w L J íc t n c n * von H ildebrand 1 KOŃ T r o ja ń s k i w MiEŚClEj * BOGA * ł R0N1X\ Dietrich von Hildebrand KOŃ TROJAŃSKI W MIEŚCIE BOGA PRZYCZYNY KRYZYSU W KOŚCIELE KATOLICKIM PRZEŁOŻYŁ Jerzy W ocial F WARSZAWA 2000 Miłość bowiem nakazuje ostrzegać zawsze głośno przed wilkiem, gdziekolwiek wdziera się on między owce. Św. Franciszek Salezy, Fiłotea' Słowo wstępne Szaleństwo władzy, wedle definicji Barbary Tlichman 2 jej książki pod tym właśnie tytu­ łem. jest to uprawiani* polityki sprzeczną 2 korzyścią wiosną*. Odwołując się do archetypie!- nego obrazu konia trojańskiego autorka obarcza odpowiedzialnością światowe rządy (włącznie z taką władzą kościelną, jakiej przykładu dostarczali papieże okresu Renesan­ su) za zrzeczenie się władzy na rzecz tych. którzy chcieliby społeczeństwo - cywilne łub kościelne - zniszczyć od wewnątrz. Zwięzłe uwagi ojca Henri de Lu bau (motto pierwszej części niniejszej książki) - napisane znacznie wcześniej niż książka Tbchman - wyrażają obawę dalej idącą. Ko­ ściołowi grozi, że zrzeknie się on władzy na rzecz przeciwników, których sam do sie­ bie zaprosił. Rzecz jasna, podstaw dla tego lęku dc Lubac nie znajduje bynajmniej w jakimkolwiek dokumencie ll Soboru Watykańskiego. Przeciwnie, mówi on o świadomych próbach ustanowienia Kościoła posoborowego, to znaczy - nowego Kościoła. Nie dopuścimy się nie­ sprawiedliwości mówiąc, że próby te. wystąpiwszy pod maską właściwych interpretacji Soboru, w istocie wyzyskały Sobór, podobnie jak koń trojański, który będąc pozornie da­ rem od bogini Areny, w rzeczywistości ukrywał w sobie ateńskich żołnierzy, gotowych zniszczyć Troję. Dietrich von Hildebrand. o ile dobrze rozumiem sens tytułu Koń trojański w Mie­ ście Boga. alarmuje przeciwko tym samym wypaczeniom, przed którymi ostrzegał Henri de Lubac. W rzeczy samej, pierwsza część Konia trojańskiego nosi tytuł Odnowo prawdziwa i odnowa fałszywa, a rozpoczyna ją właśnie pochwała Ojców soborowych i uznanie wielkości ll Soboru Watykańskiego. Jednakże, stwierdza autor, wiele współcze­ snych prac poświęconych Soborowi daje powody do smutku I poważnego niepokoju. Z jednej strony - pisze von Hildebrand - stwierdzamy tam obecność prawdziiwgo dut/ui Chrystusa, autentyczny glos Kościoła; spotykamy teksty, które zarówno w formie, jak i w tre­ ści oddychają wspaniałą atmosferą tego. co nadprzyrodzone. Z drugiej strony, natrafiamy na przygnębiającą sekularyzacje, zupełne zagubienie “sensus sitpranaturalu* (poczucia tego. co nadprzyrodzone), grzfzawisko bezładu. Mój egzemplarz książki von Hildcbranda Koń trojański w Mieście Boga stanowi popra­ wione wydanie z 1967 roku. Oficjalne dokumenty Soboru - w liczbie szesnastu - zosta­ ły opublikowane w roku 1965. Wołno postawić pytanie, czy krytyka wypaczonych inter­ pretacji oraz inwazji sekularyzmu na Kościół - celna, być może. w odniesieniu do pierwszych lat niepokoju, jakie nastąpiły po Soborze - zachowuje aktualność w roku 1993. Otóż sądzę, że dziś jest ona równie tri/ha. zwłaszcza że w roku 1967 wiele ostrze­ żeń von Hildcbranda niestety zignorowano I ośmieszona 8 Dietrich von Hildebrand Sam wciąż przypominam wszystkim, którzy chcą słuchać, że zaledwie mniejszość ka­ tolików zna rzeczywiste dokumenty II Soboru Watykańskiego. Obawiam się, że ten sam brak wiedzy charakteryzuje wielu spośród tych. którzy mówią gładko o duchu Soboru, z pogardą niemal odprawiając tych. którzy wskazują, co Ojcowie Soboru rzeczywiście po­ wiedzieli Tak jest - dwadzieścia osiem lat po opublikowaniu dokumentów! Oprócz utrzymującej się ignorancji, gdy chodzi o dokumenty Soboru (która dosta­ tecznie uzasadnia potrzebę wznowienia książki von Hildebranda). mamy do czynienia z utrzymującą się siłą dążności sekularystycznych. To właśnie te dążności piętnuje von Hil- debrand najmocniej i najbardziej konsekwentnie. We wtargnięciu sekułaryzmu w życie Kościoła widzi on analogię inwazji Atcńczyków na Troję. Pisze: Co prawda, sekularyzacja jest złem przede wszystkim z tego powodu, ze oznacza odstępstwo od Chrystusa, i właśnie dlatego zwalczamy ją na każdej stronicy tej książki. Dodaje następnie uwagę, którą każdy, kto - jak ja - uczestniczy w zmaganiach toczonych przez dzisiejszy ruch ekumeniczny, bez wątpienia uzna za wyraz głębokiej intuicji: sekularyzacja stoi na przeszkodzie prawdziwemu i autentycz­ nemu ekumenizmowi. Mam nadzieję. że Kori trojański w mieście Boga w obecnym wznowieniu zdobędzie wiciu nowych czytelników. Mam również nadzieję, że 2wrócą oni szczególną uwagę na przytoczone przez Dietricha von Hildebranda słowa kardynała Newmana o Kościele: Utrzymuje On. że jeżeli nie może. w sposób sobie właściwy, przysparzać dobra duszom, próżne są wszelkie Jego działania. Cytat ten znajduje się w epilogu do Konia trojańskiego, stanowiąc syntezę podstawowego orędzia, jakie wyraża cała książka - orędzia, które dziś jest tak pilnie potrzebne. John kardynał O'Connor Nowy York, 1993 Pragnę wyrazić wielką i głęboką wdzięczność mojemu drogiemu przyjacielowi, Williamowi Fitzpatrickowi z Uniwersytetu w Rutgers, który z niesłychaną hojnością poświęcał swój czas 1 talent, aby pomóc mi w wydaniu tego rękopisu. Pragnę również podziękować mojej ukochanej żonie, stałej mojej współpracowniczce, bez której pomocy książka ta nie zostałaby nigdy napisana. Dietrich von Hildebrand New Rochelle, 1967 10 DllOTUOf VON HlLDß BRAND Od autora Jeśli weźmiemy' pod uwagę niektóre z tych rzeczy', jakie Kierkegaard ma do powiedzenia na temat wiary, na temat fundamentalnej postawy religijnej, i jeśli sięgniemy następnie po liczne, wydane w ostatnich latach, prace zarówno księży katolickich, jak i katolików świeckich, nie uwolnimy się od wrażenia, że autorzy ci nie tylko utracili poczucie wiary katolickiej, lecz także mc rozumieją już samej istoty religii opartej na Bożym objawieniu. Trudno doprawdy nic zapytać, czy ci tak zwani postępowi katolicy mieli kiedykolwiek prawdziwe doświadczenie religijne, czy przeżyli kiedykolwiek elementarną konfrontację z absolutnym Innern bojaźń i drżenie wobec nieskończenie świętego Boga t błogie spotka­ nie 2 Chrystusem, epifanią IJoga. Czy stać ich na zrozumienie słów Pasała z jego Pvniqtki: Bóg Abrahama, Bóg Izaaka, Bóg Jakuba, a nic filozofów i uczonych. Pewność. l\*wność. Uczucie. Radość. Atkój. Bóg Jezusa Chrystusa. Dcum meum et 0eum vestrum. Zapomniettte świata i wszystkiego oprócz BOGA. Ten tylko Go znajdzie, kto pójdzie drogą wskazaną w Ewangelii. Ufrlko# duszy ludniej. Ojcze Sprawiedliwy, iwiat Cif nie poznał, aleja Cif poznałem. Radość, radość, radość, łzy radości Rozłączyłem sif z Nim. Derelmąuerunt me fontem aquae vivat. Boże mój. czyżbyś mię miał opuścić? Obym nie został z Nim rozłączony na wieki! A to jest życie wieczne. aby poznali Ciebie, jedynego Boga prawdziwego i Tego. któregoś posłał. Jezusa Chrystusa. Jezusa Chrystusa. Jesusa Chrystusa. Rozłączyłem sif z Nim, odstąpiłem Go, wyparłem sif, ukrzyżowałem. Obym mgdy nie został z nim rozłączonył Ten tylko Co zachowa, kto idzie drogą wskazaną w Ewangelii Wyrzeczenie zupełne i Wogte. Zupełne poddanie Jeanowi Chrystusowi i memu przewodnikowi Wieczysta radoić za jeden dzień udrfki na ziemi Non obliviscar sermon« tuos Amen' Koś trojański w Mieście Boga li Niniejsza książka jest zaadresowana do tych, którzy wciąż jeszcze zdają sobie sprawę z metafizycznej sytuacji człowieka, którzy nic poddali się praniu mózgów przez świeckie slogany, którzy nadal pragną Boga i nadal uświadamiają sobie potrzebę zbawienia Jest ona zaadresowana do tych. którzy nic ogłuchli jeszcze na głos Chrystusa wśród hałaśli­ wego handlu tanimi i powierzchownymi formułami, którzy me dali się oczarować rzeko­ mym dojrzewaniem człowieka nowoczesnego. których nie ogarnął niepokój związany ze współczesnym kryzysem okresu dojrzewania Autor pragnie przemówić do tych. w których nic zaginęło poczucie głębi i wielkości, którzy wciąż jeszcze potrafią dostrzec przepaść, jaka dzieli Platona od Russella. Szekspira od Brechta. Newmana od Robinsona. Jesteśmy przekonani, że znakomita większość katolików me popadła jeszcze w sloga­ nową gmatwaninę, że me unosi się pychą opartą na typowym złudzeniu, iż człowiek osią­ gnął wiek dojrzały. Jesteśmy ponadto przekonani, że wielu będących poza Kościołem do­ chowuje wierności prawdziwemu realizmowi, gdy chodzi o sytuację metafizyczną człowieka - realizmowi, który można znaleźć również w Monit i Fajdrosie Platona. Mam tu na myśli świadomość tajemniczego pęknięcia natury ludzkiej, świadomość tego, iż człowiek jest tylko trzciną. najwątlejszą w przyrodzie*, a zarazem panem stworzenia Jest to realizm, który nie pomija wewnętrznego konfliktu w człowieku, lecz rozumie to. ze czło­ wiek potrzebuje zbawienia. Na tym tle spróbujemy rzucić pewne światło na pojęciowy bezład, odstępstwa oraz jawną utratę wiary wśród tych. którzy wszem i wobec ogłaszają się za prawdziwych in­ terpretatorów Soboru. Na tle prawdziwego realizmu, na tle samego rdzenia reiigii. na tle Dobrej Nowiny, spróbujemy zbadać wszelkie te straszne błędy, jakie propagują obecnie tak zwani progresiśo. Niechaj Bóg udzieli nam laski, aby Chrystus - Bóg-Człowiek - na nowo oświecił nasze umysły, a serca nasze upoił niewysłowioną swoją świętością. Niechaj Bóg udzieli katoli­ kom łaski ponownego doświadczenia tego, o czym mówi prefacja wr Mszy w dniu uroczy­ stości Narodzenia Pahskiego Albowiem przez tajmmcf Wtwionego Słowa zajaśniał oczom na­ szej duszy nowy blask Twojej światłości. abyśmy poznaję: Boga w wuinabiej postaci, zostali przezeń porwani do unulowania rzeczy niewidzialnych*. Jeśli niniejsza książka w najskromniejszy choćby sposób przyczyni się do rozprosze­ nia dławiącej mgły sekularyzacji oraz do otwarcia oczu dusz na chwalę Chrystusa i praw­ dziwą jedność z Kościołem, będę to poczytywał za największy, niezasłużony dar od Boga. Nie gardź Dętym ludem, o wszechmogący Bose. gdy woła w utrapieniu, lecz wspomóż go łaskawie w ucisku dla chwały Twojego imienia, przez naszego ftzne Jezusa Chrystusa. I Odnowa prawdziwa i odnowa fałszywa Jest rzeczą jasną, że Kościół stoi dziś wobec poważnego kryzysu. Pod nazwą „nowego Kościoła", „Kościoła posoborowego' próbuje obecnie utrwalić swoje istnienie Kościół odmienny od Kościoła Chrystusowego: zagrożone od wewnątrz apostazją antropocentryczne społeczeństwo, które pozwala, by ogarnął je i uniósł ze sobą ruch powszechnej rezygnacji pod pretekstem odnowy, ekumenizmu lub przystosowania. Henri de Lubac SJ‘ 1. Fałszywa alternatywa Gdy czyta się encyklikę Ecclesiam Suam papieża Pawia VI - dokument o wielkiej wartości wyjaśniającej - albo znakomitą Konstytucję dogmatyczną o Kościele* autor­ stwa Ojców soborowych, nic sposób nic uświadomić sobie wielkości II Soboru Watykańskiego. BŁĘDNE INTERPRETACJE VATICANVM SECUNDUM Gdy jednak zajrzymy do nader licznych prac współczesnych - niektóre z nich ST dziełem bardzo sławnych teologów, inne zapewne pomniejszych, jeszcze inne ST wytworem ludzi świeckich, którzy proponują nam swoje dyletanckie teologicz­ ne mikstury - możemy jedynie doznać głębokiego smutku, a nawet silnego lę­ ku. Trudno bowiem wyobrazić sobie większy kontrast niż ten. jaki zachodzi mię­ dzy oficjalnymi dokumentami 11 Soboru Watykańskiego a powierzchownymi, bezbarwnymi wypowiedziami rozmaitych teologów i ludzi świeckich, które roz­ przestrzeniły się wszędzie niczym choroba zakaźna. Z jednej strony stwierdzamy tam obecność prawdziwego ducha Chrystusa, au­ tentyczny glos Kościoła; spotykamy teksty, które zarówno w formie, jak i w treści oddychają wspaniałą atmosferą tego, co nadprzyrodzone. Z drugiej strony, natra­ fiamy na przygnębiającą sekularyzację, zupełne zagubienie sensus supranaturalis. grzęzawisko bezładu. Wypaczenie autentycznej istoty Soboru spowodowane przez tę epidemię teo­ logicznego dyłetantyzmu wyraża się głównie w postaci fałszywej alternatywy.