/(arşılMaişttoIılşroımjğaiıl nıd a İSRAİLDİNİ JuleSso ury Çevirenler ProDfr.H. a ruGnü ngör DrH.. İ brahAiçmm az ® IQK ÜLTÜSRA NAYTA YINCILIK IQK ültŞüarn aYta yıncı2l7ı2k : Araştınna-IncDeilzeims2ei2 :9 Özgün İsmi La Religid0'1İıs rEateılı ddeeM ytlıoloCgoimep aree KarşılaştMıirtmoalIloşıjı iğ ında İSRAİLDİNİ JıılSeso ııry Çevirenler ProfDr.. H aruGnü ngör Dr.H .İ brahAiçmm az Kitabtıünmy ayıhna klaInQ K ültSüarn at Yayıncılık UluslaraTraansııtH ıimz metlTeircia rLeitm itŞeidr ketaii'tntei r. Yayınevinydaeznıi lzıia nl ınmadkaıns mevne ytaa mameanl ınytaıp ılamaz, hiçbşierk ilkdoep yead ilemçeozğ,a ltılvaemy aazy ımlanamaz. L BaskOıc:a k/2 008/ İ stanbul ISBN9:7 8-975-25-5l-1 70 GeneYla yıYnö netmenAid:e mS arıgöl EditöDre:n iSza raç Dizgi-MizaZnepharjÜa:n verdi KapaTka sanıYnu:n uKsa raaslan . MontajB:ü lenBti rkan HalklIal işkvielD earğ ıtSıomru mlusuY:u suSfa rıgöl Baskı-CKiillti:m Matbaası Litroyso lF�a tiSha naySii te1s2i/ 204 Topka/pI ıs tanTbeull0: 2 126 129 55 9 Copyri©g h2t0 08I,Q K ültüSarn aYta yıncılık UluslaraTraansııtH ıimz metlTeircia rLeitm itŞeidr keti Copyri©g h2t0 08,P roDfr.H. a ruGnü ngör Dr.H .İ brahAiçmm az IQK ÜLTÜR SANATY AYINICLIK, Toplum"uBil giI şığınAdyad ınla11maçyaağ"ı rıyor "BiKri taBpin SilaS/ııııs tıırıır" GENEL DAGITIM www. iqkulturcsoanma t. e-maiiln:fo @iqkulturcsoamn at. TOPLUALIMLARD A iSTEME ADRES! IQK ÜTÜLR SANAT YAYINCIvLe IUKL USLARARASI TANITIHMizMETLE Rİ TICLTD. . ŞTİ. AlemdMarah .T icarethaSnoekak ,F etiHha n No.3 3/47C-a4ğ8a loğlu-İst0an2b1u52l2 0T9 e1l !.2 Belgegeçer:02!25209112 Cep0:5 4640 85 85 8 İÇİNDEKİLER ONSOZ 5 .................................................................... ............ GIRIŞ 9 .................................................................................. a)UR'DAKNE NANİ Lİ'İNSER AİLLİLER 14 .............. b)FİLİSTTOİPNR AKLARITNADNAR ILAR 64 .......... c)YA HUDİİ NANvÇe U YGULAMALARINDAN ORNKELER 75 ................................................................ ÖNS ÖZ Bu kitapçık, arJauşlteSısor umratyca ır afınkdaalne·m e alınmvıeş1 877t arihinde yayoılnaln"a LnamRı eşl igion dİ'rsaEetlu ddeeMy tholCoogpmiaer eaedl"mıa kaletneirn­ cümesidir. Araştırmbaumc aık,a lesifinldoel omjeitko tİlsar adiiln i­ niy,a nYia hudiliinğcie lemebkutd ei,n ianr kpal anınydear alaknü ltvüeri nanışülzaerr idnudrem aktadır. Dinltearr iahçiı.s ınödnaenm lbiu lduğumbuumz a kaleyi çeviriyrakzeanr kıunl lankdaıvğrıa iml,e srüir dügğöür üvşe düşüncelerig ioblnida ukğlue tAtnicka.kk onunudna hai yi anlaşılabiiçlimmnae ksail eayreab aşlıkloayrd uk. Kitabın yazarıS,a möikn acveilmilkehlraein ngh ia lklar­ dano luştuğeulnaeul arbaukn laorlıunş umuentuk ilekyüeln­ türuenls urltaermıenl lüezreir idnudrem akta, Mezopotamyaç'ıdkatnı klagreılnidşabm iimrşi tolojileri bulumadiıçğibıni dre styaanr atabiklüelcteüskra eh iopl ama­ dıklavreıb nuıs ebepdleea ncamku ğladki nkia vramülraer­ tebildik'liefardeietn mie ktedir. 5 JulSeosu ry Hz.İ brahimU'ri'nd açnı ktıkstoannra ndeodğeuny dae ­ ğil bdaet,ı yyöan eldisğoirngiu laayraanş tırbmuancuısn,e be­ bini"nK enİalnoi l"a raadkl andıbröıllgaen halkının, buraya dahaö nceg elerbeukr ayyıu retd ineSna mit opluluklardan oluşthuuğsuu suna bağlamaktadır. YahudilMeerzionp otamdyaoa t'u rdukdlöanreım dtea nrı­ yı" el..=., i vşlse kilidsei mlendirdkiuktlskeairlti manepit inle­ rindea yanaorratka kyoay aanr aştırHmza.İc bır,a himm'einn­ suboul duğTue raşkiatb ilelearyinniıni ann pcaıy laştıklarına dikkçaetk mektedir. Yahuddii nitne meloilnuiş tuOrna Enm ir'dseand ebcier tanesiHnzi.Mn u sad önemianieot l duğutneus peidte anr aştır­ macıİ,s raoiğlu llarKıennıanİn l 'in eg eldikledreio nrdaed an çıktıkladrakı onyduba i rpeurt peroelsdtu kladriıknkaça etk ­ mektedBiurr.a dtaa pınıtlaananrr ıt İıkld e ğiyle,n oir taçyıa­ kanY ehovoalm uştur. Yehovvae İ I=geilbKi e,n aİnl inydaeş aydainğ ekra vim­ lerinkdeen dileariittna en rıvlaarrdıBı u.t anrıdlaahrsa o nra­ lartıa bigaütç lervienyeaa s trolvoajrilkı k(lGaürnaeA şy,,V e­ nüsv b.) dönüştüler. İsratialn rçıosğıuz amakne ndiantie bşi çiminde göster­ miştYierh.o va'bduand aa hilAdnicra.bk u rabdiadr u rumiaş a­ reett megke rekkiiTr,e snikyiet ahbaır iPçe,n tatödkiüğnek ri ­ taplaTreık; vÇiınk,Lı eşlv,ii lveeSr ay ılaYredhoav Yaa,h udi­ lertienk b,i ritcainkr oılsaır gaökr ünmekztieyna bdietr a biat tanroılsaır kaekn dignö;s terir. Sourkyi,t abıYnadhau dilöezreilnl biakşllea ngtıeçtkta an ­ rıbliıdr i nmee nsuopl madıklaanrlıantım avkeOt na E mir'de 6 KaşrılaştMıirtmjoaill oğıIı şnıİdSaRA İLD İNİ yera la"nB endbeaşnk taa rnılaorlıamınsn i"fa desibnui­n nuni spatı olbdeulğiurntum heaktttea, İvseYr aahiuld kar al­ lıklardıinnıtina rihiOnni Enm rilna fzvıe r uhui lzeı tlıklar gösterdbiiğziznkaiut t skailt apatlaınn tıilsaprealttam ektedir. Yahudtia nrYıeshıo va'knoımnş uk avimletrainnr ıillaer ı benzerlioklluoeplr mia dığını irdeleyienna naaçrç aış­tırmacı, sındYaanh udildeerk ionm şhua lkladriıninin ançlareıtn­dan kilendiklerini anlatmaktadır. Araştırmaİcsırnadıiinlni il iel geinlö in emltie spiistİeib ­ raniledridnfieik rikno rkvue t ehdiiçte rdidğiiğnebiri,a r n la­ tımlSaa mik avimlerdiinndfiiek rikno rkvue t ehdiddaey an­ dığıtneıs peittm ioşl masıdır. Yehovian anıyşaıy gınlYaeşhıopv,ma i lbliit ra nrıdyöa­ nüşünocneu nd a· etrafkıünldtalo elru şmuşAtnucra.kS ami toplulukltaarnırnıdlaaat revışen k anlbae slenomlimşa lbaur ı tanrılbairrıecnre hennem ilahına dönneüdşemonel l­erine muştur. AraştırYmaahcuıd ilelsiakostl ea İn nsKaunr barnılnaın bizztaatn rısyuan ulduğduinkakç aetk mekvteeT evratb'iırn­ çoky erinYdeeh ova'"nİınld ko ğaçnok cluarbıannaıv ere­ ceksziianri ,ld ko ğearnkk ç eokclurab anaai ttdeidri"ğ ini nakletmekBtuendabi arğ.lo lıa rSaükn net'ibnikdrue r baonl ­ duğuniaş areedte anr aştırmacı Ykeuhrobvasanu' nyualm aen­ kanlaörnıcne ldearğib aşlvaerB ıa mothde nilbeans iibta det yerloelrdiu ğudnauh,sa o nraliasraeıs ıilb admeetk anlarında bui şlemlgeerriçne kleştierliaell dıaipnğ liantim aktadır. Araştırmaiskıinnbıcönil ümünYdeeh ovial Bea aaln sın­ dakbie nzervleia ky kırıleılkaell aarynıa zaörz,e lliikldlköe - 7 JuelsSoury nemY ahudiib adetleBraianld'eıö nndeam lbii r tyuetrt uğunu anlatmakBtuandaıu ry.g uonl ardaakğ lBaara l'oar,m anldaar Aşera'ayioatl amne kanloalra rkaakb ueld ilmiBşutniabr a.ğ ­ lıo larSaakm iK avimledriinnl erİilnkdbea hadridrai lstoinp­, baharödlad ürteann rıdlaay rearv erilgdöirğüil mektedir. Kutskailt maept inleersiaansli a anr aştırbmuarcaıYd,aa ­ huddii nhia yatıönndeam lbiiy re rt utaKnu tsFaalhe ilşkiuk­ rumuü zerinddede u rmakbtuafa ,h işeleerrikneo kl anlarına Kadeşkiadmı,onl anladraıK naad edşeonti ldiağnilnait mak­ tadır. Buk itapktuat sbaall ıklaaiirtna a nışlaağralçalç aarpau t, bezb ağlaimnaa nışSıenmıint kiükl türlçeorkyd aey gıonl du­ ğunut espeidte na raştırYmaahcuıd ivleiM kü slümanlıktaki DomuzE tiy emey asağınhıinj yenbiikra nlayışztiayna de TammuzA=donkiülsti ülb ea ğlanotlıalrıma ikt olobjiierks a­ sad ayandıağnılnaıt maktadır. Semtii kka·v imleirniann ışlacriınnldeasr aibna,hh a yalet­ leridneib nü yübki yre rt utuğuinfaud ee deanr aştırmacı özel­ likYlaeh udiin anışilçaerrıi sbiünydüebk i rö nema rze den KeffareTtek esi=GKüençaikhas vir amıdnaaa ç ıklık getir­ mektedir. Görüldügğiübo il dukiçlag ibniçl giilçeerrb eunk itapçı­ ğınö zelldiiknlv eek ülttüarr ihçifalyedrailonıle a cadğüış ün­ cesindeKyiitza.b yıany ınlanmagseırnedkiall igv ie g ayreti gösterIeQnK ültür SYaanyaıtn cıltıekş'eak kürlerimizi sunarız. ProDf.r. H aruGnÜ NGÖR Dr.H. İbrahAiÇmM AZ KayseArria,lı k-2007 8 KarşılaştırImşaılğıı nMdiat oloji İsrDaiinli Giriş EfeslHie raklidte'diignği ib nia shıelr şdeuyr maddaenğ i­ şiyvoery epyebniişr e kaillı yotrasraii hlii mdleeo rl aylsaeryı­n rinmea rukza lmaktBauds ıerb.e pdlüen ügne rçeyğair ınhıan­ tasoıl abiBluid ru.r udma hzai yasdüer ekkalria rsvıezç leılki ş­ kileçreişni tlmeürşianhie edtet iğikmoinzu,sa ur aştıvramsaı ta­ larımpıezkda e a çıokl mayialni mleorldmea ktaMduıkra.y eseli mitolçoojkii n cbei örn göriüly ea ptığıgmüıçiz n celemelerden birisİildiiamrd .a mınkıanfa sıncdaan landıirldaışhğeiık ilblie­r . rikiykoırm,ı ldısyoolrg,.ub ni ra lacakarabnellıblkeitl ai rsizce dalgalandıayhosaro ,n ryao ko luyvoerz aman uçurumunda ye­ nidekna ybolguipd iyorSleavri.mv leiy ak orkuknaçr anlıkları tekrhaary avteaa çıklkıağvau şturFaacuasgkti byie tenebkilri bilgnienr ebduel unabBiölyilrbe?i sra naitç isna debcüey übki r kavragmüac üg,e nibşis re vgçio,kk ıssaü reknü çüaky rıntıların mükemmeoll arhaiks sedilymeetseidr elğii blu,n labrilral ikte iledreir ecebdiöern sevzeib ikra hindleig ke rekmektTeadlıi-r. 9 JılıeSso ııry mine dilgdiibbğiöi y leysüiknseve aks ıflbairra bvierykbaa içl ­ giçno nka disraehni p aomlanu eör n;e mvia rG?e lebcienrke ­ sidli ğerindiinyk eia dbeuall şe etygtiei rğçie kleşBtui­recektir. nunbliar liinkcteel embeuçm eişzbi,iyt rö ntemAdmiabr u.n a­ didre haladradhçaaon çk ı kgaörz etmveeys eanm iomlim asalar bibleel iklima iç ıddaanhk au vvoeltalbnia şkayleatriış ecektir. SuriFyeen,iv keFe i lidsitnilne kröikneinnDi incivl,eeF ı­ ravta disiinmdpeakria toralbuikdlevaleçre iıryvniai z mıestıi n­ lerityalneı dıAğsıumvrıeB z a,b diilns ii stemairnadmgeae kr e­ kiSra.m ıir kmıennas huapl klialdrkiı nnçi o,tk a nrıcNıillı ktır. vadisiilnkiçna ğsdaakkiinA lmeurdie,rk yıay ılaArrıynaılna rı olaınr kımbıazbıanle asrkvıiey, e ndiü nyabnüıtniü nns saony ­ lagriıb Eir,m eniİsrtaKanön r,fe vzeiK ızıladreansiıbznu dlau ­ nabnö lgeylaeyrıel AdrıalmalrAı.sl uarrl,Ku elnaarn,l Fıelnair­, kelivleYe arh udöinlcgeeür n eaşyeag,,e zegeınşlıeğrae,, ateşe, yıldızlı göklerin sonsuz kubbesine, dağlara, topraktan doğmuş devltearbei,oa rtmaa,n vleah raay vantlaaprtVaıe ldaar.la airt' a ene skiil ahislöeyrlienn" dyieğdiiü slkue"s Airny'ialn a ant,­ mosfhearr eketylüecrmeia nnzianr gaöskıy,ü zfaüyndüansl uı­ yunhua pseedjedne rkhaaryİşanı d sraav aşgluarruıbv,ueş n a ­ fağıknı zıllkıuğşıaytilıralbi mu ılşu tolyanralışaşa vınek g ölge­ ninb inlegröcreü nüimlhüee yecanlanSmaımşikleenr,, Ha­ le'pt Aerna Dpe niziM'ınsdeıa,rBn 'a sKröar fezkia'donalera n bölgheedmee hne mesna dekcıez gvıebn u lutbsiguröz k yüzü­ nüg,e nkiuşm o valatraısnyaıalnlı n ızvleaı yğııbnnik ırr aliçe gibgiö kyüozrüd usuhneupnsh iünkem ebdieçri gmödreü ndüğü gecelmeurkiany eedsiel evmege özkz a maştpıarrılcaıkt laı­ğını nıdı. 10