7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide   MINISTRY OFTRADE ANDINVESTMENT SOMALILAND An Investment Guide to Somaliland Opportunities and Conditions August 2013 HAGAHA MAALGASHIGA SOMALILAND Fursadaha iyo Shuruudaha 2013 – 2014 www.SomalilandInvest.net http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 1/140 7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide Hagaha Maalgashiga Somaliland 2013 - 2014 Fursadaha iyo Shuruudaha http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 2/140 7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide XUSITAAN: Samaynta Hagaha Maalgashiga ee Somaliland 2013-2014 wuxu ka dhashay is- kaashi. Wasaarada Ganacsiga iyo Maalgashiga iyo Xukuumada Somaliland waxay u mahad celinayaan dhammaan Wasaaradaha, hay’adaha iyo baadhayaashii lugta ku lahaa sida Rugta Ganacsiga, Wasaaradaha Wershedaha iyo Beeraha; Wasaa- rada Qorshaynta Qaranka; Wasaarada Arrimaha Dibada iyo Hay’ada Qurba-Joogta; Wasaarada Beeraha; Wasaarada Xannaanada Xoolaha; Wasaarada Macdanta iyo Tamarta; Wasaarada Kalluumaysiga; Wasaarada Arrimaha Gudaha; Jaamacada Camuud; Hay’ada Tababarada iyo Baadhista (TRG) iyo AIMS. Waxa kaloo ay dawladu uga mahad celinaysaa hay’ada Maraykanka u qaabil- san horumarka caalamiga ah, ee USAID, taageerada dhaqaale ee ay ka geysatay hawlgelinta iyo soo saarista Hagaha Maalgashiga. AFEEF: Qorayaashu qodobada ay halkan ku qoreen ma aha kuwo metelaya aragtida Hay’ada Mraayrkaaynkkaan.ka u qaabilsan Horumarka Caalamiga ah ee USAID ama Dawlada Ma- Hagaha Maalgashiga Somaliland waxa kale oo laga helayaa shebekada internet ka: www.SomalilandInvest.net oo leh luqadaha Ingiriisiga iyo Soomaaliga. Maxjarka xoolaha lagu baadho ee ku yaala Berbera waxa lagu baadhaa xoolaha oo lagu siiyaa shahaado caafimaad inta aan la dhoofin. http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 3/140 7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide HAGAHA MAALGASHIGA JAANTUUSKA GUUD   Fariinta Madaxweynaha Somaliland V   Fariinta Wasiirka Ganacsiga and Maalgashiga VI   Milicsiga Somaliland VII 01. BARASHADA SOMALILAND 11. Fikrad guud 12. Dadka 13. Taariikh 15. Horumarka Dhaqan Dhaqaale 16. Kaabayaasha 17. Baaxada Suuqa Ganacsiga iyo Galaangalkiisa 18. Waaxaha ugu Mudan ee Maalgelineed 02. FIKIRKA SHARCI EE MAALGASHIGA SOMALILAND 23. Qaabdhismeedka Hayadaha 23. Sharciga iyo Xalinta Khilaafka 25. Ilaalinta Maalgashiga Shisheeye 25. Ka Damaanad-qaadka La wareegida Hantida 26. Xeerarka Shaqada iyo Ruqsadaha Shaqada 28. Lahaanshaha Dhulka iyo Kiraysiga 30. Ilaalinta Maalgashiga 31. Tasiilaadka Dhulka iyo Cashuur Dhaafka 03. WAAXDA XOOLAHA 33. Hordhac ku Saabsan Taariikhda 33. Macluumaad guud 37. Sharciga la Xidhiidha Xoolaha 38. Caqabadaha ugu waawayn 42. Suuqa Xoolaha 45. Talooyin ku ocda Maalgashiga Xoolaha 04. WAAXDA BEERAHA 53. Macluumaad Guud 54. Doorka Wasaarada Beeraha 54. Lahaansho Dhul Beereed 5555.. CBaaqaahbidaad oSuuqa 57. Fursadaha Maalgashiga Beeraha 59. Daraasado la Xidhiidha Maalgashiga Beeraha III http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 4/140 7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide SOMALILAND 05. QAYBTA TAMARTA 73. Warbixin guud 74. Jiilka imika iyo fikrado cusub 75. Maalgashiga Tamarta Dabka 76. Heshiisyada Saamilayda 77. Tignolijiyada Tamarta Saliida Mashiinada Shidaalka Warshadaha Culus Tamarta Dabaysha Tamarta Cadceeda Dhalinta iyo Qaybinta Laydhka Shooladaha Wax Karinta 06. WAAXDA KALLUUMAYSIGA 89. Kalluumaysiga 90. Deegaanka 93. Suurtagalnimada maalgashi 99. Mashruuc 07. WAAXDA MILIXDA 107. Warbixin Hordhac ah 107. Waxsoo Saarka Milixda 108. Maalgashiga Milixda 08. CAQABADAHA KU XEERAN MAALGASHIGA IYO WARSHADAYNTA 117. Adeeg Maaliyadeed 118. Isgaadhsiinta 118. Gaadiidka 120. Suurta galnimada Ganacsi 122. Dabka  LIFAAQYADA 125. Liiska Qiimaynta 126. Kala Horaysiin, Xadidaad iyo Mamnuucid 126. Halka laga Helayo Macluumad Dheeraad ah 127. Fasaxyada Guud 128. Xiliga Shaqada IV http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 5/140 7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide FARIINTA MADAXWAYNAHA JAMHUURIYADA SOMALILAND Xukuumada Somaliland aad bay sharaf ugu tahay inay bilowdo Hagaha Maalgelineed (Investment Guide) oo ah kii ugu horeeyay ee Somaliland yeelato. Abuurida hagaha oo isugu jira buugan iyo kan bogga internetka wuxu tusayaa dadwaynaha Somaliland gudo iyo dibadba iyo waliba dadka shisheeyaha ah in Somaliland ay tahay mid u furan ganacsiga. Tani sidoo kale waxay muujinaysaa gaadhitaanka horumarka ee aynu samaynay inagoo kasoo gudubnay colaad iyo xasilooni dari una gudubnay horumar koriin dhaqaale oo waara. Hagahu wuxuu soo koobayaa habka loo maal-gashanayo Somaliland, wuxuuna bixinayaa xog iyo macluumaad ku saabsan fursadaha maalgashi ee waaxyaha wax soo saarka leh ee Somaliland dhexdeeda sida; xoolaha, beeraha, tamarta iyo kalluumaysiga. Xukuumadaydu waxay diyaar u tahay inay soo jiidato maal-gashiga loogu baahanyahay dib u dhiska iyo koboca dhaqaale si loo abuuro fursado dhaqaale iyo kuwa shaqo iyadoo u jeedaduna tahay in laga qayb-qaato in la gaadho horumar iyo koboc dhaqaale oo waara. Si himiladaa loo rumeeyo dawladayda waxa ka go’an inay abuurto jawi ganacsiyo oo dhiirigalinaya hal-abuur cusub oo dar-dar galinaya xidhiidhada maxaliga ah iyo kuwa caalamiga ah si loo balaadhiyo fursadaha ganacsi, iyadoo isla markaana la xaq dhawrayo lana ilaalinayo hantida maalgaliyayaasha. Waxaan u hanbalyaynayaa Wasaarada Ganacsiga iyo Maalgashiga iyo Wasaaradaha kale, hay’adaha, cilmi baadhayaasha, kuwaas oo taageero ay ka heleen USAID dartii, soo saaray Hagahan Maalgashi ee aadka loogu baahnaa. Axmed Maxamed Maxamuud (Silaanyo)  Madaxweynaha Somaliland  V http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 6/140 7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide FARIINTA  WASIIRKA GANACSIGA IYO MAALGASHIGA Bulshada reer Somaliland waxay ka marag kacayaan horumarka weyn ee la sameeyey 20kii sano ee la is maamulayey.  Nabadii waxa la soo celiyey ka dib markii dadaal aynu leenahay loo sameeyey, waxa la hirgeliyey hanaan dimuqraadiyadeed kaas oo suurogeliyey shan doorasho oo u dhacay si guuli ku dheehantahay kuwaas oo isugu jirey tii Madaxweynaha, Baarlamaanka iyo Dawladaha hoose; waxa kale oo dhacday in la asaasay ciidamo tababaran oo amniga adkeeya kana hortaga argagaxisada iy danbiyada abaabulan. Haddaba haddii dhidibada loo taagay arrimahaas imika waxa la gaadhay wakhtigii hore loo sii wadi lahaa horumarkaa la gaadhay iyada oo la isticmaalayo maalgalin shisheeye si loo kobciyo koriinka dhaqaalaha iyo shaqo abuurka.   Somaliland waxay kordhisay kala shaqaynta dhaqaalaha wadamada dibeda haday tahay gobolka iyo meelo kaleba. Itoobiya waxay Somaliland kula jirtaa wada hadalo ku saabsan sidii loo wada geli lahaa wax wada qabsi qoto dheer oo ah kii ugu horeeyey ee ay labada dal wada yeeshaan. Jabuuti waxay si wayn u maalgalisay dhaqaalaha Somaliland, waxaana ka mida maalgashiga shirkada Coca-Cola oo ku kacay lacag ku dhow $15 million oo dollar. Somaliland waxay isticmaashaa hab diblamaasiyadeed si ay u fududayso una caawiso maalgashiga shisheeye ee tooska ah oo ka imanaya Turkiga, Emaaraadka Carabta, Masar iyo China iyo waaxyaha muhiimka ah ee dhaqaalaha Somaliland sida xoolaha iyo kalluumaysiga. Waxa mahad leh sida loo adkeeyey maamulka maaliyada dawlada ee loo kordhiyey dakhliga cashuuraha iyo ilaalinta lagaga soo horjeedo musuq maasaqa. Miisaaniyada qaranka ee sanadkan 2013 waxay tahay miisaaniyadii ugu  balaadhnayd uguna dheelitirnayd ee taarikhda Somaliland. Waxa kale oo jirta inaan dawlada wax dayn ah lagu lahayn. Caruurtayadu waxay helaan waxbarashada hoose oo bilaasha; waxaanu kordhinay adeegyada caafimaadka,  biyo gaadhsiinta magaalooyinka iyo miyigaba; iyo shirkadaheena mobile ka lacagta lagu diro iyo xawilaaduhu waxay inoo ogolaadeen inuu ganacsigeenu si weyn u fido.   Dhoofinta xooluhu waxay ka yihiin ilaa 60% dakhliga dalka soo gala, inta ugu badana waxa la geeyaa xoolaheena wadamada gacanka, lakiin waxa jirta suurtagalnimo baladhan oo Somaliland ku kasban karto saami suuqyo kale oo caalami ah iyo marxalado kala duwan oo leh qiimo isku xidhnaaneed. Waxaan leenahay waaxda kalluumaysiga taas oo wax soo saarkeeda joogtada ah sannadkii lagu qiyaaso 40,000 oo tan. Iyadoo la isticmaalayo tegnoolajiyo casri waxa la beeray geed abaareed waxa kale oo la sameeyey tababaro wax ku oola iyo cilmi baadhis taas oo kor u kicin karta beeraha. Kaydka Somaliland ee saliida qaydhin, gaasta iyo dhuxul dhagaxdu wuxuu soo jiitay dareenka maalgashadayaal caalamiga ah, heshiisyana waxaa lala gaadhay shirkadaha, Genel, DNO, Ophir iyo qaar kale si loogu siiyo fasax shidaal baadhis iyo soo saaris. Heshiisyadani waxay tusayaan malgashadayaasha awooda kalsoonida ay ku qabaan xasiloonida wadankeena. Waxa kale oo ay ka jiraan fursado balaadhani tamarta la cusboonaysiin karo. Waxa la bilaabayaa mashaariic tijaabo ah oo ku saabsan tamarta laga curiyo hawada iyo qorraxda waxana la habaynayaa toosinta xeerarka oo hore loogu yiqiin debec la’aan si kor loogu qaado maalgashiga. Jawi maalgashi oo midaysan ayay abuurtay wasaarada ganacsiga iyo maalgashigu taasi oo lagu fududaynayo diwaangalinta ganacsiga. Muhiimada sharci dajinta sida sharciga maalgashiga shisheeye, sharciga habka dhaqaalaha islaamka, xeerka tamarta dabka iyo xeerka ganacsiga bangiyada oo la ansixiyey ama hadda uun baarlamaanka la hordhigayo ayaa muujinaya dibu habayntaas.   Somaliland waxay qaaday talaabooyin badan oo ay ku abuurayso soo jiidashada maalgashiga, waxana ka mid ah samaynta Qaybta Jawiga Maalgashiga si loo sahlo diiwaangelinta. Laakiin caqabada ugu weyn ee ka hor timid waa aqoon darada bulshada caalamku aanay ogayn nabada iyo xasiloonida Somaliland iyo awooda dhaqaale, Somaliland horumar wayn ayay samaysay oo ay tahay in maalgashadayaashu xaqiiqsadaan arintaa.Dawladayadu waxay diyaar u tahay soona dhawaynaysaa in maalgashadayaashu yimaadaan ayna arkaan fursadaha dihin ee aan hore loo taaban VI http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 7/140 7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide MILICSIGA GUUD EE SOMALILAND Magaca Jamhuuriyada Somaliland Badka 137,600 Km2 Caasimada Hargeisa Dhererka Xeebta 850 Km Tirada Dadweynaha 3.5 Million Tirada Dadka 1.6 Million Magaalooyinka ku nool     Lacagta Somaliland Shillings GDP US $1.5 Billion Dakhliga Dadka US $429 Sarifka 1 US$: 6500 Sl Sh Istandarka Wakhtiga GMT+3 Diin Sunni Islam Xaddiga aan wax qorin 43% Luuqada Somali, Arabic and English Madaarada Hargeisa & Berbera Dakada Berbera Magaalooyinka Burao, Borama, Berbera, Waaweyn Laas’nood and Erigabo VII http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 8/140 7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 9/140 7/16/2019 Somaliland Investment Book Guide Hagaha Maalgashiga Somaliland 2013 - 2014 Fursadaha iyo Shuruudaha http://slidepdf.com/reader/full/somaliland-investment-book-guide 10/140