KKTC fokus KKTC Mali Yönetim Sistemi’nin Fonksiyonel ve Kurumsal Analizi T.C. Lefkoşa Büyükelçiliği Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Yardım Heyeti Başkanlığı Başbakanlık İçindekiler Giriş .......................................................................................................................................................... 2 1.Mali Yönetim Çerçevesi ........................................................................................................................ 3 1.1 Karşılaştırmalı Mali İstatistikler ...................................................................................................... 8 1.1.1 Harcamalar .............................................................................................................................. 8 1.1.2 Gelirler ...................................................................................................................................13 2. Mali Yönetimin Bileşenleri ................................................................................................................16 2.1 Bütçe’nin Hazırlanması .................................................................................................................16 2.2 Mali Kontrol ..................................................................................................................................19 2.3 Nakit ve Borç Yönetimi .................................................................................................................21 2.3.1 Ertelenmiş Ödemeler Avasnslar ............................................................................................22 2.4 Mali Sorumluluk ............................................................................................................................24 3. Mevzuat İncelemesi ...........................................................................................................................25 3.1 AB Uzman Rapor Özeti ..................................................................................................................30 3.2 Borçlanma Kanun Tasarısı .............................................................................................................32 4. Kurumsal Yapıya İlişkin gözlem ve Öneriler ......................................................................................35 4.1 Bütçe Dairesi .................................................................................................................................36 4.2 Hazine ve Muhasebe Dairesi .........................................................................................................36 4.2.1 AB Uzman Raporu ..............................................................................................................37 4.2.2 Bizim Değerlendirmelerimiz ..............................................................................................38 4.3 Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi .................................................................................................39 4.4 Gümrük ve Rüsumat Dairesi .........................................................................................................40 4.2 Gelir ve Vergi Dairesi .....................................................................................................................41 5. KKTC Mali Yönetim Konusunda Yazılmış Rapor Özetleri ..................................................................41 5.1 Dünya Bankası ...............................................................................................................................41 5.2 AB Komisyonu adına yazılan rapor ...............................................................................................42 5.2.1 AB Raporu konusunda bizim değerlendirmemiz ..............................................................43 6. Orta Vadeli Harcama Çerçevesi .........................................................................................................44 7. Sonuç ve Öneriler ...............................................................................................................................47 EKLER ................................................................................................................................................ 58-88 Giriş Bu rapor KKTC-FOKUS projesi kapsamında yatay inceleme alanı olarak Orta Vadeli Program ve dikey inceleme alanı olarak Maliye Bakanlığını ele almaktadır. Rapor büyük ölçüde KKTC Maliye Bakanlığı yönetici ve uzmanlarıyla ve KKTC Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği Yardım Heyeti ile yapılan mülakatlardan faydalanılarak kaleme alınmıştır. Ayrıca bugüne kadar çeşitli proje ve programlar kapsamında KKTC mali yönetimine ilişkin olarak kaleme alınan muhtelif çalışmalar da incelenmiştir. Raporda bu yapılan çalışmalar özetlenmiş ve önerileri hakkında düşüncelerimiz belirtilmiştir. Rapor 1. Bölümde KKTC mali yönetim verilerini ve performansını ölçüt olarak alınan ülkelerinkilerle kıyaslamaktadır. 2. Bölümde mali yönetimin bileşenleri olan bütçe hazırlama, mali kontrol, mali sorumluluk ve nakit/borç yönetimi alanlardaki tespitler yer almaktadır. 3 Bölüm maevzuat incelemesine ayrılmıştır. Kurumsal analizin bir parçası olarak mali yönetime ilişkin mevzuat bir matrix formatında derinlemesine incelenmiştir. 4. Bölümde kurumsal yapıya ve işlevlere ilişkin gözlemler yer almaktadır. 5. Bölüm daha önce yazılmış bazı rapor ve öneriler konusunda özet bilgi vermektedir.6. Bölüm orta vadeli program konusunu ele almakta ve bütçe hazılama sürecini bu çerçevede yeniden tasarlamaktdır. Son bölüm ise sonuç ve öneriler kısmıdır. Değerlendirmede tarafımızdan hazırlanan ve Maliye Bakanlığının reform çalışma grubundaki temsilcisi tarafından doldurulan bir soru formundan da yararlanılmıştır. Bu form, rapor ekinde yer almaktadır. Raporda mümkün olduğu ölçüde Malta, İzlanda ve GKRY’nin bilgiler ve veriler KKTC ile karşılaştırmalı olarak verilmeye çalışılmıştır. Görüşmeler sırasında bilgilerini ve düşüncelerini paylaşan bütün KKTC yetkililerine ve Yardım Heyeti personeline şükranlarımı borç bilirim. 2 1-Mali Yönetim Çerçevesi Kamu Mali Yönetiminin (KMY) değerlendirilmesi 3 temel işlevini ne ölçüde gerçekleştirdiğinin değerlendirilmesi suretiyle yapılır. Bunlar 1- Mali Disiplin, 2-Kaynakların Stratejik önceliklere aktarılması ve 3-Harcamaların verimli bir şekilde yapılmasıdır. KKTC kamu mali yönetiminin yukarıdaki ölçütler bazında değerlendirilmesi için bir soru formu geliştirilmiştir. Sözkonusu soru formu ve buna Maliye Bakanlığı’nın Reform Çalışma Grubu’ndaki temsilcisi aracılığıyla verdiği cevaplar EK:1’de yer almaktadır. Ayrıca T.C. Lefkoşa Büyükelçiliği tarafından yayınlanan “KKTC Ekonomi Durum Raporu 2010” adlı dokümanda da yukarıda değerlendirmelerde kullanılabilecek veri ve değerlendirmeler mevcuttur. Mali Disiplin açısından en temel 2 gösterge Bütçe’nin kapsamı ve onaylanmış başlangıç bütçesi ile gerçekleşme rakamları arasındaki farktır. Anayasa’nın “Bütçenin Hazırlanması, Uygulanması, Görüşülmesi ve Kabulü” başlıklı 92.maddesine göre “Devletin ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları yıllık bütçelerle yapılır.” 16/1999 sayılı “Bütçenin Hazırlanması ve Uygulanmasına İlişkin Kurallar Yasası’nın kapsamı ise 2. Maddesine göre “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhuriyet Meclisi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Başbakanlığı ve Başbakanlığa bağlı daireler, bakanlıklar, bakanlıklara bağlı daireler ve müstakil kuruluşlar”dır. Bu hükümlere bakıldığında kapsamın oldukça geniş olduğuna ilişkin bir izlenim edinilmektedir. Bütçe Kanunu incelendiğinde sadece “Merkezi Yönetim” kuruluşları diyebileceğimiz bir kapsam göze çarpmaktadır. Cumhurbaşkanlığı, Meclis, Başbakanlık ve Bakanlıkların dışında, Mahkemeler, Hukuk Dairesi, Sayıştay, Kamu Hizmeti Komisyonu, Ombudsman, Polis, Güvenlik K.K., ve Sivil Savunma bütçe kapsamındadır. Bunun dışındaki kuruluşlar, özel bütçeli diyebileceğimiz Bayrak Radyo Televizyon Kurumu, Türk Ajansı Kıbrıs (TAK), Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesi, Toprak Ürünleri Kurumu, Kıbrıs Türk Süt Endüstrisi Kurumu, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu ve Serbest Liman Ve Bölge İdaresi bütçe kapsamı dışındadır. Bunlardan Toprak Ürünleri Kurumu, Kıbrıs Türk Süt Endüstrisi Kurumu, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu aslında nitelikleri itibariyle KİT statüsünde olmalarına rağmen KİT kanuna tabi olarak kurulmadıkları için özel bütçeli kuruluşlar statüsünde yer almaktadırlar. Bütçe dışındaki kurumlardan Doğu Akdeniz üniversitesi 18/1986 sayılı yasa ile oluşturulmuş, Sayıştay denetimine tabi Kuzey Kıbrıs Eğitim Vakfı tarafından yönetilen ve ağırlıklı olarak bütçe’nin transfer tertibinden fonlanan bir üniversitedir. Harcamalar açısından asıl önemli bütçe dışı fonlardır. Bu fonlar, 43/1992 sayılı Fon Kaynaklarının Kullanımına Yetki Veren Yasa kapsamı dahilinde olmayan fonlardır. Yani kendi kanunlarındaki harcama usul ve esaslarına göre yönetilmektedirler. Fokus projesi kapsamında reform çalışma grubu tarafından hazırlanan fonlar ve dönersermayeler raporuna göre: 1. Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu 2. Kooperatif Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu 3. Yatırımları ve İhracatı Teşvik Fonu 4. Kredi Garanti Fonu 3 5. İktisadi Kalkınma Teşvik Fonu 6. Kronik Hastalıkları Hastanesi ve Özel Hastaneleri Fonu 7. Türk Hastaneleri inşa ve Teçhizat Fonu 8. Genel Tarım Sigortası Fonu 9. Türk Cemaat Meclisi Konsolide Fonu (İnkişaf Sandığı) 10. Çıraklık, Mesleki ve Teknik Eğitimi Geliştirme ve Yaygınlaştırma Fonu 11. Sosyal Sigorta Fonu 12. Sosyal Güvenlik Fonu 13. İhtiyat Sandığı Fonu 14. Zorunlu Sigorta Fonu Bütçenin kapsamı dışındadır. Bu fonların önemli bir kısmına ilişkin olarak gelir ve harcama bilgileri temin edilememiştir. Sosyal Sigortalar Fonu, Sosyal Güvenlik Fonu ve İhtiyat Sandığı Sosyal Güvenlik kaynaklarının toplandığı fonlar olup kendi mevzuatları uyarınca mali yönetim usullerine tabidirler. Bu üç Fonun 2010 yılı harcaması 725 Milyon TL civarındadır. Bütçe yerel giderlerinin 2.285 Milyon TL olduğu düşünüldüğünde bu üç fon bütçe harcamalarının yaklaşık 1/3 oranında harcama yapmaktadır. Her nekadar Sayıştay denetimine tabi olsalar da kendi mevzuatlarının tanıdığı sınırlar içinde oldukça esnek bir harcama çerçeveleri bulunmaktadır. Bunların dışında büyük olduğunu düşündüğümüz ancak verisi bulunmayan fonlar İnkişaf Sandığı, Yatırımları ve İhracatı Teşvik Fonu’dur. İnkişaf sandığı bir nevi devletin hissedarı olduğu kuruluşlarda “sermayedar” rolünü üstlenmekte, Teşvik fonu da özel sektöre teşvik kredisi açmaktadır. Bütçe dışı fonlar konusunda söylenebilecek iki temel yaklaşım vardır. Bunlardan ilki bütçe birliği ilkesine aykırı küçük cepler olmaları dolayısıyla temelden varlıklarının sorgulanmasını gerektirir; ikinci yaklaşım ise bazı esnek olunması gereken alanlarda fonlara ihtiyaç olabileceğini kabul eder ancak bunların olabildiğince şeffaf ve hesap verebilir olmalarını gerekli görür. Her iki açıdan da KKTC’de fonların mevcudiyeti problemlidir. Bütçe harcama süreçlerini iyileştirirerek bir iki fon dışında bütün fonların kaldırılması uygun olacaktır. Kalanların da hesap verebilirlik ve şeffaflık açısından çağdaş standartlara tabi olmaları gerekmektedir. Bütçe’nin kapsamı ile ilgili temel sorunlardan birisi kamu kesimini listeleyen ve bunların tabi olacağı mali ilke ve kuralları belirleyen kapsayıcı bir mali yönetim mevzuatının eksikliğidir. Yapılacak mevzuat çalışmalarında en önemli başlıklardan birisi de budur. Bu konuya ileride dataylı olarak değineceğiz. Bütçe disiplinine ilişkin ikinci temel gösterge programlanan bütçe harcama ve gelirleri ile gerçekleşmeler arasındaki farktır. Bu fark hem harcamaların toplamı hem de harcamaların dağılımı açısından önemlidir. Diğer önemli gösterge ise bütçe açığı ile nakit açığı arasındaki farklılıktır. 4 Tablo:1 Bütçe gerçekleşmelerinin programa oranı Yıl 2007 2008 2009 2010 Bütçe Gelirleri(Genel) %92 %100 %100 %100 Bütçe Giderleri %94 %100 %100 %99 (Genel) 2007 2008 2009 2010 Personel %108 %108 % 89 % 103 Sosyal Güvenlik %97 % 97 % 75 % 94 Mal ve Hiz. Alımı %105 % 94 % 79 % 102 Cari Transfer %96 % 89 % 86 % 92 Mahalli Yatırım %138 % 123 % 195 % 90 Sermaye Transferleri %681 % 428 %178 % 150 Kaynak: Kamu Mali Yönetimi Anketi Ek:1 Tablodan da görülebileceği gibi toplam rakamlar açısından bütçenin programlanan tutarlardan sapmadığı ancak harcama kalemleri arasında ciddi sayılabilecek oynamalar olduğu göze çarpmaktadır. Bütçe açığı ve nakit açığı arasındaki fark ise aşağıda da değinileceği gibi önceki yıllardan devreden ve yılı bütçe gideri olarak muhasebeleştirilmeyen giderlerden kaynaklanmaktadır. 2010 yılı sonu itibariyle 180-190 Milyon TL olduğu anlaşılan bu fark yıldan yıla devretmekte ve bütçe ve nakit yönetimini ciddi oranda bozmaktadır. Gerçekte 2010 sonu itibariyle olması gereken açık 204 Milyon TL iken tahakkuk bazında 18 Milyon TL gözükmektedir.1 Bütçe giderleri içerisinde yer almayan diğer önemli bir harcama kalemi ise faiz giderleridir. Faiz giderleri Yardım Heyeti tarafından 2010 sonu itibariyle 200 Milyon TL olarak hesaplanmıştır2. 2011 yılından itibaren borçların menkul kıymetleştirilmesi politikası çerçevesinde bono ve tahvil faiz ödemelerinin de bütçe gideri olarak gözükeceği öngörülmektedir. Mali disiplin açısından KKTC’nin borç yönetimi alanında da ciddi bir problemi bulunmaktadır. Bankalardan ve ihtiyat sandığından piyasa faizinin üzerinde borçlanılması ve faizin anaparaya ilave edilerek tekrar borç olarak tahakkuku, efektif faiz yükünü daha da artırmaktadır3. Borç politikası meselesi Dünya Bankası ve AB Uzmanlarının raporlarında da ciddi bir sorun olarak yer almaktadır. Borçlanma politikasının belli bir hukuki çerçeveye oturtulması amacıyla 2011 yılında bir tasarı hazırlanmış ve Meclis’e sevk edilmiştir. Bu konuyla ilgili değerlendirmelerimiz aşağıda yer almaktadır. Mali Disiplinle ilgili diğer bir mesele mali disiplinin sürdürülebilirliği ve kalitesidir. Bu konuda iki temel gösterge ise açığın boyutu ve kamu harcamalarının dağılımıdır. Aşağıda ayrıntısıyla görüleceği gibi KKTC bütçe açığı GSMH’nın %13-15 seviyesindedir.4 Kuşkusuz 1 KKTC Ekonomik Durum Raporu 2010, TC Lefkoşa Büyükelçiliği Yardım Heyeti, sy 40. 2 A.g.e. sy 42 3 A.g.e. Sy.53 4 Açığın gerçek değerini bulmak için muhasebe verileri üzerinden ayrıntılı bir çalışma yapmak gerekmektedir. 5 bunda 2008 krizinin uzayan etkileri olmakla birlikte bütçe’nin kapsamı dikkate alındığında yüksek bir rakam olduğunu kabul etmek gerekmektedir. Ayrıca harcamaların %84’nün maaş ve sosyal güvenlik ödemeleri olduğu, mahalli yatırımların sadece bütçenin %0,9 olduğu dikkate alındığında mali disiplinin sürdürülebilirliği meselesi gündeme gelmektedir. Bu aşamada Mali Disiplin adına özet olarak söylenebilecek şey, her nekadar başlangıç bütçesi ile gerçekleşmeler arasında toplam rakamlar açısından ciddi bir fark bulunmasa da gerek bütçe’nin kapsamının dar olması gerekse harcamaların kompozisyonu mali disiplinin kalitesi ve sürdürülebilirliğine yönelik olumsuz bir görüntü sunmaktadır. Bütün bunları söyledikten sonra KKTC’nin özel durumunu da dikkate almak gerekmektedir. IMF tarafından yapılan bir çalışma5 küçük devletlerin göreli olarak daha yüksek harcama ve borç stoku problemi olduğunu, buna neden olarak girdi maliyetlerin yüksekliğini ve ölçek ekonomilerinin olmayışını belirtmektedir. Çalışmada küçük devletlerin kamu harcamalarının büyük devletlerden ortalama GSYİH oranı olarak % 8-9 daha yüksek olduğu gösterilmektedir. Toplam Harcamaların ülke ortalamaları GSYİH oranla %35 ile %38 arasında değişmektedir. KKTC’de bu oran %48 civarındadır6. Öte yandan küçük devletlerin büyüklere oranla daha yüksek gelir elde ettikleri, liberal ticaret rejimlerine sahip oldukları ve ticaret üzerinden alınan vergilerin önemli bir gelir kalemi olduğu ancak bunun da küçük ülkeler açısından bir dalgalanma riski oluşturduğu ifade edilmektedir. Uluslar arası ticaretten alınan vergiler küçük ada devletleri için toplam gelirlerin neredeyse %30’una tekabül etmektedir. KKTC’de bu oran %11’dir. Hibeler dışarıda bırakıldığında %16’ya çıkmaktadır. Aynı şekilde zaman içinde düşmekle birlikte küçük ülkelerin GSYİH’larının ortalama %5-7 oranında hibe aldıkları da belirtilmektedir. KKTC’de 2010 itibariyle TC Yardımının GSMH’ye oranı %15 civarındadır. Ancak bunun sadece %5,5 kadarı hibe, kalanı kredidir. Borç Stokuna gelince, adı geçen çalışma küçük ülkelerin ortalama borç stokunu GSYİH’ya oran olarak %80 -%90 aralığında değiştiğini göstermektedir. KKTC’de bu oran %140 civarındadır. TC’den alınan krediler dışarıda bırakıldığında %54’e düşmektedir. Sosyal Güvenlik sisteminin bankalara olan borçları buna ilave %2 ek getirmektedir. Bütçe kaynaklarının hangi öncekliklere dağıldığı ile ilgili olarak ise hem EK:1’deki ankete verilen cevaplardan hem de aşağıda yer alan rakamsal analizlerden, herhangi bir stratejik öncelik bir tarafa, KKTC yetkililerinin cari zorunlu giderleri gerçekleştirmede bile sıkıntı çektikleri anlaşılmaktadır. Harcamaların %80’i aşan bir orandaki kısmı Personel, Diğer Cari Harcamalar ve Cari Transferlere aittir. Cari Transferlerin hemen tamamı zorunlu cari giderlerin finansmanı için diğer kamu kurumlarına yapılan aktarmalar niteliğindedir. Stratejik öncelikler kapsamında değerlendirilebilecek harcamalar ise TC Yardım Heyetinin belirlediği önceliklere aktarılmaktadır. Harcamaların verimliliği konusunda, aşağıda ayrıntısıyla değineceğimiz ciddi yapısal sorunlar bulunmaktadır. AB teknik yardımı kapsamında başlatılmış performans yönetimi girişimine ilişkin aşağıda bilgi verilmektedir. Bu iyi niyetli ve desteklenmesi gereken bir 5 “Big Government, High Debt, and Fiscal Adjustment in Small States” Stephanie Medina Cas and Rui Ota, IMF Working Paper, WP/08/39, February 2008. 6 Aşağıda göstereceğimiz gibi Genel Yönetim Bütçesi esas alındığında bu oran %60’ı geçmektedir. 6 girişim olmakla beraber, bu derece ciddi yapısal problemlerin olduğu bir ortamda ne verimliliği kayda değer oranda artırma açısından bir şansı, ne de uygulama önceliği vardır. 1.1 Karşılaştırmalı Mali İstatistikler. Bu bölümde de KKTC’nin mali istatistiklerini Güney Kıbrıs Rum Yöntimi (GKRY), Malta ve İzlanda ile karşılaştıracağız. 1.1.1. Harcamalar Tablo 2: Karşılaştırmalı Harcama Toplamları TOPLAM HARCAMALAR 2007 2008 2009 2010 (%GDP) KKTC 45,5 46,1 47,6 47,8 İZLANDA (Merkezi Yönetim) 30,8 45,2 38,1 39,9 İZLANDA (Genel Yönetim) 42,3 57,8 50,9 50,0 MALTA (Genel Yönetim) 42,6 43,5 43,2 42,3 GÜNEY KIBRIS (Merkezi 39,4 41,9 41,9 Yönetim) GÜNEY KIBRIS (Genel Yönetim) 41,2 41,7 45,8 46,6 Kaynaklar: KKTC Maliye Bakanlığı, hhtp://statice.is/temp_en/Dialog/Print.asp?Matrix=THJ05231&time… http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=gov_a_main&lang=en http://www.mof.gov.cy/mof/mof.nsf/DMLstatistics2_en/DMLstatistics2_en?OpenDocument Kamu harcamalarının karşılaştırılmasında verilerin karşılaştırılabilir standartta olması gerekmektedir. Bunu sağlamada temel sorun KKTC’de GFS veya ESA95 standartlarında kamu maliyesi verisinin olmamasıdır. Dolayısıyla mevcut verilerin “Merkezi Yönetim” ölçeğinde olduğu varsayımıyla karşılaştırma yapılmaya çalışılmıştır. Güney Kıbrıs ve İzlanda için Merkezi yönetim harcamaları verisine ulaşılmış ancak Malta için ulaşılamamıştır. Verilerin karşılaştırılmasından KKTC harcama toplamının (TC yardımı dahil) İzlanda genel yönetim harcamaları dışarıda bırakıldığında en yüksek olduğu görülmektedir. İzlanda’nın 2008 yılında yaşadığı kriz; özellikle milli gelirde ciddi bir azalma ve banka kurtarmaları ve otomatik dengeleyiciler nedeniyle harcamalarda bir önceki yıla göre (GSYİH oran olarak) %15’lik bir artış olarak yansımıştır. Ayrıca İzlanda İskandinav geleneğine bağlı olarak olarak oldukça yerelleşmiş bir ülkedir. Kamu hizmetlerinin önemli bir kısmı yerel yönetimler tarafından yapıldığı için merkezi yönetim giderleriyle genel yönetim giderleri arasında önemli farklılıklar vardır. KKTC’de bütçe dışı harcamaların, sosyal güvenlik harcamalarının tamamının ve belediyelerin harcamalarının ilave edilmesiyle toplam harcamaların GSYİH’ye oranının 2010 yılı itibariyle % 60’ı geçeceği tahmin edilmektedir. Hesaplamalara, bütçe dışı fonlardan, sosyal sigorta-güvenlik fonları dışında rakamı temin edilebilen Tarım Sigortası 7 fonu dahil edilmiştir. Bu şekilde hesaplanan miktara, gider olarak gösterilmeyen faizler7 de ilave edildiğinde oran %64’e yaklaşmaktadır. Tablo 3: KKTC Genel Yönetim Harcamaları tahmini 2010 %GSMH Merkezi Yönetim Giderleri 2661 47,8% Bütçe Dışı Fonlar (Tarım Sigortası Fonu) 12 0,2% Sosyal Sigortalar+S.Güvenlik + İhtiyat Sandığı 724 13,0% (Bütçeden Sosyal Sigortalara Transfrler) -176 -3,2% Belediyeler (Tahmini) 260 4,7% (Bütçe'den Belediyelere Transfer) -100 -1,8% TOPLAM GENEL YÖNETİM GİDERLERİ Tah. 3381 60,7% Kaynak: KKTC 2011 mali yılı bütçesi Bu bölümde de harcamaların sektörel ve ekonomik dağılımına göz atalım. Harcamaların sektörel ve ekonomik dağılımı kaynak tahsisinin niteliği konusunda en genel ölçütü oluşturmaktadır. Tablolardan görülebileceği gibi ülkeler arasında benzerlikler olduğu gibi belirgin farklılıklar da vardır. Tablo 4: Fonksiyonel Harcamaların Dağılımı FONKSİYONEL HARCAMALARIN KENDİ İÇİNDE 2007 2008 2009 2010 DAĞILIMI ( % ) KKTC Genel Kamu Hizmetleri 12,3 10,1 9,1 8,9 Savunma Hizmetleri 5,9 5,9 5,6 5,8 Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri 7,5 7,7 10,3 8,3 Ekonomik İşler ve Hizmetler 19,9 23,1 19,7 20,4 Çevre Koruma Hizmetleri 0,3 0,3 0,2 0,1 İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri 6,0 5,5 6,0 5,7 Sağlık Hizmetleri 8,6 7,5 7,4 7,3 Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetleri 3,7 3,8 4,0 4,2 Eğitim Hizmetleri 14,4 13,7 14,3 14,5 Sosyal Güvenlik Hizmetleri 21,5 22,4 23,3 24,8 İZLANDA (Genel Yönetim) Genel Kamu Hizmetleri 13,1 11,3 19,5 17,2 Savunma Hizmetleri 0,1 0,1 0,1 0,1 Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri 3,5 2,6 3,2 2,7 Ekonomik İşler ve Hizmetler 13,7 33,8 12,3 13,6 Çevre Koruma Hizmetleri 1,5 1,2 1,3 1,3 İskân ve Toplum Refahı Hizmetleri 1,1 0,9 1,0 4,8 Sağlık Hizmetleri 18,7 13,7 16,4 15,3 Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetleri 8,9 6,6 7,3 7,2 Eğitim Hizmetleri 19,2 14,5 16,8 16,2 Sosyal Güvenlik Hizmetleri 20,1 15,5 22,2 21,7 MALTA (Genel Yönetim) Genel Kamu Hizmetleri 14,8 15,4 16,7 7 KKTC Ekonomi Durum Raporu-2010, syf. 42, tablo 3’e göre bütçe’de olması gereken 200 milyon TL faiz gideri olup, hemen tablo’nun üstendeki paragrafta bunun 25 Milyon TL’sinin KİT’ler ve diğer teşebbüslerin borçlarına tahakkuk ettiği ifade edilmektedir. 8 Savunma Hizmetleri 1,5 1,5 2,1 Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri 3,5 3,4 3,6 Ekonomik İşler ve Hizmetler 14,1 16,8 11,6 Çevre Koruma Hizmetleri 3,7 3,7 4,1 İskân ve Toplum Refahı Hizmetleri 1,4 1,6 0,7 Sağlık Hizmetleri 13,6 12,3 12,8 Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetleri 1,4 1,4 1,4 Eğitim Hizmetleri 12,7 12,1 12,7 Sosyal Güvenlik Hizmetleri 33,2 32,0 34,3 GÜNEY KIBRIS (Genel Yönetim) Genel Kamu Hizmetleri 23,8 23,1 26,2 Savunma Hizmetleri 4,2 4,0 4,1 Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri 5,0 5,0 5,0 Ekonomik İşler ve Hizmetler 10,1 9,9 7,7 Çevre Koruma Hizmetleri 0,7 0,7 0,7 İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri 5,7 5,9 7,0 Sağlık Hizmetleri 6,8 7,0 7,1 Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetleri 3,1 2,8 2,9 Eğitim Hizmetleri 17,4 18,3 15,4 Sosyal Güvenlik Hizmetleri 23,2 23,3 23,9 Kaynaklar: http://statice.is/?PageID=1269&src=/temp_en/Dialog/varval.asp?ma=THJ05142%26ti=General+government+tot al+expenditure+in+details+by+functions+1998%2D2010%26path=../Database/thjodhagsreikningar/fjarmal_opin ber/%26lang=1%26units=Million%20ISK/percent http://www.centralbankmalta.org/site/statistics2.asp http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home ve www.mof.gov.cy/cystat İlk göze çarpan farklardan birisi KKTC’nin diğer ülkelere oranla Genel İdare Giderleri toplamının harcamalar içindeki payının çok düşük oluşudur. KKTC’de bu oran %9-10 civarında iken Güney Kıbrıs başta olmak üzere diğer ülkelerde oldukça yüksektir. Güney Kıbrıs’ta bu oran %26 mertebesindedir. KKTC ile en farkın önemli bir kısmı, aşağıdaki tablodan da görülebileceği gibi bu ülkelerin daha yüksek faiz ödemelerinden kaynaklanmaktadır. Ancak bu farkın kalan kısmının nereden kaynaklandığı daha detaylı bir araştırma konusudur. Tabloların bu düzeydeki incelenmesinden KKTC’de “ekonomik işler ve hizmetler” ile “genel kamu hizmetleri” arasında bir sınıflandırma problemi olduğu izlenimi edinilmiştir. COFOG fonksiyonel sınıflandırmalarına ilişkin kılavuz ekte yer almaktadır. (EK:3) KKTC ile Malta ve İzlanda arasındaki diğer fark bu iki ülkede Savuma ve kamu güvenliği harcamalarının toplam içindeki payının %3-6 aralığında olmasına karşın KKTC’de %14-16 aralığında değişmesidir. Bu farkın da KKTC’nin özel durumu ile açıklanması mümkündür. Güney Kıbrıs’ta bu rakam %9 civarındadır. İzlanda’nın sosyal güvenlik harcamaları da dikkat çekmektedir. Temel Kamu Hizmetlerine biraz daha yakından göz atıldığında8 KKTC’nin harcama dağılımı açısından daha çok Güney Kıbrıs’a yakın olduğu gözükmektedir. Ancak burada da KKTC 8 İzlanda Malta ve G.Kıbrıs’ın 2010 verisi bulunmadığı için karşılaştırma 2009 verisi kullanılarak yapılmıştır. 9