• • • • • • • � • • • • • • • • • _../ : ' ·:" • t . . aı • · • • . . • � • • • • • • •- 1. Cilt İktidann Tarihi BaşlangıcıMnS d1a7n6 0'kaa dar Toplumsİaklt idaKraıynn akları MicheaMla nn phoenix� İktidaTraırni hi BaşlangıcıMnSd 1a7n6 0'Kaa daTro plumsİaklt idaKraıynn akları MicheaMla nn OrijiKnüanly Teh:e Sources of Social Power: A History of Power From The Beginning to A.D. 1760, Volume 1, CambriUdngiev erPsrietsys . ÇevirmenElseiSrna: r aço(ğ14l,-u 1 0S)o,n eTro rl(a2k1, 2 )E,m rKeo la(y3 O)l,c aSye vim(l1i0 -11/13-16) EditGöürlb:en Salman, Soner Torlak KapaTka sarvıemS ıa yfDaü zenGaim:z e Uçak ©Phoenix Yayınevi Tüm Hakları Saklıdır. Aralık 2012, Ankara Phoenix Yayınevi-302 ISBNNo :97 8-605-4657-23-0 PhoenYiaxy ınevi Şehit Adem Yavuz Sok. Hitit Apt. 14/1 Kızılay/A nkara Tel: O (312) 419 97 81 pbx Faks: O (312) 419 16 11 e-positnaf:o @phoenixkitap.com http://www.phoenixkitap.com Baskı: Desen Ofset A. Ş. Sertifika No: 11289 Birlik Mah. 448. Cad. 476. Sk. No: 2 Çankaya/Ankara Tel: O (312) 496 43 43 Dağıtım: SiyaDsaağlı tım Şehit Adem Yavuz Sok. Hitit Apt. 14/1 Kızılay-Ankara Tel: O {312) 419 97 81 pbx Faks: O (312) 419 16 11 e-positnaf:o @siyasalkitap.com http://www.siyasalkitap.com iktidarın Tarihi Başlangıcından MS 1760'a kadar Toplumsal İktidann Kaynaklan Micheal Mann İçindekiler Önsöz ............................................................................................................................. 7 Örgütİlküt iAdğalraO rlıa rTaokp lumlar 1 ................................................................... 11 GeneTlo plumEsvarli miSnoinunT: a rih-öİnncseİaskni t idar 2 İlişkilNearsiKınaldç eınn dı ........................................................................................ 49 MezopotadmayT aa'ba kalaşDmeavnlıent,vl ee rin 3 Çoklu-iktiUdyagra-ralkıtOğörırtn aıÇynıa k ışı ........................................................... 93 TabakalaşDmeavnlıent,vl eeÇ roiknl u-İktidar-Aktör 4 UygarlıkOlratraıÇynıaık nıK şaır:ş ılaşBtiıÇrrö mzaülmıl eme .................................. 129 İlTka hakkİümmp aratorZlourkulnİalşrubı i:r lDiiğyianlienk tiği. 5 .............................. 159 "Hint-AvruvpeDa elmıilGrae:rn "i şleÇyeeşni,t leİnkmtiiAşdğ alra rı 6 ...................... 213 FenikevleYi ulnearn lAadre:mM ie rkeÇzoik lu-İktidUayrg-aArkltıökrl arı 7 .............. 227 YenidCeann laTnaahna kkİümmp aratorAlsuukvrle Pa errıs: 8 ................................ 273 RomaT eritoİrmypaalr atorluğu 9 .............................................................................. 295 Aşkİıdne olHoıjrii:s tEikyüamne n 10 ......................................................................... 353 DünyDai nleKrairnşeı laşBtiıArrr maaslöız : 11 Konfüçyüsİçsüllvaüem(k Ö,z ellHiiknldKeua) s tı. ................................................. 397 AvruDpian amYioğğiu Env rMeS, 12 800-1155 ......................................................... 431 AvruDpian amiEğşig üdüDmelvül etYlüekrsienl işi, 13 il. 1155-1477 ........................ 481 AvruDpian amiğUil:u slarKaarpaistıav leOi rzgma nUilku sDaelv letler, 14 111. lar 1477-1760 ....................................................................................................... 515 AvrupaA'iSytoa n uçlAavrr:u Dpian amizmini 15 Açıkla-mKaakp itaHlıirzims,t ivyeDa envllıekt ler ................................................ 567 TarıTmo plumuDnüdnay a-TaGreilhisşeMmloe d elleri. 16 ....................................... 585 Dizin ........................................................................................................................... 609 5 Ön söz 1972'de Karl Marx'ı reddedip Max Weber'i yeniden düzenleme, bunların yanı sıra toplumsal tabakalaşma ve değişimi konu edinen daha iyi bir genel kura­ mın ana hatlarını önerme iddiasıyla "Ekonomik Determinizm ve Yapısal De­ ğişim" adlı bir makale yazdım. Bu makale zamanla kısa bir kitaba dönüşmeye başladı. Bu kısa kitap, tarihsel olanlar da dahil olmak üzere, birkaç vaka anali­ ziyle desteklenen genel bir kuram içerecekti. Daha sonra kitabın iktidarın dünya genelindeki tarihi konusunda oldukça kapsamlı bir kuram ortaya ko- · yabileceğine karar verdim. Fakat bu hülyaları geliştirirken tarihi bir çırpıda okumanın zevkini yeni­ den keşfettim. Konuya on sene boyunca yoğunlaşmam, olguların karmaşıklığı ve inatçılığına dönük saygımı yeniden canlandıracak şekilde geçmişte öğren­ diğim pratik ampirizmimi güçlendirdi. Ancak bu da beni tam anlamıyla diz­ ginlemedi. Sonuçta, tarım toplumlarında iktidarın tarihi konulu bu hacimli cildi yazdım ve Sanayi Toplumları'nda İktidarın Tarihi [Sınıfların ve Ulus Devlet­ lerin Yükselişi altbaşlığıyla yayınlanmışhr]başlıklı ikinci cilt ile Bir İktidar Ku­ ramı başlıklı üçüncü cildi" yazmayı planlıyorum. Yine de çalışmanın ardındaki merkezi itki artık daha mütevazı. Her halükarda çalışmalarım bana, toplumbi­ lim ve tarihin birbirlerini karşılıklı olarak disipline edebileceklerine dair bir anlayış kazandırdı. Toplumbilim kuramı, tarih bilgisi olmadan gelişemez. Toplumbilimin ço­ ğu anahtar sorusu, zaman içinde gerçekleşen süreçlerle ilgilidir; toplumsal yapı hususi bir geçmişten miras alınmıştır; karmaşık toplumlar "ömek­ lem"imizin büyük bir kısmı ise sadece tarihte mevcudiyet gösterir. Ancak, tarih çalışması da toplumbilim olmadan fakirleşir. Eğer tarihçiler toplumların nasıl işlediğiyle ilgili kuramlardan kaçınırlarsa, kendilerini ait oldukları top­ lumlara ilişkin sağduyudan kaynaklı fikirlerin içine hapsederler. Bu ciltte ulus, İlk başta 3 Cilt olarak öngörülen bu çalışma 4 Cilt olarak tamamlanmışbr. 3. Cilt Küresel İmpa­ ratorluklar ve Devrim: 1890-1945 altbaşlığı ile 2012'de, 4. Cilt Küreselleşme: 1945-2012 altbaşlığı ile yayınlanmıştır. Kitap boyunca 3. Cilde yapılan atıflar, 3. ve 4. cilt olarak okunmalıdır. 7 sınıf, özel mülkiyet ve merkezi devlet gibi modem kavramların daha evvelki tarihi dönemlere uygulanmasını tekrar tekrar sorguladım. Çoğu örnekte, şüp­ heciliğimi bazı başka akademisyenlerde de gördüm. Ancak eğer örtük çağdaş sağduyuyu açık ve test edilebilir kurama dönüştürebilselerdi, bunu genel ola­ rak daha önceden ve daha titiz bir şekilde yapabilirlerdi. Toplumbilim kuramı, tarihçileri olgu seçimi konusunda da disipline edebilir. Biz hiçbir zaman "yete­ rince akademik" olamayız çünkü sindirebileceğimizden çok daha fazla toplum­ sal ve tarihsel veri mevcuttur. Güçlü bir kuram anlayışı, belirli bir toplumun nasıl işlediğini anlamak bakımından nelerin anahtar nitelikli olgular, neyin esas ve neyin marjinal olabileceğine karar verebilmemizi sağlar. Verilerimizi seçeriz, bu verilerin kuramsal önsezilerimizi doğruladığını veya reddettiğini görürüz, teorik önsezilerimizi inceltiriz, daha fazla veri toplarız ve söz konusu toplumun söz konusu zaman ve mekanda nasıl "işlediğine" dair makul bir anlatıya ulaşa­ na dek kuram ile veriler arasında zikzak çizmeye devam ederiz. Comte, toplumbilimin toplumsal bilimler ile insan bilimlerinin kraliçesi olduğunu iddia etmekte son derece haklıydı. Ancak şimdiye kadar hiçbir kra­ liçe savları olan toplumbilimcinin zorunda olduğu denli sıkı çalışmamıştır. Tarihsel olarak desteklenen kuramın yaratımı da Comte'un inandığı kadar kolay bir süreç değildir. Kuramsal ve tarihsel çalışma arasında zikzak çizme­ nin bazı sıkıntı yaratan sonuçları da vardır. Gerçek dünya (tarihsel olsun çağ­ daş olsun) dağınıktır ve belgelenişi kusurludur; oysa kuram örüntü ve kusur­ suzluk iddiasındadır. Eşleşme hiçbir zaman tam olamaz. Olgulara dönük çok fazla akademik dikkat insanı kör eder; kuramın ve dünya tarihinin ritimlerini çok fazla dinlemek ise insanı sağır eder. Bu sebeple, bu girişim esnasında sağlığımı muhafaza etmek için, kuram ve bilgi arasında zikzak çizenlerin ve anlayışlı uzmanların uyarılarına ve des­ teklerine her zaman olduğundan daha fazla bağlı kaldım. Kendimi en çok Eamest Gellner'e ve John Hall'a borçlu hissediyorum. Kendisiyle beraber, 1980'de, London School of Economics and Political Science'da "Patterns of History" [Tarihin Modelleri] adlı semineri verdiğimizden beri, bu ciltte yer alan dayanakların çoğu üzerine münakaşa ettik. Teşekkürlerimi, neredeyse tüm taslaklarımı okuyan, onlar üzerine sıklıkla yorum yapan, bu süreçte be­ nimle sürekli münakaşa eden ama projeme karşı daima ılımlı olan ve hiçbir desteğini esirgemeyen John'a özellikle sunmak istiyorum. Ayrıca, semineri ziyaret eden güzide konuşmacılardan, mükemmel çalışmalarını tartışmalar sırasında kendi saplantılı fikirlerim için kullanıp, onları uzmanlık bilgileri ve görüşlerinden dolayı daimi olarak konuşturmaya çalışarak utanmazcasına yararlandım. Birçok akademisyen, gaflarımı düzelterek, beni kendi alanlarındaki güncel araştırmalardan ve tartışmalardan haberdar ederek, yanıldığımı göstererek ve hatta alanlarında derinleşerek daha kapsamlı araştırmalar yapacağımı ümit 8 ederek, her bir ayn bölüm için cömertçe yorumda bulundu. Bölümlerin akade­ misyenlerin ilgi alanlarına göre kabaca belirlenmiş olan sırasına göre, katkıla­ rından dolayı James Woodburn'e, Stephen Shennan'a, Colin Renfrew'e, Nicholas Postgate'e, Gary Runciman'a, Keith Hopkins'e, John Peel'e, John Parry'ye, Peter Burke'e, Geoffrey Elton'a ve Gian Poggi'ye teşekkürlerimi sunu­ yorum. Anthony Giddens ve William H. McNaill çalışmamın son taslağının tamamını okuyup birçok makul yorumda bulundular. Meslektaşlarım yıllardır, taslaklanma, seminerlerime ve iddialanma her zaman yardımsever yorumlarda bulunmuşlardır. Bu yüzden özellikle Keith Hart'a, David Lockwood'a, Nicos Mouzelis' e, Anthony Smith' e ve Sandy Stewart' a teşekkür ederim. Essex üniversit�si ve LSE öğrencileri, toplumbilimsel kuram derslerimde vermeye çalıştığım genel düşüncemi anlamaya çalışarak iyi bir dinleyici kitlesi oluşturmuşlardır. Her iki kurum da, bu kitaptaki malzeme üzerine araştırma yapmak ve ders vermek için bir süreliğine ayrılmama her zaman hoşgörülü yaklaştılar. Yale Üniversitesi, New York Üniversitesi, Varşova'daki Bilimler Akademisi ve Oslo Üniversitesi argümanlarımı geliştirmem için bana önemli şanslar tanıdı. The Social Science Research Council, 1980-1 ders yılında beni kişisel araştırma bursuyla ödüllendirdi ve beni mümkün olan en iyi şekilde destekledi. İlk bölümler için gerekli olan tarihsel araştırmaları!' çoğunu, o sene içinde tamamlamıştım ki bu, normal şartlar altında aynı zamanda öğretim işini yürütürken yapmakta zorlanacağım bir şeydi. Essex'teki kütüphane personeli, LSE, İngiltere Müzesi ve Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi de eklektik taleplerimle çok iyi başa çıktı. Essex ve LSE' deki sekreterlerim Linda Peachy, Elizabeth O'Leary ve Yvonne Brown kendilerine verilen müsveddelerde oldukça hızlı çalıştılar ve faydalı oldular. Nicky Hart bu çalışmayı üç cilde ayırarak en önemli başarıyı gösterdi. Onun varlığı ve çalışması, Loise, Gareth ve Laura ile birlikte, benim bu projede körleşmemi, sağır olmamı ve hatta aşırı derecede takıntılı olmamı engelledi. Açıkçası, hatalar tümüyle bana ait. 9