Jaarboek huisartsgeneeskunde 2010 Reeks Praktische huisartsgeneeskunde Redactie: Prof.dr. P.J.E. Bindels Prof.dr. A. Prins Mw.dr. A. De Sutter Dr. M. Brueren Verschenen Cardiologie Gastro-enterologie Gynaecologie Klinische genetica Kindergeneeskunde KNO-heelkunde Longziekten Neurologie Oogheelkunde Psychiatrie Reizen en ziekte Reumatologie Sportgeneeskunde Urologie Vasculaire geneeskunde Meer informatie over de delen in deze reeks treft u aan op www.bsl.nl/phg Jaarboek huisartsgeneeskunde 2010 onder redactie van: dr. J.N. Keeman dr. J.A. Mazel prof. dr. F.G. Zitman Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opge- slagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiee¨n of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopiee¨n uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b o Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloem- lezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. isbn 978 90 313 7784 8 nur 870 Ontwerp omslag en lay-out: Bottenheft Automatische opmaak: Pre Press Media Groep Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl Inhoud Auteurs en redactie 1 Redactie 1 Auteurs 1 Woord vooraf 3 1 De rol van de eerste lijn bij patie¨nten met een persoonlijkheidsstoornis 5 1 Persoonlijkheidsstoornissen 6 2 Rol van de eerste lijn 13 Literatuur 16 2 Medische zorg voor illegalen 19 1 Gezondheidszorg voor illegale vreemdelingen in Nederland 20 2 Hulp aan de zieke vluchteling 24 Literatuur 30 3 De halfwaardetijd van waarheid 33 1 Wat is waarheid? 34 Conclusies 42 Literatuur 42 4 Gevaarlijke bacterie¨n: MRSA en ESBL 45 1 Dragerschap van MRSA en andere resistente bacteri¨en 46 Literatuur 47 5 Partydrugs en problematisch alcoholgebruik 49 1 (Chronisch) gebruik van partydrugs: effecten en neveneffecten 50 VI Jaarboek huisartsgeneeskunde 2010 2 Het herkennen van intoxicaties 57 3 Problematisch alcoholgebruik 60 Conclusie 65 Literatuur 65 6 Totale heupvervanging door hip resurfacing en/of minimaal invasieve chirurgie: waar is de evidence? 69 1 Nieuwe inzichten in de heupprothesiologie: Een evidence-based benadering 70 2 Heup Resurfacing Artroplastiek (HRA) 74 Literatuur 79 7 Natural orifice translumenal endoscopic surgery (NOTES) 85 1 NOTES bij cholecystectomie 86 2 Voor- en nadelen van NOTES 88 3 Andere mogelijkheden van NOTES 97 4 Transumbilicale benadering van de galblaas 99 5 Algehele conclusies 100 Literatuur 101 8 Medische beroepsuitoefening: laveren tussen vrijheid en regulering 105 1 Monopolisering van de beroepsuitoefening 106 2 De Wet BIG: een nieuw systeem 108 3 Ten slotte 113 Literatuur 114 Auteurs en redactie Redactie Dr. J.N. Keeman Chirurg n.p., adviseur Raad van Bestuur, Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, Amsterdam Dr. J.A. Mazel Arts i.r., Borne Prof. dr. F.G. Zitman Psychiater, Afdeling Psychiatrie, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden Auteurs Dr. M.I. van Berge Henegouwen Gastro-intestinaal chirurg, Afdeling Chirurgie, Academisch Medisch Cen- trum, Amsterdam Dr. L.M.C. van den Bosch Klinisch psycholoog-psychotherapeut, RCG de Braamberg, Arnhem; Pro- jectleider DGT, Centrum voor Specialistische Psychotherapie, Leiden/Oegst- geest Prof. dr. M.A. Cuesta Hoofd Sectie gastro-intestinale en minimaal invasieve chirurgie, VU me- disch centrum, Amsterdam Prof. dr. W.L.J.M. Deville´ Bijzonder hoogleraar Vluchtelingen en Gezondheid, Medische Antropo- logie, UvA/Pharos, Amsterdam/Utrecht; programmaleider International & Migrant Health, NIVEL, Utrecht 2 Jaarboek huisartsgeneeskunde 2010 Prof. mr. dr. D.P. Engberts Jurist en ethicus, Sectie Ethiek & Recht van de Gezondheidszorg, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden Drs. C.P. van der Hart Orthopedisch chirurg, Afdeling Orthopedie, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam I. Hazemeijer Psychiater en filosoof. Dimence (voorheen Zwolse Poort), instelling voor GGZ, Zwolle Dr. M.G.R. Hendrix Arts-microbioloog, Laboratorium Microbiologie Twente, Enschede Dr. P. Lens Huisarts, Kruispost Centrum voor medische en psycho-sociale hulpverle- ning Amsterdam, Amsterdam Dr. A. Korzec Psychiater, Afdeling Psychiatrie, Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, Amster- dam Drs. M.G. Nijs Psychiater, Directeur Behandelzaken, Centrum voor Specialistische Psy- chotherapie, Leiden/Oegstgeest Drs. M.S. van Noorden Psychiater, Afdeling Psychiatrie, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden Dr. R.W. Poolman Orthopedisch chirurg, Afdeling Orthopedie, Medisch Centrum Jan van Goyen, Amsterdam Prof. dr. J.J. Rasker Reumatoloog, emeritus hoogleraar Psychosociale aspecten van reumati- sche aandoeningen, Faculteit Gedragswetenschappen, Afdeling Psychologie en communicatie van gezondheid en risico, Universiteit Twente, Enschede Drs. T. Waning Aios Psychiatrie, Afdeling Psychiatrie, Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, Amsterdam Woord vooraf Voor de editie 2010 van het Jaarboek Huisartsgeneeskunde hebben de redacties van het Jaarboek Huisartsgeneeskunde en van de reeks Praktische huisartsgenees- kunde weer een zorgvuldige selectie gemaakt en acht thema’s uitgezocht. Persoonlijkheidsstoornissen komen ook in de eerste lijn veel voor. Bij 13,5% van de algemene bevolking kan minimaal e´e´n persoonlijkheidsstoornis worden vastgesteld. Diagnostiek en behandeling van deze patie¨nten, die het veelal moeilijk met zichzelf hebben maar die vooral ook moeilijk zijn voor anderen, zijn niet zo eenvoudig. Daarbij komt dat veel persoonlijkheids- stoornissen gepaard gaan met een verhoogde zorgbehoefte. In het eerste hoofdstuk komt deze problematiek in de eerste lijn aan bod. In ons land verblijven tussen de 5000 en 9000 illegalen, die tot de groep mensen behoren voor wie de toegang tot de medische zorg niet vanzelfspre- kend is. Zij hebben immers niet officieel de status van inwoner van Neder- land. Dat zijn onder anderen de ‘illegaal’ in ons land verblijvende vluchte- lingen, de asielzoekers zonder verblijfsvergunning. Voor hen die tijdelijk in asielzoekerscentra (AZC) wonen, is er weliswaar een basisverzekering via e´e´n zorgverzekeraar, maar deze regeling geldt niet voor vluchtelingen zonder status die niet wettelijk in Nederland verblijven. Zij zijn onder andere aan- gewezen op artsen en zorgverleners die hun hulp vrijwillig aanbieden. Deze tot droefheid stemmende problematiek wordt door Lens en Deville´ bespro- ken. Nieuwe methoden, technieken, nieuwe ziekten en nieuwe geneesmiddelen blijken lang niet altijd het eeuwige leven te hebben, zodat we kunnen spre- ken van een ‘halfwaardetijd’ van deze zaken. De waarheid heeft in de ge- neeskunde toch maar een beperkte levensduur. Van behandelmethoden met een aanvankelijk zeer groot succes horen we na enige tijd niets meer. Na 45 jaar blijkt ten minste de helft van de standaardbehandelingen niet alleen maar onjuist te zijn geweest maar zelfs tot de categorie ‘kunstfout’ te be- horen. De ‘eeuwige’ waarheid in de geneeskunde wordt nog eens tegen het licht gehouden. 4 Jaarboek huisartsgeneeskunde 2010 De grote schrik van ziekenhuizen zijn inwoners die ten enenmale ongewenst zijn, daar zij niet reageren op de gebruikelijke antibiotica. Door het veel- vuldig antibioticagebruik buiten het ziekenhuis komen deze typische zie- kenhuisbacterie¨n thans ook onder niet-patie¨nten voor. Een zorgwekkend probleem. Ter stimulering van het uitgaansleven zijn voor sommige jeugdigen, afhan- kelijk van de leeftijd, verschillende middelen van belang. Op ongeveer veer- tienjarige leeftijd begint het met alcohol en tabak, waarna een jaar later marihuana volgt. Vervolgens komen op wat oudere leeftijd coca¨ıne, speed, LSD en paddenstoelen in beeld. Hoe zorgelijk is dit eigenlijk, of is dit een patroon dat hoort bij het volwassen worden in een ‘permissive society’ als de Nederlandse? Het vervangen van het osteoartrotische heupgewricht door een totale heup- prothese is inmiddels een procedure met een stevig gefundeerde standaard. Toch zijn er ontwikkelingen die deze veilige procedure lijken te gaan ver- vangen. Zijn daar gegronde beweegredenen voor? Is er, om het maar eens in de huidige terminologie uit te drukken, ‘evidence’ voor? De tendens om door steeds kleinere openingen chirurgie te bedrijven lijkt geen halt toe te roepen. Chirurgie via de menselijke orificia is thans aan de orde. Cholecystectomie via slokdarm en maag zonder een zichtbaar litteken achter te laten, is geen theoretische mogelijkheid meer maar blijkt een re- aliteit. Deze zogenoemde Natural Orifice Translumenal Endoscopic Surgery (NOTES) wordt aan een kritische beschouwing onderworpen. Ten slotte is de geneeskunde ook het onderwerp van een toenemende juri- dische observatie geworden. In hoeverre is de medische beroepsuitoefening geheel onafhankelijk en geheel naar het eigen inzicht van de arts? Wat is de betekenis van protocollen? Wordt het door de wet BIG en de WGBO laveren tussen vrijheid van inzicht en aanpassing aan de regelgeving? december 2009 redactie jaarboek Huisartsgeneeskunde 2009 redactie Praktische huisartsgeneeskunde De artikelen in deze uitgave verschenen eerder in Het medisch jaar 2009- 2010 de uitgever