USL वर्स ३६ : आंक १ : ऑगस्ट, २००९ = GOVERNMENT GOA DIRECTORATE OF SPORTS & YOUTH AFFAIRS CAMPAL, PANAJI - GOA. DEVELOP YOUR PERSONALITY, ACHIEVE EXCELLENCE THROUGH PARTICIPATION IN - THE SPORTS AND YOUTH RELATED PROGRAMMES OF THE DIRECTORATE OF SPORTS & YOUTH AFFAIRS..... - AVAIL OF THE FOLLOWING FACILITIES / SCHEMES Conduct of Primary / Middle / Secondary and Higher Secondary Schools / Sports Festivals. Development of playground at School, Village Panchayat Level and Taluka Level. Conduct of Refresher Courses for Physical Education Teachers / Coaches, etc. Supply of sports equipment to Government and Non-Government schools. Promotion of Yoga Education. Establishment or maintenance of Vyayamshalas (Gymnasia). Celebration of days of State and National importance. Conduct of Civil Services Sports for Government employees. Release of grants to the Sports Authority of Goa. Conferring of State Sports Awards. Grant to Non-Government Secondary Schools and Colleges, for development of blaygrounds/ multipurpose halls. Establishments of Sports Hostels. Promotion of National Cadet Corps (N.C.C.) at schools, Higher Secondaries and colleges. Promotion of National Service Schemes (N.S.S.) at schools, Higher Secondaries and colleges. Promotion of Junior Red Cross at school level and Youth Red Cross at Higher Secondary level education. 9 Promotion of Scouts and Guides activities at Secondary School level. ` Promotion of Youth Welfare. Programmes for students and non-students. Celebration of National Youth Week. ros Establishment of Camp Sites for promotion of Youth Activities. Promotion of adventure activities for Youth. Establishment of Youth Hostels. Conferring of State Youth Awards. Recommendations for National Youth Awards. Conduct of Youth Festivals at District and State Level. Inter State Exchange of Youth Scheme. ISSUED BY DIRECTORATE OF SPORTS & YOUTH AFFAIRS CAMPAL, PANAJI - GOA WEL जोग वर्ष ३६ : ऑक १; E, २००१ वर्स ३६: आंक ९ : ऑगस्ट, 2008 ह्या आंकांत : nt tsRse Recs WR PRT “शाळेंत भुरग्याक निखटें पुस्तकी शिक्षण मेळ्ळें म्हण जायना, ताच्या पुराय व्यक्तिमत्वाचो विकास जावंक जाय... शिक्षणांत भंयाक वा शिक्षेक थारो आसूंक जायना, भुरग्याचें व्यक्तिमत्व मेकळ्या वातावरणांत वाडूंक जाय; विचार करपाची, प्रस्न विचारपाची तांक ताचे भितर विकसीत जावंक जाय - हें सगळें आयज कोणाकूय सहज पट्टा. पूण शिक्षणाच्या माध्यमाचो प्रस्न येता तेन्ना मात तरातरांचे युक्तिवाद मुखार येतात...' पीपल्स हायस्कुलाचो भोवमान : रवीन्द्र केळेकार............ 'मॅट्रिकेचे परिक्षेक बसतल्यांक हायस्कुलांचो फॉर्म लागतालो. म्हजे वांगडच्या माधवी सरदेसाय सगळ्या भुरग्यांक सुर्लकारांनी तो दिलो. म्हाका दिलो ना. म्हाका आपोवन सांगलें, 'सगळ्यांक फॉर्म दिला. तुका एकल्याकूच दिवंक ना. कित्याक, (मोबायल: ९४२११५७००७) जाणा? तूं फेलज ातलो हाची म्हाका खातरी आसा...' संस्थापक डॉ. राम मनोहर लोहिया आनी सप्तक्रांती: नागेश करमली.....०५ — ***** 'तांच्या विचारांत एके तरेचे मुळावेपण आसलें. सप्तक्रांतीचो विचार हो तांतलोच एक म्हत्त्वाचो मुळावो विचार. ast पळोवंक गेल्यार सप्तक्रांतीच्या विचारांत जे मुद्दे आयल्यात तांचे विशींची चर्चा आमचे ae ह्या ना त्या कारणान सदांच जायत आसता. पूण तांकां आपणाले मांडणी पद्‌द तीन डॉ. लोहियान एक नवी उंचाय तशीच खोलायय हाडून दिल्या... “इ'मेरिका: मधुसुदन जोशी १३ **********************************%* 'विचारांचे तनरेंत हांव म्हज्या रुमा He परतलों. दाराच्या हँडला HE * उजवाडावपी आशिल्ले खांचींत ई-कार्ड (चावी) घाली. हँडल घुंवडायलें. दांर sad डॉ. जयवंत भा. सरदेसाय जालें ना! चुकलों काय कार्ड घालपाक अशें दिसून कार्ड परतून भायर - भितर केलें. हँडल नेटान घुंबडायलें. दार मात उकतें जालें ना! बाबा! 3 छापपी अमेरिकेतली मध्यानरात. वळख ना देख. ..' हिरू नारायण नायक रुतू ऑफसेट fred, अस्ठुर्‍्यांच्या स्वत्वाची वळख घडोवपी कथां-झेलो: वव्ठबय, फोंडें-गोंय. Yr RSMAS ‘TTT तल्योक था वाचतना एक गजाल अचळय होलमता, ती म्हळ्यार, वर्सुकी पटी : रु. १५०/- लेखिकेचो आशावाद, तिच्या कथांतलीं पात्रां परिस्थिती मुखार लाचार जावन विद्यार्थ्यां खातीर : रु. ₹२५/- खाला पडपाची चूक करतात. पूण खाला पडटकच थंयच रावपाचो गुन्यांव तीन वर्सांची पटी : रु. ४००/- मात तीं करिनात. आपले मुखार आशिल्ल्या आहवानांक तोंड दिवन जंय परी मनी ऑर्डरीन वा बँकेच्या मडगांव शेवट जाला थंयच्यान एक नवी सुरवात करतात..." फांट्याचेर काडिल्ल्या Seer धाडची . ड्राफ्ट Jaag Monthly च्या Ararat ते भायर आसचो. पडसाद : डॉ. सु. म. तडकोडकार = i 02.“ 52 ०६ वेव्हाराचो नामो : कोंकणी चळवळींतल्यो तिगून उरिल्ल्यो यादी: उदय भेंबे.......१० जाग म्हयनाळें pra चित्र: *'वास्कोयन'' एक कृती-परिक्षा: एम्‌. एन्‌. प्रभू ...... ११ २०१-बी, सालदॅल आपार्टमॅन्टस्‌ डॉ. सुबोध केरकार |द िसिपटी (सवी feed): शांताराम आमोणकार ................ १७ रूअ द साउदादिश, पाजीफोंड, | पान : १३ भारतीय कथा- मराठी: छाया महाजन: मडगांव - गोंय ४०३ ६०१. : आसावरी नायक अणकार: प्रियदर्शिनी तडकोडकार....................... २० i पानां : २० a ea R a. 55.5. २४ किरकोळ आंकाचें मोल : रु. १२/- api नायक जाग वर्स: ३५ साहित्य वळेरी................................. २७ : उषा [email protected] an जाग / ऑगस्ट, २००९ / १ 'नढ्र्‌ संपाढप्याची' किराची काणी... राजाचो भाचो जीव ओतून पांदरो सांबाळटालो. तो चक्क बरो ए क आशिल्लो कीर. उडटालो गायतालो, मिरसांगो पेरां खातालो. एर पूण अभ्यास म्हणटात तो करी नाशिल्लो. चाली-रिती, कायदे- उरचो म्हूण सान्न मारपी, पुसपी, धुवपी, घयरांव काडपी लोकांची एक फौजूच ताणें कामार नेमली. हे लोक सारके काम करतात काय नेम कित्याचीच ताका जाण नाशिल्ली. राजाक दिसलें, कितें उपेग असल्या ह्या किराचो? ना तें पळोवपाक तांचे वयर आनीक कांय जाण नेमले. सगळ्यांक आनी ताणें मंत्राक आपोवन सांगलें, ह्या किराच्या शिक्षणाची म्हयन्या म्हयन्याक पगार मेळूंक लागलो आनी हो सगळो व्याप पळोवन लोक म्हणूंक लागले वेवस्था करात.' हाका म्हणटात उदरगत! ' किराच्या शिक्षणाचे काम ह्या राज्यांतूय निंदक मंत्रयान राजाच्या भाच्याचेर सोंपयलें. आशिल्लेच. हांतल्या एकल्यान भाच्यान पंडितांक आपोवन reed, 'सगळी अर्थ-अपुरबाय हाडले. . पंडितांनी बसून खूब येवजिलें. चल्ल्या ती पांदऱ्याचीच पोपटाक कोण पळेता?!' भासाभास केली. कीर इतलो खबर राजाच्या कानार अशिक्षीत उरलो कसो, तांकां प्रस्न पडलो. निमाणे ते एका निर्णयार पावली. ताणें भाच्याक आपोवन पावले .- शेवण्यां-सुकण्यांचे हाडलो आनी विचारलें, 'हांब घोंटेरूच मुळांत अर्दकुटे. ह्या आयकतां तें GR?’ काडयां-बड़यांच्या घोटेरांक WRIA म्हळें, “म्हाराज, गिन्यानाची जडसाण कितलीशी खरी खबर जाणा जावन पेलतली?! म्हण, सगळ्यांत पयलीं. घेवपाची आसल्यार शेटीक, एक घटमूट बरो पांदरो जाय. पंडितांक, पोथयांच्यो नकलो करतल्यांक आपोवन हाडून पंडितांक दक्षिणा मेळ्ळी. ते खुशालभरीत जावन घरा परतले. विचारात. पांदऱयाची निवळकाय भाच्यान शेटीक आपोवन करतल्यांकूय विचारात जाय जाल्यार... हे निंदक पडल्यात हाडलो आनी एक गडगंजसो भांगराचो पांदरो करूंक लायलो. बेकार! तांच्यां पोटाक कांय शेटीन बऱ्यांतलो बरो पांदरो मेळना म्हूण ते अशे निंदा तयार केलो. करतात.” भांगराच्या पांदऱयाची खबर सगळ्याक पातळळी. खांचीं राजाक खरी परिस्थिती कितें ती कळ्ळी. भाच्याच्या गळ्यांत कोनशांतल्यान लोक तो पळोवंक येवंक लागले. कोणें म्हणचें, “कितें भांगराचो हार पडलो . } बाबा शिक्षण...!' तर कोणें, ‘असलो पांदरो केन्ना पळेलोच ना... किराचें शिक्षण कशें चल्लां तें आपणें खासा एक दीस भेट दिवन भाग्यवान हो कीर पळोवचें अशें राजाक दिसलें. इश्टा-मित्रांक, मंत्र्यांक-चाकरांक घेवन शेटीक भरपूर बिदागी मेळ्ळी. तो खोश्शी जावन घरा गेलो एक दीस तो शाळेच्या दरवट्यार हाजीर जालो. राजा आयला तें पंडीत अभ्यासक्रम आंखपाक नसले. 'पोथयों तयार करून घेवच्यो पळोवन रोखडेच धोल, ताशे,*घुमट, शेनाय, म्हादळीं, कासाळीं पडटल्यो...' तांणी म्हळें. वाजूंक लागलीं. पंडीत मेकळ्या ताळ्यान शेंडयो हालयत मंत्रपाठ पोथयो बरोवन काडटल्यांक आपोवन हाडले. पोरण्या पोथयांच्यो करूंक लागले. पोथयांच्यो नकलो करपी, पांदऱ्याची निवळकाय THA तयार जाल्यो. पोरण्या नकलांच्योय नव्यो नकलो तयार जाल्यो. करपी, बापोलभाव, तिपोलभाव, मामेभाव, आतेभाव, मावशेभाव पोथयांची दोंगरा येदी रास जाली. पळेतल्यान म्हणचे, “आकांत आं - सगळ्यांनी राजाचो जयजयकार केलो. शिक्षण...!' भाच्यान म्हळें, 'म्हाराज, पळेलें?' © पोथयो बरोवन काडटलेय बक्षीस घेवन Te जावन घरा गेले. राजान म्हळें, ‘=a, अजाप म्हणपाचें!' ` आग / ऑगस्ट, २००९ / २ खोशी जावन राजा परतो हतयारं ASH वतालो. इतल्यान, शाळे राजान किराक दांबून पळेलो. ताणें कांयंच आवाज केलो ना. कुशीकच्या झिलींनी आंग चोरून लिपून बशिल्ल्या निंदकान म्हळें, फकत ताच्या पोटांतल्या पोथयांच्या सुक्‍या पानांचो खस्स खुस्स 'म्हाराज, किराक पळेलो ?' आवाज जालो. “हय मरे | सामको विसरलों. किराक पळेलोच ना!' राजान म्हळें आनी पंडितांक सांगलें, 'किराक तुमी कितें शिकयतात, कशे शिकयतात ही काणी रवीन्द्रनाथांली. भुरग्यां खातीर बरयल्ली. तें हांव पळोबंक सोदतां. तुमी तयार केल्लो अभ्यासक्रम मातशे रवीन्द्रनाथ, ताचे परस दोन वर्सांनी व्हड आशिल्लो ताचो फुडलो हाडून दाखयशात म्हाका? भाव आनी ह्या भावाचेच पिरायेचो एकलो भाचो - तिगूय वांगडा अभ्यासक्रम किरा परस कितल्याश्या पटींनी व्हड आशिल्लो. ल्हानाचे व्हड जाल्ले. घरांत भुरग्यांक शिकोवपाक एक मास्तर राजा खुशालभरीत जालो आनी किराक पळोवंक गेलो. आशिल्लो. पूण शार्ळेत वचपाची पिराय जातकच भुरगे शाळेंत वताले. लकलकीत, चकचकीत पांदऱ्यांत कीर AVIA. Weld उदक, भाव ('दादा') आनी भाचो ('सत्य'-सत्यप्रकाश) हांचें घरांतल्या पेर, भिकणां-कांय नाशिल्लें. फकत पोथयांचे राशींतलीं कांय पानां मास्तरा म्हऱ्यांत बसून शिकप सुरू जालें तेन्ना रवीन्द्रनाथूय तांचे पिंजून लेखणेच्या तोंकान तीं किराच्या तोंडांत धोंगशिताले. कीर गाय वांगडा मास्तरा सरीं वचून बसूंक लागलो. कांय तेंपान दादा आनी नाशिल्लो, किळच्योय मारी नाशिल्लो. सत्य ओरियेंटल सेमिनरीचे शाळेंत वचूंक लागले. रवीन्द्रनाथ अजून हतयार चडटा आसतना राजान कान पिळपी सरदाराक उलो ल्हान आशिल्लो म्हूण ताका घराच रावचें पडूंक लागलें. भुरग्यांनी मारून आपोवन हाडलो आनी सांगलें, 'हे थंय झिलींनी निंदक घोड्या गाड़येंत बसून शाळेक वचचें आनी शाळेंतल्यान परतुचें. उपरांत बसला. वचून ताचो कान बरोऽ पीळ.' शाळेचे वारेर कितें कितें पळेलें, कितें घडलें तें सत्यान रवीन्द्रनाथाक कीर दिशीं दिशीं सुशिक्षिता बशेन जीव नाशिल्लो कसो जावंक तिखट मीठ लावन सांगचें. रवीन्द्रनाथ ते मेरेन घोड्या गाडयेंत बसूंक लागलो. ताच्या पालकांक ताच्या गिन्याना विशीं आस्त दिसूंक लेगीत नाशिल्लो. 'म्हाकाय बी शाळेक वचूंक जाय' म्हण ताणें लागली. पूण तरी सभाव-दोशाक लागून किरान सकाळच्या उजवाडा जाणटेल्यां कडेन हट्ट धरलो. तीं बदनात शें पळेलें तेन्ना शाळेक कडेन पळोवचें आनी पाखाटे फडफडावचे. इतलेंच न्हय, केन्ना वचपाची आपणाली लायकी सिद्ध करूंक (हीं रवीन्द्रनाथांलींच केन्ना आपणाले कट्टरे चोंचीन पांदऱ्याच्यो सळयो तोडपाचो यत्न SRI) तो व्हडल्या व्हडल्यान TSH लागलो. तेन्ना घरांतल्या करचो. मास्तराच्यान सोंसूंक जालेंना. ताणें रवीन्द्रनाथाच्या तोंडार एक फुलयलें कोतवालान Feeds, 'आब्बा! कसली चलणूक ही!' आनी Fes, “आतां शाळेंत वचूंक जाय म्हूण इतलो Wel, मागीर तेन्ना शाळेंत Aka, भातो, तुतयो, घण, उजो घेवन cas वचूंक नाका म्हूण हाच्याकूय चड रडटलो'. हो उगडास सांगून आयलो, लोखणाची सांखळ तयार जाली. किराचे पाखाटेय कापून रवीन्द्रनाथ बरयतात, 'हाचे इतलें अर्थानं भरिल्लें भविश्य-वाक्य उडयले. 3 gid म्हज्या पुराय जिवितांत आयकूंक ना.' राजाचे सोयरे गंभीर तोंडां करून म्हणूंक लागले, 'ह्या राज्याच्या ते मुखार सांगतात -- शेवण्यांक ना बोड... पडमूर खंयचे कडलीं!' रडून, हट्ट करून, शाळेंत वचपाची पिराय जाल्ली नासतनाय eas बिदागी घेवन गेलो. कोतंवालाचोय भोवमान जालो. ओरिएंटल सेमिनरीचे शाळेंत पावलों. थंय कितें शिकलों, याद जायना. कीर मेलो. पूण थंयची एक शिकोवपाची रीत याद जाता —प ाठ करूंक सांगिल्लो कसो, केन्ना, कोणाक कळ्ळें ना. अभ्यास भुरग्याक म्हणूंक येना जातकच ताका बांकार Sal दवरताले निंदकान बावडी पातळायली - 'कीर मेलो!' दोनूय हात मुखार करूंक सांगताले आनी हातांच्यातळव्यांचेर वर्गातल्या राजान भाच्याक आपोबन विचारलें, ‘eta आयकतां ती खबर पाटयांचे दाळ दवरताले. खरी? हे भाशेन हातांच्या मार्गांतल्यान अभ्यास मनांत, तकलेंत कसो भाच्यान म्हळें, 'म्हाराज, किराचें शिक्षण सोपलें.' पावता तें रवीन्द्रनाथाक केन्ना समजलेंना. शाळे वँयलें, अभ्यासा राजान विचारलें, 'आतां तो उडयो मारता व्हय?' वयलें ताचें लक्ष उडलें. ताणें शाळा सोडली. जाणरेल्यांनी ताका 'उडयो खंयच्यो!' भाच्यान म्हळें. . दुसरे शांळेत घालो. हीय शाळा ताणें सोडली. अशे तरेन तीन शाळा 'आनी उडटा?' सोडले उपरांत ताणें शाळेक वच नासतना घराच बसून शिकप म्हूण जा; थारायलें 'गायता?' मुखार रवीन्द्रनाथांक भुरगीं जालीं तेन्ना तांकांय तांणी शाळेंत 'ना.' घालीं नात. घरचे घराच मास्तर दवरून तांच्या शिक्षणाची तजवीज 'खावंक पेरां, बियो मेळ्ळ्यो नात जाल्यार आङ्डता?' केली. या. l रुशींच्या आश्रमांचें, गुरुकुलांचें गिरेस्त आनी आगळें वेगळें दायज “किराक मातसो पळोवंक मेळत?' आशिल्ल्या ह्या देशांतली शिक्षण-वेवस्था कशी आसची ते विशीं कीर आयलो. वांगडा कोतवाल, शिपायक, घोडसुंवार.. . रवीन्द्रनाथांनी खोलायेन विचार केल्लो. भुरग्याचे चित्तवृत्तीक अडेचे oo ed a o शिस्तीच्या धाकांत बांदून दवरी नासतना सैमाच्या सान्निध्यांत, मेकळ्या रवीन्द्रनाथांच्या शिक्षण-विचारांत भुरग्याचे सभाबीक भाशेक खूब वातावरणांत ताचें शिक्षण जावंक जाय; शिक्षण म्हळ्यार आत्मीक म्हत्व आशिल्लें. साधना, सत्य-साधना; ताचो फकत नोकरे-धंद्या कडेन न्हय तर ते म्हणटात, बंगाली भुरगीं बंगालींतल्यान शिकिल्लीं जाल्यार पुराय जिविता कडेन संबंद आसूंक जाय अशें ते मानताले. रामायण-महाभारत वाचतलीं आशिल्लीं; कांयच शिकूंक नाशिल्लीं आदर्श शाळा कशी आसची तें संवसाराक दाखयतलों म्हूण जाल्यार सैम-मायेच्या आंगाखांदार खेळून तुश्ट जातलीं आशिल्लीं. तांणी बोलपूर गांवांत “शांतिनिकेतन” ही संस्था स्थापन केली. सुरवेक ज्या भुरग्यांक खेळपा खातीर व्हडलें आयस-पयस घर लेगीत उणें ही फकत भुरग्यां खातीर शाळा आशिल्ली. मुखार कांय वर्सानी पडटा तांकां आयज आपणालें भुरगेपण खंय सारचें पडटा? विदेशी तिचेंच 'विश्वभारती' विश्वविद्यालय जालें. भाशेच्या व्याकरण -कोशाच्या सुक्या, सडसडीत अशीर संवसारांत. भुरग्याक शिकोवप म्हळ्यार ताका बरपाक्षरी करप, पुस्तकी गिन्यान आनंद नाशिल्ल्या ह्या GAARA भुरगें फकत पाठ करूंक, अनुकरण Raq, इतलेंच न्हय. ताका मातयेंत हात घालून झाडां रोबंक येवंक करूंक आनी हेरांची गुलामी करूंक शिकलें जाल्यार कसलें अजाप? जाय; तरेतरेचे खेळ खेळूंक येवंक जाय; सैमाचे सुंदरकायेचो आनंद भारतीय विश्वविद्यालय SRI आसचें हाचेर १९३२ वर्सा केल्ल्या घेवंक समजूंक जाय; ज्या समाजांत आपूण रावतां ताचे खातीर एका उलोवपांत रवीन्द्रनाथ येबरोपांत बिश्वविदयालयाच्या मळार आपणेंय कितें तरी करूंक जाय ही जाणवीक ताका शिक्षणा वरवीं आर्बिल्ल्या काळार घडिल्ल्या दोन मुळाव्या बदलांचेर बोट दवरतात. जावंक जाय... भुरग्यां भितर तरेकवार कला आसतात - चित्रकला, तेस ांगतात, आदल्या काळार येवरोपी विश्वविदयालयांचेर धर्मशास्त्रांचो बरोवपाची कला, नाच, WAG... हया कलांचो शिक्षणांतल्यान विकास शेक चलतालो. आयज हो शेक सोंपला आनी तीं विज्ञानाचे थीर जावंक जाय — “शांतिनिकेतन” संस्था काडपा फाटल्यान हो सगळो आनी घटमूट बुन्यादीचेर Sal आसात. दुसरो बदल भाशे विशींचो. . . विचार आशिल्लो. एका काळार लातीन भासूच येवरोपांत शिक्षणाची: भास आसली. त्या वेळा वयल्या चालंत शिक्षणाक रवीन्द्रनाथ कित्याक विटिल्ले? _ हातूंत एक “फायदो'य आसलो — येवरोपभरचे विद्यार्थी एके थीर, हेंश िक्षण अडेचे शिस्तीच्या आनी शिक्षेच्या धाकांत चलतालें, बदलना अशे भाशंतल्यान शिक्षण जोडटाले. पूण हाका लागून एक तातूंत आनंदाक सुवातूच नासली म्हण, एक. आनी दुसरें, ह्या नुकसानूय जातालें - विदयेचो उजवाड पांडित्याच्या वणटीं भायर शिक्षणाचो जिविता कडेन सुरमेळ नासंलो. बंगाली भुरगीं फुडाराचे भोव थोडो पावतालो. येवरोपाच्या वेगळ्या वेगळ्या देशांनी शिक्षणाचें नोकरेचे आशेन शाळेच्या पांदऱ्यात बसून इंग्लीशींत Be काडटालीं, माध्यम म्हूण आपणाल्यो घोळटिकेंतल्यो भासो आपणायल्यो तेन्ना इंग्लीशींतलें 'ज्ञान' पुंजायतालीं, आनी हाकाच समाज 'शिक्षण' शिक्षण सगळ्यां मेरेन पावलें. लेखतालो... बंगाली भाशेक विश्वविदयालयाच्या पांवड्यार पाबोवपा खातीर रवीन्द्रनाथ बरयतात -- केल्ल्या बुन्यादी वावरा बद्दल आशुतोष मुखर्जीची तोखणाय करतना “आमच्या जिणे-रुखाचीं मुळां आसतात ताच्याक कितलेशे मिटर रवीन्द्रनाथ बरयतात, “इंग्लीश भाशेचो थीर पांदरो इतले दीस आमच्या पयस आमच्या शिक्षणाचो पावस पडटा. जें थोडें-भोब उदक आमचे राज-दरवट्यार सुरक्षीत आशिल्लो. ताचें दार उकतें करून देशाचे मेरेन पावता तें आमच्या जिवितांत ओलसाण हाडूंक पावना. जें चित्त-शक्ती खातीर घोंटेर बांदचो पडटलो म्हणपाचें आशुतोष शिक्षण घेवन आमी जीण सारतात तें एका वेवसायाचे शिमे भितरूच सगळ्यांत पयलीं वळखले... आयज बंगाली भास शिक्षणाची भास आमकां' उपेगी पडटा. ज्या पेटलांत आमी आमच्या ऑफिसाचे जावपाक पुरायेन योग्य ना, तिचे fax तितली परिपक्बताय ना. पूण कपडे दवरतात तातुंतूच आमचे विद्येकूय बंद करून दवरतात. आमच्या हे अपरिपक्वतेचें कारण बंगाली भाशेचें दैन्य न्हय, तर तिचे सद्याचे पुराय जिविता कडेन हे विद्येचो कांय संबंद आसना... आयच्या परिस्थितीचें दैन्य हेआंश ुतोष जाणा आशिल्ले. स्रद्धेन आनी धिटायेन आमच्या भुरग्यांचो पुस्तकांचो संवसार एके कुशीक तर जियेवपाचो हे भाशेक शिक्षणाच्या आसनार व्हरून बसयली जाल्यार ती ह्या संवसार दुसरे कुशीक आसा. SAT मदीं फकत व्याकरण-शन्दकोशाचो आसनाक योग्य जावंक पावतली. हें केन्नाच घडून येवचेंना अशें सांकव. हाकाच लागून आमची विदया आनी आमचो वेव्हार हांचे आमी मानूंक लागलीं जाल्यार मात आमचें विश्वविद्यालय सदां भितर फूट पडल्या — एके वेटेन येवरोपी तत्वज्ञान, विज्ञान आनी येवरोपी टबांतलो रोपो जावन उरतलें. -टब facia सुंदर.'आनी न्यायशास्त्राचो पंडीत आशिल्लो मनीस दुसरे वेटेन सगळ्या पाड्या मोलादीक आसू, रोप्याक तें भारतीय मातये पसून पयसूच दवरतलें. संस्कारांक पोसवण दिवपी जिवीत जियेता. एके वटेन स्वाधीनतेच्या असल्यांनी विश्वविदयालया वरवीं देशाचो फकत सोस भागतलो, आदर्शाचो प्रचार करपी दुसरे वटेन अधीनतेच्या शेंकड्यांनी पासांनी तातूंत ताचो प्राण मात आसचो AT.’ आपणाक तसो GAA बांदून दवरूक वाबुरता. एके वटेन भाव- देशाचे चालंत शिक्षण वेवस्थे विशीं हुस्को उकतायतना रवीन्द्रनाथ भावनेचे गिरेस्तकायेन भरिल्ल्या साहित्याचें रसास्वादन करपी दुसरे आनीक एके कडेन बरयतात — वेटेन आपणाल्या जिविताक भाव-भावनेचे न्हय तर धनाचे गिरेस्तकायेचे “आमच्या देशांत एके वटेन सनातन शिक्षणाची व्हांबती थांबल्या तेंगशेर पावोवपाक आंवडेता... शिक्षण आनी जिवीत हांचे मदली - सरसमानां खातीर गिन्यानाचो दुकळ पडला; आनी दुसरे वेटेन फूट सांदप हेंच आमच्या शिक्षणीक मळा वयलें सगल्यांत म्हत्वाचें आर्विल्ल्या युगाची विद्या दिश्टी.पडूंक लागल्या. हेव िद्येची व्हांवती आळ्हान.' देशाचे जनते मेरेन पाविल्ली पळोवंक मेळना. तिचें उदक वेगळ्या जाग / ऑगस्ट, २००९ / ४ वेगळ्या सुवातांनी एकठांय जालां; फातराचीं कुंडां तयार जाल्यांत खेळटात, नाचतात, जेवतात खातात, पेवंक शिकतात, चित्रां काडटात, पयस पयसुल्ल्यान हांगा येवन पंड्यांक दक्षिणा दिवची पडटा संगीत शिकतात, वाचूंक बरोवंकूय शिकतात. आमी पालकूय कितल्याश्या नेमांक पाळो दिवचो पडटा. म्हादेवाचे जटेंतल्यान सकल आपखोशयेन हे शाळेक कांय बरां दितात. वर्गात आमचे आवडीचो देंबपी मंदाकिनी सरसमान लोकांक घाटाघाटाचेर मेळटा. कोणेंय येवचें विशय वेंचून काडून शिकयतात आनी आपणाले मडकेंत तिचो प्रसाद भरून घेवचो. पूण आमच्या Power Point चेर गांधी, रवीन्द्रनाथ, गिजुभाई बधेका देशांतली आर्विल्ली विद्या अशी न्हय. तिका फकत खाशेलें रूप जे. कृष्णमूर्ति हांचे quotes दिवन सुंदर व्याख्यान जालें. आसा. सरसमान रुपूच ना. म्हुण्णूच इंग्लीश शिकून जांणी खाशेलेपण 'कितली बरी शाळा! खंय आसा ही?' हांवें विचारलें. जोड़लां तांकां सरसमानांच्या मना कडेन इल्लोय सुरमेळ सादूंक 'पंजाबांत.' येना. आमच्या देशांतलो सगळ्यांत खर जातीभेद ह्या मळार पळोवंक “आनी, शिक्षणार्चे माध्यम कितें?' मेळटा. हांगा Wasa पांवड्या मजगतीं आफूडभश्ट.' 'इग्लीश.' 'तुमी घरा खंयची भास उलयतात?' शाळेत भुरग्याक निखटें पुस्तकी शिक्षण मेळ्ळे म्हण जायना, “पंजाबी... हिन्दी ताच्या पुराय व्यक्तिमत्वाचो विकास जावंक जाय - खेळप, पेंबप, म्हज्यान ओगी रावंक जालेंना. म्हळें - सायकल चलोवप, चित्रां काडप, पदां म्हणप, भाशणां दिवप... “हे शाळेंत भुरग्यांक “पर्यावरण अभ्यास' हो विशय आसतलोच. ह्या गजालींकूय भुरग्याच्या शिक्षणांत तितलेंच म्हत्व आसा; शिक्षणांत ह्या पर्यावरणांत फकत सैमीक पर्यावरणा विशींच जाण करून दितात भंयाक वा शिक्षेक थारो आसूंक जायना, भुरग्याचें व्यक्तिमत्व मेकळ्या व्हय तर? तातूंत सामाजीक पर्यावरण येना? आनी, सामाजीक वातावरणांत वाडूंक जाय; विचार करपाची, प्रस्न विचारपाची तांक पर्यावरणांत भास येना? पर्यावरणाच्या ह्या आंगाची तुमची शाळा ताचे भितर विकसीत जावंक जाय - हें सगळें आयज कोणाकूय उवेखणी करूक शिकयता अशें म्हणचें पडलेंना? घरांत पंजाबी, सहज पट्टा. पूण शिक्षणाच्या माध्यमाचो प्रस्न येता तेन्ना मात तरातरांचे रस्त्यार बाजारांत पंजाबी, शाळेंत मात इंग्लीश... असल्यांनी तुमगेल्या युक्तिवाद मुखार येतात — भुरम्याच्या व्यक्तिमत्वाचे दोन ale जावचे नात? आपणाले सभावीक इंग्लीश आयज विदेशी भास खंय उरल्या? अरुंधती रॉय भारतीय भाशेक तीं मनांतल्या मनांत उणीं लेखचीं नात? ...आनी, तुमचीं हीं इंग्लीशींत बरोवन 'बुकर' जोडिना...? कळंगूटचे वेळेर येवरोपेवांक भुरगीं मुखार पंजाबी दिसाळीं नेमाळीं वाचतलीं? एकामेकांक खटर-खुटूर विकून पोट भरपी लामाण्यां पसून तांच्या धंद्याक जाय पंजाबींतल्यान चिटी बरयतलीं? पंजाबी साहित्य वाचतलीं? तितली इंग्लीश उलोवंक जाणात... खंय आसात तुमी!! आनी, .. रवीन्द्रनाथ, गांधी, गिजुभाई - तिगांयच्या शिक्षण-विचारांत रबीन्द्रनाथांचे विचार सत्तर अंयशीं वर्सा फाटले, “चाली आनी केटी भोंवतणचे भाशेक खूब म्हत्व आसा. तुमी तांकां quote केले. पूण स्नोबॉलांनी खेळटना एकामेकां कडेन झगडलीं' ह्या वाक्याचो अर्थ तांच्या विचारांतलें तुमकां जाय तेंच aaa काडलें...' बंगाली भुरम्यांच्या ‘cher मुखार' कसो येतलो काय म्हूण ते आनिकूय विचारीन दिशिल्लें -- 'हे शाळेची फी कितली?' विचारतात. आयची आमचीं भुरगीं टीव्ही वांगडा ल्हानाचीं व्हड आमच्या देशांतलें चड़शें Alternative Education जातात. आमचे परस तांकां चड खबर आसता... रोपो टबांत रोवंक 'म्हारगें', भरपूर फी Rad पडटा हे तरेचें. Elitist. gid पळेलां, ना, ताचीं पाळां-मुळां मातयेंतूच आसात... असल्या संस्थांतल्या वातावरणांतल्यान ALA एके तरेचें वर्ग- थोडे भितर — शिक्षणूय मेळटा. एकाच (वयल्या) वर्गाच्या भुरग्यां भितर तांगेलें We know what we are doin. माध्यमाचो घोळप जाता आनी हातूंतल्यान Adidas बूट, Reebok बॅग, विशय सोडून हेर कित्याचेरूय उलयात... Tommy Hilfiger टीशर्ट... eda ज्ञान भुरगीं सांगात्यां ना म्हळ्यार, आमच्या देशांतल्या इंग्लीश शिक्षणाची गंगा कांय कडल्यान जोडटात.... गांधीजींचो सेवाग्राम आश्रम, रवीन्द्रनाथांचें प्रमाणांत आज घाटा घाटार झळकूक लागल्या आनी सरसमान भारतीय शांतिनिकेतन हे तरेच्यो elitist संस्था नाशिल्ल्यो. (कृष्णमूर्तिचें हे गंगेचो प्रसाद आपणाल्या बुडकुल्यांनी तांबयांनी चंबूंनी भरूक इंग्लीश Rishi Valley School माव elitist!) धडपडूंक लागल्यात. आनिकूय कांय दुबाव -- दुसरे वेटेन, Alternative Educational नवीं Feia ह्या Alternative Educati0nचो अर्थ ''आयज देशांत तयार जाल्यांत, पंडे, दक्षिणा हांचे सयत. at शिक्षण म्हळ्यार येवरोप-अमेरिकेंत मेळटा तसलें शिक्षण'' असो न्हय मू? म्हळ्यार, हे da -Alternative Education अशें समिकरणूय तयार एके तरेच्यो export म्हाल तयार करपी फॅक्टऱ्यो न्हय मू ह्यो? जालां ..' आदल्या काळार भारतांत सवाय भितर कापसाचें पीक घेताले कांयं दिसां फाटीं अशे तरेचें शिक्षण दिवपी शाळे संबंदान एक आनी मँचेस्टर यॉर्कशायरच्या मिलींनी कपडो तयार जातालो. आयज उलोवप आयकूंक मेळ्ळें. आमच्या देशांतले, येवरोप-अमेरिकेचे नदरेन सवाय भितर शिकून “हेश ाळेंत चवथी मेरेन परिक्षा नां. होमवर्क बी कांय ना. सकाळची तयार जाल्ले, outstanding विद्यार्थी अमेरिके सारकेल्या गिरेस्त साडे आठ ते सांजचीं चार मेरेन भुरगीं शाळेंत आसतात. थंय तीं देशांनी सहज AeA मेळयतात वा तांगेल्या outsourcing जाग / ऑगस्ट, २००९ / ५ च्या धोरणाचो लाव जोडटात. Neo-colonialism न्हय मू विसंगती ना जावची... Fest जिवीत सार्थक जावचें. आनीक कांय हो एके तरेचो? ... आयजूय बी आमगेल्या शिक्षणाच्या शेड्ड्याची नाका म्हाका. ' gig नोकरेचे बंये मेरेनूच मू? आनी, आमच्या शिक्षणाची मोख हीय रवीन्द्रनाथांली काणी. येवरोप अमेरिकेची अलिबाबाची घोलूच जाल्यार थंय थळाव्या भासांचो ती सांगून ते म्हणटात, 'देवा, आमच्याय जिवितांतल्यो विसंगत्यो कितें उपेग? बंद करून उडोवचे हे पसरे. एकूच इंग्लीश सुपर मार्केट ना जावच्यो. आमकां भुके वांगडा अन्न मेळचें, शिंया वांगडा कपडे, चल्ल्यार पुरोना? i भाव-भावने वांगडा भास आनी शिक्षणा वांगडा जिवीत.” ही प्रार्थना आयज काळाभायरी जाल्या अशें म्हणूयंे तव ्हय? एक खंय गरीब मनीस आशिल्लो. शिंयां दिसां खातीर गरम > कपडे शिवन घेवंक मेळचे म्हूण तो हाचे ताचे कडेन भीक मागून रवीन्द्रनाथांल्या बरपांचे संदर्भ: बालसाहित्य (रवीन्द्रनाथ ठाकूर पयशे एकठांय करूंक लागतालो. फावो तितले पयशे एकठांय जातासर यांचे निवडक लेख व कविता) संपा.: लीला मजुमदार, क्षितीश रॉय शिंयांचे दीस उलगताले. तेच भाशेन उज्या दिसांनी घालपाच्या कपड्यां (१९६५) मराठी अणकार: सरोंजिनी कमतनूरकर्‌, नवी दिल्ली: खातीर पयशे पुंजा जायसर उज्याचे दीस सरताले. साहित्य अकादेमी २००८ पुस्तकांतली “पोपटाची कहाणी' ही काणी आनी 'शिक्षणाची सुरुवात' हो निबंद; रवीन्द्रनाथ के निबन्ध (भाग एक दीस देवाक ताची काकूळट दिसली, ताणें ताका प्रसन्न १) (१९६४) हिन्दी अणकारः विश्वनाथ नरवणे, नवी दिल्लीः जावन सांगलें, 'एक वर माग. ' साहित्य अकादेमी १९७७ पुस्तकांतले “शिक्षा में हेर-फेर' (१८९२), त्या मनशान म्हळें, 'शिंयां दिसांनी म्हाका गरम कपडे मेळचे ‘शिक्षा का मिलन' (१९२१), “शिक्षा का विस्तार' (१८३३) आनी आनी उज्या दिसांनी सादे सुती कपडे. म्हजे जिणेंतली wpa ही “विश्वविद्यालयों का रूप? (१९३३) हे faa. सम्पादकीय, feaa’, "'सिताफळ', रामफळ आनी हेर सकल्पनात्मक गजाली अ. 'जाग' (वर्स ३५, आंक ८, जून-जुलय- २००९) वाचलो. मत्ताय उकतायल्यांत. आतां हीं साबार फळां खंयच्या वर्गांतलीं सदचे भशेन तो विचारांची आनी आकलनाची तांक वाडोवपीच म्हणपाची गजाल वनस्पतीशास्त्री सांगूंक पावतले. आसा. | “आनॉन' म्हळ्यार कितें तेंह ांव जाणां; RA ‘STRATA’ म्हणटात आ. 'जाग' आंकांतलें सम्पादकीय ('नदर संपादप्याची') तें विशीं हांव नेणो'', अशें पिरायेचीं पंच्यात्तर वर्सा पुराय जाल्ल्या, आपणाली कात सोडूंक लागलांशें दिसता. हांव हालींसराक जेन्ना (आनी ग्रांवकारीचो वांगडी आशिल्ल्यान जणघेवपी) कास्ताद भाटकार 'जागां'तलें बरप वाचतां तेन्ना तेंच डावतपणान संशोधनपर, ARAR आशिल्ल्या म्हज्या कातोलीक इश्टान सांगलें. ते विशींची चर्चा वा अश्याच कोटींतलें आसा म्हणपाचें fede लागलां. अश्या करपाचो वावर आमी हांगसरच सोडुंया. आमी चिंतूंक जाय तेंम ुखावेले रुपड्यांतलें हें बरप म्हळ्यार एकेका लेखाचो आटाप. जर अशा गजाली विशी: | | एकेका लेखाचो म्हालवज सम्पादकियांत येबंक लागलो जाल्यार १. जेत रेन 'कुकूम' वा 'नाल्ल' हे पदार्थ भारतांत केन्ना आयले? सम्पादकियाच्या रुपड्यांत एकविसाव्या शेंकड्या सावन परिवर्तन | अशें आमी विचारतात -तशें 'सिताफळ' , रामफळ' (‘sa’), जावंक लागलें, अशें म्हणचें पडटलें. तो एके तरेचो काटचिरोच CAR, 'आनॉन' वा सान्त आन्तोनी ASIA 'ऑन्तॉन') हीं फळां अर्शेच म्हणचें पडटलें. हें श्रेय कोंकणीक मेळरलें, अशें म्हणपांत भारताचे भुंयेंत केन्ना पावलीं, अशें विचारपा पासत *('स्पेस' अशा दुबाव आसपाची गरज ना. परन्त, म्हज्या मत्तान सम्पादकियांतलें अर्थान) Yard आसा व्हय? आकलन, चिंतन, मनन आनी बरप गरामर्शपर (एके तरेन 'नवनीत' २. हो प्रस्न विचारना फुडें 'कॉण्टिनेण्टल ड्रिफ्ट'ची संकल्पना - लोणी - कशे) आसूंक जाय. अमक्या विशयाचेर निंबून आशिल्लो कोसळटा व्हय? असोय एक प्रस्न विचारचो पडटा. त्या प्रस्नाक तपशील दिवंकच जाय, AÅ जर सम्पादप्याक दिसता जाल्यार ''कॉण्टिनेण्टल ड्रिफ्ट'ची संकल्पना बरी घटमूट आसा, ती कोसळूंक तार्णें उपरान्त त्या विशयाक न्याय दिवपी तपशील (आनी wie) पावपा सारकी ठिसूळ स्वरुपाची ना'', अशी जाप मेळत तर हीं फळं दिवन एक भरगच्च लेख बरोवचो. तशें करूंक ताका कोणें आडायला? भारताचे भुंयेंत केन्ना पावलीं अशें विचारपाची गरज-उप्रासना. आदीं इ. ही चीट बरयतना म्हजे मुखार मुखेल विशय आसा तो काळा सावनच भारताचे wa तीं फळां आशिल्लीं, अशें मानून 'सिताफळ', 'रामफळ' आनी हेर संकल्पनात्मक तशेंच सापेक्ष घेवचें पडटा / स्वरुपाच्या गजालींचो. 'जाग' (वर्स ३५, आंक ८, जून-जुलय- ३. अशें म्हणटकच प्रस्न उंप्रासता तो 'वैष्णव पंथा'चो उदेव. २००९) च्या सम्पादकियांत 'सिताफळ', 'रामफळ' ('आंतॅर'), केन्ना जालो? 'सिताफळ', 'रामफळ' अशीं फळांक दिल्ली संबोधनां CAR, 'आनॉन'), “पातपणस' ह्या उतरां विशींची विंगड विंगड 'वैष्णव पंथा'चे निर्मिती उपरांत केन्नाय तरी चालंत जाल्यांत आसुंये, जाग / ऑगस्ट, २००९ / ६ अशें म्हणचें पडटा. आदीं सावन भारताचे भुयेंत तीं फव्ठां आशिल्लीं, (आनी बडवाचारय!) आसात. प्राण्याच्या आचार-विचारांत प्राविण्य अशें मानून घेत जाल्यार तांकां हेर नांबां आशिल्लीं, अशें एकाद्रो आनी न्यायबुदूधी आसप हो धर्मह्या उतराचो अर्थ! उपासना पंथाच्या लोकसाहित्याचो खडेगांठ अभ्यासक म्हणतय बी. चपक्यांत जो सांपडलो, तो शेणलोच. तो 'रामफळा'क 'आंन्तॉन' ४. ह्या फळांक वैष्णव पंथाच्या पुरस्कर्त्यांनी 'सिताफळ', म्हणूंक सोदिना आनी 'आन्तॉन' म्हणपी त्याच फळाक गौरीफव्ट 'रामफळ'.अशीं संबोधनां दितकच जे वैष्णव पंथाचे पुरस्कर्ते नाशिल्ले म्हणूंक कांचवेता. एक मात गजाल पुराय खरी ती ही की काकोलिकांच्या तातूंतले कांय जाण वितराग उकंतावंक मुखार सरले आसतलेच. उलोवण्यांत कॉकण्यांपरसय चडावतपणान संस्कृतोद्‌भव उतरां तांकां उस्तुरें गेलें आसतलेंच न्हय? अशें उस्तुरें कित्याक वेता? आसतात. कारण जांचो जो उपासना पंथ तो लयांक वचत, ताच्या अस्तित्वाचेरच उपासनापंथाक आदर्श feat गजाली हिन्दू धर्म मानून घेताच हाबळ येत म्हूण तांकां भिरांत दिसूंक लागिल्ली आसता. ते राजकारण अशें म्हणूं नज5. हिन्दू धर्माक मान्य आशिल्ल्या कांय गजालींक करूंक सोदिनात. तांकां आपणाल्या अस्तित्वाची गजाल भोवच मतींत धरून आदर्श उपासना पंथय आकाराक येतात. देखीक, म्हत्वाची दिसता, तातूंत तांचें कांयच चुकना. तांचे भिरांतींत राजकारण 'अर्धनारीनटेश्वर' ही संकल्पना उपासनापंथाक जल्म दिता. तीन लिपिल्लें आसा, अशें कांय जाणांक दिसता जायत जाल्यार तांकांच उपासना पंथांतलें द्वैत ना नपश्चात जावचें ही न्यायबुद्‌धी घेवन पक्के राजकारणी म्हणचे पडटलें. हें राजकारणी फ़ोडात आनी 'दत्तसांप्रादायिक' उपासना पंथ जल्माक येता. 'साई'चो उंपासना झोडातह ेंत त्त्व चालीक लावपाचो उद्देग चलयतात. पंथय तेच कोटींतलो. 'अमको अमको उपासना पंथ म्हळ्यार तशेंच जाका नव्या उपासना पंथाचो स्वीकार करपाचो आसता तो अधर्मकारण' अशें म्हणटां म्हणटां आनी एकेका कडव्या, खर उपासना हेर उपासना पंथांचे संदर्भ आपणाल्या दिसपट्ट्या वावरांत ना नपश्चात पंथाक जल्म मेळत वेता, तो असो. थंयसर 'धर्मा'क मान्य आशिल्ल्या करपाची मोख घेवनच वावर करीत आसतात. ती मोख थळावी भास साबार तत्त्वांक सुवात आसताच अशें म्हणूं नज. । आनी श्रद्धा हांचे वरवीं पुराय करपा पासत वावर करपाचो आसता. ६. “बिरमत' हें 'ब्रह्महत्या' ह्या उतरा कडेन लागसार दवरता म्हणटकच कातोलीक उपयासना पंथीय लोकांनी 'सायबीणमायलें अशें कांय जाणांक दिसता जावये. माधवीबायन 'बिरमत' ह्या उतरा आर्क' (म्हळ्यार इन्द्रधनुष्य) अशें म्हळें म्हूण घोळ जाता अशें म्हाका कडेन 'ब्रह्महत्या' ह्या उतराचो तसो लागसार ना, म्हणपाची गजाल तरी दिसना. ' सोदून काडली. बेस बरी गजाल. पूण उर्टू-हिन्दी-शन्दकोशति येवचें ५. आमी 'धर्म' हेंउ तर न्यायबुद्‌धीन उमजून घेतात अशें दिसना. आदीं तें उतर उर्दूत कशें आयलें म्हणपाचें कोण सांगत व्हय? उर्दूचे ज्या अर्थान भारतांत हें उतर घोळटिकेंत आसा त्या अर्थान तें हेर निर्मणेचो काळ Gaal काय? ताचेय आदीं, म्हळ्यार शेंकड्यांनी देशांनी आसा आर्शे म्हणूंक जाता व्हय? 'रिलिजन' म्हळ्यार 'धर्म' वर्सा आदीं भारताचो आसपाव पर्शिया (आयच्या इराण देशा) मेरेन न्हय, हीग जाल आमी मतींत घेवंक अनमनतात. 'रिलिजन' म्हळ्यार आशिल्लो खंय. म्हणटकच कितलींशींच उत्तरां आयज भारतांतल्या 'उपासना पंथ'! उपासना पंथाक जें मान्य तें तितलेंच तांचे भासांचे घोळटिकेंत मेळटात तीं त्या इतिहासीक दायजाक लागून, जीवनप्रणालीक मान्य, हेर साबार गजाली म्हळ्यार पाखंडीपण! अशें कित्याक म्हणूं नज5? 'कातोलीक' नांवाच्या उपासना पंथाक र्जे आचरण मान्य तितलें फाटीं हांवें 'स्वयंभू' ह्या उतरा वेल्यान ‘Ary’ हेंउ तर आयलां, सोडत जाल्यार ताच्या मत्तान आचरणाचे हेर प्रकार म्हळ्यार पाखंडी ताचींच आयज कितलींशींच रुपां घोळटिकेंत आसात; कोण 'सैम' आचरण. म्हणटा, तर कोण ‘Seq’ अशें म्हणिल्लें. अशें. आसल्यारय आयज फार्टी वैष्णव उपासना पंथियांच्या घरांनी हेर उपासना पंथीय आमी कितलींशींच उतरां संस्कृतोद्भव आसात म्हण बेश्टेच धरून बापूय आपणाले धुवेक लग्न करून धाडूंक अनमनताले. कारण ते चलतात. देखीक Seay sas’ (इंग्लिशींत “हाय aa सोसायटी), धुवेच्या तोंडांतल्यान कपडे उमळटना 'स्सूऽ स्सूऽ' असो सूर 'नक्राश्रू' (sheila 'क्रोकोडायल टीअर्स'!) आनी हेर उतरां. आमचें आयल्यारय ताका मार पडत असो भंय! कारण कितें तर तें "शिव 'वाटचिरो' (इंग्लिशींत 'मायलस्टोन') हेंउ तर आनी हेर उतरां इंग्लिशीन शिव' अशें म्हणटा, म्हूण तांची मांय आरोप करपाची शक्यताय!! हो घेतल्यांत अशें फाल्यां कोणूय म्हणत! कांय वर्सा आदीं cesar उपासना पंथियांचो आदर्श! हिन्दू धर्माच्या तत्त्वांक ही अमानवी वाचपांतं एक पुस्तक आयिल्लें. “ताजमहाल ळी तेजोमहालय' असो गजाल निखालसपणान मान्य ना. हालींसराक अस्तंती संस्कृतायेच्या ताचो माथाळो आशिल्लो. तातूंत कितलींशींच उर्दू-अरबी-फारसी aiaa खाला येत सावन, सर्रासपणान आमी 'रिलिजन' आनी 'धर्म' उतरां कशी संस्कृताक लागींचीं आसात म्हणपाचें दाखोबन feed. हीं दोनूय उतरां समानाथी आसात, अशें धरून चलतात. आपणाक QAR अर्शे समजुपी वाचपी त्या पुस्तकाचेर उलोवप हिन्दूह ोध र्म म्हळ्यार तत्त्वीक कोटींतली जीवनप्रणाली. “हिन्दू, करपा पसून पयसच रावले. सेक्युलर ह्या उतराचो सन्दर्भ आयलाच हेज ीबनप्रणालीक वेदांचो आदार आसा आनी 'धर्म' म्हळ्यार 'वेदान्त' म्हूण विचारचेंशें दिसता, सेक्युलहरे ंउ तर साबारां मेरेन एकूच अर्थ असोय शब्दार्थ मेळटा. तातूंत अगणीत मानवी स्वभाव आसात, पावयता व्हय ?' कर्तव्याची जाण आसा, विंगड विंगड उपासना पंथांचे वेगळेचार - डॉ. सु. म." तडकोडकार जाग / ऑगस्ट, २००९. / ७ पीपल्स हारास्कुलाचो atana गवील्ट्र केछ ेका | जें शिक्षण पुर्तुगेजींतल्यान सुरू जाल्लें. प्रिमैर आनी सेगुंद दांडी मारपाक लागलों. म्हयनो भर गेलोंच ना. एक दीस दिसलें, म्ड ग्राव जातकूच सात वर्साचें हें शिक्षण आशिल्लें. ताका अशें उपकारा पडपाचें ना. मॅट्रिक कशेय भशेन जाबंकूच जाय. आनी लिसेवाचें शिक्षण म्हणटाले. आयचे हायर सेकंडरीच्या पांबड्याचें. हांव पीपल्सांतल्या वर्गाक वचून बसलों. सुल॑कारांनी म्हाका वर्गांत सव्या वर्साचें शिक्षण घेतालों त्या वेळार म्हजे पिळगेंतल्या कांय पळेलो आनी विचारलें, 'इतले दीस तूं खंय आशिल्लो?' 'बरो भुरग्यांक एक गजाल कळून आयली -- ह्या शिक्षणाक फुडार ना नाशिल्लों.' फट मारून मेकळो जालों. ‘he उलयता?' सुर्लकारांचो म्हणपाची. तें घेवन आमी जावन जावन दोतोर, आदूवोगाद आवाज तीख जालो. 'तुका कोणाचीच पर्वा करी नासतना सिगरेटी फार्मासेबतिकु, प्रोफसोर वा सेप्रेंगादूच जावंक पावतले. येंप्रगाद ओवर फुसकायत वतना पणजेच्या रस्त्यार हांवें कितलेच GY पळेला. तुज्या सॅच्युरेटेड जाल्ले. दोतोर प्रोफसोर हू बापायक gid पळोव्रंक ना. पुणून कितलेशे मुखार सरूंक पावतले? भायर ह, ताच्या संबंदान आयकलां. आमचे वचून करीयर करतले म्हळ्यार हेंश िक्षण सारको तो न्हय. वेगळ्याच एका थंय उपकारा पडनाशिल्लें. म्हज्या | | कल्चरांत वाडिल्लो मनीस तो. तागेर वर्गातल्या कांय भुरण्यांनी इंग्रजी शिक्षण ह 7 तुजे असलो दिवटो जल्माक येवचो घेवचें अशें थारायलें आनी आमी |. १ हाचे सारकें दु:ख दुसरें ना.' हांव मान “पीपल्स हायस्कुलां'त आयले. प्रो. सकल घालून आयकत रावलों. उपाय सुर्लकार आमकां वळखताले. | नाशिल्लो. लिसेवाच्या चवथ्या, पांचव्या आनी he ` मेंट्रिकेचे परिक्षेक बसतल्यांक सव्या वर्साक ते आमकां 'सेकंड लँग्वेज, | ' हायस्कुलांचो फॉर्म लागतालो. म्हजे म्हूण इंग्रजी शिकयताले. तांणी आमकां | A वांगडच्या सगळ्या भुरग्यांक मेट्रिकेच्या वर्गांत भर्ती करून घेतले. भुरगी |. | सुर्लकारांनी तो दिलो. म्हाका दिलो पिराय सोंपल्या आनी तरणी अजून सुरू ना. म्हाका आपोवन सांगलें, जावंक ना ह्या मदल्या काळांतली ही 'सगळ्यांक फॉर्म दिला. तुका एँडॉलसंसची पिराय आशिल्ली. हेच ट एकल्याकूच दिवंक ना. कित्याक पिरायेर कांय भुरग्यांची ऐंडॉलसंसची क्रायसिस सुरू जाता. शिक्षणा जाणा? तूंफ ेल जातलो हाची म्हाका खातरी आसा. तुजे करीयरीक ae ard लक्ष उडून वता. Festa teed. १९४ १त रवीन्द्रनाथ टागोर हेंक ाळें. खत लागिल्लें म्हाका नाका. पुणून एक सांगतां, तुका gid भायर पडले त्या दिसा पणजेंतल्या सगळ्या स्टुडंटांक टागोर कोण सदांच पुस्तक घेवन भोंविल्लो पळेला. (ते मुस्तींत डिकन्स, बाल्झाक, आनी केदे आशिल्ले हाचेर भाशण दिवन प्रोफसोरांनी आपापल्या दॉस्तॉयव्हस्की सारकेल्या येवरोपेव लेखकांची पुस्तकां पुर्तुगेजींत रुपया शाळांक सुटी दिल्ली. पणजेचो लिसेव म्हळ्यार पुर्तुगेज संस्कृतायेचो दोन रुपयांक मेळटालीं. तीं हांव वाचतालों. स्टीफन झवायगालीं ASS. थंयच्या प्रोफसोरांनीय तशेंच केलें. सांजर्ची क्लुब वाश्कु द सगळीं पुस्तकां हांवें वाचिल्लीं. कांय पुस्तकांची पारायणांय केल्ली. गामाच्या हॉलांत दोना प्रॉपेर्सिया, प्रो. लूसियो मिरांद, प्रो. राणू सुर्लकारांनी हेंप ळेल्लें. हालींसराक तर इंग्रजींतल्यान बर्ट्रांड रसेल, नायक सारकेल्या गोंयच्या विद्वानांनी केल्लीं उलोवपां आयकर्ली. ज्युलियन Fake, ब्रॅडलॉ, शॉपेनहावर सारकेल्यांली इंग्रजींतलीं पुस्तकां म्हर्जे नांव रवीन्द्रनाथ. FEST आज्यान-आवयच्या बांपायन पीपल्साचेय लायब्रेरींतलीं घेवन वाचतालों.) एक दीस केन्नाय तरी - लिंगुबान दळव्यान म्हाका हेंन ांव दवरिल्लें. तेंबूय रवीन्द्रनाथांक तूं अकडेंमिक फिल्डांत नांव करतलो. त्या वेळार हांव आसलों मेळून आयिल्ल्यान आनी तांगेल्या व्यक्तित्वान प्रभावीत जावन आयले जाल्यार, आतांच सांगून दवरतां, मोट्या अभिमानान हांच 'हो उपरांत. नांव रवीन्द्र आसुनूय हांव रवीन्द्रनाथ कोण तेंन कळ आशिल्लो. पीपल्साचो स्टुडंट आशिल्लो म्हूण सांगतलों लोकांक.' म्हज्यांतलें हें उणें भरून काडपा खातीर Sid मराठींत तांगेलें एक पीपल्साच्या आयच्या जाळवणदारांक हें आयकून लेगीत खबर चरित्र वाचलें. सरस्वती वाचन मंदिरांत Aad आनी - आसचें ना. पुणून आयज सुर्लकारांच्या जल्मशतान्दी वर्सा पीपल्स म्हाका-एक गजाल कळ्ळी. येदो व्हड हो मनीस एक ड्रॉप हायस्कुलांतलो साहित्याच्या मळार नांव जोडिल्लो एक मनीस म्हूण आउट आशिल्लो. मॅट्रिक सुद्दां जावंक नाशिल्लो म्हणपाची. “आं, म्हजो भोवमान जाला आनी एके नदरेन प्रो. सुर्लकारांचीच इत्सा पूर्ण म्हणटकूच, चालंत शिक्षण घेनासतना लेगीत विद्वान जावं येता तर! जाल्या. हांव सुर्लकारांचे यादीन हो भोवमान भोव नमळायेन घेतां. व्हड जावं येता तर!' आशं दिसले. शिक्षणा वेलें resi लक्ष उडून (भोवमान घेवपा वेळार करतलों म्हूण आशिल्लों तें भाशण.) गेल्लेंच. तातूंत ह्या ज्ञानाची भर पडली. हांव पीपल्सच्या वर्गांक ; ri जाग / ऑगस्ट, २००९ / ८