S o n b a h a r D u ü Neler nyada muz m Uzay Olu u lý y t d a or? ya u ýy c n a ü a H V T e v G ar üzel l O ý k nl ulu a B m C en v e Ar O k k a ulda daþý yý m z B r e o n, y ve Y Aile nü uva m r Dö e m l a n y e n k ü e D r e G m a m p Y a a ký Y nl U ar z v a e kl ar 1.-2..Sýnýf H a y a t Bilgisi Öðretim Programý KKTC Milli Eðitim ve Kültür Bakanlýðý NOTLARIM KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURÝYETÝ MÝLLÝ EÐÝTÝM VE KÜLTÜR BALANLIÐI TALÝM VE TERBÝYE DAÝRESÝ MÜDÜRLÜÐÜ ÝLKOKUL (TEMEL EÐÝTÝM I. KADEME) HAYAT BÝLGÝSÝ ÖÐRETÝM PROGRAMI (1.,2., ve 3. Sýnýflar) Danýþman: Yrd. Doç. Dr. Kemal Akkan BATMAN Komisyon Üyeleri: Uzm. Kadriye AKANDERE Uzm. Osman VAÝZ Ayþe BÝNBAÞI Meltem Tavukçuoðlu ÜNBAY Akýþ YEÞÝLADA Grafik - Tasarým: Ayfer ARSLAN 2009 ÖNSÖZ Eðitim, öðrencilerin yaþadýklarý topluma uyumunu saðlayan bir araçtýr. Bu sayede biyolojik özelikleri ile dünyaya gelen insan yavrusu, önce yakýn kültürel çevresinde, sonra da okulda eðitim aracýlýðýyla sosyal bir varlýk haline gelir. Aslýnda okula geldiði anda, özellikle yakýn çevresinden almýþ olduðu standart olmayan kültürel yanýný, okuldaki öðretim ile sosyal anlamda standart bir hale dönüþtürmektedir. Ülkemiz eðitim sisteminde öðrencilerin özellikle kendi toplumunun sosyal, fiziksel, coðrafik, tarihsel vb. boyutlarý ile ilk kez formal anlamda karþýlaþtýðý ders Hayat Bilgisi dir. Hayat Bilgisi programýnda öðrenciler, kendi toplumumuzun; sosyal, fiziksel, coðrafik, tarihsel vb. olgu ve olaylar ile karþýlaþacaktýr. Yerelden - genele, somuttan - soyuta, yakýndan - uzaða, güncellik, bilimsellik gibi ilkeler temelinde bir programla öðrenciler, yalnýzca biliþsel deðil ayný zamanda duyuþsal ve psiko- motor davranýþlar da kazanacaklardýr. Bu sayede Kýbrýs Türk Toplumu’nun kültürel yapýsý ile ilgili davranýþlar kazanmalarý ve sergilemeleri arzulanmaktadýr. Öðrencilerden sadece sorunlarýn biliþsel anlamda farkýna varmalarý deðil, sorunlara çözüm yollarý üretip, hayata geçirmeleri de beklenmektedir. Öðretim etkinliklerinin bu amaçla hazýrlanýp uygulanmasý, ülkemizde varolan sorunlara çözüm yolunda önemli katkýlar saðlayacaðý düþünülmektedir. Tüm öðrencilerimize baþarýlar dileriz. Hayat Bilgisi Komisyonu ÝÇÝNDEKÝLER ÖNSÖZ Sayfa ÝÇÝNDEKÝLER PROGRAMIN FELSEFESÝ........................................................................ 1 PROGRAMIN TEMELLERÝ....................................................................... 1 PROGRAMIN AMAÇLARI......................................................................... 2 PROGRAMIN YAPISI................................................................................ 3 Hayat Bilgisi Programýnýn Temel Yaklaþýmlarý............................................ 3 Hayat Bilgisi Programýnýn Temel Becerileri................................................ 4 1. SINIF HAYAT BÝLGÝSÝ ÖÐRETÝM PROGRAMI Temalarýn Haftalara Göre Daðýlýmý............................................................ 6 Tema A - Ben ve Arkadaþým Okuldayýz....................................................... 7 Tema B - Ben, Ailem ve Yuvam...................................................................12 Tema C - Yakýnlar ve Uzaklar......................................................................17 2. SINIF HAYAT BÝLGÝSÝ ÖÐRETÝM PROGRAMI Temalarýn Haftalara Göre Daðýlýmý............................................................ 26 Tema A - Ben ve Arkadaþým Okuldayýz.......................................................27 Tema B - Ben, Ailem ve Yuvam...................................................................37 Tema C - Yakýnlar ve Uzaklar......................................................................42 3. SINIF HAYAT BÝLGÝSÝ ÖÐRETÝM PROGRAMI Temalarýn Haftalara Göre Daðýlýmý............................................................ 54 Tema A - Ben ve Arkadaþým Okuldayýz.......................................................55 Tema B - Ben, Ailem ve Yuvam...................................................................64 Tema C - Yakýnlar ve Uzaklar......................................................................72 BELÝRLÝ GÜN ve HAFTALAR................................................................... 87 NOTLARIM PROGRAMIN FELSEFESÝ Ýlköðretimin birinci kýsmýnýn 1., 2. ve 3. sýnýflarýnda ''Hayat Bilgisi'' adý altýnda birçok konuyu içeren bu dersin öðretilmesinin amacý nedir? Hayat Bilgisi dersinin Ýlköðretimin birinci kademesinde yer almasý Eðitim Psikolojisinin geliþmesiyle ilgilidir. Sosyal bir varlýk olan çocuk, çevresinde olup biten sosyal ve doðal olaylara, eþyalara ve varlýklara ilgi duyar. Çocuðun bu merakýnýn giderilmesi Hayat Bilgisi dersi sayesinde gerçekleþir. Bu dersin yakýndan uzaða ilkesine göre bir sýrayý takip etmesi bu amacýn gerçekleþmesini kolaylaþtýrmaktadýr. Hayat Bilgisi Dersi “gerçeðin” öðretimi dersidir. Gerçeklere uymayan ve gerçek olmayan bilgiler bu dersin konusu olamaz. Hayat Bilgisi Dersi ilköðretimin birinci kýsmýnýn en temel unsudur. Çünkü Hayat Bilgisi dersi; yaþama, deneme, gözlem yapma ve iþ ortaya çýkarma dersidir. Hayatýmýzda bütün ruhsal kuvvetlerimizi harekete geçirerek, üzerimizde derin izler býrakan bir faaliyet þeklidir. Unutmayalým ki yaþanýlarak kazanýlan bilgiler, hayat boyunca devam eder. Buradan yola çýkarak diyebiliriz ki ; Hayat Bilgisi dersi ilköðretimin belkemiði, anadili kalbi, sosyal bilgiler kaslarý, fen dersleri de beynidir. PROGRAMIN TEMELLERÝ Hayat Bilgisi Dersinin; insan davranýþlarýný istenilir davranýþlar doðrultusunda eðitmek yada deðiþtirmek istediði temel ilkeleri; varlýk, bilgi ve deðerler alanýdýr. Hayat Bilgisi Derslerinin , felsefi temeli , her þeyden çok, dinamik ve devingen olma niteliði taþýmalýdýr. Deðiþken olma ise, koþullarý, durumlarý, yenilenen oluþumlarý bilimsel temelleriyle duyarlýlýkla gözleyebilmek anlamýna gelir. Hayat Bilgisi derslerinin temel felsefi ve mantýksal örüntüsü, iþte bu oluþumun sürecinin hýzýna eþ, biçim ve öz yapýsýný oluþturabilmekten geçmektedir. 1 PROGRAMIN AMAÇLARI Hayat Bilgisi Dersinde öðrenciler; 1- Yakýn çevreyi tanýma ile ilgili yetenek ve becerilerin geliþmesi yönünden: A- Çevresindeki doðal olaylarý anlar ve doðru yorumlar, bu olaylarýn insan hayatýna etkisini bilirler. B- Çevreyi ve çevrenin doðal güzelliklerini severler. C- Çevreyi tanýr ve çevrenin yaþama imkanlarýný inceleyerek daha iyi yaþama yollarýný çalýþýrlar. D- Günlük olaylarý, her gün kullandýðý eþyayý, yakýn çevrenin eserlerini, anýtlarýný inceleyerek toplumsal geliþme bilincini kazanýrlar. 2- Yurttaþlýk Görevleri ve Sorumluluklarý Yönünden: A- Türk milletine, Kuzey Kýbrýs Türk Cumhuriyetine, Türkiye Cumhuriyetine, Atatürk'e ve devrimlerine karþý sevgi ve saygý duyar, onlara güvenirler. B- Millet ve yurt iþlerine karþý yakýn ilgi duyarlar. C- Yakýn çevrede yaþamýþ büyük insanlar çevrenin geliþip ilerlemesine hizmet etmiþ olanlarý tanýr, onlarý takdir etme ve deðerlendirme duygusu kazanýrlar. D- Demokratik davranýþlara ve insanlara sahip bir yurttaþ olurlar. E- Aileyi, okulu ve yurdu severler, milli duygularýný kuvvetlendirirler. F- Ailelerin ve toplumun mutluluðuna ve en iyi þekilde nasýl yararlý olabileceklerini araþtýrýrlar, kendi mutluluklarýnýn, toplumun yükselmesine baðlý bulunduðunu kavrarlar. 3- Toplumda Ýnsanlarýn Birbirleriyle Olan Ýliþkileri Yönünden: A- Evde , okulda ve çevrede beraber yaþadýklarý insanlara karþý sevgi ve saygý duyarlar. B- Doðruluk fikri ve iþlerini doðru yapma alýþkanlýðý kazanýrlar. C- Dayanýþma, iþbirliði ve sorumluluk duygularýna sahip olurlar. D- Aileyi, okulu ve çevreyi inceleyerek topluluk halinde yaþamýn önemini kavramaya ve istediði davranýþlarý göstermeye baþlarlar. 4- Ekonomik yaþama fikrini ve yeteneklerini geliþtirme yönünden: A- Ailenin geçim ve gelir durumunu dikkate alarak, parasýný hesaplý harcamaya, tutumlu olmaya ve yerli malý kullanmaya önem verirler. B- Eþyalarýný ve toplumun ortak mallarýný iyi kullanýr ve gerektiðinde onarýrlar. E- Üretim, tüketim ve daðýtým hakkýnda temel bilgiler kazanýrlar. D- Ýnsanlarýn ve gruplarýn ekonomik yönden birbirlerine baðlý olduklarýný bilirler. E- Milli gelir kaynaklarýný tanýmaya ve gerektiði þekilde deðerlendirmeye çalýþýrlar. 5- Daha iyi yaþama yeteneklerini geliþtirme yönünden: A- Beslenme, saðlýk ve trafik kurallarýný, emniyetli ve saðlýklý yaþama yollarýný öðrenirler. B- Ev ve iþ hayatlarýný daha iyi düzenlemeye, etrafýný geliþtirip, güzelleþtirmeye, içinde bulunduðu hayattan daha üstün bir yaþama seviyesine ulaþmaya çalýþýrlar. C- Çalýþmanýn, dinlenmenin ve eðlenmenin gereðini ve zamanýný kavrarlar. D- Tarým, ticaret ve sanayi faaliyetleri ile ilgilenirler, ürünleri tanýmaya ve çevrede bulunanlarýn üretim yollarýný öðrenmeye çalýþýrlar. 2 PROGRAMIN YAPISI 1. Hayat Bilgisi Programýnýn Temel Yaklaþýmlarý Programda insan, biyolojik, psikolojik, sosyal ve kültürel yönleriyle bir bütün olarak ve deðiþimin hem öznesi hem de nesnesi olarak ele alýnmýþtýr. Bu noktadan hareketle “birey”, “toplum”, “çevre”, “doða”, “mevsimler”, “haberleþme /iletiþim”, “teknoloji”, “ulaþým”, ”taþýtlar”, “trafik”, “kültür-zaman” olmak üzere on bir ana öðrenme alaný belirlenerek sarmal temalar oluþturulmuþ, deðiþim de bütün bu öðrenme alanlarýný kuþatan daha genel bir boyut olarak düþünülmüþtür. Gerçek yaþamda bu öðrenme alanlarýnýn içerikleri ve deðiþim iç içedir; bunlar sadece eðitim-öðretim amacýyla yapay olarak birbirinden ayrýlabilir. Hayat bilgisi dersi için özellikle benimsenen toplu öðretim yaklaþýmýnýn da bir gereði olarak, bu öðrenme alanlarýný ayný anda kuþatabilen dört tema belirlenmiþtir. Programdaki tema adlarý aþaðýda verilmektedir. TEMA A: “Ben ve Arkadaþým Okuldayýz” TEMA B: “Ben, Ailem ve Yuvam” TEMA C: “Yakýnlar” ve “Uzaklar” Hayat bilgisi programýnda çocuklarýn temel yaþam becerilerinin yaný sýra, olumlu kiþisel nitelikler geliþtirmeleri amaçlanmýþtýr. Bunlara ek olarak çocuklarýn sosyal bilgiler ve fen ve teknoloji derslerine temel oluþturacak nitelikte bilgilere de sahip olmalarý beklenmektedir. Dolayýsýyla programda bu ögeler (öðrencilerin temel yaþam becerileri ve olumlu kiþisel nitelikler geliþtirmelerine yardýmcý olmak, sosyal bilgiler ve fen ve teknoloji derslerine temel oluþturacak bilgiler kazanmalarýna fýrsat yaratmak), belirlenen temalarla bütünleþtirilecek þekilde “kazanýmlar” oluþturulmuþtur. Kazanýmlar, çocuklarýn doðrudan gözlenebilir davranýþlarýnýn yaný sýra, bilgi, beceri, tutum ve deðerleri de içeren ifadelerdir. Kazanýmlar belirlenirken konu bütünlüðünden çok, beceriler esas alýnmýþtýr. Programda yer alan kazanýmlarýn, öðrenciler tarafýndan gerçekleþtirilecek etkinlikler aracýlýðýyla elde edilmesi söz konusudur. Bu nedenle de öðrenme-öðretme etkinlikleri bu programýn en kritik ögesidir. Ýleride daha ayrýntýlý bir biçimde açýklanacaðý gibi, programda kazanýmlarýn türüne ve niteliðine göre uygun ölçme araçlarýnýn kullanýlmasýna izin veren bir yaklaþým benimsenmiþtir. Programda hayat bilgisi dersi ile diðer derslerin kazanýmlarý ve ara disiplinlere ait kazanýmlar arasýnda da iliþkiler gözetilmiþtir. 3 2. Hayat Bilgisi Programýnýn Temel Becerileri Þimdiye kadar bilgi edinme, yaþam ve okulun amacý olarak görülmüþtür. Günümüzde ise bilgiye bakýþ deðiþmiþtir. Bilgi; olgularý, kavramlarý, ilkeleri ve süreçleri ezberlemek olarak görülmemektedir. Bilgiyi kullanma, bilgiyi edinmeden daha fazla vurgulanmaktadýr. Bilgiyi öðrenmenin önemi göz ardý edilmemekle birlikte , öðrenciler bilgiyi problem çözmede, anlamlý ortamlarda eleþtirel düþünmede ve yaratýcý düþünmede kullanmalýdýr. Beceri ise bilgi gerektiren ve performans içeren karmaþýk bir eylemdir. Hem bilgi hem beceri kýsa zamanda kolayca öðretilebilir ve öðrenilebilir. Fakat yetenek daha geç geliþir ve daha karmaþýktýr. Bilgi ve becerilerin birleþmesi ile yetenek ortaya çýkmaktadýr. Beceri öðrencilerde, öðrenme süreci içerisinde kazanýlmasý, geliþtirilmesi ve yaþama aktarýlmasý tasarlanan kabiliyetlerdir. Sosyal Bilgiler Programý, ilköðretim 4-7. sýnýf düzeyinde diðer derslerle birlikte ilk 9 beceriyi kazandýrmanýn yanýnda, kendine özgü 5 beceriyi kazandýrmayý da amaçlamaktadýr. Bu beceriler aþamalarý ile birlikte aþaðýda gösterilmiþtir. Bu becerilerin bazýlarýna ya da aþamalarýna, üniteler göz önünde bulundurularak doðrudan verilecek beceri þeklinde programda yer verilmektedir. Bu beceriler: 1-Eleþtirel Düþünme Becerisi, 2-Yaratýcý Düþünme Becerisi, 3- Ýletiþim Becerisi, 4- Araþtýrma Becerisi, 5- Problem Çözme Becerisi, 6- Karar Verme Becerisi, 7- Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi, 8- Giriþimcilik Becerisi, 9- Türkçeyi Doðru, Güzel ve Etkili Kullanma Becerisi, 10- Gözlem Becerisi, 11- Mekaný Algýlama Becerisi, 12- Zaman ve Kronolojiyi Algýlama Becerisi, 13- Deðiþim ve Sürekliliði Algýlama Becerisi, 14- Sosyal Katýlým Becerisi, 15- Empati Becerisi. 16- Kaynaklarý Etkili Kullanma Becerisi. 17- Güvenlik Ve Korunmayý Saðlama Becerisi. 18- Öz Yönetim Becerisi. 4