İLKÖĞRETİM OKULLARINDA, OKUL AİLE BİRLİĞİ GÖREVLERİNE VERİLEN ÖNEM DERECESİ VE BU GÖREVLERİN GERÇEKLEŞME DÜZEYİ Yüksek Lisans Tezi Şeyhmus AKAL Çanakkale, 2010 T.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI EĞİTİM YÖNETİMİ ve DENETİMİ BİLİM DALI İLKÖĞRETİM OKULLARINDA, OKUL AİLE BİRLİĞİ GÖREVLERİNE VERİLEN ÖNEM DERECESİ VE BU GÖREVLERİN GERÇEKLEŞME DÜZEYİ Yüksek Lisans Tezi Hazırlayan Şeyhmus AKAL Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mustafa Aydın BAŞAR Çanakkale – 2010 TAAHHÜTNAME Yüksek Lisans Tezi olarak sunduğum “İlköğretim okullarında, Okul Aile Birliği görevlerine verilen önem derecesi ve bu görevlerin gerçekleşme düzeyi” adlı çalışmanın, tarafımdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmış olduğunu belirtir ve bunu onurumla doğrularım. 28 / 06 / 2010 Şeyhmus AKAL İLKÖĞRETİM OKULLARINDA, OKUL AİLE BİRLİĞİ GÖREVLERİNE VERİLEN ÖNEM DERECESİ VE BU GÖREVLERİN GERÇEKLEŞME DÜZEYİ ÖZET Okulda başarının yakalanmasında birçok faktör rol oynamaktadır. Başarının yakalanmasında öğrencinin gelişim özellikleri kadar, öğretmen nitelikleri, okul yönetiminin yapısı ve ailenin tutumu önemli bir etkiye sahiptir. Öğrencilerin okul başarısı sadece okulda öğretmen-öğrenci etkileşimi sonucunda gerçekleşmemektedir. Ebeveynler de çocuklarına okuldaki etkinlikleri tamamlayıcı nitelikte çok önemli katkılar sunabilirler. Okullarda, velilerin katılımı çoğunlukla “okul aile birlikleri” aracılığı ile gerçekleşmektedir. Çoğunluğu okulun velilerinden oluşan “Okul aile birliği” yönetimleri okula önemli katkılar sağlamaktadır. Bu nedenle birlik yönetiminde görev alan velilerin okul aile birliklerinin çalışmalarının önemi ve görevlerin yerine getirilmesi hakkındaki görüşleri önemlidir. Bu çalışmanın amacı, ilköğretim okullarındaki okul-aile birliği yönetim kurulu ve denetim kurulu üyesi velilerin, Okul-Aile Birliği Yönetimlerinin görevlerine verdikleri önem derecesi ve bu görevlerin gerçekleşme düzeyine ilişkin görüşlerini görüşleri arasında yönetimde görev alma sürelerine göre anlamlı fark olup olmadığını ortaya koymaktır. Tarama modelinde ele alın çalışmada, okul aile birliği yönetim kurulunun görevlerine ilişkin hazırlanan anket formu ile belirlenen örneklem grubundan toplanan veriler analiz edilerek, bulgulara ve sonuçlara ulaşılmıştır. Veriler örneklem grubu olarak belirlenen 30 ilköğretim okulundaki 278 veliden toplanmıştır. Okul aile birliği yönetim kurulu ve denetim kurulu üyesi velilerinin görüşlerine göre, okul aile birliklerinin görevleri oldukça önemli görülmekle birlikte, görevlerin yerine getirilme derecesi orta düzeyde kalmaktadır. Bunun yanında, birlikte daha çok sosyal etkinlikler, parasal nitelikteki maddi görevler ön plana çıkmakta, eğitimsel görevlere üyelerin katkısı düşük düzeyde kalmaktadır. Velilerin okul çalışmalarına tüm alanlarda katılımlarının sağlanmasına ortam hazırlanması, okul aile birliğinde görev alan velilerin okula katkı alan ve türlerinin zenginleştirilmesi amacıyla velilere yönelik eğitimler yapılması çalışmanın önerileri olarak sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Okul aile birliği, veli katılımı, okul aile birliği görevleri. ii THE LEVEL OF SIGNIFICANCE ATTACHED TO “PARENT-TEACHER ASSOCIATION” TASKS IN ELEMENTARY SCHOOLS AND THE REALIZATION LEVEL OF THESE TASKS ABSTRACT Many factors play roles in achieving the success in school. In addition to the developments features of students, quality of teacher, structure of school management and attitude of families have an important effect. Student’s success does not only occur due to the teacher-students interaction. Parents can also initiate supplementary support the students’ facilities in school. The participation of families generally takes place in frame of “parent-teacher association”. Parent-teacher associations which are mostly formed by school parents give important support to the school. Due to this reason, the views of parents working in the management about the importance of parent-teacher associations and performing the tasks are significant. The aim of this study is to set forth the importance level of member parents of board of management and control and the difference of the views according to the assignment period of time. In the study which has been achieved with survey method, the questionnaire which has been prepared due to the views of the members of parent-teacher associations has been analyzed and the data has been gathered. Then, the findings and the conclusion have been reached. The data has been collected from the sample group which includes 30 primary schools and 278 parents. According to the views of member parents of board of management and control, the tasks of parent-teacher associations are viewed as significant and performing the tasks have been found in the mid-level. Besides, these members give less importance to the educational activities than social activities. The suggestions of the study are presented as supplying the suitable atmosphere for parents to participate in the school activities efficiently and organizing educational seminars for the parents who work in parent-teacher associations. Key words: Parent-teacher association, parent involvement, parent-teacher association tasks. iii ÖNSÖZ Bir eğitim kurumunun amaçlarını gerçekleştirmesi, kaliteli bir ürün ortaya koymasında öğrenci, öğretmen, okul yönetimi ve veli gibi birçok faktör rol oynamaktadır. Bu faktörlerden biri olan veliler öğrenme öğretme sürecine doğrudan katılmasalar da önemli bir değişken olarak görülebilir. Çünkü veliler, eğitim sürecinin temel değişkeni ve işlenen girdisi olan öğrenciler üzerinde doğrudan etkide bulunabilecekleri gibi işleyen girdi olan öğretmenler ile okul yönetimi ve kullanılan girdilere de katkıda bulunabilmektedirler. Bir eğitim çalışanı olan araştırmacı, öğretmen ve okul yöneticisi olarak görev yaptığı tüm okullarda velilerin katılımının okulun başarısına ve kaliteli bir ürün ortaya koymasına önemli katkılarının olduğunu gözlemiştir. Ancak bu katkıların özellikle veliler tarafından çoğu kez yeterince algılanmadığı da gözlenen bir durum olmuştur. Yaşanan bu deneyimler, velilerin okula katılımlarının örgütlü birimi olan Okul Aile Birliği’nin üstlendiği görevlerin ne derece önemli olduğu ve görevlerini ne derece yerine getirdiğinin bilinmesini önemli kılmaktadır. Okul aile birliği yönetiminde görev alan velilerin, birliğin görevlerini ne derece yerine getirdiği ve önemli gördüğünü ortaya koymayı amaçlayan bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Araştırma raporunun birinci bölümünde, Okul Aile Birliği ve veli katılımının önemi, birliğin okullarda örgütlenme biçimi ve görev alanlarına ilişkin kuramsal bilgilerden sonra problem ortaya konulmuş, amaç ve alt amaçlara, sayıtlı ve sınırlılıklara yer verilmiştir. Raporun ikinci bölümü olan Yöntem bölümünde çalışmanın desenlemesi yapılmış; üçüncü bölümünde ulaşılan bulgular ve yorumlar; dördüncü bölümünde ise çıkarılan sonuç ve önerilere yer verilmiştir. Araştırmacı olarak, farklı il ve okullarda öğretmenlik görevini yerine getirerek yürüttüğüm çalışmamı tamamlamamda fiziksel uzaklığın sıkıntılarını yaşadım. Bu süreçte derslerini aldığım öğretim üyelerinin teşvik edici desteğini gördüm. Kendilerine, kişisel gelişimime ve eğitim sorunlarına sistematik bir yaklaşım sergileme becerimin gelişmesine katkılarından dolayı teşekkürü bir borç bilirim. Tezimin hazırlanması ve iv sonuçlandırılmasında önemli desteği, güdüleyiciliği ve katkısı olan Dr. Mustafa Aydın BAŞAR’a teşekkür ederim. Lisansüstü öğrenim sürecinde kendilerine ayırabileceğim zamanı hoşgörü ve anlayışla karşılayan, bana destek olan eşim ve oğluma da ayrı bir teşekkürü borçlu olduğu ifade etmek zorundayım. Bu süreçteki fedakârlıkları ve destekleri için aileme, eşim ve biricik oğluma şükranlarımı sunarım. Çanakkale, 2010 Şeyhmus AKAL v İÇİNDEKİLER Sayfa TAAHHÜTNAME ………………………………………………………………... ONAY …..………………………………………….…...………….…….……....... ÖZET ………………………………………………...…………………..……..…. i ABSTRACT ………………………………………………..……………………... ii ÖNSÖZ ……………………………………………………….…..…….................. iii İÇİNDEKİLER ………………………………………….......…………………….. iv ÇİZELGELER LİSTESİ …………………………………………………………... ix BÖLÜM I GİRİŞ ..……………………………………………….......……………….............. 1 1.1. Okul - Veli İşbirliği ve Önemi ………....………………………………… 1 1.2. Okul Aile İşbirliği ve Öğrenci Başarısı ……....…………………………. 10 1.3. Ailelerin Okuldaki Karar Sürecine Katılması ………....………………. 13 1.4. Okul Aile Birlikleri ………....……………………………………………. 15 1.5. Okul Aile Birliğinin Görevleri ………....………………………………… 17 1.6. Okul Aile Birliği, Okul Yöneticileri ve Öğretmen İlişkileri ……………. 21 1.7. Problem ………....………………………………………………………… 22 1.8. Amaç ve Alt Amaçlar ……..…....………………………………………… 23 vi 1.9. Önem ………....……….…………………………………………………… 24 1.10. Sayıtlılar ………....………………………………………………………. 25 1.11. Kapsam ve Sınırlılıklar ………....……………………………………… 25 1.12. İlgili Araştırmalar ………....…………………………………………… 26 BÖLÜM II YÖNTEM ..……………………………………………....……………….............. 31 2.1. Araştırma Modeli …………………………………………………..…….. 31 2.2. Evren ve Örneklem …………………………………..…………....……… 31 2.3. Verilerin Toplanması ………………………………..…………………… 32 2.4. Verilerin Toplanası, Çözümlenmesi ve Yorumu ……….......................... 32 BÖLÜM III BULGULAR ve YORUMU .…………………………....………………............. 35 3.1. Bulgular …………………………………………………………....……… 35 3.1.1. Örneklem Grubunun Kişisel Bilgileri …………………....…...…… 35 3.1.2. Okul Aile Birliği Görevlerinin Yerine Getirilme Düzeyine İlişkin Bulgular …………...………………...................................................……… 36 3.1.3. Okul Aile Birliği Görevlerinin Önemli Görülme Düzeyine İlişkin Bulgular …………...………………...................................................……… 39 3.1.4. Okul Aile Birliği Görevlerinin Yerine Getirilme ve Önemli Görülme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye İlişkin Bulgular …......………… 42