A F Y O N Tl'RİZM DERNEC1 YAflN* AKINDAN HATTAT AHMET KARAHİSARÎ Ord. Prof. Dr. A. SÜHEYL ÜN VER 1. Ü. Tıp Tarihi Enstitüsü Müdürü A WELL-KNOWN TURKISH CALLIGRAPHER KARAHİSARÎ AHMET EFENDİ İSTANBUL 19 6 4 V* tTarUU {Ut ’-A. AFYON TUKtZM DERNEĞİ YAYINLARINDAN HATTAT AHMET KARAHİSARÎ 1 4 69 - 1 5 5 6 Ord. Prof. Dr. A. SÜHEYL ÜNVEK I. Ü. Tıp Tarihi Enstitüsü Müdürü A WELL-KNOWN TURKISH CALLIGRAPHER KARAHİSARÎ AHMET EFENDİ İSTANBUL 19 6 4 ÖN SÖ Z Afyon’un yetiştirdiği dünya çapındaki sanatkâr Hattat Ahmet Ka- rahisarî kelime ve cümlelerle anlatılamıyacak bir şahsiyettir. Onu an­ cak eserlerinin karşısında duyulan hayranlık hislerinin ruhlara vere­ ceği duygular anlatabilir ki bu duygular sözle ifade edilemez. Üçüncü Zafer Haftasını tertiplerken Karahisarî’nin eserlerinin ör­ neklerinden müteşekkil bir sergi açmak ve bir de broşür bastırmak üzere teşebbüse geçtik. İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü Mü­ dürü sayın Hocamız Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver teklifimizi derhal kabul ettiler. Kendileri Karahisarî kitabım yazarlarken, Tıp Tarihi Enstitüsünün kıymetli elemanlarından sanatkâr Haşan Ali Göksoy da sergi için örnekleri hazırladı. Afyonumuzun yetiştirdiği büyük Sanatkârı biraz olsun tanıtabil­ mek gayesiyle yapılan bu çalışmalarda bize yardımlarını esirgemeyen Sayın Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver’e, Sanatkâr Haşan Ali Göksoy’a, ki­ tabı nefis bir şekilde basan Kemal Matbaasına teşekkür etmeyi bir borç sayarız. Bizi daima destekliyen büyüklerimize, yardımlarını esirgemeyen Tu­ rizm ve Tanıtma Bakanlığına da teşekkürlerimizi sunarız. Afyon’un yetiştirdiği büyüklerin tanıtılmasına devam edileceğini müjdeler, sayın Afyonluları da hürmetle selâmlarız. Afyon Turizm Derneği adına Başkan Dr. Mehmet Saadettin AYGEN ESERİ SUNARKEN Karahisarı Sahibin yetiştirdiği en büyük sanatkâr Hattat Ahmet Karahisarî için doğduğu Afyon’da bir konuşma yapmak için araştır malarda bulunmuşdum. 1947 senesi Mayısında Halkevinde hem eser­ lerini teşhir ettik ve hem de bir konuşma yaptık. Lâkin ben işimi bi tirdim diye bu bahse son vermedim. Araştırmalarıma devam ettim. Afyonkarahisarında konuşmamda bulunanlara Karahisarî'nin ne­ fis altınlı Besmelesini aynen bastırıp göndereceğimi vâdetmiş ve de­ diğimi de yapmıştım. Onlar da çerçeveleterek asacakları vâdinde dur­ dular. Şimdi Afyonkarahisarında 400 sene evvelki bir hemşehrilerinin güzel bir hâtırası bulunmaktadır. Karahisarî bizim cidden büyüklerimizdendir. Çok devam etmemiş ise de yazıda bir ekol sahibidir. Çok müstesna şahsiyeti ile vücuda getirdiği yazılar Türklüğün iftiharla göstereceği sanat âbidelerinden dir. Yazıları içindeki sanat inceliğinin timsali olan rahmetliyi hayırla anmağa vesile olan bu eseri yeniden Afyon Turizm Derneğinin bu asîl arzusuna peki diyerek dünya sanat âlemine arzederiz. Dr. A. Süheyl Ünver KARAHİSARÎ AHMET KISA HALTERCÜMESİ ve ESERLERİ Memleketimizde hakikî ilim ve sanat adamlarını lâyıkiyle tanıya madiğimizin sebeplerinden biri de hayatlarından ders alınacak en ufak noktalarına kadar hal tercümelerine kıymet vermemek hususundaki elîm ve ezelî kayıtsızlığımızdandır. Bu ihmali bilhassa kıymetli ilim ve sanat adamlarımıza yapmışız ve hâlâ da yapmaktayız. Bu cihetle­ dir ki çok iyi bilmemiz icabeden Karahisarî’nin yaşayış ve sanat haya­ tını ve inceliklerini elimize geçen ve onun ahlâk ve bilgisinin birer makesi olan yazılarını bir tarafa bırakırsak, bilmiyoruz diyebiliriz. Kayıtsızlığımızın derecesine bakın ki onun hayatında yazısını be­ ğenenler Hoca: Sen ne zaman doğdun? dememişler ve bir köşeye yaz­ mamışlardır. Bu cihetle doğum tarihini bilmiyoruz. Eğer Karahisarî mahlâsını Kirmanlı hocasından herhalde örnek alarak kullanmasaydı, Afyonkarahisarlı olduğunu da bilemiyecektik. Keza çocukluk anlarını, düşüncelerini, heyecanlarını, yazı sanatı­ na meylinin tabiî sebeplerini bilemiyoruz. O halde mademki bunları bilmiyoruz, hakkındaki tercümeihâl kitaplarının malûm satırlarına bakmağa lüzum hissetmeden Karahisarî’nin çocukluğu, gençliği ve ya­ zıyı öğrenmekteki gayretlerine vâkıf değiliz, diyebiliriz. Mademki onun hayatı üzerinde durmak istiyoruz, birşeyler uydurmak ta doğru değil­ dir. Onun hakkında yazılan bazı kaynaklara ve efsanelere yer verelim. Doğuşunda intizamı seven bu mazbut küçük Ahmed’in sülüs ve nesih­ te ilk üstadı olarak Yahya Sofîyi de söylerler. Fakat imzalarında dai­ ma Esadullahi Kirmanî'yi zikrettiğine göre asıl üstadı budur. Esadul- lah ile nerede karşılaştılar, birşey denemez. Akla en yakın gelen Esa- dullah'm o zaman Türkiyeye gelip îstanbulda karşılaşmalarıdır. Kara- hisarî hesapça Fatih’in 886 (1481) de ölümü yılında pek çocuktu. Gençliğini İkinci Sultan Bayezit zamanında idrâk etmiş ve yazıyı onun zamanında öğrenmiştir. Karahisarî her veçhile o kadar mükemmel bir insan olmuştur ki ek yerleri belli olmayarak diktiği mintanın şöhreti Bayezid'e kadar varmış, kendisine diktirdiği bir örneğinde terzileri bir araya gelerek ek yerini bulamamışlar. İkinci Sultan Bayezid dev­ rine ait başka bir hususiyeti bilmiyoruz. Yavuz Sultan Selim devrini idrâk etti. Fakat bir hâtırasına rastlamadık. Tarihsiz Yazılarından bu devirde olanlar var mı? birşey denemez. Bilhassa tarihlilerine Kanunî Sultan Süleyman zamanında rastlıyoruz ki artık en olgun ve yaşlı se­ nelerine tesadüf eder. Öyle güzel, mütenevvi’ eserleri vardır ki bunları - 5 - pek ihtiyar yaşlarında da yazmıştır, diyebiliriz. Bilhassa o çeşitli ör­ nekler ve hurda teferruatı ancak hayatının altın çağlarında yapılmış olabilir. Karahisarî Zilka'de 963 (1556) da Süleymaniye camiinin bittiği senede bir pirifanî olarak tahminen doksan yaşına yakın vefat ediyor ve hayatında münzevî bir köşede, ince ve pürüzsüz sırf sanat ve ruh heyecanları içinde ömür sürdüğü dergâh odasından yine o Sütlüce der- hâhı hâzîresine gömülüyor. Geçti hayfâ Karahisarîi pîr Sanat titizliğine bakınız ki bugün kaybolan mezar taşını kendi vazmış, yalnız ölüm senesini bildiren Hint rakamları sonradan kazıl­ mıştır. 4 padişahımızın hayatını idrâk etmiştir. Mütevazı ve temiz bir hayat sürmüştür. Uzun boyludur. Hattâ Servi hırâmâna benzetilir. Be­ yaz ve nur gibi bir sakalı olduğunu gören bir zattan menkuldür. Ferace ve venler giyer. Yolda hareketi anîka ile yürür. Çok temiz ve itina ile sivinen bir zattır. Şairdir. Çünkü onun nazımlarını buluyoruz. İyi Arapça ve Farsça bildiği de bu dildeki manzumelerinden anlaşılıyor. Velhasıl zamanının en mükemmel ve ince bir sanatkârı olan Karahisa­ rî hakikaten üzerinde durulacak büyük bir sahsivettir. Çünkü başka türlü ince adam ve hakikî sanatkâr olamazdı. Yalnız ruhan deâil, cis­ men de pek temiz bir insan. Nefes zade Gülzârı Savâb’da diyor ki: Mol­ la Şemsi Pîri Karahisarî merhum gayet nazik tendir. Bir beyaz sade (mintanı) yedi sene miktarı giyüp yine bir fakire hibe etmişler ki ta­ mamen yeni dikilmiş gibi hiç yıpranmamış. Bu şu demektir ki bir mintanı yedi sene temiz giyebiliyor. Yani hayata hırsı j'oktur. Bir min­ tan ona bu kadar sene yetmiştir. Eğer bütün insanlar Karahisarî gibi olabilsevdi, dünya cennet olurdu. Nedir o sun'î yaratılan ihtiyacımızı günbegün arttırıp hayatı kendimize rahat ve feragatli yaşanılır bir ha­ le koyamamak? Bu yüzden türlü ıztıraplar çekmemiz?.. Karahisarî’nin yazı üstadları şeceresini onun geldiği yolu göster­ mesi dolayısiyle incelemek faydalı olur. Yazı şeceresine göre asıl sü­ lüs ve neshin Kûfî yazısı yolundan vazıı ibni Mukle (Ebu Ali bin Meh- med bin Mukletül Vezir) den 4 kol talebe gelir: tbni Bevvab (Ali bin Hilâl), Hüseyin bin Abdullahül Mirzamân, Mehmedüs’Semsanî ve Ebu Abdullahüi’Hasenül' Fasih. İşte Karahisarî’nin hocası Mehmed Esedul lahül'Kirmani, Mehmedüs' Semsânî’den gelir. Esedullah'ın 4 talebesi vardır: Üçü de Amasyalı olan Cemalüddin, Abdullah ve Muhyiddin Ce­ lâl ve Karahisarîi Ahmet Efendidir. Karahisarî de 6 talebe yetiştirir: Mânevi evlâd edindiği Haşan Çelebi, Derviş Mehmed Çelebi, İbra- himül’Haseni, Muhiddin Halife, Süleymanül’Hicazî ve Ferhad Paşa. - 6 - Bir de Karahisarî tavrında yazan Bursalı Mehmed (Üçüncü Sultan Ahmed K. N. 3669). Bu derviş Mehmed Çelebi midir? birşey denemez. Derviş Mehmed Çelebinin yalnız bir talebesi vardır lci Demirci kulu Yusuf diye meşhurdur. Bundan sonra Karahisarî'nin Esedullah yoliyle belen ibni Mukle’- nin Hattı Kufiden Şeş kalemi tavrı ortadan kalkmakladır. Ortalığı Ya­ kuttan gelen Şeyh Hamdullah yolu ve onun taleb" ;i kaplamınım Lâ­ kin Karahisarî’nin beğenip sulûk ettiği bu yol ayrıca dikkate değer. Hocası Seyyid Esedullah, Kirmanlıdır. Türkiür ve Kimr.nşaha mensuptur. Hocası Mehmed de Kirmanlıdır. Bu da Harezm Türklerin­ den Enisînin şakirdidir. (Muharrifanı hattan yâni yazıyı kendi çıkar­ dıkları bir üslûba göre tahrif edenlerden) biri olarak meşhurdur. Esc- dullah'ın babası Bayezit te hattattır. İmzalı bir eserini avukat H. E. Arda'da gördüm. Şerbetçizade denmekle meşhur, Bursalı İbrahim adında bir zat Ali Yetim isminde bir hattattan yazı öğrenir. Karahisarî’nin muasırı­ dır. Hattâ onunla mektuplaşırlar. Muarazaları meşhurdur. Lâkin İstan- bulda birbirleriyle karşılaşırlar ve sevişirler. Bu zat Karalı 'sarı ’den 31 sene önce 932 (1526) da ölür. Karahisarî’ye Farsça yazdığı bcyt:n mâ­ nası budur: — Kâmile gerekir ki iyi yazı usulünü anlayabilsin. Yoksa her nâkıs (Yakut) un şivesini — güzelliğini — bilemez. Karahisarî de bu beyte yine Farsça 3 beyitle cevap verir. Meali budur: — Gören göz — insaf gözü ile görürse — gördüğü şeyi — sırça ise de inci yapar. Hünerlinin gözü ayıptan pâktir. Hünersiz ayıp görürse ne korku vardır? Ustura her ne kadar keskin ağızlı ve kılı iraş ederse de kılı yaramaz. Karahisarî Karamanlı, Halvetiye ricalinden Cemal Halife’ve neye bu kadar candan bağlanır? Bu zat Şeyh İshak Cemalüddin Haltevî di­ ye tanınır. Şer’e riayetkar olan bu tarikat âdabı Karahisarî’nin müteva­ zı' ve münzevi ruhuna pek uygun gelir. Sonra bu Şeyh, fadıl olduğu kadar da hatta meraklıdır. Bizzat Amasvalı Şeyh Hamdullah Efendi­ den yazı öğrenmiştir. Piri Paşa yakın akrabasındandır. Molla Gûranî semtinde cami karşısında bir tekke inşa eder. 932 (1526) da vefatına kadar burada oturur. Vefatında Sütlücede Mahmutağa camii önüne defnederler. Karahisarî candan bağlandığı bu yazı âşığı hattat Şeyhe intisap eder ve onun halifelerinden olur. Karahisarî geceleri uyumaması itiyat edinmiştir. Her bir sahife yazdıktan sonra birkaç rekât nafile namaz kılar. İşte bütün bunlar Karahisarî’nin salâh; halini arttırmış, kendi­ sini tamamen sanata ve deruııî aşk âlemine şalmış, gitgide (kesreti ki­ tabet) onu uzun ömürle muammer kılmış, nurlu bir ihtiyar ve musav­ ver bir ruh haline girmiştir. Yazılarının mühim bir kısmında nesih hat- tiyle şu beyitlerini buluyoruz: - 7 - Ey hüsnü hatla feleğe baş yetiştiren Bil kim vücudum ayağın altında hâktir Ger erişirse sana bu taze hututumuz Anlara dil uzatma sakın zehirnaktir Hem hat başka başka bahrdir deniz gibi Kim satr mevc ve nokta ana dürrü pâktir Rahmetli yalnız Farsça değil, Türkçe namza da kadirdir. Öyle an- lıvoruz ki Karahisarî’yi anlamıyanlar tenkide kalkmışlardır. Onlara dil uzatmağı zehirli buluyor ve yazının çeşitli vadilerindeki zevkleri güze! bir teşbihle ifade etmiş oluyor. Demek o da ne yapmak istediğinin far­ kında olmayanların tenkidine uğramış. Bari bunu anlayanlar yapsaydı o kadar üzülmezdi. • Karahisarî merhum isimlerini ve eserlerini bildiğimiz altı talebe yetiştirmiştir. Bunların en başta geleni önce kölesi, sonra manevî oğlu ve herşeye vârisi Haşan Çelebi’dir. Haşan Çelebinin elimizde imzalı bir vazısı, Süleymaniye ve Piyâlepaşa camilerinin Celî yazıları vardır. 1002 (1594) de ölmüş, üstadı ve manevî babası Karahisarî yanma gömülmüştür. Süleymaniye camii yazılarında Haşan bin Ahmet Karahisarî imza­ sını buluruz. Avukat Halil Ethem Arda'da gördüğümüz bir kıtasında (Meşekahu ez'afu ibâdullah elmuhtac ilâ eltafı mevlâh Haşan bin Ab­ dullah elmamlûk li Ahmed ül Karahisarî) diye imza atmıştır. Bütün bu yazılar kendisinin hocası, velinimeti ve manevî babası Karahisarî'- nin bihakkın hayırlı halefi olduğunu göstermektedir. Diğer bir yazısı da hâlen Topkapı Sarayı Müzesi Hazine K. No. 1077 de saklı (Evradüs- subhivve) eseridir. Reyhanî ve muhakkak usul ile 974 (1566) da yazıl­ mış ve ilk sahifesi İsmail Baykal tarafından Güzel Sanatlar mecmuası No. 2; 1940 da neşrolunmuştur. Talebesinden Derviş Mehmed Çelebi, İbrahimül’Hüsnî, Muhiddin Halifeyi ismen tanıyoruz. Bugüne kadar eserleriyle karşılaşmadık. Ferhad Paşa, üstadı ayarında bir sanatkârdır. Peçevî vesair tarih­ ler Ahmed Karahisarî’nin talebesi olarak gösteriyorlar. Asıl ismi Mah mut’tur. Ferhad lâkabıdır. Kanunî'nin oğlu Şehzade Mehmed’e damat olmuştur. Damat Mahmut Ferhad Paşa Bayezit semtinde yaptırdıği sarayda oturuyordu. (Kuvveti ferhadâne ile metin ve şirin Kuranı Ke­ rimler) yazmıştır ki bir tanesini Muallim Baha Ersin kolleksiyonunda görmüştük. Ferhad Paşa zamanının siyasî cereyanlarından uzak kala­ rak 982 (1574) Şevvalinde ölmüş ve Eyübsultanda Pertevpaşa türbesi yanma defnedilmiştir. Oğlu da yazıya merak etmiştir. Yine muallim Baha Ersin'de gördüğümüz Duai Hatmi Kuran risalesini çok beğen­ dik. Burada eskiden yazılan Hürde yazıların en mükemmelini de bulu yoruz ki ancak okumak ve yazı karakterinin düzgünlüğünü lûp ile bü- vüterek farketmek kabildir. Hocası Karahisarî'nin tenevvii’ ze\ki vo muvaffakiyeti Ferhad Paşaya da geçmiştir. Lâkin Ferhad Paşa yazı us- lûbunda Şeyh Hamdullah'a çok yaklaşmıştır. Süleymanül'Hicazî’nin yegâne ve çok büyük kıt ada bir levhası lıâ len Topkapı Sarayı Müzesi yazı salonunda altın ile yazılıdır. Bunun kalınlığı 6 ya taksim olunursa 5 de bir kalınlığında siyah tahrirlidir. En ortada ayni kalınlıkta mavi bir hat mevcuttur. Besmelenin baş S keşidesi üzerinde Fâtiha sûresi Reyhanı ve Ka­ rahisarî üslûbunda Celî olarak yazılıdır. Bu eserine 957 (1550) de baş­ lamış, 968 (1561) de bitirmiştir. Levhanın etrafında Kalemi sülüs, ka­ lemi muhakkak, kalemi celi, Ma'kıl, Kûfî, sülüs, nesih, talik, Müdga me, Reyhan, Müdgamî ve mecmua adlarında 11 çeşit yazı örneğinden ibareler de okunuyor. Sülüs ve celide ve tenevviide Karahisarî’nin ta mamen tesiri altında kalmıştır, diyebiliriz. Bursalı diye maruf Mehmed isminde bir zatin Üçüncü Sultan Ah med kütüphanesinde No. 3669 da kayıtlı Sûrei Fethin yarısına kadar yazılı bir eseri de Karahisarî kalemiyle yapıldığı imza kısmında tasrih olunmaktadır. Görülmeğe değer. Karahisarî talebesi ve sevenleri tarafından çok tevkir edilmiş ve çok takdir edilmiş bahtiyar bir sanatkârımızdır. Hâlen meraklıları ufak kıt’ada bir Kelâmı Kadîmine birçok binlerce lira vermekten çe­ kinmiyorlar. İmzalı bir kıtası yüzlerce liradan aşağı verilmiyor. Haya tında bunları satıyor mu idi? birşey denemez. Herhalde yedi senede bir mintan giyen insanın hayata bağlılığı ancak asgarî ihtiyaçlarını te­ mine yetecek kadardı. Yahut eline geçen çokça parayı hayır için dağı­ tıyordu. Evli ve çocuk sahibi olup olmadığı malûm değildir. Bizce ev­ lenmemiş olmalıdır. Kölesi Hasan’ın manevî evlâdı ve vârisi olması da bunu gösterir. • Hattatlar arasında Karahisarî Ahmed Efendi bir mektep ve bir ta­ vır sahibidir ve bu tavırda pek ileri gitmiştir. Hattat Amasvalı Şeyh Hamdullah muasırı ve zamanının kendisine nazaran büyük üstadıdır. Onun da bir yolu vardır. O da Yakut yolunu ileri götürmüş ve bir iis lûp sahibi olmuştur. Karahisarî’nin üslûbu da Amasvalı Yakut yolun dan gelmektedir. Fakat Şeyh tavrı tamamen Yakut gibidir. Nitekim hocası Esedullah Kirmanî’den gelen bu yol tâ çocukluğundanberi bu tesir altında kaldığından ayrı bir tavırdadır. İşte bu tavır Karahisari - de kemalini bulmuştur. Hakkında: Hattı hûb içre beyaza çıkaran kenduzinî Yazının Karahisarîdir ağırdan yüzinî demişlerdir. İşte Osmanlı Türkünün diğer Şark milletlerine nnzaran çok ilerde olan sanat âleminde Karahisarî şeş kalemde (sülüs, nesih. Muhakkak, Revhanî, Tevkî’ ve Rıka’) adlan altında yani altı çeşit ya­ zıda Rıımda (Anadoluda — Osmanh imparatorluğu sahasında) Yakul lİ 1 Müsta'simi derecesinde sayılmıştır. Eskiden yetişen hattatların bunları mutlaka birlikte yazmaları şarttı. Karahisarî vazıda bir iislûp sahibi olduğu kadar birçok yenilikler ve çeşitler de ortaya koymuştur. Vakıa bunların mübdii yalnız kendisi değildir, amma her güzel yolu benimsemiştir. Meselâ kendisini varak altını gayet ince ezip mürekkep gibi kullamrak altınlı mevzular yazı- vor. Yazının kaidesine uyarak bunları siyahla çevreliyor. Harflerin ya­ rısını böyle yaptığı gibi yarısını siyahla yazıyor. Yazı içlerine süsler ya­ pıyor. Listesini verdiklerimiz arasında 'bunların emsalsiz örnekleri vardır. O ince tahrirler de ruhunun salâbetini vc iradesinin sarsılma- dığını gösteriyor. Onda bir yaptığını bir daha tekrarlamak hevesi yok­ tur. Hattâ bir yazdığını avni tarzda tekrarladığını isbat güçtür. Enam­ larındaki çeşitler buna misaldir. Altınlısını mevcut keşideli müselsel Besmelesinin bir de mürekkep­ lisi vardır. Lâkin birbirinin üzerinden kopye değildir. Onu bile yeniden yazmıştır. Büyüklükçe farklıdır. Yani bir yaptığının aynini bir daha vapmıvor. Karahisarî böyle farklı neler yapmamıştır. Bunun çeşitleri ne hayret etmemek kabil değildir. Bunların cetvellerini kendisi çekiyor. Yazıları arasında tezhip sev­ miyor. Boş kalan yerlere ileride tezhip yapanlar ve bozanlar olur da vazı boğulur endişesiyle ufak ve büyük noktalar koymuştur. Bu hesap­ ça kend’si iyi tezhip yapmasını biliyor. Cetvellerinde hiçbir eğrilik ve kalınlık voktur. Karahisarî hafif süsleri sevmiyor, değildir. Bilhassa vazı hududu dışında hafif Halkârı beğeniyor. Hattâ bunlardan birisi­ nin örneği dikkate değer. Hafif ve birbirine münasebetli renkleri her sahifede değiştirerek vücuda getirdiği bu terkip sade olduğu kadar da zariftir. • Âli Menakıbı Hünervaranında, Karahisarî’yi hattatların 7 büyük üstadlarından beşincisi sayıyor. Görülüyor ki Karahisarî sülüs ve nesih yazıda bir şahsiyet sahibi olmuştur. Yazılarının umumî heyeti teferruatından ziyade bunu gös­ termektedir. Yalnız onun yazılarını çok görerek göz bilgisinden mele ’-.e sahibi olmalıdır. Onun yazıdaki bu hususiyeti bu suretle meleke sa­ hibi olmadan anlaşılamaz. Hattâ bu meleke ileriye varırsa Karahisarî’­ nin imzasız yazı ve sahifelerinden bile onun olduğu anlaşılabilir. Nite­ kim bu suretle yazılarını tanıyanlardan birçok mütehassıslara rastla­ dık. Bunların en kuvvetlisi rahmetli hattat Kâmil Akdik ve hattat İs­ mail Hakkı Altınbezer idi. Bugün bizde yazının Şeyh kolu ve onun Ha­ fız Osman’ın ilerlettiği tavrı devam etmektedir. Fakat Karahisarî kolu artık yaşamıyor. - 10 -