ISSN 1306-2867 Basım Tarihi Temmuz, 2014 – ANKARA, 1.000 Adet Sahibi Ankara Barosu adına Başkan Avukat Sema AKSOY Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Av. Sami Saygın YAZICIOĞLU Genel Yayın Yönetmeni Av. Mehmet A. TOKER, Av. Soner ALPER Yayın Alt Kurulu Başkanı Av. Soner ALPER, Stj. Av. Saruhan Gence BAŞARAN Yayın Alt Kurulu Stj. Av. Sercan ARAN, Stj. Av. Erdal ARAP Başkan Yardımcıları Stj. Av. Öykü SARIASLAN, Stj. Av. Ali EVLİCE Yazman Stj. Av. Fadime GÜNGÖR, Stj. Av. Merve BAŞEĞMEZ Grafik – Tasarım Ali Kemal ÇERŞİL Kapak İllüstrasyonu Ali Çağan UZMAN Fotoğraflar Baro Arşiv, HG Arşiv, British Pathé Ltd, LÖSEV, Soner ALPER, Erkin ŞAHİN, Erkan TATOĞLU, Hakan ZABUN, Çağlar AKPINAR, Seher ÇERÇİ, Ozan ÇEPNİ, Alkan UÇARSU, Dilan ÇİÇEK, Ekin ULUĞ, Çiydem DAĞDEVİREN, Cem KOÇ, Ali EVLİCE, Sercan ARAN Basım Yeri Salmat Bas. Yay. Amb. San. ve Tic. Ltd. Şti. Sebze Bahçeleri Cad. (Büyük Sanayi 1. Cad.) Arpacıoğlu İşh. No: 95-1 İskitler/ANKARA Tel: (0312) 341 10 24 • Faks: (0312) 341 30 50 Yönetim Yeri ABEM Ihlamur Sk. No: 1 Kızılay / ANKARA Dağıtım Ankara Barosu Bilgi Belge Merkezi T: 0.312 416 72 37 • [email protected] İletişim Adresi Ankara Barosu Başkanlığı Adliye Sarayı Kat: 5 Sıhhiye / ANKARA T: 0.312 416 72 00 • F: 0.312 309 22 37 www.ankarabarosu.org.tr Yayın Danışmanları Av. Soner ALPER, Av. Erdem BİRSEN Yayın Alt Kurulu Stj. Av. Saruhan Gence BAŞARAN Stj. Av. Selcen BAYÜN Stj. Av. Onur YAYLACI Stj. Av. Sercan ARAN Stj. Av. Erdal ARAP Stj. Av. Ali EVLİCE Stj. Av. Öykü SARIASLAN Stj. Av. Merve BAŞEĞMEZ Stj. Av. Fadime GÜNGÖR Stj. Av. Seher ÇERÇİ Stj. Av. Narin Ceren DİNÇER Stj. Av. Güliz GENÇ Stj. Av. Hatice KARACA Stj. Av. Serkan CAVAKLI Stj. Av. Gözde BOLAT Stj. Av. Süleyman YÜKSEL Stj. Av. Gülsüm YİĞİT Stj. Av. Mustafa Emre KAMIŞ Stj. Av. Remzi SARDOHAN Stj. Av. Şilan TÜRK Stj. Av. Serpil Fulya ÖZCAN Stj. Av. Merve Dilan GÖKÇE Stj. Av. Sait ÇİFTÇİ Stj. Av. Dilek Gülseli DURMUŞ Stj. Av. Haluk KOCALAR Stj. Av. Eyüp AĞAOĞULLARI Stj. Av. Nihal EKEMEN Stj. Av. Kamil TAGİYEV Stj. Av. Furkan YILMAZ Stj. Av. Meliha Nur AKAY Stj. Av. Okan UZUN Stj. Av. Duygu ÜNAL İletişim [email protected] 5 6 30 ÖNSÖZ SOMA DOSYASI AV. ORD. PROF. DR. ERNST HIRSCH 38 39 44 VE YALNIZLIK ANKARA UÇAK KAZASI SOKRATES’İN SAVUNMASINA HUKUKİ BİR YAKLAŞIM 49 52 54 DENİZ TİCARET KIYAFETLERİMİZ GÖKKUŞAĞI TRENİ ENSTİTÜSÜ BEDENSİZ, BEDENİMİZ SUSUZ KALIRSA 56 60 64 AVUKAT ATİLA SAV İLE TERÖRLE MÜCADELE ONURLU SAVAŞÇI RÖPORTAJ KANUNU VE CMK İLE BAZI KADINLAR: AMAZONLAR KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUNUN GETİRDİKLERİ 68 72 73 KÜRTAJ GÖZÜYLE KADIN KARİKATÜRLER SARAR İLKÖĞRETİM OKULU ÖĞRENCİLERİ İLE SÖYLEŞİ 75 76 80 ŞİİRLER KOSOVA JOSIP BROZ TITO 89 90 92 ÇİÇEK GABRIEL GARCÍA KOĞUŞLARIN SAĞIR VE MÁRQUEZ DİLSİZ ŞİMDİ SİNOP CEZAEVİ… 97 100 106 SANSÜR MIKNATISI BEN KENDİM İYİ İNSAN BİR STAJYER AVUKATIN ÇOCUKLARIN EDEBİ OLMAK İSTERİM CEZAEVİ İZLENİMLERİ YARATIMI: BEAT KUŞAĞI 108 111 117 DANIŞTAY İNİSİYATİFLERİ ZAKKUM İLE RÖPORTAJ ANKARA BAROSU TİYATRO IŞIĞINDA TÜRK VERGİ TOPLULUĞU İFTİHARLA HUKUKUNDA PEÇELEME SUNAR “KUTULAR” KAVRAMI 118 121 128 UNUTMA KANINDA YABANCILAR VE YOĞUN ANKARA KASVETİ HAYAT VAR ! ULUSLARARASI İLE YAŞAMA KILAVUZU KORUMA KANUNUNUN GETİRDİKLERİ er otoğraf: Soner AlperFotoğraf: Soner Alp F Değerli Meslektaşlarım, Hukuk Gündemi’nin yeni sayısını sizlerle buluştur- büyük acıların tekrarlanması mümkündür. manın buruk mutluluğunu yaşıyoruz. Zira özveri ile Soma’da yaşanılan faciayı değerlendirdiğimizde, hazırlanan bu sayımızın konusu “Soma”. siyasi iktidarın makro - ekonomik politikalarının, en Türkiye, belki de dünyada gündemi en hızlı deği- başta özelleştirme ve taşeronlaştırmanın bu olayların şen ülke. Dün, bir konuyu konuşurken, ertesi gün oluşumunda çok büyük etkisi olduğunu görüyoruz. bambaşka bir gündemin içerisinde buluyoruz ken- Bu olguyu tartışmadan yola devam edersek ve özel- dimizi. Hızla değişen bu iklimde, mecburen günlük likle son 10 yılda getirilen özelleştirme ve taşeronlaş- hareket ediyor ve her biri son derece kritik önemde maya yol açacak yasal düzenlemeleri hukukçu olarak olan birçok gündem maddesini tarihin sayfalarına tartışmazsak, olduğumuz yerde saymaya devam gömüp geçiyoruz. Ancak ne yazık ki, gündemini yiti- ederiz. Bu konuyu tartışmaya açacak olan ve son ren konular daha sonra büyük acılar yumağı olarak noktasını koyacak olanlar da yine biz hukukçularız. karşımıza çıkıyor. Siyasi iktidarı da bu anlamda gerekirse uyaracak Soma’da tarifi imkânsız bir acı yaşadık… Ateş düş- olan yine bizleriz. tüğü yeri yakıyor, ama bu sefer bütün milletimizin Türkiye’de siyasete ve yargıya olan güvenin gide- yüreğini yaktı. Ankara Barosu olarak, yaşanan facia rek yok olduğu bir ortamda, avukatlar, barolar ve Tür- sonrası, mağdur ailelere destek olmak ve hukuki yar- kiye Barolar Birliği’nin halkın yanında vermiş oldukları dımda bulunmak amacıyla Soma’ya giderek, Türkiye kararlı ve etkin mücadele, toplumumuzun takdir ve Barolar Birliği’nin koordinatörlüğünde, Manisa’da ve güvenini kazanmış bulunmaktadır. Bu aynı zamanda Soma’da görev yapan avukatlarla bir araya geldik. toplumda, avukatlara karşı ciddi anlamda büyük Manisa Barosu ile birlikte düzenlediğimiz toplantıda bir beklenti doğurmaktadır. Bu beklentiyi karşıla- mağdur ailelere verilecek hukuki destek ve sürecin yamadığımız sürece, biz avukatlar da tarihe hesap nasıl yönetileceği konusunda bir dizi karar aldık. verememiş oluruz. Onun için tüm sorunlarımızı, Ne yazık ki Türkiye’de, hemen her konuda ölümler gerekirse günlerce konuşarak, tartışarak, toplantı- meydana geliyor. Kadınlarımız şiddet sonucu ölü- lar yaparak, ama çözüm odaklı tedbirleri bulmaya yor; çocuklarımız vahşice öldürülüyor; depremlerde, çalışmak zorundayız. trafik kazalarında, yüzlerce can yok olup gidiyor… Baromuzun çok değerli üyelerinin bu süreçteki Ancak bu konularda gerekli tartışmalar yapılma- duyarlılığı, kendi aralarında gönüllü listesi oluştu- dığı ve sorumlular tam olarak tespit edilmediği için rarak Soma’ya destek ve yardımcı olma çabaları her gerekli önlemleri alma imkânı olmuyor… Önlemler türlü takdirin üzerinde olup, bundan sonrası için de, alınmayınca da can kayıpları devam ediyor. Bütün oluşturulan teknik ekip ve gönüllü avukatlarımızla bunların sonucu olarak, yaşanılan her biri ayrı trajedi ceza soruşturması ve adli süreçte Manisa Barosu konusu olayda, “tarih tekerrürden ibaret” demekle avukatlarıyla birlikte sonuna kadar üzerimize düşeni yetiniyoruz. yapacak ve sorumluların ceza alması ve tazminatların Soma’daki olayı, siyasi boyutuyla, idari sorumlulu- hak edildiği şekilde ailelere ödenmesi için gerekli ğuyla, hukuki sorumluluğuyla ayrı ayrı değerlendi- çalışmayı sürdüreceğiz. rip tespitlerini yapmak, sorumluları ortaya koymak Bu süreci sonuna kadar, hep birlikte milletçe zorundayız. Eğer bunu yapmazsak, yeniden daha götürmeye kararlıyız. Saygılarımla, Avukat Sema AKSOY Ankara Barosu Başkanı 2014/2 | Hukuk Gündemi 5 BİR MADEN MÜHENDİSİNİN GÖZÜNDEN SOMA FACİASI Doç. Dr. Çağatay PAMUKÇU (Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü Maden İşletmesi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi) Soma kömür havzasında rezerv olarak 70-80 (kömürün kızışması) varlığı nedeniyle Park Teknik, yıl daha işletilebilecek kadar linyit kömürü bulun- 2009 yılında sahadan çekilme kararı aldı. Yani bu maktadır ve üstelik bu kömürün kalorifik değeri kazada büyük rol oynayan endojen yangınlar, bir de, ülkedeki diğer linyit rezervlerine kıyasla nis- başka deyişle, kömürün kendi kendine kızışarak peten daha yüksek ve kalitelidir. Bundan yakla- yanması geçmiş yıllarda da büyük bir problemdi şık 18-20 yıl öncesine kadar kazanın meydana ve Park Teknik, bu yangınlarla tam anlamıyla baş geldiği Soma Eynez Yeraltı Kömür İşletmesi, bir edemediği için hem üretim sekteye uğruyordu, devlet kurumu olan Türkiye Kömür İşletmeleri hem de iş güvenliği açısından riskler artıyordu. (TKİ) tarafından işletiliyordu. Sonrasında TKİ, Soma Soma Holding ise söz konusu sahayı, 2009 yılında havzasındaki yeraltı işletmelerini taşeron şirket- devraldı ve üretilen kömürü Soma’daki termik lere rödovans olarak vermeye (uzun süreli kira- santrale çok daha ucuza satacağına dair taah- lamaya) başladı. Söz konusu Soma-Eynez yeraltı hütte bulundu. ocağı, ilk olarak 2006 yılında TKİ tarafından Ciner Kazada rol oynayan faktörleri inceleyecek olur- Holding’e bağlı olan Park Teknik şirketine verildi. sak; bana göre en önemli faktörler, ihmal, gerek- Bu şirket, tam mekanize üretim sistemini (üretim siz özgüven ve üretim zorlamasıdır. TKİ’nin üret- + tahkimat + nakliye işlemlerinin tümünün meka- tiği kömürün yaklaşık 1/4’ü kadar bir maliyette nize şekilde yürütüldüğü ve insan müdahalesinin üretim gerçekleştirmek için bir vardiyada olması en aza indirildiği bir sistemdir) burada bir süre gerekenden çok daha fazla işçi yeraltında çalıştı- uygulamaya çalıştı. Ancak, söz konusu yöntem rılmış ve üretimi artırmak için de zaman zaman ileri teknoloji ürünü olmasına karşın, ülkemizdeki eski imalat panolarına girilmiştir ki, bu durum kömür yataklarında hem eğim, hem de jeolo- yeraltı kömür madenciliğinde tercih edilen bir jik şartlar açısından her ocakta çok uygun değil- uygulama değildir. Yeraltında çalışan fazla sayı- dir. Hem tam mekanize üretim sisteminin yeraltı daki personele daha fazla hava sağlayabilmek için ocağında tam başarılı bir şekilde uygulanama- havalandırma tertibatı takviye edilmiş ve hava- ması, hem de bölgeye özgü endojen yangınların landırma hızı artırılmıştır. Artan hava hızı ve eski 2014/2 | Hukuk Gündemi 7 imalat bölgelerine girilmesi, endojen yangınların Normalde, maden ocakları teknik nezaretçi oluşmasına bir anlamda davetiye çıkarmıştır. Böl- çalıştırmak zorundadır ki, bu kişi mutlaka maden gede eskiden beri var olan endojen yangınlara bir mühendisi olmak zorundadır. Bu teknik nezaretçi- şekilde kontrol altına alınır düşüncesi ve özgüveni ler, görevli oldukları ocaktaki hem teknik işlerden, ile zamanında müdahale edilmemiş, yangının hem de iş güvenliği kurallarının uygulanmasından genişlemesi sonucu çıkan karbon monoksit gazın- sorumludur. Ocakta normal dışı ve tehlikeli bir dan zehirlenerek ani ölümler meydana gelmiştir. durum var ise, bunu teknik nezaretçi defterine Kanun gereği her yeraltı maden ocağında bir “mer- yazarak imzalamalı ve aynı defteri işveren veya kezi gaz ölçüm, izleme ve sinyalizasyon sistemi” işveren vekili de ortak imzalamak zorundadır. kurulması zorunludur ve bu sistem söz konusu Maden ocaklarında görevli olan teknik nezaret- ocakta da vardır. Bu sistem vasıtasıyla yeraltında çilerin, maaşlarını işverenden almaları da ayrı bir her bölgedeki oksijen, metan, karbon monok- çelişkili durumdur. sit, karbon dioksit vs. gazların ölçümü sensörler Bunun dışında maden ocakları, yılda 2 kez dev- vasıtasıyla yapılır ve İş Güvenliği Yönetmeliğinde lete bağlı müfettişlerce denetlenmektedir. Ancak belirtilen seviyeler aşılırsa, bu sistem sesli bir alarm şahsi fikrim, bu denetlemelerin genelde detaylı vermeye başlar. Çok emin olmamakla birlikte, olarak yapılmadığı veya yapıldıysa da ocaklarda bölgede çalışan eski mezunlarımızın anlattıklarına denetim esnasında geçici iyileştirme önlemleri göre, karbon monoksit seviyesi çok aşılmasına alındığıdır. Aynı zamanda müfettişler tarafından rağmen üretime devam edildiği ve sensörler ile gerçekleştirilen bu denetimler rastgele zaman- sinyalizasyon sisteminin ayarları ile oynandığı söy- larda ve haber vermeden yapılması gerekirken, lenmektedir. Tabii bu hususlar, şu an için bilirkişi bazen bu durum suistimal edilerek denetimler raporları tam ortaya çıkmadığı için varsayımdan haberli ve davet etme suretiyle olmaktadır. Bu ibarettir. Ancak, Eynez yeraltı kömür ocağındaki noktaya kadar paylaştığım fikirler, kendi fikir- idari konumdaki mühendislerin, tehlikeli durumu lerim olmakla birlikte hata payı elbette vardır. görmelerine rağmen inisiyatif almamaları oldukça Kaza ile ilgili gerçekler, bilirkişi raporlarının neti- düşündürücüdür. Bununla birlikte, üretilen kömür- cesinde mahkemenin vereceği karar ile aydınlığa den tonaj başına bu idarecilere şirket tarafından kavuşacaktır. prim verilmesi de ne kadar doğrudur, tartışılır. 8 Hukuk Gündemi | 2014/2 SONSUZA DEK UNUTMA Stj. Av. Şilan TÜRK Duyar gibiyim hala… Mayıs’ın 13’ünde haya- ama…” gibi pişkin pişkin cevaplar veriliyorsa, buna tımızın tam orta göbeğine patlayan SOMA’yı… gerçekten kader diyebilir miyiz ki? Cinayet değil Duyar gibiyim hala; “resmî rakamlara” göre 301 mi yani? Durup düşünmeye gerek bile yok: bu bir canın gökyüzüne kanat çırpışlarını… kıyımdır ve ne yazık ki göz yumulmuş bir utançtır Duyar gibiyim: “Mahmut nerede? Onun karısı ülkem için. hamile!” diyebilen ölüm yoldaşlarının çaresiz kıv- Ne acı değil mi? Hiçbir tedbir alınmadan, üstün ranışlarını… Ezilen, azımsanan ve hatta küçüm- körü araştırmalar, soruşturmalar yapılarak bu senen işçi sınıfının “Ayakkabımı çıkarayım, sedye ölümlere müsaade eden, zemin hazırlayan bir kirlenmesin.” diyen saflığını, kömür karası kadar sistemin içinde yaşayıp gidiyoruz hepimiz. Ve ne bembeyaz, tertemiz yüreğinin sıcaklığını duyar acı ki, iki gün profil resimlerimizi karartıp üçüncü gibiyim… gün susmaya başlıyoruz, ta ki yeni bir kıyım yaşa- “Gitme baba!” diyen 432 çocuğun hıçkırıklarını; nıncaya kadar. Hiçbir ölümden ders çıkarmıyoruz ölüm geliri, cenaze gideri, utanç tazminatı ile acı- ülke olarak. Haber yaparken bile yabancı kanallar larına bir de aşağılanmanın eklendiği eşlerin, ana- kadar cesur olamıyoruz. ların, babaların feryatlarını duyar gibiyim hala… Kader diyoruz, diyebiliyoruz; 300 küsur (!) cana Üzerinden hepi topu 3 gün geçtikten sonra rağmen. Başka ülkelerde 100 -150 yıl önce yaşan- hayatlarımıza kaldığımız yerlerden devam edebi- mış olayları örnek gösterip “Eee baksanıza nor- lişimize, bize, halimize, yukarılardan bir yerlerden mal olan budur!” diyebiliyoruz. Acısını yaşayan acıyarak gülen madencilerimizin seslerini duyar insanlara saygı duymak bir yana “Yahu bu işin gibiyim… fıtratında ölüm var !” diyip yumruklayabiliyoruz, Öyle umarsızca yaşıyoruz ki bu hayatı… Öyle tekmeleyebiliyoruz yas tutan madenci yakınlarını, ölüm yokmuşçasına, kapımıza hiç uğramayacak- duyarlı insanları. mış gibi, hep böyle televizyonlardan, radyolardan, Ah SOMA… Kömür karasına buladın kalbimizi. gazetelerden duyacakmışız gibi… Öyle yüzeysel Ah SOMA… Seninle birlikte yandık hepimiz, yaşıyoruz ki aslında. göçük altında kaldı samimi taziyelerimiz, içten Oysa sahiden kader miydi yüzlerce canın böyle gözyaşlarımız. yitip gitmesi? Katliam değil mi yani? Yerin yüzlerce Ah SOMA… Utanıyoruz bir kısmımız, sen can metre altında, yüzlerce insan, sırf başkaları rant almaya devam edecekken sadece “Vah! Tüh!” diyip sağlasın diye, zaten lüks olan hayatlarını daha oturduğumuz yerden üzülüyor gibi davranaca- daha daha lüks yaşayabilsin diye, metrelerce gök- ğımız için. delenler dikebilsin, primler kazanabilsin diye ölü- Ah SOMA… yorsa; canları tehlikeye düştüğünde ilk koşacak- Ruhu şad olsun ölenlerin… Tanrı yardımcısı ları gaz maskeleri 20 yıl evvelden kalmış ve hatta olsun o küçücük çocukların… tedavülden kaldırılmışsa, yaşam odaları diye depo Ah SOMA… Ah! yapılıp sorulduğunda da “Biz aslında yapacaktık 2014/2 | Hukuk Gündemi 9 OĞLUM ! YÜZÜNÜN IŞIĞI KAYBOLUYOR... NEFES AL...!!! Stj. Av. Gülsüm YİĞİT Sabah evden çıkarken o kadar söyledim karıma de emekli oldun muydu rahat edersin.” dediydi sefer tasını bu kadar sıcak elime tutuşturma diye. değil mi? Yıllar oldu babam da madende öleli hey Ama dinleyen kim tabi… Oğlan da benimle gele- gidi Koca Recep madeni ağlatırdı. Madenciler de cekti madene eşşek sıpası kanı kaynıyor ne zaman- çok severdi Koca Recep’i. Ne ustaydı ama... Hala dır. Benden evvel çıkmış evden gitsem baksam herkesin dilinde bazen denk geliyor ya babamın durağa, servise bile binmeden koşarak gitmiştir arkadaşları kahvede anlatıyorlar. Nasıl kudretli madene belki de hayta. Ha tabi ya... Arkadaşlarıyla bir adam olduğunu, çalışkan, cebbar olduğunu. birlikte gideceklerdi. Akşamdan söylediydi gerçi O melun kaza olmasaydı, bir de biz öksüz kalma- değil mi? İhtiyarladın demek ki usta eski hafıza saydık belki daha başka olurdu hayatımız. Sahi ne kalmadı artık! Daha içimiz genç diyoruz ya değil zamandı bu kaza? Tabi ya ben daha liseyi bitireli az kabul etmek lazım tükendik… Yaşlanıyorsun ihti- olmuştu. Babamın beni madende işe başlatmak yar iyiden iyiye… Şimdi kızma zamanımız delifişek için döktüğü diller vardı bir de tabi. O öğütler- kanı kaynayan gençlere; sen sanki gençliğinde den kaçmak için gitmezdim geceleri. Soma’nın az hayta değildin. Sahi kaç yaşında başlamıştım sokakları kazan ben kepçe gezerdim. Az sabahlara madenlerde çalışmaya herhalde liseyi terk ettik- kadar oturmuyorduk Soma Lisesinin bahçesinde ten sonraydı. Babam aldı beni karşısına “Bu böyle hele yaz geceleri. Eve girmek için babamın evden olmaz.” dedi. “Okulu da terk ettin burada toprağı çıkmasını okulun parmaklıklarının arasından göz- sürsen, eksen, biçsen, diksen de ürünün verimli lerdim. Koca Recep madene ben içeri… olmaz ki her yanı kömür tozu dumanı kaplar, yok- Ahhh… O kaza bizim madenle beş yüz metre tur hiç verimi. Yarın öbür gün çoluk çocuk oldu mu arası hani ne var şunun şurasında ama kaza işte yetmez sana öyle ekip, biçmenin getirdiği para. geliyorum demiyor ki. Nereden bilsinler o lanet Astarı yüzünden pahalı gel sen de in madene pis gazın bir anda yükseleceğini nasıl alsınlar napçan en azından sıcacık, gün yüzü göreme- kokusunu… Gitti dağ gibi adam. Sonra ne oldu, sen de saatlerce, en azından sigortan yatar bari babamın öğüdünden kaçarken kendimi madende 10 Hukuk Gündemi | 2014/2