40 NUMARALI KONYA ŞER’İYYE SİCİLİNE GÖRE KONYA’DA SOSYAL HAYAT AHMET İLHAN AYBEK YÜKSEK LİSANS TARİH/YENİÇAĞ TARİHİ T.C. ORDU ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 40 NUMARALI KONYA ŞER’İYYE SİCİLİNE GÖRE KONYA’DA SOSYAL HAYAT AHMET İLHAN AYBEK YÜKSEK LİSANS TEZİ TARİH / YENİÇAĞ TARİHİ AKADEMİK DANIŞMAN DOÇ. DR. SADULLAH GÜLTEN ORDU – 2017 I [ AYBEK, Ahmet İlhan]. [ 40 Numaralı Konya Şer’iyye Siciline Göre Konya’da Sosyal Hayat ], [ Yüksek Lisans ], Ordu ,[2017]. ÖZET 40 numaralı defterde mahkemeye intikal eden sosyal hayata dair 128 adet belge bulunmaktadır. Bunların haricinde ekonomik ve idari yapıyla ilgili de 539 adet belge mevcuttur. İslâm ve Osmanlı hukukunun bu davalar üzerinde nasıl tatbik edildiği incelenmiştir. Teorik bilgilerin mevcut düzende ne kadar yer aldığı sicil kayıtlarından hareketle araştırılmıştır. Değerlendiğimiz belgelerden, tezimizin birinci kısmını oluşturan konular içerisinden en çok boşanma kayıtları karşımıza çıkmıştır. Boşanmanın yanı sıra nişanlılık ve nikâha dair kayıtlara rastlanılmaktadır. Nişan ve boşanma ile ilgili davalar yalnızca bir sorun yaşandığında mahkemeye yansımıştır. Toplumda meydana gelen ölüm, yaralanma, küfür, hakaret, darp, hırsızlık, zina, taciz, tecavüz, içki içme gibi doğrudan toplumdaki huzuru bozacak suçları ihtiva eden belgeler de sicilde yer almaktadır. Toplum düzenini bozan bu suçlara karşı mahalle ve köy sakinleri birbirinden kefil tutulmuştur ayrıca olayların aydınlatılmasında ve yargılama sürecinde şahitliklerine başvurulmuştur. Suçları kesinleşenlere mahkemece genellikle tazir, para cezası verilirken nadiren hapis cezası verilmiştir. Osmanlı Devleti toplum düzenine özen göstermiştir, bunun da örnekleri incelediğimiz sicilde görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Konya, Şer’iyye Sicilleri, Sosyal Hayat, Mahalle, Aile, II [AYBEK Ahmet İlhan],[ Social Life in Konya According to the 40th Numbered Konya Şer'iye Register], Ordu,[2017]. ABSTRACT There are 128 documents related to the social life that are passed on to the court in the book numbered 40. Apart from these, there are 539 documents related to economic and administrative structure. How Islam and Ottoman law were applied on these cases has been examined. The theoretical information has been searched from the register records of how much the current level is located. From the documents we have evaluated, the most divorce records have been raised against the topics that constitute the first part of our thesis. In addition to divorce, records of engagement and marriage are found. The case for engagement and divorce is reflected in the court only when there is a problem. Documents containing crimes that directly harm the society, such as death, injury, profanity, insult, assault, theft, adultery, harassment, rape, drinking, etc., Neighborhood and village residents have been vouchered against these crimes, which have disrupted the social order, and their witnesses have been referred to in the light of the events and during the proceedings. When the crimes are finalized, the court is usually given refusing, monetary penalty and rarely imprisonment. The Ottoman State has taken care of the social order, and the examples have been seen in our papers. Keywords: Konya, Şer'ye Registry, Social Life, Neighborhood, Family. III ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler Adı Soyadı : Ahmet İlhan AYBEK Doğum Yeri ve Tarihi : Almus/TOKAT 24.04.1990 Eğitim Durumu Lisans Öğrenimi : Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yüksek Lisans Öğrenimi : Ordu Üniversitesi Bildiği Yabancı Diller : İngilizce Bilimsel Etkinlikleri : - İş Deneyimi Uygulamalar : - Projeler: - Çalıştığı Kurumlar: - İletişim E-Posta Adresi: [email protected] Telefon: İş: - Ev: - Cep: 544 674 58 10 Tarih ve İmza: 1 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET ...................................................................................................................................... I ABSTRACT .......................................................................................................................... II ÖZGEÇMİŞ ......................................................................................................................... III İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................1 KISALTMALAR ....................................................................................................................2 ÖNSÖZ ....................................................................................................................................3 KAYNAKLAR VE ARAŞTIRMALARA DAİR ....................................................................4 1. Şer’iyye Sicilleri............................................................................................................4 2. Araştırma ve İncelemeler ...............................................................................................8 GİRİŞ .................................................................................................................................... 11 1. XVIII Yüzyılın İlk Çeyreğinde Osmanlı Devleti’nin Genel Durumu ............................ 11 2. Konya Tarihi ............................................................................................................... 15 3. Konya’da Mahalle ....................................................................................................... 17 BİRİNCİ BÖLÜM ................................................................................................................ 23 1.1. Konya’da Aile Kurumu............................................................................................ 23 1.1.1. Ailenin Oluşumu .............................................................................................. 23 1.1.2. Nişanlılık Evresi .............................................................................................. 24 1.1.3. Evlilik .............................................................................................................. 34 1.1.4. Boşanma .......................................................................................................... 36 İKİNCİ BÖLÜM ................................................................................................................... 52 2.1. Toplum Düzenini Bozan Suçlar .................................................................................... 52 2.2. Ölüm ve Yaralanma Vakaları ....................................................................................... 54 2.3. Darp, Yaralama ............................................................................................................ 61 2.4. Hırsızlık ....................................................................................................................... 72 2.5. Küfür ........................................................................................................................... 79 2.6. Zina, Taciz ve Tecavüz ................................................................................................. 85 2.7. İçki İçme Vakaları ........................................................................................................ 94 SONUÇ .................................................................................................................................. 97 KAYNAKÇA......................................................................................................................... 99 2 KISALTMALAR a.g.e.: Adı geçen eser a.g.m.: Adı geçen madde a.g.t.: Adı geçen Tez AÜHFD: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C: Cilt DİA: Diyanet İslam Ansiklopedisi H: Hicri İA: İslam Ansiklopedisi İÜHFM: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası KŞS: Konya Şer’iyye Sicili M: Miladi OTAM: Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi s: Sayfa S: Sayı TSA: Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi TTK: Türk Tarih Kurumu Vd: Ve Diğerleri 3 ÖNSÖZ Tarihin gün yüzüne çıkarılmasında bilgiyi bize her zaman kaynaklar sunmuştur. Tarihimize ışık tutma konusunda özellikle de Osmanlı tarihini inceleme hususunda bize geniş ve kapsamlı bilgi sunan kaynak türlerinden bir tanesi şer’iyye sicilleridir. Kadıların sorumlu oldukları kazalarda idari ve hukuki olmak üzere geniş yetkileri vardır. Bundan dolayı siciller bize sadece adli vakaları değil, bunların yanı sıra merkezden gelen ferman, hüküm gibi belgelerle, tutulduğu kazanın sosyal, kültürel ve ekonomik hayatına dair zengin bilgiler sunmaktadır. Bu özelliğinden dolayı siciller, ait oldukları bölgenin sosyal hayatı, ekonomisi, idari yapısı, belediye işleri açısından geniş bilgi barındırır. Tarihimizi aydınlatan bu belgelerin saklanmasına Osmanlı döneminde büyük önem gösterilmesine rağmen, günümüze bazı şehirlerin sicilleri eksik ulaşmıştır ya da hiç ulaşmamıştır. Ama intikal edenlerin incelenip, değerlendirilmesi sosyal, iktisadi, idari ve kültürel tarihimiz açısından daha fazla bilgi edinmemizi sağlayacaktır. 40 numaralı defterde Konya’da meydana gelen sosyal içerikli olaylar incelenmiştir. Defterdeki sosyal içerikli olaylar taranıp değerlendirilerek kullanılmıştır. Ulaşılan bilgiler önceden yapılan çalışmalar ışığında değerlendirilerek Konya’nın sosyal tarihine ışık tutulmaya çalışılmıştır. Çalışma iki kısımdan oluşmaktadır, ilk kısımda ailede meydana gelen sorunlar değerlendirilmişken ikinci kısımda toplumda meydana gelen ve sosyal içerikli konular ele alınmıştır. Bu sorunların büyük kısmını teşkil eden darp, yaralama, küfür, hırsızlık, tecavüz, cinayet gibi suçlardır. Toplum düzenini ve güvenliğini bozacak türden olan bu suçlara karşı mahalleli yükümlü tutulmuştur. Ayrıca bu suçlara adeta suçlarla özdeşleşmiş para, tazir ve hapis cezalarının uygulandığı görülmüştür. Bu çalışmanın ortaya çıkmasında danışmanım Doç. Dr. Sadullah GÜLTEN’e bütün bu süreç boyunca verdiği emeklerden ve katkılardan dolayı teşekkür ederim. Eğitim hayatımda yeri doldurulamayacak ve emeği ödenemeyecek kadar çok olan hocam Doç. Dr. Alpaslan DEMİR’e ve Dilber DEMİR’e de teşekkürü borç biliyorum. Ahmet İlhan AYBEK