TC İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İMAR KİRLİLİĞİNE NEDEN OLMA SUÇU VE BU SUÇUN ONARICI ADALET KAVRAMI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ DOKTORA TEZİ SEDAT SAMİ HAŞILOĞLU ANA BİLİM DALI : KAMU HUKUKU PROGRAN ADI : KAMU HUKUKU TEZ DANIŞMANI : PROF.DR.DURMUŞ TEZCAN TEMMUZ 2012 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ............................................................................................................................. 1 KISALTMALAR .......................................................................................................................... 7 GİRİŞ ..................................................................................................................................... 11 ÇALIŞMANIN KONUSU ............................................................................................................ 14 ÇALIŞMANIN AMACI .............................................................................................................. 15 ÇALIŞMA PLANI ...................................................................................................................... 16 ÇALIŞMANIN ÖZETİ……………………………………………………………………………………………………… ......... 17 ABSTRACT……………………………………………………………………………………………….………………….. ......... 19 BĠRĠNCĠ BÖLÜM ĠMAR HUKUKUNA ĠLĠġKĠN TEMEL KAVRAMLAR 1. GENEL OLARAK .................................................................................................................. 21 2. İMAR VE İMAR HUKUKU ..................................................................................................... 21 2.1. İMAR KAVRAMININ GENEL TANIMI……………………………………………………………………… ........ 21 2.2. İMAR KAVRAMININ YASAL TANIMI………………………………………………………………………. ........ 22 2.3. İMAR HUKUKU VE GELİŞİMİ………………………………………………………………………………… ......... 23 2.4. İMAR HUKUKUNUN HUKUK DALLARI İÇERİSİNDEKİ YERİ……………………………………… ........ 25 2.5. İMAR HUKUKUNUN YASAL KAYNAKLARI ……………………………………………………………… ........ 27 2.5.1. GENEL OLARAK….................................................................................................. 27 2.5.2. ANAYASA... …………………………………………………………………………………………………… 29 2.5.3. YASA…………………………………………………………………………………………………………….. 31 2.5.3.1. 3194 SAYILI İMAR KANUNU………………………………………………………………………… .......31 2.5.3.2. 2981 SAYILI KANUN………………………………………………………………………………….. .........32 2.5.3.3. 775 SAYILI GECEKONDU KANUNU……………………………………………………………….. .......32 2.5.3.4. 2960 SAYILI BOĞAZİÇİ KANUNU…………………………………………………………………… ......32 2.5.3.5. DİĞER KANUNLAR………………………………………………………………………………………. .......33 2.5.4. KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER …………………………………………………………………. 33 2.5.5. TÜZÜK…………………………………………………………………………………………………………… 34 2.5.6. YÖNETMELİK…………………………………………………………………………………………………… 35 3.AĠHS IġIĞINDA ĠMARLAġMA , KONUT VE MÜLKĠYET HAKKI KAVRAMLARI VE ARALARINDAKĠ ĠLĠġKĠ 3.1. İMARLAŞMANIN AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNE EK 1 NUMARALI PROTOKOL İLE GÜVENCE ALTINA ALINAN MÜLKİYET HAKKI İLE İLİŞKİSİ…………………………………………………… 36 3.1.1. GENEL OLARAK ................................................................................................................... 36 3.1.2. MÜLKİYET HAKKI ................................................................................................................ 37 3.1.3. EK 1 NOLU PROTOKOLÜN KAPSAMI ................................................................................... 39 3.1.4. MÜLKİYET HAKKINA YAPILAN BİR MÜDAHALENİN HAKLI GÖSTERİLMESİ ......................... 46 3.2. İMARLAŞMANIN AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN 8. MADDESİNDE DÜZENLENEN KONUTA SAYGI GÖSTERİLMESİ HAKKI İLE İLİŞKİSİ ................................................. 54 3.2.1. GENEL OLARAK ............................................................................................................... 54 3.2.2. KONUTA SAYGI HAKKI ..................................................................................................... 55 3.2.3. HAKLARIN SINIRLANDIRILMASINDA MÜDAHALE VE TAKDİR HAKKI .............................. 61 4. İMAR PLANLAMASI………………………………………………………………………………………………………. .... 65 4.1. NAZIM İMAR PLANI ........................................................................................................... 69 4.2. UYGULAMA İMAR PLANI ................................................................................................... 69 4.3. YERLEŞME ALANI ............................................................................................................... 70 4.4. İMAR ADASI ....................................................................................................................... 70 4.5. İMAR PARSELİ .................................................................................................................... 70 5. ÇEVRE KAVRAMI………………………………………………………………………………………………………….. ..... 70 6. YAPI KAVRAMI……………………………………………………………………………………………………………… ..... 74 7. BİNA KAVRAMI……………………………………………………………………………………………………………....... 75 8. YAPI RUHSATI……………………………………………………………………………………………………………….. .... 77 9. RUHSATSIZ YAPI……………………………………………………………………………………………………………. .... 80 10. RUHSAT VE EKLERİNE AYKIRI YAPI……………………………………………………………………………….. .... 81 11. FEN VE SAĞLIK KURALLARINA AYKIRI YAPI…………………………………………………………………… .... 82 12. ŞANTİYE KAVRAMI………………………………………………………………………………………………………. .... 83 13. YAPI KULLANMA İZNİ……………………………………………………………………………………………........ .... 83 14. GECEKONDU .....………………………………………………………………………………………………………………..85 15. BELEDİYE VE MÜCAVİR ALANLARI .... ………………………………………………………………………………..86 16. ÖZEL İMAR REJİMİNE TABİ YERLER .... ……………………………………………………………………………….99 ĠKĠNCĠ BÖLÜM ĠMAR KĠRLĠLĠĞĠNE NEDEN OLMA SUÇU 1. GENEL OLARAK………………………………………………………………………………………………………. ......... 105 2. TARİHÇE ........................................................................................................................... 108 3. KORUNAN HUKUKİ DEĞER ................................................................................................ 113 4. SUÇUN MADDİ UNSURLARI .............................................................................................. 116 4.1. SUÇUN KONUSU………………………………………………………………………………………………… 116 4.2. FAİL…………………………………………………………………………………………………………………… 118 4.3. MAĞDUR…………………………………………………………………………………………………………… 123 4.4. FİİL-NETİCE-NEDENSELLİK BAĞI ………………………………………………………………………… 125 5. MANEVİ UNSUR ……………………………………………………………………………………………………. ......... 125 6. HUKUKA AYKIRILIK UNSURU ............................................................................................. 128 7. TCK 184. MADDEDEKİ SUÇLAR VE BU SUÇLARIN OLUŞUMU 129 7.1.YAPI RUHSATİYESİ ALINMADAN VEYA RUHSATA AYKIRI OLARAK BİNA YAPMA, YAPTIRMA SUÇU (TCK.MD.184/1) ………………………………………………………………………………………. 130 7.2.YAPI RUHSATİYESİ OLMADAN BAŞLATILAN İNŞAATLARA AİT ŞANTİYELERE ELEKTRİK, SU VEYA TELEFON BAĞLANTISINA MÜSAADE ETME SUÇU(TCKMD.184/2)………………… 142 7.3.YAPI KULLANMA İZNİ ALINMAMIŞ BİNALARDA SINAİ FAALİYET İCRASINA MÜSAADE EDİLMESİSUÇU (TCK MD.184/3) 149 7.4.BİRİNCİ VE İKİNCİ FIKRALARDA AÇIKLANMIŞ EYLEMLERİN SUÇ OLUŞTURMASI İÇİN YAPILAN İNŞAATLARIN BELEDİYE SINIRLARI İÇİNDE VEYA ÖZEL İMAR REJİMİNE TABİ YERLERDE BULUNMASI KOŞULU(TCKMD.184/4)………………………………………………………………………. 155 7.4.1. BELEDİYE SINIRI……………………………………………………………………………………… 155 7.4.2. KÖY……………………………………………………………………………………………………… ......................... 157 7.4.3. ÖZEL İMAR REJİMİNE TABİ YERLER…………………………………………………………….. .................. 158 7.5. İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜ FIKRALARDA AÇIKLANAN EYLEMLERİN SUÇ OLUŞTURMASINA DAİR ZAMAN BAKIMINDAN SINIRLAMA (TCK MD. 184/6)………………………………………………………………… 168 8. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ ................................................................................... 172 8.1. TEŞEBBÜS………………………………………………………………………………………………………….. 172 8.2. İŞTİRAK……………………………………………………………………………………………………………… 176 8.3. İÇTİMA………………………………………………………………………………………………………………. 179 9. YAPTIRIM ........................................................................................................................ 186 9.1. GENEL OLARAK………………………………………………………………………………………………….. 186 9.2. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARI ……………………………………. 190 9.2.1. GENEL OLARAK……………………………………………………………………………………………….. 190 9.2.2. TÜRK HUKUKUNDA DURUM………………………………………………………………………………. 192 9.2.3. KURUMUN HUKUKİ NİTELİĞİ……………………………………………………………………………… 196 9.2.4. İMAR KİRLİLİĞİNE NEDEN OLMA SUÇUNDA HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILIP BIRAKILMAYACAĞI SORUNU ……………………………………………………………………………………… 196 10. SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA .................................................................................... 203 11. ZAMANAŞIMI ................................................................................................................. 206 12. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME ...................................................................................... 207 13. YÜRÜRLÜK ..................................................................................................................... 207 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ĠMAR KĠRLĠLĠĞĠNE NEDEN OLMA SUÇUNUN ONARICI ADALET KAVRAMI BAKIMINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ 1.TARİHÇE …………………………………………………………………………………………………………….. 208 2.KAVRAM…………………………………………………………………………………………………………….. 213 3.ONARICI ADALET SİSTEMİNDE UYGULANAN PROGRAMLAR…………………………………….... 218 3.1.MAĞDUR İLE SUÇLU ARASINDA ARABULUCULUK(VİCTİM-OFFENDER MEDİATİON)…… 218 3.2.TAZMİN YA DA TELAFİ AMAÇLI TOPLANTILAR (RESTORATİVE CONFERENCE)…………… 219 3.3.ONARICI SOSYAL ADALET KURULLARI (COMMUNİTY RESTORATİVE BOARDS) 222 3.4.MAĞDURA VE MAHPUSA YARDIM PROGRAMLARI (ASSİSTANCE TO VİCTİM EX- OFFENDER ASSİSTANCE) 223 3.5.TAZMİN VE TELAFİ ETME(RESTİTUTİON)…………………………………………… 224 3.6.KAMU YARARINA ÇALIŞMA PROGRAMLARI (COMMUNİTY SERVİCE)……………………… 226 4. 5237 SAYILI TCK’ NUN 184/5 MADDESİ GEREĞİ KİŞİNİN, RUHSATSIZ YADA RUHSATA AYKIRI OLARAK YAPTIĞI VEYA YAPTIRDIĞI BİNAYI İMAR PLANINA VE RUHSATINA UYGUN HALE GETİRMESİ HALİ………………………………………………………………………………………………… 227 4.1.TCK’NIN 184/5. MADDESİNİN ETKİN PİŞMANLIK KAVRAMI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 228 4.2.TCK’ NIN 184/5 MADDESİNİN ONARICI ADALET KAVRAMI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ……………………………………………………………………………………………………… 235 SONUÇ…………………………………………………………………………………………………………………….. 247 KAYNAKÇA ........................................................................................................................... 254 KISALTMALAR a.g.e: Adı geçen eser a.g.m: Adı geçen makale a.g.d: Adı geçen dergi A.Ü.H.F.D: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi A.Ü.S.B.F.D: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi A.Y.D: Anayasa Yargısı Dergisi AB: Avrupa Birliği ABD: Ankara Barosu Dergisi AD: Adalet Dergisi AĠHK: Avrupa İnsan Hakları Komisyonu AĠHM: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi AĠHS: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi AMKD: Anayasa Mahkemesi Kararları Dergisi AYĠM: Askeri Yüksek İdare Mahkemesi AYM: Anayasa Mahkemesi B: Bası BBD: Bursa Barosu Dergisi BDDK: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu BGK: Büyük Genel Kurul BK: Borçlar Kanunu Bkz./bkz: Bakınız 7 C: Cilt CD: Ceza Dairesi CGK/YCGK: Yargıtay Ceza Genel Kurulu CMK: 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu CMUK: 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ÇED: Çevresel Etki Değerlendirmesi Çev: Çeviren ÇK: Çevre Kanunu ÇKK: Çocuk Koruma Kanunu D: Daire DB: Dünya Bankası DD: Danıştay Dergisi DĠBK: Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu DĠDDGK: Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu DKD: Danıştay Kararlar Dergisi DPT: Devlet Planlama Enstitüsü DSĠ: Devlet Su İşleri DTÖ: Dünya Ticaret Örgütü E: Esas EPDK: Enerji Piyasası Denetleme Kurulu ETCK: Eski (765 sayılı) Türk Ceza Kanunu HGK: Hukuk Genel Kurulu HUMK: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu 8 ĠBK: İçtihadı Birleştirme Kararı ĠDDGK: İdari Dava Daireleri Genel Kurulu ĠK: İmar Kanunu ĠSKĠ: İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi ĠYUK: İdari Yargılama Usul Kanunu K: Karar KDV: Katma Değer Vergisi KHK: Kanun Hükmünde Kararname KĠT: Kamu İktisadi Teşebbüsleri KK: Kabahatler Kanunu m. / md: Madde MK: Medeni Kanun OECD: Ekonomik ve Kalkınma İşbirliği Örgütü OSB: Organize Sanayi Bölgesi Prg: Paragraf RG: Resmi Gazete s: Sayfa S: Sayı TBBD: Türkiye Barolar Birliği Dergisi TBMM: Türkiye Büyük Millet Meclisi TC: Türkiye Cumhuriyeti TCK: 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu TEDAġ : Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi 9 TELEKOM: Türk Telekomünikasyon Anonim Şirketi TMK/MK: Türk Medeni Kanunu TMMOD: Türkiye Mimar ve Mühendis Odaları Derneği TODAĠE: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü TSE: Türk Standartları Enstitüsü UYM: Uyuşmazlık Mahkemesi vb: ve benzeri vd: ve devamı VOM : Victim-Offender Mediation (Mağdur - Fail Arasındaki Ara buluculuk ) VORP: Victim-Offender Reconciliation Program (Mağdur – Fail Arasındaki Uzlaşma Programı ) Yrg: Yargıtay Y: Yıl YCGK: Yargıtay Ceza Genel Kurulu YD: Yargıtay Dergisi YKD: Yargıtay Kararları Dergisi YTCK: Yeni (5237 sayılı) Türk Ceza Kanunu 10