan BIM voor uw onderneming betekenen? Afhankelijk van uw doelstellingen en ambities creëert BIM heel wat Analyse & Werfafspraken simulatieksansen. Een BIM-model wordt opgebouwd uit 3D-geometrie met daaraan gekoppelde informatie. De uitdaging bestaat erin om de informatie te beheersen. Uit het model kan men visualisaties, verschillende soorten tekeningen (plan, doorsnede, Fabricatie gevelzicht) of lijsten (meetstaat, eventueel te koppelen aan tijd en kostprijs) generen. De gebruikte BIM-software BIM Renovatie garandeert daarbij dat al deze weergaven steeds met elkaar in overeenstemming blijven. Uitvoering Afbraak Plannen Doorsnedes Gebruik en onderhoud BIM-model Lijsten Gevels ... Perspectieven Men kan ook verder gaan en dit BIM-model uitbreiden met informatie rond planning van de werken (4D BIM) en daarbij eventueel nog met de kostprijs (5D BIM). De doelstellingen en ambities om te BIMmen variëren al naargelang men ontwerper, aannemer, onderaannemer of opdrachtgever is en zijn bovendien eigen aan elke partij. Sommige ondernemingen willen voorlopers zijn en zien dit als een strategische keuze. • Voor de ontwerpers houdt dit in dat ze correcter en efficiënter een project opbouwen. Afhankelijk van de doelstellingen kunnen ze het BIM-model uitsluitend als een model voor visualisatie gebruiken of er ook informatie en/of hoeveelheden uit afleiden Ze kunnen nog een stap verder gaan en de modellen gebruiken voor de verfijning en controle van het ontwerp (bijvoorbeeld aan de hand van analyses). 9 • Voor aannemers betekent dit ‘lean’ bouwen, de doorlooptijd op de werf verkorten, het aantal problemen op de werf reduceren. Ze kunnen zelf modellen opbouwen maar ze kunnen ook gebruik maken van modellen opgesteld door anderen. Aan de hand van deze modellen kunnen ze: • informatie uitwisselen in de uitvoeringsfase op de werf, • de informatie rond de werfplanning hieraan koppelen, • ‘lean’ bouwen, • werken met prefabricatie, • calculatie(s) uitvoeren. • Opdrachtgevers krijgen met het digitale model een duidelijk inzicht in het bouwwerk, kunnen er het programma van eisen aan toetsen en het inzetten voor een gemakkelijker onderhoudsbeheer omwille van volgende voordelen. • Meer controle op het bouwproces. • Een betere weergave van het project. • Een koppeling met een Facility Management Information System (FMIS) voor het gebouwbeheer. • Een betere budgettering. • Lagere bouwkosten omdat er minder fouten optreden tijdens het bouwproces. • Een daling van de operationele kosten. • Een koppeling met 4D BIM, 5D BIM, hergebruik of afbraak. 10