Altıncı Baskıdan Çeviri Altıncı Baskıdan Çeviri Altıncı Baskının Özellikleri ve Önemli Noktaları: Güncellenmiş hücrebiyolojisivemolekülerbiyoloji içeriği, bualandakisonilerlemeleriyansıtmaktadır. "'_,._1.. hekimli{ji ve saqlık Mikrografların yaklaşıkyüzde 20'siyeni,dahakeskin, ımleri ö{jrencilerinin ta- geliştirilmiş görüntülerledeğiştirilmiştir. Çizimlerinüçte olmuştur. Şimdi, birindenfazlası yenibirstilileyenidençizilmiştir. bu kitabın gözden geçirilmiş ve güncellenmiş Gözalıcı kırmızı kalın terimler,mavı klınık metin veKlinikveFonksiyonelbağlantıları içerenDosyalar Altıncı Baskısı, bu satış rekorlan kıran konu ileokuyucudostuvurgulamalar, okuyucununanahtar anlatımı veatlas, histolojinin klinik vefonksiyonel bilgiyihızlıcatarayabilmesineolanaksağlayarak baqlantrlanm vurgulayan detaylıbir ders kitabını, gözdengeçirmesürecini iyileştirmektedir. Kitabın arkakapağının içindeyeralanveboyama mikroanatominin detaylarınıvurgulayan etiketleri tekniklerinigösteren tablo kullanışlı birgörselreferanstır. veaçıklamaları bulunanbüyükboyutlu,tam renkli Tümçizimlerdekullanılan tutarlı renkkodlaması sistemi, dijital mikrograflar içeren mükemmelbir atlas ile görselbellekaracı olarakhizmetetmektedir. birleştirmektedir. Yüksekçözünürlüklüdijitalfotomikrograflarve ilaveklinikresimlerDosyalardayeralanklinikbilgi Bu paha biçilemez Histoloji kaynağınınson içindahayüksekvurgulamasağlamaktadır. baskısındaki mikroskobikdetaydaki büyük resmi keşfederek kendinizi güçlendirin. Michael H. Ross, PhD • Wojciech Pawlina, MD Orijinal ingilizce baskısı Lippincolt Williams &WilkinslWolters Kluwer tarafındanyayınlanmıştır. ISBN978-605-355-223-9 i i .:' WoltersKluwer Lippineatt IILI Williams & Wilkins H••lth 9 786053 552239 www.palmeyayinevi.com Altıncı Baskıdan Çeviri HİSTOLOJİ KON U AN LATI M i VE ATLAS ilişkili Hücre Biyolojisi ve Moleküler Biyoloji ile MichaelH. Ross (1930-2009) . . ıncı Ba kıdan evırı Ko N U AN LATI M i VE ATLAS • Ilişkili Hücre Biyolojisi ve Moleküler Biyoloji ile Michael H. Ross, PhD (merhum) Profesörve Emekli Başkan Anatomive Hücre Biyolojisi Departmanı FloridaÜniversitesi Tıp Fakültesi Gainesville,Florida Wojciech Pawlina, MD Profesörve Başkan Anatomi Departmanı Obstetrik veJinekoloji Departmanı Müfredat Geliştirilmesi ve Yenilenmesi Konusunda Dekan Yardımcısı Mayo Tıp Okulu Tıp Fakültesi, Mayo Klinik Rochester, Minnesota Çeviri Editörü Barış Baykal, MD Doçent ve Öğretim Üyesi Tıbbi Histolojive Embriyoloji AD. Gülhane AskeriTıp Akademisi,AskeriTıp Fakültesi Ankara PALME YAYıNCılıK Ankara,2014 PAl~IEYAYIl'lARı,842 HISfOLOJI KONUANLATı~1I VE ATLASi AltıncıBaskrdanÇeviri Y"ZJr/,m :MichaelH.Ross,\'X'ojciech Pawlina Çeı-iriF.A{IlÖrrl :Doç. Dr.BarişBaykal PalrrıeYayıncılık0 2014 y.,)'m Koordınatörn :H.ibr.ıhimSoruyürek Y<ı)'m.ıHazırlama :PAL\IEDizgl-GrafikTasarımBirimii DavutÖztürk Y.ı,.",(ıSertifik" No : 14142 fSB." :971\·605-355·123-9 Rısk. :Ayrıntı Basım Yayım (Tel:O3123945590) BasınıeriSntifik.ıNo ,13987 KitabınÖzgün Adı HISTOlOGY,ATEXTA"DATLAS6/E Yazarlar MichaelH. Rcss. \'rojciechPawlina YayıncıFirma Lippincon\'('iııiams& \'('ilkins/\X'olters KluwerHealth.Ine..Two CommerceSquare1001 MarketStreet- ..th BorFhiladelphia.PA19103USA OriginalEnglisheditionpublishedby Lippmcon\'\'illiams&\'\'ilkinSı\,\'ohersKluwer Health. sc LıppincottWilliams \X'ilkinSı\'\'olters KluwerHealthdid not parricipareinthetranslationof (his (ide. Thisisatranslation of HISTOlOGY: ATEX.TAxnATL\S6/E. Orijinal ISBN 978-1-4511-0150-8 Telifi Copyrighr<Cıl01i Lrppmcotr\X~llIüms&:\'\'ilkins. a\'\'ohersKluwerbusiness. TürkçeBasım TURKISH languageeditionpublished by PAL~ıEYAyır-:CILlK.Copyright©2013. OrijinallngilizuBaskısınaMtk,d4Bulunanlnr AcquisitionsEdiıor:CrysralTaylor ProdıuıMaMg~r:jenniferVerbiar D~ıign"" DougSmock Compoıitor, MPSLimited.AMacınillanCompany FERAGAT Mevcut bilginindoğruluğunun teyilivegenel kabulgörenuygulamalarıntanımlanmasıiçindikkatsarfedilmiştir. Bununlabirlikte.yazarlar,editörler.çevı­ renler.çevtrteditörüveyapmeıhatalardanvenoksanlıklardanyadabu kitaptakibilginin uygulenrnasıylaortayaçıkandurumlardansorumludeğildirvebu yayınıniçeriğiningüncelliği.tamlığıyadadoğruluğukonusundagarantivermemektedir.Bubilgininözelbirdurumdauygulanması,uygulayıcınınprofesyonel sorumluluğualtındadır.Tanımlananveönerilenkliniktedaviler.kesinveevrenselönerilerolarakdeğerlendirilmemelidir. Yazarlar.editörler.çevirenler.çevirieditörüveyayımcıbumetindegeçenilaçseçimlerininvedozlarınınbasımsırasındakigüncelönerilerleuyumluolması ıçınhertür çabayısarfetmişlerdir. Bununlabirlikte.devam edenaraştırmaların,hükümetdüzenlemelerinindeğişimininveilaçtedavisiveilaçreaksiyonları ikilgilibilgiakışının ışığındaokuyucununherilaçiçinpakettekiaçıklamalarıendikasyondeğişimleri.doz veeklenmişuyarıveönlemleriçinkontroletmesi gerekmektedir.Budurum.özellikle.önerilenajanyerı!yadasıkçauygulanmayanbirilaçolduğundaönemlidir. BuyayındasunulanbazıilaçlarvetıbbiaraçlarsınırlıaraştırmauygulamalaniçinFoodandDrugAdministraHon(FDA)onayınasahiptir,Klinik.uygulama lanndakullanılmasıplanlananherilacınyadaaracınFDAdurumunutespitetmeksağlıkhizmetisağlayıcısmmsorumluluğundadır. UYAR! Bukitaptailaçlariçinkesinendtkasyonler.zıtreaksiyonlarvedozprogramlanverilmiştir,fakatbubilgilerindeğişebilmesimuhtemeldir.Okuyucunun.belirtilen ilaçlarınpaketlerindeüreticitarafındansunulanbilgilerigözdengeçirmesigerekmektedir.Yazarlar.eduörler.çevirenler.çevirieditörü.yayımcılaryadadağın­ cılarbuçalışmadakihatalardan.ekstkltklerdenyadabilginin uygulanmasındandoğansonuçlardansorumludegildirlervebuyayınıniçeriğiileilgili,ifade)'ada imaederekgarantivermemektedirler.Yazarlar,editörler.çevirenler.çeviri editörü.yayımcılarvedağıtıcılarbuyayınnedeniylekişilereyadaeşyayagelenzarar ve/veyahasardansorumlulukkabuletmemektedirler. All rightsreserved. Thisbookisprotectedbycopyright.Nopart of thisbookmaybereproduced or transmitted inanyform orbyanymeans, ıncluding asphotocopiesorscanned-inor other electronic copies,or utilizedbyany information storageand retrievel system without written permission from the copyright owner, except for brief quotations embodied in criticaiarticlesand reııiews. Materialsappearing in thisbock preparedbyindividualsaspart of theirofficial dutiesasU.S.qovernment employeesarenot coveredbythe ebove-menticnedcopyright. Bu kitabın Türkiye'dekihertürlü yayın hakkı PALME YAYıNCılıK Ltd.Şti'ne aittir,tüm hakları saklıdır. Kitabın tamamı yada bir kısmı 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre, kitabı yayınlayan firmanın önceden izni olmadan elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyleçoqeltılamaz. Yayınlanamaz, depolanamaz. , ~I PALME YAYıN, DAGITIM,PAZARLAMA,içVEDIŞTiCARETLTD.şrl, Merkez:A.AdnanSaygunCad.No: lO/A Sıhhiıe-ANKARA Tel:0.312·4333757 • Fax: 0.312-1335272 www.palmeyayinevi.com e-mail: bilgi@palmeyayine\.i.com Wlti$~MSı :OgunllrsokNo:{iSBiIwlIıldlrlAtlKARA Ttı:0.3124119528faks:0.3124196964 ızmit'$ıMsı :KazımoriMaIl.MUfiıcadNo:25i'C~IR Ttı:0.23234310TTfaks:0.2323-431078 Bu baskı, sevgisi.sabrı ve tahammülgücü, bu projedeçalışmak için güvenlisığmaklaryaratan eşirn Teresa Pawlina'yavedürtüleri vecoşkulan karekolamin düzeylerimihepyüksek tutançocuklarım Conrad PawlinaveStephanie Pawlina'ya adanmıştır. Çeviri Editörünün Önsözü Histology:aText and Atlas'ın ilkTürkçeçevirisiniTürk tıp, Türkçeleşririlmiş hallerinin yanında Ingilizce karşılıkları da diş hekimliği ve veterinerlik öğrencilerinin ve akademisyen verilerekliteratürtaraması yapmak isteyebilecekokuyuculara lerinin kullanımına sunmaktan büyük gurur duyuyorum. yardımcı olmaya çalışılmıştır. Kitap tıp, diş hekimliği ve ve Altıncı baskısı çıkmış olan bu kitap, yıllardır tıp öğrencile­ terinerliköğrencilerineveakademisyenlerinehitapettiği için. cineverilecekderslerinhazırlanmasındaveakademikdüzeyde ilk bölümlerdeTürkçesikullanılan terimler ilerleyen bölüm kullanılıyorolmasına rağmen ilkdefaTürkçeye çevrilmiştir. lerde Latince olarak da kullanılmıştır. Kirabın her branşran Kitap, moleküler biyoloji ve klinik bilgi katkılarıyla birlikte ilgiduyan tüm okuyucular için iyibirkaynakolmasını urnu önceki basımıarına göre oldukça zenginleşmiştir ve hem tıp yorum. Kitap ile ilgili eleştiriler [email protected] adresine öğrencileri,hemdeakademisyenleriçinönemlibirkaynaktır. gönderilebilir. Kitabın Türkçe çevirisinin orijinali ile aynı olmasına büyük Çevinde emeği geçen tüm öğretim üyelerine ve bunun özen gösterilmiştir. Türkçe'yeçevirilerdeTürk Dil Kurumu yanında basım öncesikontrollerdeerneği geçen Doç.Dr.Şe­ nun Büyük Türkçe Sözlüğü'nden faydalanılmış, bilimsel te himeTEMEL'e, Doç. Dr.Yi~it UYANIKGIL'e veDoç. Dr. rİmler için Türkçe Tıp literatüründe ve klinik tutindegeçen SavaşAKTAŞ'a teşekkürederim. karşılıklar kullanılmıştır. Kitaptageçen bazı kısalımalar (örn. büyüme hormonu;Ing. Growth Hormon; GH) genel kabul Kitabın çevirisivekontrolü büyükzaman veemekgerek edilmiş kullanım şekilleri nedeniyle bu halde bırakılmış, tirmiştir. Banabuzamanısağlayaneşimeveçocuklarımaşük­ Türkçe kısaltrna haline zeririlmcmisrir. Yine bazı terimlerİn canlanmı sunarım. Çeviri Kurulu --- ÇeviriEditörü Doç. Dr. Barıı BAYKAL r--- Doç. Dr. Sav,,!AKTAŞ Yrd. Doç. Dr.Cem KORKl'.1AZ Mersin Üniıenimi. TıpFakiiiw;.Histolojiı~Embriyoloji GidhaneAlltfriTıpFaltiiluJi. KadınHastalıkları VfDoğıon AnabilimDalı. MERSIN AnabilimDALı, OYTEMerkezi.ANKARA Uzm.Blo.CananASLAN Prof. Dr. PetekKORKUSUZ Acıbadem MdıköyHastanesiOYTEM"kni. ISTANBUL Hacatepe Üniıenimi. TıpFakülmi.HistolojivfEmbriyoloji AnabilimDalı. ANKARA Prof. Dr. Meral BAKA Eg( Üniıerıimi. TıpFakidteıi, HistolojireEmbriyolojiAnabilim Ar"!. Gör. Çağla ZÜBEYDE KÖPRÜ Dalı. ıZMIR HacftupfÜniıenimi.Nanoııp NanoulmolojiAnabilim tl( Dalı. ANKARA Yrd. Doç. Dr.H. Kübra BAŞALOCLU AdnanMendereı Üniıenimi. Tıp Fakülwi. Hisroloji l'l' Doç. Dr. Meltem KURUŞ EmbrijolojiAnabilimDalı. AYDIN ınönü Üniıenimi. TıpFakiilmi. HistolojivfEmbrijoloji AnabilimDalı.MAL47YA Doç. Dr. BarııBAYKAL Gü/hant'As/ur; TıpAkademisi.Askn7 TıpFakiilmi. Tıbbi Prof. Dr.Gülçin ABBANMETE Histolojil'fEmbriyolojiAnabilimDalı.ANKARA Pamukkal,Üniıersimi. TıpFakiilmi,Hinoloji I'fEmbriyoloji AnabilimDalı. DENIZLI Yrd. Doç. Dr.Tülin BOYLU AdnanMmdereı Üniıenitesi. Tıp Fakiilmi. Histolojillt' Dr. MelikeSAPMAZ METIN EmbriyolojiAnabilimDa/ı. AYDIN Trakya Üniıeniıesi. Tıp Fakiilıni, Histolojit'fEmbriyolo)i AnabilimDalı. EDIRNE Prof. Dr.MehmetCINCIK Prof.Dr.Sevda MÜFTÜOCLU AcıbademKızdıltü}Hasranesi()}7E'\lfrlrtu. ISTANBUL HautUpf Üniıersiıesi. TıpFakiilmi. HistolojiVfEmbriyoloji Prof. Dr.A.NurÇAKAR AnabilimDalı, ANKARA TOBBEkonomit'f Trlrn%); Üniıersirai, TıpFaltülttsi.Histoloji Doç.Dr. Gülnur KıZıLAYÖZFIDAN lJfEmbriyolojiAnabilimDalı, ANKARA Trakya Üniıenitrsi, TıpFakiilmi. HisıolojiıeEmbrijoloji Prof. Dr. Necdet DEMIR AnabilimDalı. EDIRNE Akdmiz Üniomiıoi. TıpFaltü/wi.HistolojiVfEmbriyoloji Prof.Dr. Candan ÖZOCUL AnabilimDalı.ANTALYA GaziÜniıeniıai. TıpFaküluJi.Hinoloji VfEmbriyoloji Prof. Dr.SerapS. INALÖZ DEMIR AnabilimDalı. ANKARA GauanupÜniıenitai. TıpFakiilmi, HistolojivfEmbriyoloji Prof. Dr. Feral ÖZTÜRK AnabilimDalı. GAZIANTEP AltıglaSııkıKoçman Üniıersimi. TıpFaküluJi.Histoloji EmbriyolojiAnabilimDalı.AIUCU Doç. Dr. ÇiğdemELMAS GaziOnivfrJimi, TıpFaltülmi, HistolojiVfEmbriyoloji Prof. Dr. Bizden SABUNCUOCLU AnabilimDalı, ANKARA Ankara Üniıenimi. TıpFakülmi. HtsıolsjiVfEmbriyoloji AnabilimDalı. ANKARA Prof.Dr.FerihaERCAN Marmara Üniıenitoı. TıpFakiilmi. Histoloji-Embrijoloji Yrd. Doç. Dr. YeterTOPÇUTARLADAÇALıŞıR AnabilimDalı. ISTANBUL Trakya Onil'frJimi. TıpFaltiilmi. HiıtolojiVfEmbriyolo)i AnabilimDalı. EDIRNE Doç. Dr. Kemal ERGIN AdnanMmdera Oniı'n'Jimi. TıpFakülmi,Histolojiır Doç.Dr.ŞehlmeGülsünTEMEL EmbriyolojiAnabilimDakAYDIN UlutUıgÜniıenimi.TıpFaktdıesi.HistolojiVfEmbriyoloji AnabilimDak BURSA Yrd. Doç. Dr.SemraERPEK Adnan.ılmdfrfJ Ünııeniıoi. TıpFakidresi. Histolojiıe Yrd. Doç. Dr. Aylin YABA UÇAR EmbriyolojiAnabilimDalı.AYDIN IııanbıılBilim Ünııernmi, TıpFakülmi,Histoloji Embriyolo)i i/( AnabilimDalı. ISTANBUL Prof. Dr.Alpulan GÖKçıMEN AdnanMmderesÜniversitesi, TıpFakülmi. HistolojiVf Doç. Dr. Yiğit UYANIKGIL EmbriyolojiAnabilimDalı, AYDIN EgfÜniıersiıai. TıpFakiilmi. HistolojiVfEmbriyolojiAnabilim Dalı. ıZMIR Prof. Dr.H.Serhat INALÖZ Ğaziamep Üniıersiıai, TıpFaltülmi.DeriVfZiibrevi Doç. Dr.YeşimHülya UZ HastalıklarAnabilimDalı. GAZIANTEP Trakya Üniıenimi. TıpFakiilmi, HiuolojiVfEmbriyoloji AnabilimDalı. EDIRNE Yrd. Doç.Dr.Ahmet KOÇAK Dıımlupmar Üniıeniıoı, TıpFakidtesi,HistolojiLifEmbriyoloji Prof. Dr. ŞilirNecatYIL\1AZ _ J AnabilimDalı. KOTAHYA Mersin Ünııennai, TıpFaltiilmi.HiıtolojiVfEmbriyoloji AnabilimDalı.MERSIN Önsöz Histoloji: /liıkili Hikre Biyolojisi v, Mol,kii'" Biyoloji il, farklılıkgösteren,dikkarçekicibüyüklükte kırmızı kalın fom KonuAnlatımı veAtlas'ın bu altıncı baskısı medikal, denral ilesunulmuştur. Klinikbilgiiçerenmetin yadasonaraştırma vebenzer sağlık bilimi öğrencilerine hisrolojiye, ilişkili hücre bulguları mavi renkte sunulmuştur ve hasralıklarla ilgili ter biyolojisiilemetinselvegörselranıtım sağlamadabirgeleneği rninoloji,durumlar,semptomlaryadanedense!mekanizma devam etrirrnekredir. Dahaönceki baskılarda olduğu gibibu lar mavirenkte, büyük ve kalın olaraksunulmuştur, Metnin kitap. histolojikprensiplerinstandartderskitabı tanımlarının klinik bölümleriherbölüm içinde kolaylıkla bulunmaktadır. çizimler ve fotoğraflar ile desreklendiği "konu-atlas" kombi Özellik/erüzerindeki vurgu/ama.Son baskıdaki pedagojik nasyonudur. Bunaekolarak,herbölümüatlaskısımları rakip özelliklerin çoğu iyileşririlmişvebazıyeniözelliklereklenmiş­ etmekte ve geniş format, etikerli. rnikroarıatorni öğelerini tir: vurgulayan, detaylı açrklarnah, tam sayfa atlasresimleriver mektedir. Bu nedenle Hisroloji: KonuAniatımı v, Atlas tek • Ö ğrencilerin verilerikesin birşekildeezberlemekzorunda kitapta ikikitaptır. kalmadan öğrenmelerine ve materyali gözden geçirebil Bubaskıda içeriğedahakullanışlı veanlaşılabilir biryak melerineyardımcı olmakiçindaha fazlaözertablolan bu laşım sağlayabilrnek için belirgin değişiklikleryapılmıştır: lunrnakradır. Bunların arasında epitel hücrelerinin apikal bölge özelleşrnelerinin gözden geçirme tablosu ve adipoz Güncellenmiş nücre biyolojisi ve melekiller biyoloji. doku özelliklerinin tablosu bulunmaktadır. Çoğu rablo Beşinci baskıda sunulan materyal, hücresel ve moleküler bi güneellenmiş vedeğiştirilmiştir. yolojideki son ilerlemeleri içerecek şekilde günceilenmiştir. Daha önce bulunan klinik ve fonksiyonel korelasyonlar Altıncı baskı, öl\rencilerin konuyu kapsamlı olarak kavraya kutuları Klinik Bağlantı ve Fonksiyonel Önem dosyaları bilmeleriiçinseçilenbilgilereodaklanmakradır. Eleşrirmenle­ iledeğişririlrnişlerdir. Her bölüme daha fazlayeni dosya rinönerilerineuymakiçinaltıncı baskı, bazı bölümlerehücre biyolojisi bilgisini eklemekredir. Örneğin. kardiyevasküler lareklenmiştirvemevcutdosyalaryenidendizaynedilmiş, sistemin tarrışılmasına endotel hücrelerinin hücre biyolojisi güneellenmiş. gelişririlmiş ve yeni diyagramlar ve klinik numune görüntüleri ile resmedilmişlerdir. Yeni dosya. eklenmiştir; epiteldokusu konusunayapı ve fonksiyonlarını lardasempromlarileilişkili klinik bilgi,hastalıklı doku ya da içerecekşekilde primer silyumlarlailgilibir bölüm eklen daorganlarınforomikrografları, kısahistopatolojiktanım­ miştir: kan ile ilgili bölüme hernopoez ile ilgili hücreler için yenibir klinik nomenklatür ve nötrofillerdekisolunum pa{~ lamalarvespesifik hastalıkların redavileri bulunmaktadır. Onemli terimler, büyük kalın metin ile belirtilmişlerdir. laması reaksiyonunun detaylı tanımlaması eklenmiştir; sinir Bu dosyalardaki bilgiyardımcı materyal olarak değeelen­ dokusubölümünesinirlifirejenerasyonu ileilgiliyenibilgiler dirilebilirken, histolojinin fonksiyonel etkisini ve klinik ve diyagramlar eklenmiştir ve sindirim sistemi ile ilgili bö öneminigöstermektedir. lümetatreseptörlerininhücrebiyolojisieklenmiştir. Her bölürnünsonundaki atlasbölümüne daha fazlaAtlas Okuyucu dostu yenilikler, Kitap, önemlikavrarnlaravege Resimleri eklenmiştir. Atlas bölümündeki özer kutusuna rekli bilgileye daha kolay erişim sal\lamak amacıyla yeniden birkaçoryamasyon mikrografı eklenmiştir. Kan bölümle dizayn edilrnişrir. Merin içindeek renkli fontlar kullanılmış­ rindekiatlasresimleri, kanhücrelerinin marür formlarını tır. Onemli kavramlar cümle şeklinde başlıklar olarak liste ve hemopoez sırasında geçtikleri evreleri gösterecekşe­ lenmişlerdir. Hücrelerin, dokuların ve organların özellikleri kilde ramamen yeniden dizayn edilmişlerdir. Çoğu resim ve bunların fonksiyonları, yerleşimleri ve diğer ilişkili kısa canlı dijiralgörümüleriledeğiştirilrniştir. ifadeler, madde işaretli listeler olarak metin gövdesi içinde kolaylıkla görülebilen büyük boyudu renkli madde işaretleri Daha fazla yeni şekiller ve illüstrasyonlar da eklenmiştir şeklinde biçimlendirilmişlerdir. Her spesifik bölümdeki ge veeski şekillerin yaklaşık üçre biri, dahaaçık olmaları ve rekli terimlermetiniçinde,geriyekalansiyahmetindenaçıkça algısal odaklanma için yeniden çizilmişlerdir. Bu alrıncı ix