HANNAH ARENDT • Totalitarizm The Origins of Totalitarianism © 1973, 1968, 1966, 1958, 1951, 1948 by Hannah Arendt © renewed 1979 by McCarthy West © renewed 1994, 1979, 1976 by Lotte Kohler Bu kitabın yayın hakları AnatoliaLit Telif Hakları Ajansı aracılığıyla Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company’den alınmıştır. İletişim Yayınları 2072 • Politika Dizisi 127 ISBN-13: 978-975-05-1661-0 © 2014 İletişim Yayıncılık A. Ş. 1. BASKI 2014, İstanbul YAYINA HAZIRLAYAN Seçkin Sertdemir DİZİ KAPAK TASARIMI Ümit Kıvanç KAPAK Suat Aysu UYGULAMA Hüsnü Abbas DÜZELTİ Remzi Abbas BASKI ve CİLT Sena Ofset · SERTİFİKA NO. 12064 Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi B Blok 6. Kat No. 4NB 7-9-11 Topkapı 34010 İstanbul Tel: 212.613 38 46 İletişim Yayınları · SERTİFİKA NO. 10721 Binbirdirek Meydanı Sokak, İletişim Han 3, Fatih 34122 İstanbul Tel: 212.516 22 60-61-62 • Faks: 212.516 12 58 e-mail: [email protected] • web: www.iletisim.com.tr HANNAH ARENDT Totalitarizmin Kaynakları-3 Totalitarizm The Origins of Totalitarianism ÇEVİREN İsmail Serin HANNAH ARENDT 1906 yılında Hannover’de, bir Yahudi mühendisin tek çocuğu olarak doğdu. Marburg ve Freiburg’da üniversite eğitimini tamamladıktan son- ra Heidelberg’de Martin Heidegger ve Karl Jaspers’ten felsefe öğrendi, yirmi iki yaşında yine burada doktorasını verdi. Hitler’in iktidara gelmesi üzerine 1933’te Almanya’dan ayrılarak Fransa’ya geçti ve Yahudi göçmen hareketi içerisinde aktif olarak yer aldı. Daha sonra Amerika’ya yerleşti ve 1951’de ABD vatandaşlığına geçti. Amerika’daki ilk yıllarında akademik bir iş bulmakta epey zorlandıktan sonra 1953 yılında Princeton’da Christian Gauss konferanslarına çağrıldı. Böylece California, Chicago, Columbia, Northwestern, Cornell ve başka üniversitelerde verdiği dersleri içeren seçkin akademik kariyerine başladı. 1975 yılında öldüğünde New York’taki New School for Social Research’te felsefe profesörüydü. Kitapları: The Origins of To- talitarianism, (1951) [Totalitarizmin Kaynakları 1 - Antisemitizm (İletişim Yayınları, 1997), Totalitarizmin Kaynakları 2 - Emperyalizm (İletişim Yayınları, 1998)], Rahel Varnhagen: The Life of a Jewess (1958), Between Past and Future (1961) [Geçmişle Gelecek Arasında (İletişim Yayınları, 1996)], On Revolution (1963), [Devrim Üzerine (İletişim Yayınları, 2012)], Eichmann in Jerusalem (1963), [Kötülüğün Sıradanlığı, Eichmann Kudüs’te, (Metis Yayınları, 2009)], Men in Dark Times (1968), Crises of the Republic (1972), On Violence (1970) [Şiddet Üzerine (İletişim Yayınları, 1997)], The Life of the Mind I-II (1978), Lectures on Kant’s Political Philosophy (1992). Sıradan insanlar her şeyin mümkün olduğunu bilmez. DAVID ROUSSET İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ..................................................................................................................................9 ONUNCU BÖLÜM Sınıfsız Toplum .........................................................................................................35 I. Kitleler .............................................................................................................35 II. Ayaktakımı ile Seçkinler Arasındaki Geçici İttifak .........68 ON BİRİNCİ BÖLÜM Totaliter Hareket.....................................................................................................93 I. Totaliter Propaganda .............................................................................93 II. Totaliter Örgütlenme .........................................................................130 ON İKİNCİ BÖLÜM İktidardaki Totalitarizm ................................................................................169 I. Sözde Totaliter Devlet .......................................................................174 II. Gizli Polis ...................................................................................................215 III. Topyekün Tahakküm .........................................................................245 ON ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İdeoloji ve Terör: Yeni Bir Yönetim Biçimi ....................................283 ON DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Sonsöz: Macar Devrimi’ne Dair Derin Düşünceler ................317 I. Stalin’in Ölümünden Sonra Rusya ...........................................322 II. Macar Devrimi .........................................................................................339 III. Uydu Sistemi ............................................................................................355 KAYNAKÇA ...................................................................................................................371 ÖNSÖZ I Totalitarizmin Kaynakları’nın ilk elyazması, 1949 güzünde, Hitler Almanyası’nın yenilgisinden dört sene sonra, Stalin’in ölümüne dört seneden az bir süre kala tamamlanmıştı. Kita- bın ilk baskısı 1951’de yapıldı. Geçmişe baktığımda, kitabı yazmaya başladığım 1945’ten sonraki yılların, on yıllarca sü- ren kargaşa, çalkantı ve düpedüz dehşet döneminin (Birin- ci Dünya Savaşı’nın ardından gelen devrimler, totaliter ha- reketlerin yükselişi ve parlamenter yönetimlerin gerilemesi, Faşist, yarı-Faşist iktidarlardan tek parti diktatörlükleri ve askerî diktatörlüklere türlü türlü yeni tiranlıkları takiben en sonunda kitle desteğine dayalı1 totaliter yönetimlerin sağ- 1 Totaliter yönetimin, açık kriminalliğine rağmen, kitle desteğine dayalı olma- sı şüphesiz son derece rahatsızlık vericidir. Bu nedenle, gerek araştırmacıla- rın gerek devlet adamlarının bu gerçeği kabullenmekten kaçınması çok şaşır- tıcı değildir; araştırmacılar propaganda ve beyin yıkamanın sihrine inanmış- lardır, devlet adamları ise, örneğin Adenauer’in sık sık yaptığı gibi, kitle des- teğini basitçe reddetmişlerdir. Savaş sırasında Alman kamuoyuyla ilgili tutu- lan gizli raporlar bu konuda hayli aydınlatıcıdır (SS’in Güvenlik Servisi’nin tuttuğu bu raporlar için bkz. Meldungen aus dem Reich. Auswahl aus den Ge- 9 lam görünen temellerde tesis edilmesi: Rusya’da bugün artık genellikle “ikinci devrim” olarak adlandırılan 1929’da, Al- manya’da ise 1933’te) [yaşananların] ardından ilk göreli sa- kinlik dönemi olduğunu görüyorum. Nazi Almanyası’nın yenilgisiyle, hikâyenin bir kısmı sona ermişti. Çağdaş olayları bir tarihçinin geriye dönük bakışı ve bir siyaset bilimcinin analitik coşkusuyla değerlendirmek için münasip görünen ilk andı bu; henüz sine ira et studio (öfkesiz ve müsamahasız) biçimde değil, hüzün, acı ve do- layısıyla bir feryat etme eğilimiyle ne olduğunu anlatmak ve anlamaya çalışmak için ilk şanstı; artık dilsiz bir felaket duy- gusu ve acz içinde kıvranan bir korku geride kalmıştı. (O yılların ruh halini gösterebilmek için kitabın ilk Önsöz’ünü bu baskıya da aldım.) Her halükârda, yetişkinlik çağının bü- yük bir bölümünde benim neslimin birlikte yaşamaya mec- bur bırakıldığı bazı soruları dile getirme ve tartışma olana- ğı sağlayan ilk andı bu: Ne oldu? Niçin oldu? Nasıl olabildi? Almanya’da, geride harabeye dönmüş bir ülke ve kendi ta- rihinin “sıfır noktasına” eriştiğini hisseden bir millet bıra- kan savaş yenilgisinin ardından neredeyse hiç el sürülme- miş bir belge ummanı ortaya çıktı: Hitler’in Tausendjähriges Reich’ının hüküm sürmeyi başardığı on iki yılın tüm veçhe- lerine ışık tutan belgesel malzeme yığını. Bugün bile tam an- lamıyla yayımlanmamış ve sorgulanmamış olan bu embarras de richesses’ten [utandırıcı yığından] yapılan ilk faydalı seç- ki, 1946’da Nuremberg’te görülen Büyük Savaş Suçları Mah- kemesi’yle de bağlantılı olarak, Nazi Conspiracy and Aggres- heimen Lageberichten des Sicherheitsdienstes der SS 1939-1944, ed. Heinz Bo- berach, Neuwied & Berlin, 1965). Raporlar, birincisi, halkın sözde sırlardan –Yahudilerin Polonya’da katledilmesi, Rusya’ya saldırı hazırlığı vb.– pekâlâ haberdar olduğunu, ikincisi “propaganda kurbanlarının ne ölçüde bağımsız kanaatler oluşturmaya muktedir olduğunu” (s. XVIII-XIX) gösterir. Burada mesele bütün bunların Hitler rejimine verilen genel desteği zerre kadar azalt- mamış olmasıdır. Totalitarizme verilen kitle desteğinin ne cehaletten ne de beyin yıkamadan kaynaklandığı gayet açıktır. 10