ebook img

MERVE ALICI-Geleneksel Japon Konutu PDF

24 Pages·2017·1.39 MB·Turkish
by  
Save to my drive
Quick download
Download
Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.

Preview MERVE ALICI-Geleneksel Japon Konutu

T.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İÇ MİMARLIK ANASANAT DALI GELENEKSEL JAPON KONUTUNDA İÇ MEKÂN TASARIMININ BİÇİM YÖNÜNDEN İNCELENMESİ Merve ALICI DERS YÜRÜTÜCÜSÜ: DOÇ.DR. DİDEM ERTEN BİLGİÇ KOCAELİ 2017 İÇİNDEKİLER ÖZET ................................................................................................................................. 4 GİRİŞ ................................................................................................................................. 5 BİRİNCİ BÖLÜM GELENEKSEL JAPON KONUTUNUN MEKANSAL VE YAPISAL ÖZELLİKLERİ 1. PLANIN OKUNMASI ................................................................................................................6 2. KESİTİN OKUNMASI ...............................................................................................................9 3. KÜTLENİN OKUNMASI ...................................................................................................... 120 4. MALZEME KULLANIMI ..................................................................................................... 121 İKİNCİ BÖLÜM İÇ MEKAN TASARIMI VE BİÇİM İLİŞKİSİ 1. MEKAN KAVRAMI ................................................................................................................. 12 2. İÇ MEKAN TASARIMINDA BİÇİMSEL BOYUT .............................................................. 12 2.1. Biçimleniş İlkeleri.......................................................................................... 12 2.1.1 Eksen ....................................................................................................... 12 2.1.2 Simetri ..................................................................................................... 12 2.1.3 Hiyerarşi .................................................................................................. 13 2.1.4 Datum ...................................................................................................... 13 2.1.5 Ritim ....................................................................................................... 14 2.1.6 Dönüştürme .............................................................................................. 15 2.2. Görsel Algı .................................................................................................... 15 2.2.1 Basitlik ..................................................................................................... 16 2.2.2 Benzerlik .................................................................................................. 16 2.2.3 Yakınlık ................................................................................................... 17 2.2.4 Tamamlama ............................................................................................. 17 2.2.5 Süreklilik ................................................................................................. 18 2.2.6 Şekil-Zemin İlişkisi .................................................................................. 18 2 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GELENEKSEL JAPON KONUTUNU İÇ MEKANININ BİÇİM YÖNÜNDEN İNCELENMESİ 1.GELENEKSEL JAPON KONUTU İÇ MEKANININ BİÇİMLENİŞ İLKELERİNE GÖRE İNCELENMESİ ........................................................................................................................................ 20 2.GELENEKSEL JAPON KONUTU İÇ MEKANININ GÖRSEL ALGI İLKELERİNE GÖRE İNCELENMESİ ........................................................................................................................... 21 KAYNAKÇA ................................................................................................................... 23 2 ÖZET Tasarımcı ve kullanıcı arasında bir iletişim aracı işlevi gören mekân; bir biçimleniş organizasyonu sonucunda oluşur. Bu çalışmada, geleneksel Japon konutu iç mekân tasarımı; bu organizasyon çerçevesinde çözümlenmiştir. Birinci bölümde, geleneksel Japon konut tasarımı, mekânsal ve yapısal özellikleri çerçevesinde; plan, kesit ve kütlenin okunması ile malzeme kullanımı alt başlıklarında incelenmiştir. İkinci bölümde, mekân ve iç mekân tasarımının temellerini oluşturan biçim kavramları incelenmiştir. Mekân tasarımında biçimsel boyut; bu konu ile ilgili çalışmalar yürüten bilim adamlarının sınıflandırmaları çerçevesinde, biçimleniş öğeleri ve ilkeleri doğrultusunda ele alınmıştır. Üçüncü bölümde, geleneksel Japon konutunun, insan-çevre ilişkileri göz önünde bulundurularak, biçimsel analizi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: İç Mekân, Tasarım, İç Mekân Tasarımı, Biçim, Geleneksel Japon Konutu, Japon Evi 4 GİRİŞ İnsanoğlu varoluşundan bu yana, doğa şartlarından korunmak için, bir mekân oluşturma eğiliminde olmuştur. Korunma ihtiyacından doğan mekân, zamanla kültür ve birikimlere göre şekillenmiş, bir karaktere bürünmüştür. Mekân kurgusal ve biçimsel olarak bir bütündür. Mekânın kendisinin formu ve biçimi olmasa da, içerdiği elemanların, mekânın kendisiyle ve birbirleriyle oluşturdukları görsel ilişkiler ile onu algılayışımızda biçim ve tanım kazanır. Formsuz ve akışkan bir boşluk olarak tanımlayabileceğimiz mekânın alanına dahi bir eleman yerleştirildiğinde, mekânla eleman arasında görsel anlamda bir ilişki oluşur. Aynı şekilde mekândaki eleman sayısı arttıkça, bunların birbirleriyle ve mekânla olan görsel ilişkileri artmaktır (Ertek, 1994). Bir adalar ülkesi ve konumu itibari ile izole bir ülke olan Japonya; zengin kültürünü yüzyıllardır korumaktadır. Japon milleti için büyük önem taşıyan konut, Japon kültürünün bir yansımasıdır. Dini ve kültürel etkiler doğrultusunda şekillenen geleneksel yapılar halen varlığını korumaktadır. Japon konut biçimlenişinde en belirgin özellik, doğa ile arasındaki uyumdur. Doğayı ve doğalı kutsal kabul eden Japon inanışına bağlı olarak yapı, doğayla bir bütün gibidir. Öyle ki, konutla doğa arasında bir geçiş alanı olan, çatı saçaklarının altındaki verandalar, dışarıdan bakıldığında konutun; içeriden bakıldığında doğanın bir parçası gibi algılanır (Erdemir, 1993). Yapıda kullanılan malzemeler gibi ışık da doğaldır. Yalın iç mekân biçimlenişine sahip Japon konutunda; konut ve odalar kendi içinde bir bütündür. Odalar, günlük ihtiyaçları karşılayacak donanımdadır. Buna rağmen, kargaşadan uzak, sade mekânlardır. Japon yaşam felsefeleriyle ilişkilendirilen bu sadelik, konutta işlevi olmayan hiçbir şeye yer verilmemesinden kaynaklanmaktadır. 5 BİRİNCİ BÖLÜM GELENEKSEL JAPON KONUTUNUN MEKÂNSAL VE YAPISAL ÖZELLİKLERİ Konut; Japon kültürünün merkezindedir. Balamir’in (2000) tabiriyle, doğal yüzeyi değiştirerek araziye sıkıca yerleşmek yerine, bir mobilya zarafetiyle yere hafifçe dokunan Japon yapı geleneğinin biçimlenişinde doğa, en önemli etmenlerdendir (Şekil 1). Tanyeli (2000) bu uyumu, Tadao Ando yapıları örneği üzerinden, Şinto duyarlılığı ile ilişkilendirmiştir. Şekil 1. Geleneksel Japon Konutunun Doğayla İlişkisi (URL-1-2) Greenbie’e göre, geleneksel Japon konutu; batı konutunun aksine bir kutu değil, katlanır bir mekân sistemidir. Bu sistem; sadece mevsimsel değil, günün saatlerinde bile mekânın dönüşmesiyle işler (Erdemir, 1993). Japon konutunda mekânların ne birbiriyle ne de doğayla arasında katı sınırlar yoktur. Mekânı sınırlayan kayar paneller, işlev ve ihtiyaca göre kaldırılabilir; mekânlar birbirine dönüştürülebilir veya eklenebilir. Kültürel ögelerinin etkisi çokça görülen Japon konutunun özünde; Japon kültüründe oldukça önemli olan ‘’Ma’’ felsefesi yatmaktadır. Kelime anlamı olarak ‘’boşluk’’ olarak çevrilen Ma; yalnızca konutta değil, bahçe tasarımı, müzik, şiir ve benzeri alanlarda da karşılaşılan bir yaşayış biçimidir (URL-3). Yüzeysel olarak bakıldığında minimalizm ile ilişkilendirilebilen Ma; Japon konutundaki dinginliğin sebebidir. Mekânda bilinçli boşluklar bırakılmasını savunur (URL-4). 1. PLANIN OKUNMASI Japon konutunda girişinin işlevi kadar, sembolik bir anlamı da vardır. Genkan; kelime anlamı olarak, gizli geçit anlamına gelmektedir. Dış dünyadan, kişinin özel alanına geçiş alanı olan genkan; ayakkabıların çıkarıldığı, eve girilen yerdir (Şekil 2). Yere diz çökme geleneği dolayısıyla yerler hasırla kaplı olduğu için içeriye ayakkabıyla girmeye izin verilmez. Belki de genel alandan özel alana geçişi vurgulamak için, genkandan yaşam alanına geçişte ahşap bir basamak vardır (Erdemir, 1983). Engel (1964)’e göre, en küçük evlerde bile, mekânın %10’u bu alana ayrılmıştır. Japon halkının konuta verdiği önem burada da görülmektedir. 6 Şekil 2. Genkan (URL-5) Ueda’ya göre; Japon evi iç mekân biçimlenişi, arı peteği gibi, benzer boyuttaki odaların birbirine eklenmesiyle büyür. İki tür oda planlaması var; Jo ve Tsubo. Jo’da odanın büyüklüğü tatami adı verilen mat sayısına göre ayarlanır. Tsubo’da iki kolon arası mesafe tatamiye göre ayarlanır (Erdemir, 1993). Japon konutunda odalar tatamilerle büyür (Şekil 3). Tatami, 5-6 cm kalınlığında, 90 cm eninde, 180 cm boyunda, lif ve sap gibi doğal malzemeyle boyuna dokunmuş, üst yüzü ince bir hasır örgüyle kaplanmış; kenarları kumaş bir bordürle bastırılmış bir döşeme malzemesidir. Şekil 3. Tatamilere Göre Oda Ölçüleri (URL-4) Ailenin oturma, yemek hazırlama ve yeme, dinlenme gibi günlük ihtiyaçlarını çok fonksiyonlu olan yaşam odası (i-ma) karşılamaktadır. Bu ihtiyaçları karşılayan hareketli eşyalar ‘’oshiire’’ denilen gömme dolapların içinde depolanır. Smith’e göre, günlük yaşam odası, ısı yalıtımını sağlamak için evin merkezine yerleştirilmiştir (Erdemir, 1993). Bu yerleşim, kayar 7 panellerin kaldırılmasıyla, günlük odanın etrafındaki odalarla birleşmesini de sağlamaktadır (Şekil 4). Şekil 4. Mekânın esnekliği (URL-8) ‘’Shoji’’ veya ‘’fusuma’’ olarak adlandırılan, odaları birbirinden ayıran kayar paneller opak kâğıttan yapılmıştır. İç mekân bölümlenmesinde kullanılan bölücüler gerektiğinde yerinden çıkarılarak, odanın bir köşesinde üst üste muhafaza edilebilir. Konutta odalara bir işlev yüklenmemiştir; tıpkı geleneksel Türk evinde olduğu gibi, hemen her oda aynı işlevleri karşılayabilir. Japon konutuyla, doğa ile uyum, dinsel etki, sürdürülebilirlik gibi birçok yönden benzerlik taşıyan Türk evinde oda; Sedad Hakkı Eldem’in tabiriyle, daima kendi başına bir varlık, bir bütündür (Azezli, 2009). Her iki yaşam biçimimde de oda; oturma, dinlenme, yeme-içme, temizlenme, uyuma gibi günlük ihtiyaçları karşılayacak donatıya sahiptir. Bu eylemler Japon konutunda yerde; Türk evinde de yer kotuna yakın olan sedirlerde veya yerde gerçekleştirilir. Her iki konutta da çok fonksiyonluluğun getirdiği kullanılmayan eşyaları depolama ihtiyacı, gömme dolaplarla karşılanır (Şekil 5). Fakat Türk evinde her oda ayrı bir ailenin yaşayabileceği şekilde, birbiriyle bağlantısız düzenlenmişken; Japon konutunda odalar birbiriyle iç içedir. Şekil 5. Safranbolu Evi ve Geleneksel Japon Konutu (URL 6-7) Japon konutunda vurgulanmış bir alan yoktur. Her oda aynı malzemeler kullanılmış, aynı kalitede yapılmıştır. Günlük yaşam odasında ‘’tokonoma’’ denilen onur ve sanat başköşesi bulunur (Şekil 6). Tokonoma kelimesi; ‘’yer’’ anlamına gelen toko ve ‘’boşluk’’ anlamına gelen ma kelimelerinden oluşmuştur. Evde bir şey sergilenen tek alan olan ‘’tokonoma’’, duvarda bir girintidir (Erdemir,1993). Bu girintinin bir kısmında, ikebana adı verilen, Japonya’ya özgü çiçek düzenlemeleri ve posterler sergilenir. Bir basamakla mekândan koparılmıştır ve bu alan kutsal sayıldığı için, bu basamağa çıkılması yasaktır. Duvarın bir kısmı da, çay kapları, küçük tepsiler, tütsüler, kitaplar gibi küçük objelere ayrılmıştır. Bu objeler, chagai-dana (farklı raf) 8 denilen şaşırtmalı raflara ve kayar kapaklı küçük dolaplarda depolanır, sergilenir (Güvenç, 2010). Şekil 6. Tokonoma Örnekleri (URL 8-9) Tokonomanın önüne, doğal ışık alan bir aile masası konulur. Bu masa yemek sırasında kullanıldığı gibi, Japon kültüründe önemli bir yeri olan geleneksel çay törenlerinde de kullanılır (Güvenç, 2010). 2. KESİTİN OKUNMASI Geleneksel Japon konutunun en belirgin özelliklerinden biri, tek katlı olmalarıdır. Ufuk çizgisi esas alınmış, yayılım yatay düzlemde yapılmıştır. Yatay mekân tanımlayıcıları sadece zemin ve tavan olduğundan dolayı, vurgu; düşey tanımlayıcılar olan, kolonlar ve kayar panellerdedir. Tek katlılığın sebebini Ayverdi ‘’yere bakma kültürü’’ olarak tanımlamaktadır (Demirarslan, 2016). Burada ikinci bir kat olsa dahi, vurgu birinci kattadır ve merdiven gizlenmektedir. Yazar, buna ‘’ikinci katın ve merdivenin yokumsanması’’ demektedir (Yürekli 2007). Japon konut tasarımında, tavanlarda dikkat çekici öğeler kullanılmaz. Tavan arası, ahşap tavan bölmesiyle gizlenerek mekân insani ölçeğe indirgenmiştir. Erdemir (1993)’e göre; tavan yüksekliği, mekândaki tatami sayısına göre belirlenir. Küçük odalar alçak tavanlı, büyük odalar yüksek tavanlıdır. Standart bir oda için tavan yüksekliği, yerde yatan insanın boşluktan rahatsız olmaması için, 2.40 m’dir. Heino Engel’e dayanan Alexander’a (1977) göre; odaların tavan yüksekliği hesaplanırken, 6’3’’ (1.905 metre) + (3,7 x odadaki tatami sayısı) Bağıntısı kullanılır. Yani 12 mattan büyük bir odanın tavan yüksekliği 9’11’’ (3.023 metre); 3 mattan oluşan küçük bir odanın tavan yüksekliği 7’2’’ (2.184 metre)‘ dir. Japon konutunda bodrum yoktur. Zemin katları yoldan birkaç basamak ya da yarım kat yukarıdadır (Şekil 7). Güvenç’e göre (2010) bunun sebebi yağış miktarıdır. Öyle ki, on günlük bir dönemde yağışlı gün sayısı üçün altına düşerse, halk kuraklık olduğunu düşünür. Buna rağmen, sel olmaz, evleri su basmaz. Erdemir’e (1993) göre ise; bu kot farkı, nemli yaz aylarında havalandırmanın gerçekleşebilmesi için sağlanmıştır. 9 Şekil 7. Japon Konutu Kesiti (URL-10) Hareketli düşey bölücüler, mekânda kapalılık hissini azaltır. Cephedeki bölücüler ise, rüzgâr ve güneşin yönüne göre değiştirilerek, mekânın doğadan koparılmamasını sağlar (Şekil 8). Şekil 8. Konutun doğa ile ilişkisi (URL-11) 3. KÜTLENİN OKUNMASI Güvenç, Japon yapı tekniğinin; en yalın örneklerinin güney denizlerinin tropik ormanlarında görülen, ot kaplı çardak çatılarından geldiğini söylemektedir. Bazı erken örneklerde, yapı ya bir beşik ya da zemine oturtulmuş çatıdır. Sonraki örneklerde, yapı bir ‘’dikme-kiriş’’ birimine dönüşmüş, çatı bunun üzerine oturtulmuştur. ‘’Dikme-kiriş’’ birimi, iki ağaç dikmeye bağlanmış yatay bir kirişten oluşur (Güvenç 2010). Japon mimarların ‘’Kivari’’ adını verdiği ilkeye göre, yapı elemanları taşıdıkları yüklerle doğru orantılı olarak büyür ya da küçülür. Türlü mekân boyutlarında kullanılması en uygun dikme kiriş ve silme kesitleri bellidir (Güvenç 2010). Japon mimarlığında çatıların periskobik olarak birbirinin içinden çıkması (Şekil 9), altında yer alan mekânların değiştiği yerleri belirler (Yürekli 2007). 10

Description:
GELENEKSEL JAPON KONUTUNDA İÇ MEKÂN. TASARIMININ BİÇİM YÖNÜNDEN İNCELENMESİ. Merve ALICI. DERS YÜRÜTÜCÜSÜ: DOÇ.DR.
See more

The list of books you might like

Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.