UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar 2010-2011 Casusbespreking: Konijn met een wonde aan de rechter achterpoot, anorexie, coccidiosis en vlooieninfestatie door Dennis Verstraeten Promotors: Dierenarts I. Moeremans Casusbespreking in het Prof. Dr. K. Hermans kader van de Masterproef De auteur en de promotor geven de toelating deze literatuurstudie voor consultatie beschikbaar te stellen en delen hiervan te kopiëren voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik valt onder de beperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder met betrekking tot de verplichting van de bron uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van gegevens uit deze studie. Het auteursrecht betreffende de gegevens vermeld in deze literatuurstudie berust bij de promotor. De auteur en promotor zijn niet verantwoordelijk voor de behandelingen en eventuele doseringen die in deze studie geciteerd en beschreven zijn. INHOUDSOPGAVE Samenvatting ........................................................................................................................................... 1 1. Inleiding ............................................................................................................................................... 2 2. Casusverslag ....................................................................................................................................... 3 2.1. Signalement .................................................................................................................................. 3 2.2 Anamnese ...................................................................................................................................... 3 2.3 Algemeen onderzoek en differentiaal diagnose ............................................................................ 3 2.4 Therapie ......................................................................................................................................... 8 3. Literatuurstudie .................................................................................................................................. 10 3.1 Anorexie ....................................................................................................................................... 10 3.1.1. Anamnese en klinisch onderzoek bij anorexie ..................................................................... 10 3.1.2 Rx-opnames .......................................................................................................................... 14 3.1.3. Gevolgen van anorexie veroorzaakt door pijn of stress ....................................................... 16 3.1.3.1 Hypomotiliteit van het gastro-intestinaal stelsel ............................................................. 16 3.1.3.2 Hepatische lipidose en ketoacidosis .............................................................................. 17 3.1.4. Behandeling van hypomotiliteit door stress en/of pijn .......................................................... 19 3.1.4.1 Spoedgevallen ................................................................................................................ 19 3.1.4.2 Shock: dehydratatie en hypothermie .............................................................................. 19 3.1.4.2.1 Hypothermie ............................................................................................................. 19 3.1.4.2.2 Dehydratatie -Toedieningswegen ............................................................................ 19 3.1.4.2.3 Dehydratatie – Behandeling van hypovolemische shock ........................................ 20 3.1.4.2.4 Dehydratatie - Dehydratatie, onderhoud en verliezen ............................................. 21 3.1.4.3 Medicamenteuze therapie .............................................................................................. 22 3.1.4.3.1 Prokinetica en gastro-protectiva .............................................................................. 22 3.1.4.3.2 Antibiotica ................................................................................................................. 22 3.1.4.3.3 Paraffine ................................................................................................................... 22 3.1.4.3.4 Analgesie ................................................................................................................. 22 3.1.4.3.5. Ondersteunend: Probiotica en vitamines ................................................................ 23 3.1.4.4 Behandeling van de anorexie ......................................................................................... 23 3.1.4.4.1 Inleiding .................................................................................................................... 23 3.1.4.4.2 Dwangvoedering ...................................................................................................... 24 3.1.4.4.3. Verminderen van stress .......................................................................................... 25 3.2 Wonde achterpoot ........................................................................................................................ 26 3.2.1. Wondinspectie ...................................................................................................................... 26 3.2.2. Wondclassificatie .................................................................................................................. 27 3.2.3 Sluiten van de wonde ............................................................................................................ 28 3.2.3.1 Inleiding .......................................................................................................................... 28 3.2.3.2 Vormen van sluiting en heling ........................................................................................ 28 3.2.3.3 Gebruikte hechtmaterialen ............................................................................................. 29 3.2.4 Secundaire heling - behandeling van een open wonde ........................................................ 30 3.2.4.1 Inleiding .......................................................................................................................... 30 3.2.4.2 Topicale producten gebruikt bij de behandeling van een open wonde .......................... 30 3.2.4.2.1 Inleiding .................................................................................................................... 30 3.2.4.2.2 Hydrogels ................................................................................................................. 30 3.2.4.2.3 Topicale toepassing van antiseptica ........................................................................ 30 3.2.4.2.4 Honingzalven ........................................................................................................... 31 3.2.4.2.5 Vergelijkende studie tussen honingzalven en povidon-jood oplossing bij konijnen 32 3.2.4.3. Verbandmaterialen - Primaire laag ................................................................................ 32 3.2.4.3.1. Inleiding ................................................................................................................... 32 3.2.4.3.2. Adherente verbanden ............................................................................................. 33 3.2.4.3.3. Niet-adherente en laagadherente verbanden ......................................................... 33 3.2.4.3.4. Absorberende verbanden ....................................................................................... 34 3.2.4.3.5 Occlusieve verbanden en vocht behoudende verbanden ....................................... 35 3.2.4.3.6. Biologische verbanden ............................................................................................ 36 3.2.4.3.7. Antimicrobiële verbanden ....................................................................................... 36 3.2.4.4. Verbandmaterialen - Secundaire en tertiaire laag ......................................................... 36 3.2.4.4.1. Inleiding ................................................................................................................... 36 3.2.4.4.2. Secundaire laag ...................................................................................................... 37 3.2.4.4.3Tertiaire laag ............................................................................................................. 37 3.2.4.5. Toepassing van systemische antibiotica bij een wonde ................................................ 37 3.3 Parasitaire infestatie .................................................................................................................... 39 3.3.1 Inleiding ................................................................................................................................. 39 3.3.2 Vlooieninfestatie .................................................................................................................... 39 3.3.3 Coccidiosis ............................................................................................................................ 39 4. Discussie ........................................................................................................................................... 41 4.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 41 4.2 Behandeling ................................................................................................................................. 41 4.2.1. Initiële toestand .................................................................................................................... 41 4.2.3. Behandeling anorexie .......................................................................................................... 42 4.2.4 Behandeling van de wonde aan de rechter metatarsus........................................................ 43 4.2.5 Behandeling van de coccidiosis en vlooieninfestatie ............................................................ 44 Literatuurlijst .......................................................................................................................................... 45 SAMENVATTING Dit casusverslag gaat over een konijn met een wonde ter hoogte van de rechter metatarsus met als complicatie anorexie. Daarnaast werden ook oöcysten in de faeces en kattenvlooien (=Ctenocephalides felis felis) ter hoogte van de rug aangetroffen. Het eerste deel betreft de bespreking van de casus, hierbij worden anamnese, uitgevoerde onderzoeken met resultaten en de uitgevoerde therapie besproken. In het tweede deel volgt een bespreking van de literatuur. Bij deze bespreking ligt de nadruk voornamelijk op de twee hoofdproblemen zijnde anorexie en de wonde ter hoogte van de rechter metatarsus. De problemen van de coccidiose en kattenvlooien (=Ctenocephalides felis felis) worden kort besproken. Dit werk wordt afgesloten met een discussie waarbij de gegevens uit de literatuur worden gereflecteerd aan de gevolgde behandeling. Bij deze discussie wordt gekeken naar de gemaakte keuzes in de behandeling en hoe deze overeenkomen met de gegevens uit de literatuur. 1 1. INLEIDING Deze casusbespreking gaat over Dibbes, een mannelijk gecastreerd konijn (Oryctolagus cuniculus) met een vermoedelijke leeftijd van 3 á 4 jaar. Dit konijn werd aangeboden in de kliniek van pluimvee, bijzondere gezelschapsdieren en proefdieren, Universiteit Gent, Faculteit Diergeneeskunde, Merelbeke. Hier werd het dier behandeld voor een wonde aan de rechter metatarsus, anorexie, vlooieninfestatie (Ctenocephalides felis felis) en coccidiose (oöcysten in de faeces aangetroffen). De oorzaak van de wonde aan de rechter metatarsus was onbekend en was vermoedelijk ook al enige dagen aanwezig. Op de wonde had zich een vieze gele korst gevormd en er was vermoedelijk een infectie aanwezig. De anorexie was vermoedelijk secundair aan de pijn veroorzaakt door de wonde. Pijn zorgt voor prikkeling van het sympathisch zenuwstelsel, deze prikkeling zorgt voor vermindering van de motiliteit van het gastro-intestinaal stelsel met mogelijks stase en anorexie tot gevolg waardoor anorexie ontstaat. Tijdens de periode van hypomotiliteit kunnen veranderingen in de microbiële flora optreden. Hierbij kan enterotoxaemie, trichobezoar vorming, en mucoïde enteropathie ontstaan. Deze reeks van aandoeningen is een relatief veel voorkomend probleem bij het konijn en kan snel aanleiding geven tot verzwakking en eventueel sterfte wanneer het konijn hiervoor niet wordt behandeld [29, 31]. Behandelingen bij deze dieren bestaat niet enkel uit behandeling van de anorexie maar ook van het onderliggende probleem. Verschillende behandelingen zullen dus tegelijkertijd moeten plaatsvinden om tot een goed resultaat te komen. 2 2. CASUSVERSLAG 2.1. SIGNALEMENT Dibbes, konijn (Oryctolagus cuniculus), mannelijk gecastreerd, leeftijd vermoedelijk 3 á 4 jaar. 2.2 ANAMNESE Het konijn gebruikt sinds een aantal dagen zijn achterpoot minder, hij bijt daarbij ook in zijn achterpoot. De eigenaar heeft nu een wonde opgemerkt aan de achterpoot maar deze was waarschijnlijk al langer aanwezig. Het konijn leeft in een groep met ongeveer twintig andere konijnen en komt regelmatig in contact met zwerfkatten. De groep konijnen worden samen buiten gehuisvest met mogelijkheid tot beschutting. De normale voeding bestaat uit het aanwezige gras in combinatie met BIX korrels. Het dier is vermagerd ondanks een normale eetlust. De eigenaar heeft zelf reeds drie dagen fenbendazole toegediend omdat deze dacht aan een Encephalitozoön cuniculi infectie. 2.3 ALGEMEEN ONDERZOEK EN DIFFERENTIAAL DIAGNOSE Algemene indruk is dat het konijn alert is maar wel zeer rustig. Op uitwendige inspectie blijkt het dier cachectisch waarbij de rugwervels en ribben uitwendig zichtbaar zijn. Bij palpatie van de lymfeknopen is geen opzetting te voelen. Bij palpatie van het abdomen is een massa in het rechter craniale abdomen te voelen, vermoedelijk betreft dit een opgezette maag. Er wordt geen pijnlijkheid of andere abnormaliteiten opgemerkt bij verdere palpatie van het abdomen. Op de vacht van de rug worden vlooien aangetroffen. Gezien de distributie en contact met katten bestaat het vermoeden dat het gaat om Ctenocephalides felis felis (=kattenvlo) en niet om Spilopsyllus cuniculi (=konijnenvlo) omdat deze de oren als predilectieplaats hebben. In een stofmonster van de vacht worden vlooienfaeces aangetroffen. Een onderzoek van de mondholte wordt uitgevoerd met behulp van een otoscoop. Hierop zijn geen afwijkingen te zien. Faeces zijn klein van formaat (speldenkop) en zeer droog, mogelijke oorzaken zijn ileus en anorexie. Flotatieonderzoek wordt uitgevoerd op de faeces, hierbij worden oöcysten aangetroffen. Er is een wonde dorsaal op de rechter metatarsus aanwezig, de wonde is bevuild en bedekt met een gele en vuile korst, vermoedelijk is een infectie aanwezig. Bij palpatie van de poot zijn geen duidelijke verplaatsingen aanwezig. Wel is er verminderde steunname van de rechter achterpoot. Met een swab is van onder de korst een staal genomen om bacteriologisch te onderzoeken (uitslag bacteriologisch onderzoek zie einde algemeen onderzoek). Ook is een trichogram genomen voor een eventuele schimmelcultuur, de eigenaar heeft echter besloten dit onderzoek niet verder uit te voeren 3 Figuur 1. Medio-laterale Rx-opname rechter Figuur 2. Dorso-plantaire Rx-opname rechter metatarsus [1] metatarsus [1] Er worden medio-laterale en dorso-plantaire Rx-opnames van de rechter metatarsus gemaakt. Op deze opnames is ter hoogte van de tarsus, metatarsus en het os phalanx media II weke delen zwelling zichtbaar. Een subluxatie is zichtbaar van articulatio interphalangea distalis II en een afwijkende positie en een mogelijke subluxatie van articulatio interphalangea proximalis II is zichtbaar. Ter hoogte van het distale aspect van os tarsale IV is mogelijks een fissuur zichtbaar. Op de dorso-plantaire opname is distaal en lateraal van os metatarsale I een gemineraliseerde structuur zichtbaar. Hierbij is het niet zeker of het gaat om het os sesamoideum of een fragment. 4 Figuur 3. Laterale links-rechts Rx-opname abdomen [1] 5