BİR KUR’AN ÖĞRETMENİ: HAFIZ ABDULLAH NAZIRLI (HAYATI, ESERLERİ VE KUR’AN ÖĞRETİM YÖNTEMİ) Tuncay KARATEKE Öz Bu çalışmada, Diyanet İşleri Başkanlığı’nda imamlık, vaizlik ve Kur’an öğreticiliği görevlerinde bulunmuş olan Hafız Abdullah Nazırlı’nın hayatı, eserleri ve Kur’an öğretim metodu incelenmiştir. Hafız Abdullah Nazırlı 1920 yılında Elazığ’ın Hoş köyünde doğmuştur. Öğrenim gördüğü ve görev yaptığı yıllarda ülkemizde dini alanda yaşanan bütün değişikliklere şahitlik etmiştir. Osmanlı Türkçesiyle 99 eser kaleme almıştır. Eserleri tefsir, fıkıh, dinler tarihi, kelam, tasavvuf, tarih ve edebiyata dair bilgiler içermektedir. 1000’den fazla hafız yetiştirmiş ve 5000’den fazla kişiye Kur’an-ı Kerim öğretmiştir. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan anlatı deseni uygulanmıştır. Veriler araştırmacı tarafından görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Toplanan veriler üzerinde betimsel analiz tekniği uygulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Abdullah Nazırlı, Kur’an öğretimi, din eğitimi, Elazığ, Osmanlı Türkçesi. A Qur’an Teacher: Hafiz Abdullah Nazirli (Life, Works and Quran Teaching Method) Abstract In this study, Hafiz Abdullah Nazirli who served at Presidency of Religious Affairs as a religious officials (imam-khatep), preacher and Qur'an instructor has been examined into his life, works and Qur'an teaching method. Hafiz Abdullah Nazirli was born in 1920 in the Elazig’s village Hoş. He witnessed in the field of religious education in our country during training and working. He had 99 works in Ottoman. His works contain knowledge about exegesis of Qur’ân, fiqh, history of religions, kalâm, sufism, history and literature. He educated more than 1,000 grinds (hafiz) and taught Qur’an more than 5,000 people.  Bu makale, 2006 yılında “Hafız Abdullah Nazırlı ve Kur’an’la İlgili Kitaplarının Tanıtımı” adıyla yapmış olduğum lisans tezinden istifade edilerek yazılmıştır.  Arş. Gör., Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, [email protected]. 58 | Tuncay KARATEKE In study narratives design which is one of the qualitative research methods was adopted. Data was collected using interview technique by Descriptive analyses technique was administered on the collected data. Key words: Abdullah Nazirli, Quran teaching, religious education, Elazig, Ottoman Turkish. Giriş Elazığ ilinde geçmişten günümüze birçok âlim ve hocaefendi yetişmiştir. Bu âlimler bir mum misali etraflarındaki insanları aydınlatmışlardır. İslam dininin yüce prensiplerini küçük yaşlarda öğrenmişler ve çevrelerindeki insanlara da bu prensipleri öğretmek için gece gündüz çalışmışlardır. Ahlaki değerleri kendi hayatlarına en güzel şekilde tatbik ederek topluma da örnek olmuşlardır. İşte bu hoca efendilerden biri de belgeseli çekilen,1 kendisiyle ilgili çalışmalar yapılan2 ve halen Elazığ’da yaşamakta olan Hafız Abdullah Nazırlı’dır. Çocukluğu Cumhuriyet’in kuruluş yıllarına rastlayan Hafız Abdullah Nazırlı, Cumhuriyet tarihinin bütün hükümetlerini görmüş, din ve eğitim alanında yapılan değişikliklere şahitlik etmiş bir şahsiyettir. Onun hayatı ve Osmanlı Türkçe’siyle kaleme aldığı eserleri doğrudan veya dolaylı olarak ülkemizdeki pek çok konuya ışık tutmaktadır. Eserlerinde bahsettiği konular yaşadığı dönemin toplumsal ve dini ihtiyaç ve gerçeklerini ortaya koymaktadır. Bütün bu gelişmelerin yanında yüzlerce hafız yetiştirmiş ve sayısı 99’a ulaşan pek çok eser kaleme almıştır. Araştırmamızın “Hafız Abdullah Nazırlı’nın Hayatı ve Kur’an Öğretim Yöntemi” bölümü nitel araştırmalardan anlatı araştırmasıdır. Kişilerin otobiyografi, biyografi, hayat hikâyesi çalışmaları anlatı araştırmasına birer örnektir.3 Araştırmada veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme4 ve doküman incelemesi tekniği5 kullanılmıştır. 1 http://vimeo.com/30727530 (02.09.2014). 2 Mehmet Soysaldı, “Yaşayan Bir Kur’an Hadimi Hafız Abdullah Nazırlı”, Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, ed. Enver Çakar, Elazığ, 2013, s. 393-402; Celal Sürgeç, “Hafız Abdullah Nazırlı Efendi”, Diyanet Aylık Dergi, sayı: 261, 2012, s. 61-63. 3 Şener Büyüköztürk ve arkadaşları; Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Akademi, 13. bs., Ankara, 2012, s. 22. 4 Ali Yıldırım, Hasan Şimşek, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, 8. bs., Ankara, 2011, s. 119. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Sayı 4) Bir Kur’an Öğretmeni: Hafız Abdullah Nazırlı (Hayatı, Eserleri ve Kur’an Öğretim Yöntemi)| 59 Doküman incelemesine dâhil ettiğimiz yazılı materyal, Hafız Abdullah Nazırlı’nın kendi el yazısıyla ve Osmanlı Türkçesiyle kaleme aldığı iki sayfalık otobiyografisi ve kitapları içerisinde hayatına dair bilginin yer aldığı bölümlerdir. Nazırlı Hoca’nın kitaplarının 54 tanesi Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. A- Hafız Abdullah Nazırlı 1. Ailesi: Hafız Abdullah Nazırlı Hoca, 1340/1920 yılında Elazığ iline bağlı “Hoş” köyünde dünyaya gelmiştir. Hocanın babası Hani’li İmamzadeler’den Sufi Abdu’l-fettah oğlu Hacı Ali Efendi; annesi Hoş köyü sakinlerinden Çuvalcızadeler’den İbrahim Efendi’nin kızı Hatice Hanım’dır. Amcası Hafız Muhammed’dir. Hafız Abdullah Nazırlı Hoca beş yaşına kadar doğduğu “Hoş” köyünde yaşamıştır. Daha sonra ailesi ile birlikte babasının memleketi olan “Hani”ye taşınmıştır. Çocukluğu ve gençliği burada geçmiştir. Gençlik yıllarında öğrenim görmek için Kayseri’ye gitmiştir. 1945 yılında Kayseri’de öğrenimini tamamlamış ve icazet almıştır. Daha sonra ilk görev yeri olan Malatya’ya gitmiş ve orada evlenmiştir. Nazırlı Hoca’nın üç erkek ve üç kız çocuğu, on yedi torunu vardır. Nazırlı Hoca; Malatya, Kangal, Sivas ve Elazığ’da görev yapmıştır. Otuz yıllık bir hizmetin ardından 1975 yılında emekli olmuştur. Halen Elazığ’da ikamet etmektedir. 2. Öğrenimi: Bütün hayatını “okudum ve okuttum” ifadesiyle özetleyen Nazırlı Hoca, eğitimine babası Hacı Ali Efendi’den Kur’an-ı Kerim öğrenip, hafızlık yaparak başlamıştır. O yıllara ait bir anısını şöyle anlatmaktadır: “Ne yazık ki o dönemde Kur’an-ı Kerim bulunmuyordu. Ne kadar Arapça, Osmanlıca yazılı kitap varsa, hepsinin evine baskın yaptılar. Bu kitapları götürdüler. Jandarma karakolunun altındaki bodruma odun gibi yığdılar. Bu sebepten babam bana Kur’an okutacaktı fakat alfabe yoktu. Camide bir eski Kur’an-ı Kerim buldu getirdi. Besmele çekerek Fatiha’dan okutmaya başladı. İlk dersim bu olmuştu. Direkt Kur’an üzerinden ‘elif, lam vs.’ harfleri tanıtarak başlamıştır. Alfabeyi ben talebe okuttuğum zaman öğrendim. Babam beni Zâriyât cüzünü (27. cüz) okuttuktan sonra hafızlığa başlattı. Böylece Kur’an’ı 5 Yıldırım-Şimşek, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, s. 187. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Sayı 4) 60 | Tuncay KARATEKE Kerim’i yüzüne okumayı bitirmeden hafızlığa başlamış oldum. Bir sayfa ders verdim. İki sayfa yaptı. Ham iki sayfa verdim. Hafızlığımı 12 veya 13 yaşında tamamladım.”6 Hafızlık eğitimini tamamladıktan sonra babası Nazırlı Hoca’yı Elazığ’a getirmiştir. Elazığ’da Çarşı Camii İmam-Hatibi merhum Hafız Mehmet Erçağ’dan tecvit, kıraat ve makam dersleri almıştır. Bu arada, Hani’ye dönerek amcası Muhammed Efendi’den Şafii fıkhı, Arapça ve Tefsir dersleri okumuştur. Bu sırada ayrıca kendi azim ve gayreti ile Osmanlıca’yı öğrenmiştir. Bu arada medreseye gitmiş, medresede birinci sınıfta iken harf inkılâbı olunca da ilkokulu okumuştur. Daha hafızlığını bitirmeden Hani, Lice ve Diyarbakır gibi şehirlerin büyük camilerinde aşr-ı şerif ve mukabele okumaya başlamıştır. Edası ve sedası güzel olduğundan dikkat çekmiş ve dinleyicileri çoğalmıştır. Nazırlı Hoca bir anısını şöyle anlatmaktadır: “Hicri 1361 yılının Ramazan-ı Şerifinin 16’sında Diyarbakır Ulu Camii’nde mukabele okuyordum. 16. cüzü okuyup kürsüden indiğimde, Hani’li, Hacı Reşit Efendi ile tanımadığım sekiz-on kadar yaşlı efendinin beni beklediklerini gördüm. Beni yanlarına çağırdılar. Bunlar Diyarbakır’ın eşrafından, âlim ve fazıl kimselerdi. Davetlerine icabet ettim. Yanlarına giderek diz üstü oturdum. Merhaba ve hoş sohbetten sonra bana bir kağıt uzattılar. Bu kâğıtta Diyarbakırlı âlim ve şair Abdulgani Bulduk Bey tarafından yazılmış şu şiir vardı: “Hâfızıı hoş-lehce Abdullah’a yüzbinâferin, Çünkü Kur’ân okur tecvîdile,tertîl ile, Vakfe, vasle, medlere gayet riâyet eyliyor, Ehl-ii irfânyad eder bu tarzını tebcîlile, Eyler istihsân melekler şîvei-elhânını, Zannedersin feyz almış himmet’iCibrîlile, Hîn’i-gülzârında olmuş âşiyansızandelîb, Eyleriz biz bunu tercîh bülbüle tafdîl ile. Var mı hacet başka bürhânıkavîibrâzına Bu celidir Sure-i A’lavü, Neml’ü, Fîlile, Server-i-Huffâzbecâdır olsa unvânı bunun, Başını süsletmeli bir gevherîniklîlile, İhtiyacı varsa tehvîn etmelidir ağniyâ, Dîde-i-nemnâkini hem silmeli mendîlile, Eskiden emsâli çoktu Âmid-i Sevdâ da ah..! 6 http://vimeo.com/30727530 (02.09.2014). Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Sayı 4) Bir Kur’an Öğretmeni: Hafız Abdullah Nazırlı (Hayatı, Eserleri ve Kur’an Öğretim Yöntemi)| 61 Şimdi yoktur arasan meş’âlile, kandîl ile, Hak nazardan saklasın âvâzıhüp bu hazfızı, Ka’be’ye gitsin, yüzün sürsün Gani takbîl ile.”7 Abdullah Nazırlı Hoca, hafızlığını tamamladıktan sonra, Kayseri’de Kur’an ilimlerinin iyi okutulduğunu duymuş, ailesinin istememesine rağmen 1942 yılında Kayseri’ye gitmiştir. Abdullah Develioğlu’nun Kayseri müftüsü olduğu yıllarda Hunat Camii Medresesinde Hafız Mahmut Kuşçulu’dan “tashih-i huruf; Abdullah Develioğlu’ndan İmam-ı Cezeri’nin tecvid ve kıraat kaidelerini beyitler halinde yazdığı meşhur Cezeri metnini okumuştur. Askerlik dönüşü 1945 yılında icazet almıştır. Kayseri’de bulunduğu zaman içerisinde Kayseri Ulu Camii’nde mukabele okumuştur. Kangal’da görev yaptığı sırada kayınpederi Hoca Abdullah Apaydın’dan sarf, nahiv ve fıkıh öğrenmiştir. Yine Sivas’ta Hacı Hamid Efendi’den Hanefi fıkhını okumuştur. 3. Öğrencileri: Hafız Abdullah Nazırlı Hoca otuz yıllık din eğitimi hizmetinde, gerek Kangal gerekse Elazığ’daki Kur’an Kursu muallimliği sırasında beş binden fazla vatandaşa usulüne uygun Kur’an-ı Kerim okumayı, İslam’ın inanç, ibadet ve ahlak konularını öğretmiştir. 1000’in üzerinde hafız yetiştirmiştir. Yetiştirdikleri arasında müftüler, vaizler, imam-hatipler, öğretmenler, subaylar, hâkimler, mühendisler, kısaca toplumun her kesiminden insan bulunmaktadır. Nazırlı Hoca’nın öğrencileri arasında Korkut Özal, Hafız Fikri Okur, Hafız Abdulkadir Okur, Fuat Yılmaz, Feyzi Yılmaz, Osman Şekerci, Mehmet Ateş, Timurtaş Uçar gibi birçok meşhur kişi bulunmaktadır. 4. Yaptığı Görevler: Abdullah Nazırlı Hoca Efendi Malatya Merkez söğütlü Camii müezzini olarak ilk defa göreve başlamıştır. Bir yıl sonra Yeni Camii müezzinliğine atanmıştır. 1946 yılında Malatya’dan ayrılıp Kangal’a gitmiştir. Kangal müftüsü olan kayınpederi kendisine Abdurrahman Paşa Camii imam-hatipliği ve Kur’an-ı Kerim muallimliği olarak iki vazife vermiştir. 7 Bu şiir ve hayatı için ayrıca bkz. Abdullah Nazırlı, Sekiz Cennet Yedi Cehennem, Matsan Ofset, Elazığ, 2006, s. 202-203. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Sayı 4) 62 | Tuncay KARATEKE 1953 yılında kayınpederi ve hocası Abdullah Apaydın Sivas Müftülüğüne atanmıştır. Hafız Abdullah Hoca da Sivas’a tayin istemiş ve Paşa Camii imam-hatipliği ve Kur’an muallimliğine atanmıştır. 1955 yılına kadar burada görev yapmıştır. Elazığ Müftülüğü’nün isteğiyle 1955 yılının Aralık ayında Kur’an kursu öğreticisi ve Şira Camii imam-hatibi olarak Elazığ’a tayin olmuştur. Bir yıl sonra İhsaniye Camii imam-hatipliğine nakledilmiştir. 20 yıl boyunca bu caminin Kur’an kursunda hafız yetiştirmiştir. Ayrıca tashîh-i hurûf, talim ve kıraat dersleri okutmuştur. 20 yılı bu camide olmak üzere toplamda 40 yıl boyunca sabah cüzleri okumuştur. 16 yıl boyunca hatimle teravih namazı kıldırmıştır. İhsaniye Camii’nde resmi görevi dışında öğrenci yetiştirmeye gayret göstermiştir. Yatsı namazından sonra Kur’an öğretmiş, ikindi namazından sonra da Arapça dersi vermiştir. Yine 1958-1959 yıllarında İmam-Hatip Lisesi’nde Kur’an- ı Kerim derslerine girmiştir. Nazırlı Hoca 1975 yılında emekli olmuştur. Emekli olunca bir kenara çekilip istirahat etmek yerine, Kubbeli Camii’nde fahri olarak vaizlik yapmıştır. 2000 yılına kadar fahri vaizlik görevine devam etmiştir. Bu camide Ramazan aylarında her akşam teravihten önce fıkıh, akait ve güzel ahlaklı olmanın önemine dair dersler vermiştir. Yaptığı vaazları 40 ciltlik kitap haline getirmiştir. Bu kitapları Arapça ve Osmanlıca olarak yazmıştır. Nazırlı Hoca 1977 yılından 1979 yılına kadar il encümenliği görevinde bulunmuştur. Ayrıca 30 yıl boyunca müftülükte Tevcih komisyonunda görev yapmıştır. Hamdi Başaran Kur’an Kursu Derneği’nin, Diyanet Görevlileri Derneği’nin, İlim Yayma Cemiyeti’nin, İhsaniye Derneği’nin, Balakgazi Vakfı’nın ve İzzetpaşa Vakfı’nın kuruluşunda ve çalışmalarında görev almıştır. Nazırlı Hoca Elazığ İmam-Hatip Lisesi, İzzet Paşa Camii ve İhsaniye Camii’nin yapımında büyük gayret sarfetmiştir. B) Hafız Abdullah Nazırlı’nın Eserleri Nazırlı Hoca Allah’ın 99 ismine atfen 99 adet eser kaleme almıştır. Bu eserlerinin hepsini de Osmanlıca olarak bizzat kendisi yazmıştır. Bu eserlerinden; Mükellefin İlmihali, Dilden (Gönülden) Damlalar, Gönülden Gelen Sesler, Sekiz Cennet Yedi Cehennem, Büyüklerden Öğütler, Resulullah’ın Ashabıyla Sohbetleri, Tarikata İntisap Etmenin Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Sayı 4) Bir Kur’an Öğretmeni: Hafız Abdullah Nazırlı (Hayatı, Eserleri ve Kur’an Öğretim Yöntemi)| 63 Şartları ve Kur’an-ı Kerim’e Ait Bilgiler isimli eserleri günümüz Türkçesine çevrilerek basılmıştır. Nazırlı Hoca eserlerini kaleme alma nedenlerini şöyle ifade etmektedir: 1. Kendisinden sonra bu eserler okunsun, dinleyenler de bundan istifade etsinler ve bu vesileyle hayırla yâd edip bir Fatiha okusunlar diye eser yazmıştır. 2. Hz. Peygamber’in “Din nasihattir. Din nasihattir. Din nasihattir!” hadisi sayesinde nasihatin ne kadar önemli olduğunu kavramış olduğu için ehl-i imana faydalı olmak ve onlara bir armağan bırakmak amacındadır. 3. Bir karınca kadar olsun İslam dinine hizmet etmek ve “emr-i bi’l- ma’rûf ve’n nehy-i ani’l-münker” şerefine nail olmak derdindedir. 4. Birçok kimse maddi imkâna sahip olması sebebiyle medrese, camii ve çeşme yaptırmış, öğrenci okutup cihat etmiş olarak bu dünyadan göçmüştür. Diğer taraftan birçok kimse de kitap yazarak İslam dinine ve Müslümanlara faydalı olmuştur. Böylece vefatlarından sonra amel defterlerinin kapanmamasını sağlamışlardır.8 Nazırlı Hoca bu eserleri yazarak kendisi de bu zümre içerisinde yer almak istemiştir. 1. Eserleri Hafız Abdullah Nazırlı’nın bütün eserlerini tanıtmak bu çalışmanın kapsamını aşacağından, bu çalışmada Kur’an-ı Kerim ayetlerinin yorumlandığı 16 kitabı tanıtılmıştır. 1. Kur’an-ı Kerim ve Mucizeleri Nazırlı Hoca bu kitabını 1983 yılında Elazığ’da yazmıştır. Kitap Osmanlıca elyazmasıdır; matbu değildir ve 260 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın bir nüshası Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Nazırlı bu kitabına Kur’an’ın dindeki yerinin önemini belirterek başlamış ve Kur’an’ın hakla batılı ayıran, değiştirilmemiş ve Allah tarafından korunan bir kitap olduğuna dikkat çekmiştir.9 Kitapta, Hz. Âdem ile Havva’nın yaratılışı, kâinatın yaratılışı, gezegenlerin hareketleri, burçların isimleri, rüzgârın bitkileri aşılaması, denizlerin sularının birbirine karışmaması, Firavun’un cesedi, ulaşım 8 Nazırlı, Kur’an-ı Kerim Nasıl Bir Kitaptır, Osmanlıca El Yazması Eser, s. 1. 9 Nazırlı, Kur’an-ı Kerim ve Mucizeleri, Osmanlıca El Yazması Eser, s. 1. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Sayı 4) 64 | Tuncay KARATEKE araçları, iletişim araçları hakkında işaretler, Allah’ın gizli orduları, fetihler, ölümle ilgili mucizeler ve ziraatçılar hakkındaki ayetlerden delil getirerek bu konularla ilgili mucizelerden bahsetmektedir. Yine bu kitabında bir iyilik ile kötülük, pis olanla temiz olanın bir olmayacağını açıklayan bir vaaz konusu bulunmaktadır. Kur’an’a göre akidemiz, Kafir ile mü’min, mü’min ile fasık, bilen ile bilmeyenlerin eşit olmayacağından bahsetmektedir. 2. Kur’an-ı Kerim Nasıl Bir Kitaptır Nazırlı Hoca bu kitabını 1987 yılında yazmıştır. Kitabını Osmanlıca elyazması şeklinde telif etmiştir. Kitap, matbu değildir ve üç bölümden oluşmaktadır. Kitabın sayfa numaraları her bölümün başında yeniden başlayarak verilmiştir ve kitap toplamda 146 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın bir nüshası Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. 1. Bölümde: İslam’da ilimin ve âlimin önemi, ilmin ve cehaletin farkı, vaazın nasıl yapıldığı, vaaz dinlemenin faziletleri, Hz. Peygamber’in ashabı ile sohbeti,10 2. Bölümde: Fatiha-i Şerife’nin fazileti, önemi ve isimleri,11 3. Bölümde: “Kur’an Nasıl Bir Kitaptır?” başlığı altında; Kur’an’ın nazil oluşu, Kur’an’ı okumanın adabı, Kur’an’ın nasıl anlaşılması gerektiği hakkında bilgiler bulunmaktadır.12 Yine bu bölümde, radyo, televizyon ve teyplerde okunan Kur’an-ı Kerim hakkında soru ve cevaplar yer almaktadır.13 3. Kıyamet ve Alametleri Nazırlı Hoca bu kitabını 1987 yılında yazmıştır. Kitabını Osmanlıca elyazması şeklinde telif etmiştir. Kitap, 31+150 toplam 181 sayadan oluşmakta olup, matbu değildir. Kitabın bir nüshası Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde bulunmaktadır. Kitabın birinci bölümünde kıyametin kopmasıyla ilgili bilgiler bulunmaktadır.14 İkinci bölümde kıyametin alametleri ayet ve hadisler ışığında anlatılmaktadır. Kıyamete yakın zamanda âlimlerin, kadınların, çocukların ve gençlerin durumlarının nasıl olacağını belirten hadislerden ve İbrahim Hakkı Hazretleri’nin Marifetname’sinden alıntılar 10 Nazırlı, Kur’an-ı Kerim Nasıl Bir Kitaptır, Osmanlıca El Yazması Eser, I. Bölüm, s. 1-60. 11 Nazırlı, Kur’an-ı Kerim Nasıl Bir Kitaptır, II. Bölüm, s. 1-23. 12 Nazırlı, Kur’an-ı Kerim Nasıl Bir Kitaptır, III. Bölüm, s. 1-52. 13 Nazırlı, Kur’an-ı Kerim Nasıl Bir Kitaptır, III. Bölüm, s. 53-71. 14 Nazırlı, Kıyamet ve Alametleri, Osmanlıca El Yazması Eser, s. 1-31. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Sayı 4) Bir Kur’an Öğretmeni: Hafız Abdullah Nazırlı (Hayatı, Eserleri ve Kur’an Öğretim Yöntemi)| 65 yapılmıştır. Kitabının sonunda İslam düşmanlarının din aleyhine nasıl çalıştıkları hakkında bilgi vermiş ve kitabını “Ümmet Yetmiş Üç Fırkaya Bölündü”, “Zaman Ahir Zaman Oldu” şiirleriyle bitirmiştir.15 4. Ey İman Edenler Nazırlı Hoca bu kitabını 1988 yılında yazmıştır. Osmanlıca elyazması şeklinde telif etmiş olduğu kitap matbu değildir ve 350 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın bir nüshası Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Kitap iman, itaat, takva, abdest, namaz, oruç, içki, faiz, çocuklar ve eşler gibi muhtelif konularda bilgiler içermektedir. Ayrıca: 1- Ey İman Edenler!, 2- Ey İnsanlar!, 3- Ey İnsan!, 4- De ki: Ey İnsanlar!, 5- De ki: Ey Kullarım!, 6- Ey Kullarım!, 7- Muhakkak ki İnsan şeklinde başlayan ayetlerin açıklamaları mevcuttur.16 Nazırlı Hoca bu konularla ilgili ayetlerin mealini vermiş ve ayetleri tefsir etmiştir. Ayrıca konu ile ilgili hadislere de yer vermiştir. 5. Akide-i Ehli Sünnet Nazırlı Hoca bu kitabını 1988 yılında iki bölüm halinde yazmıştır. Kitap matbu değildir ve 210 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın fihristi bulunmaktadır. Fihristten sonra “İmam Var” şiiri bulunmaktadır. Bir nüshası Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde bulunmaktadır. Kitabın birinci bölümde; zina, içki, faiz, ölü eti yemek, yetim malı yemek, ölçü ve terazide hile yapmak, gıybet ve iftira, hayız halinde cima yapmak, evlenilmesi haram olanlar, yalan yere şahitlik, hırsızlık yapmak, adam öldürmek, yalan söylemek gibi Kur’an’da yasaklanan fiiller açıklanmıştır. İkinci bölüm ise, İmam Tahavi’nin “Akide-i Ehli Sünnet ve’l Cemaat” kitabının Osmanlı Türkçesi’ne çevirisinden müteşekkildir.17 6. Ahirette Zulüm Yok Adalet Var Nazırlı Hoca bu kitabını 1999 yıllarında tamamlamıştır. Kitap Osmanlıca elyazmasıdır. Kitap matbu değildir ve 209 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın bir nüshası Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. 15 Geniş bilgi için bkz. Nazırlı, Kıyamet ve Alametleri, s. 1-150. 16 Geniş bilgi için bkz. Nazırlı, Ey İman Edenler, Osmanlıca El Yazması Eser, s. 1-350. 17 Geniş bilgi için bkz. Nazırlı, Akide-i Ehli Sünnet, Osmanlıca El Yazması Eser, s. 1-210. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Sayı 4) 66 | Tuncay KARATEKE Nazırlı Hoca bu kitabında; bu dünyada insanın yaptığı iyilik ve kötülüklerin ahirette karşısına çıkacağı, bundan dolayı bu dünyanın ahiretin tarlası olduğunu ifade etmiştir.18 Yine bu kitabında ahirette zulüm yok adalet var, tabiyyûn ve ehli iman arasındaki görüş farkları, ehli bid’at mezhepleri, dört kitap, yemesi helal olan maddelerin kaideleri, haramın zararları gibi konuları izah etmiştir. 7. Ehli Cennet ve Ehli Cehennemin Vasıfları Nazırlı Hoca bu kitabını 1990 yılında yazmıştır. Osmanlıca elyazması olan ve 366 sayfadan oluşan bu kitap, matbu değildir. Kitapta fihrist bölümü bulunmaktadır. Kitabın bir nüshası Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde mevcuttur. Bu kitapta Nazırlı Hoca, cennet ehlinin vasıfları, cennet ve cehennemin isimleri, kimlerin cennete gidemeyeceği, cennete götüren amellerin neler olduğu, mahşerde küfür ehlinin durumu, cehennemin tabakaları, azaların şahadeti, kâfirlerin itirafları, cennet ve cehennem ehli arasındaki konuşmalar, kâfirlerin cehennemdeki durumları, kabir azabı, Sırat Köprüsü ve Kevser Havuzu gibi konuları açıklamıştır. Kitabın son kısmında ise manzum beyitler bulunmaktadır.19 8. Hilkati Âlem ve Hilkati Hz. Âdem Aleyhi’s-selam Nazırlı Hoca bu kitabını 1991 yılında yazmıştır. Kitap Osmanlıca elyazması olup; matbu değildir. 301 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın fihristi ve önsözü bulunmaktadır. Kitabın bir nüshası Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Kitap’ta, Kur’an-ı Kerim’e inanmayanların itirazları; Hz. Âdem’in nasıl yaratıldığı; Hz. Âdem ve Hz. Havva’nın cennetten dünyaya gönderilişi; dünyada bütün insanların bir erkek ve bir kadından yaratıldığı, insanın evrimleşme sonucu oluştuğunu iddia edenlere cevaplar, şeytan’ın neden Âdem (a.s)’e secde etmediği, şeytana tabi olanlar ve onların ahiretteki halleri, şeytanın hilelerinin neler olduğu, âlemin yaratılışı, gökler, yıldızlar, ay ve güneşin yaratılıp, arzın bir döşek gibi döşenmesi, dünyada nelerin niçin yaratıldığı gibi konular işlenmiştir.20 18 Nazırlı, Ahirette Zulüm Yok Adalet Var, Osmanlıca El Yazması Eser, s. 1. 19 Geniş bilgi için bkz. Nazırlı, Ehli Cennet ve Ehli Cehennemin Vasıfları, Osmanlıca El Yazması Eser, s. 1-366. 20 Geniş bilgi için bkz. Nazırlı, Hilkati Âlem ve Hilkati Hz. Âdem Alehi’s-selam, Osmanlıca El Yazması Eser, s. 1-301. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Sayı 4)