Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (35) 2017, 43-58 Goodwin Reel İş Çevrimi Temel Alınarak Adalet ve Kalkınma Partisi Dönemine Politik İktisadi Bir Bakış A Political Economic Perspective to the Justice and Development Party’s Period Taking into Account Goodwin Business Cycle Model Cem Mehmet BAYDUR1 Geliş tarihi: 31.10.2016, Kabul tarihi: 29.01.2017, Basım tarihi: 10.06.2017 Özet Richard Goodwin, Marx’ın ücret ve kar çelişkisini diferansiyel denkleme döken ve dinamik şekilde inceleyen bir birikim modeli geliştirmiştir. Marx’ın konjonktür analizinin tam aksine Goodwin analizi, kar oranlarının konjonktür boyunca dalgalansa bile genelde sabit olduğu sonucuna ulaşmıştır. Model aynı zamanda konjonktür süresini başta sermaye hasıla katsayısı olmak üzere birkaç parametreye dayanarak hesaplayabilmektedir. Makalenin amacı da, Goodwin modelinden faydalanarak Türkiye ekonomisinin konjonktür süresini farklı sermaye hasıla katsayıları için hesaplanmaktır. Makalede farklı sermaye stoku tanım ve hesaplamalarına göre Türkiye ekonomisi için 20 ve 39,2 yıl olmak üzere iki farklı konjonktür süresi hesaplanmıştır. Bu hesaplamalara dayanarak Adalet ve Kalkınma Parti’sinin (AKP) seçim sonuçları hesaplanan konjonktüre göre yorumlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Goodwin Modeli, Konjonktür, Bölüşüm, Seçim, AK Parti İktidar Dönemi JEL Kodları: P16, P47 Abstract Richard Goodwin have analized Marx’s wage and profits conflict with the aid of two differential equations. It has developed a model of accumulation. Marx's in the model reduced profit margins over business cycle. The profit rate in Goodwin model fluctuates according to conjuncture and it is constant. Model can be calculated time of conjuncture based on capital output ratio. The purpose of Article with help of Goodwin models calculate to time of conjuncture time of the Turkish economy. These calculations was made for different capital output coefficients. For two different capital stock in Turkey has to two different conjuncture time. It is one of them 20 years, the other is 39,2 years. According to conjuncture account have been interpreted election results of the AKP (Justice and Development Party). Keywords: Goodwin Model, Conjuncture, Distribution, Politics, AK Party, The Government Period JEL Codes: P16, P47 1 Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, Prof. Dr. [email protected] Goodwin Reel İş Çevrimi Temel Alınarak Adalet ve Kalkınma Parti… Giriş Kar ve ücret arasındaki çelişkili/çekişmeli ilişki ve kapitalist sistemin birikime dayanan dinamiği her iktisat doktrinde bölüşümü merkezi teorik konulardan biri haline getirmektedir. Birikim dinamiği iş çevrimleri/krizler ile beraber işlediğinden sürekli bir politik ilgiyi de üzerinde tutmaktadır. Kısacası birikim ve konjonktür merkezi bir ekonomik politik meseledir. Bu noktada Marx’ın birikim, konjonktür ve kriz analizi açısından iktisat teorisinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Marx’ın konjonktüre bakışı, artan mutlak ve nisbi sömürüye rağmen kar oranlarının zamanla düşmesi, ekonomideki krizlerin giderek büyümesi ve şıklaşması şeklinde özetlenebilir. Klasik bir iktisatçı olarak Marx karamsar bir konjonktür görüşüne sahiptir. Marx’ın teorisinin dayandığı emek değer teorisi ve getirdiği artık değer kavramlarının gözlenebilir olmadığını dikkate alarak, bunun yerine, ücret ve kar ilişkisini Marx’ın temel varsayımlarını kullanarak formüle eden Richard Goodwin ilginç bir model geliştirmiştir. Goodwin modeli Lotka-Volterra’nın av ve avcı modeline dayanmaktadır. Birbirinden bağımsız bir şekilde Amerikalı biyolist Alfred Lotka ve İtalyan matematikçi Vito Volterra Adriyatik denizindeki balık popülasyonuna ilişkin dinamik bir av ve avcı modeli geliştirmişlerdir. Goodwin belli bir bölgede yaşayan av hayvanları ile avcılar arasındaki popülasyon ilişkisini Marx’ın birikim ve konjonktür analizine adapte ederek işçilerle kapitalistler arasındaki bölüşüm mücadelesini incelemiştir. Bilindiği üzere avcı hayvanlar ve avları karşılıklı olarak birbirilerini kontrol eder. Av hayvanı sayısı artarsa avcı sayısı da artar. Avcı sayısındaki artış bir süre sonra av hayvanı sayısının azalmasına dolayısıyla avcı sayısının da azalmasına neden olur. Bu döngü devam edip gider. Goodwin modelinde kapitalistler ve işçiler, av ve avcı yerine konularak birikim süreci dinamik olarak sorgulanmaktadır. Goodwin modeli ilginç denge özelliklerine sahiptir. Model “…işgücüne katılımları soğurmaya yetecek büyüklükte sabit bir büyüme hızı ve istihdamı sürdürebilecek sabit bir kar oranına sahiptir… Goodwin temel olarak artık değer ve benzeri gereçleri kullanmadan Marx’ın devrevi dalgalanmasını matematiksel olarak formüle edilebileceğini göstermiştir. Ücretler ve karlar ulusal gelirin iki payıdır; emek ve sermaye bunun üzerinde mücadele eden iki talep sahibidir. Ne var ki, bunların mücadelesi karşılıklıdır aynı zamanda karşılıklı bağımlılıklarını kabul eder. Goodwin’in önerdiği matematiksel formülasyon sabit uzunlukta ve sabit büyüklükte devrevi dalgalanmalar üretir” (Desai, 2011: 106-107). Bu makalenin temel teorik amacı Goodwin konjonktür süresinin nasıl hesaplandığını göstermektedir. Konjonktürün canlanma ve daralma açısından sürelerinin hesaplanması politika ve iktisat açısından kısacası politik iktisat açısından önemlidir. Çoğu zaman ekonominin (toplumun) nereye gittiğini anlamak isteyen iktisatçılar miyopik bir bakış açısı ile sadece birkaç yılın büyüme, yatırım verilerine bakarak siyasal değerlendirmeler yaparlar. Kapitalistlerin gelirden aldığı pay veya yatırımların gelir içindeki 44 Cem Mehmet BAYDUR payları ile ilgili birkaç yıllık verilerin gelişimine bakarak siyasal çıkarımlar yapmak yanıltıcı olabilir. Konjonktür süresinin tamamını dikkate alarak siyasal çıkarımlar yapmak daha sağlık bir yoldur. Özelde de Türkiye’de on dört yıldır iktidarda olan Adalet ve Kalkınma Partisi’nin elde ettiği seçim başarılarını analiz ederken birkaç yıllık ve birkaç makro ekonomik veri yerine, bu verileri ekonomik konjonktürün tamamına bakarak değerlendirmek gerekmektedir. Türkiye ekonomisinde sermaye birikimi açısından kapitalistlerin gelirden aldığı payın ne kadarlık bir konjonktür süresine sahip olduğunu hesaplamak gerekmektedir. Makalenin temel amacı da Goodwin konjonktürünün süresini Türkiye ekonomisi için hesaplamak ve sermaye biçim/büyüklüğü ile ekonomik konjonktür süresi arasındaki ilişkiyi göstermek, bu bağlamda bazı siyasal ve ekonomik değerlendirmeler yapmaktır. 1. Goodwin Modelinin Varsayımları ve Goodwin Konjonktürünün (Dalgasının) Süresinin (Periyodunun) Hesaplanması Marx’a göre değer ve karın kaynağı canlı emektir. Gerek mutlak gerekse nisbi sömürü karın ve birikimin kaynağıdır. Nisbi sömürüdeki gelişme üretimden canlı emeği kovduğu için kar oranlarının düşmesi ve krizlerin giderek büyümesi kaçınılmazdır (Marx, 2012a: 215-218; 390-391 ve 604- 605). Richard Goodwin Marx’ın iki sınıfının davranışlarını birer diferansiyel denkleme (modele) dönüştürmek suretiyle dinamik bir çözümleme yaparak Marx’tan faklı sonuçlar elde eder (Desai, 2011: 106-107). Goodwin’e göre kar oranlarının sürekli düşmesi mümkün değildir ve iş çevrimine (konjontüre) tabidir. Kar oranı konjonktüre göre yukarı ve aşağıya doğru dalgalansa bile konjontürün genelinde sabittir. Dolayısıyla model Marx’ın krizlerin giderek daha sık ve büyük dalgalanmalar şeklinde ortaya çıkacak önermesini kabul etmez. Şimdi modelin bu sonuçlarını görmek için gerekli varsayımları yazarak modeli tanıtalım. Modelimiz (Harvie, 2000: 349-376), (Weber, 2005: 1-28), (Desai ve diğerleri, 2003: 1-14) çalışmalarına ve aşağıdaki temel varsayımlara dayanmaktadır: 1- Teknik gelişme veri veya dışsaldır. 2- İşgücünün büyüme hızı veridir. 3- İki üretim faktörü vardır: Sermaye ve emek. 4- Bütün değişkenler reeldir. 5- Ücretlerin tamamı tüketilir, karın tamamı da yatırıma gider. 6- Sermaye çıktı oranı sabittir. 7- Ekonomi tam istihdama yaklaştıkça reel ücretler artar. Modeldeki değişkenlerle ilgili kısaltmalar şunlardır: (a) işçi başına çıktı miktarını göstermektedir. İşçi başına çıktı (∝) oranında artmaktadır. (∝) işgücü verimliliğindeki artış hızıdır. (n) emek gücünü göstermekte, nüfus artışı da (𝛽) oranında artmaktadır. (𝜎) sermaye çıktı (hasıla) oranını, (q) reel çıktı (hasıla) miktarını, (k) sermaye stokunu, (I) istihdam düzeyini, (w) reel 45 Goodwin Reel İş Çevrimi Temel Alınarak Adalet ve Kalkınma Parti… ücreti, (v) istihdam oranını ve (u) da işçilerin milli gelirden aldığı payı göstermektedir. Özetlenirse, 𝜎 = 𝑘/𝑞, 𝑙 = 𝑞/𝑎, 𝑢 = 𝑙𝑤/𝑞 = 𝑤/𝑎, 𝑣 = 𝑙/𝑛. Kapitalist ve işçilerin davranışlarını basit birer denklemle tanımlanabilir. Kapitalistler bütün karlarını tasarruf ederek birikim için yeniden yatırmaktadırlar. Bakınız (1) nolu denklem. 𝑘̇ = (1−𝑢)𝑞 (1) İşçilerde ücretlerinin tamamını harcamaktadır. Ücretlerde Phillips eğrisindeki gibi belirlenmektedir. İstihdam düzeyi ile ücretler arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Bakınız (2) nolu denklem. 𝑤̇ = −𝛾+𝜌𝑣 (2) 𝑤 𝑙𝑤 İşçilerin gelirden aldığı pay 𝑢 = olduğuna göre (1) nolu denklem, (3) 𝑞 nolu denklemde yerine konularak yeniden yazılabilir. (3) nolu denkleme göre kapitalistlerin birikim hızıyla (kar oranı) işçilerin gelirden aldığı pay arasında ters yönlü bir ilişki bulunmaktadır. 𝑘̇ = (1−𝑤)𝑞 (3) 𝑎 Sermaye çıktı oranının optimum değeri sorgulanarak, karlılık oranı ile çıktı büyüme oranının birbirine eşit olduğu gösterilebilir. Bakınız (4) nolu denklem. 𝑑𝑘 𝑑𝑞 𝑑𝑘 𝑑𝑞 𝑑(𝑘/𝑞) 𝑑(𝑘/𝑞) ( )𝑞− 𝑘 ( )𝑞 𝑘 = 0 , = 𝑑𝑡 𝑑𝑡 = 0 , 𝑑𝑡 = 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑞2 𝑞2 𝑞2 𝑑𝑞 = 𝑞̇ 𝑣𝑒 𝑑𝑘 =𝑘̇ olarak kısaltılırsa 𝑘̇𝑞 = 𝑞̇ 𝑘 , 𝑘̇ = 𝑞̇ 𝑞2 , 𝑘̇ = 𝑞̇ (4) 𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑞2 𝑞2 𝑘 𝑞𝑞2 𝑘 𝑞 (3) nolu denklemin her iki tarafı “k” ya bölünür ve (3) nolu denklemden faydalanılarak birikim dinamiklerini veren bir denklem (5) elde edilebilir. 𝑤 𝑘̇ 𝑞̇ (1− ) = = 𝑎 (5) 𝑘 𝑞 𝜎 İşgücü verimliliği 𝑎 = 𝑞/𝑙 dinamik olarak aşağıdaki (7) nolu denklemdeki gibi yazılabilir. 𝑎̇ 𝑞̇ 𝑙̇ = − (6) 𝑎 𝑞 𝑙 𝑎̇ =∝ olduğuna göre 𝑎 46 Cem Mehmet BAYDUR 𝑤 𝑞̇ 𝑙̇ 𝑙̇ 𝑞̇ (1− ) (1−𝑢) ∝= − → = −𝛼 = 𝑎 −∝= −∝ (7) 𝑞 𝑙 𝑙 𝑞 𝜎 𝜎 𝑛̇ Emek arzı da = 𝛽 oranında artmakta ve istihdam düzeyinin de 𝑣 = 𝑛 𝑙/𝑛 ilişkisine göre belirlenmektedir. Bu tanımlanan oranlar işgücünün istihdam dinamiklerini veren türevsel denklemlere dönüştürülebilir ve aşağıdaki gibi yazılabilir. 𝑣̇ 𝑙̇ 𝑛̇ (1−𝑢) 𝑣̇ (1−𝑢) = − = −∝−𝛽 , = −(∝ +𝛽) , 𝑣 𝑙 𝑛 𝜎 𝑣 𝜎 (1−𝑢) 𝑣̇ = [ −(∝ +𝛽)]𝑣 (8) 𝜎 (8) nolu denklem Goodwin modelinin ilk dinamik denklemidir. Diğer dinamik denklem de işgücünün gelirden aldığı payı tanımlayan denklemdir. Diğer denklem 𝑢 = 𝑤/𝑎 tanımı dinamize edilerek (9) nolu denklemdeki gibi yazılabilir: 𝑢̇ 𝑤̇ 𝑎̇ = − = −𝛾+𝜌𝑣−∝ , 𝑢̇ = [−(𝛾+∝)+𝜌𝑣]𝑢 (9) 𝑢 𝑤 𝑎 (8) ve (9) nolu denklemler Lotka-Volterra’nin av/avcı denklemidir. (9) nolu denklem avcı denklemidir. (u) ya avcı, (v) ye de bir süreliğine av olarak bakılarak iki denklem şu şekilde açıklanabilir. (9) nolu denklemdeki −(𝛾+∝) terimi av olmadığı durumda avcının yok olma hızıdır. (𝜌𝑣) terimi de avcının av olması durumunda hangi hızda artacağını göstermektedir. (8) nolu (1−𝑢) denklemdeki terimi de avcı durumuna göre avın gelişimini 𝜎 belirlemektedir. Diğer terimlerde avcı olmadığı durumda av nüfusunun gelişimini göstermektedir. Bu denklemler yardımıyla av ve avcı nüfusunu verecek çözümler veya bu değişkenlerin zaman patikası yazılabilir. Başlangıç koşulları (𝑣 ,𝑢 ) verilmek kaydıyla (u)’nun ve (v)’nin zaman patikası: 𝑣 = 0 0 𝑓(𝑢,𝑡) 𝑣𝑒 𝑢 = 𝑓(𝑣,𝑡). Bu av ve avcı arasındaki ilişki basit bir döngüye neden olur. Şekil 1’de de bu döngü tasvir edilmektedir: 47 Goodwin Reel İş Çevrimi Temel Alınarak Adalet ve Kalkınma Parti… Şekil 1: Av ve Avcı İlişkisi + + Net Av Av Nüfus nüfusu Büyüm esi Net Avcı Avcı Nüfusu Nüfus + + Büyüm Kaynak: Weber,e 2s0i 05: 1-28. (8) ve (9) nolu denklemlerin çözümleme süreci iki aşamada yapılabilir. Birinci aşamada uzun dönem denge değerleri araştırılır. İkinci aşamada denklemlerin kökleri yardımıyla sistem istikrar ve istikrarsızlığı dinamik açısından sorgulanabilir. Uzun dönem işgücünün ve istihdam düzeyinin denge değerleri varsa 𝑢∗ = 𝑘 𝑣𝑒 𝑣∗= 𝑧 varsayımlarından faydalanarak hesaplanabilir. (8) ve (9) nolu denklemdeki bu değişkenlerin değişimini ifade eden türevleri uzun dönem çözümlemesi için 𝑢̇ = 0 ve 𝑣̇ = 0 olmalıdır. Buna göre çözümleme yapılırsa. 0 =−(𝛾+∝)+𝜌𝑣 ; 𝑣∗ = 𝛾+∝ (10) 𝜌 0 =[(1−𝑢)−(∝ +𝛽)] ; 𝑢∗ = 1−(∝ +𝛽)𝜎 (11) 𝜎 (11) nolu denkleme göre işgücünün milli gelirden aldığı payın pozitif 1 olabilmesi için (∝ +𝛽)𝜎 < 1 veya > (∝ +𝛽) koşulunun çözümleme için 𝜎 konulması gerekir. Emek verimliliği ile emek arzı artışının toplamının sermaye verimliliğinde küçük olması gerekir. (8) ve (9) nolu denklem sisteminin köklerini bularak dinamik açıdan değerlendirme yapılabilir. Gerek ücretlerin gelirden aldığı payın gerekse istihdam düzeyindeki değişmelerin nasıl değiştiğini bulabilmek için her iki 48 Cem Mehmet BAYDUR büyüklüğün de uzun dönem denge değerlerinden cari değerlerinin saptığını varsaymak gerekir. Buna göre 𝑈 = 𝑢−𝑢∗ ve 𝑉 = 𝑣−𝑣∗. (9) nolu denklem aşağıdaki gibi yeniden yazılabilir: 𝑢̇ = −(∝+𝛽)𝜌𝑢+𝜌𝑣𝑢 ve 𝑣∗ = 𝛾+∝ olduğundan 𝜌 𝜌 𝑢̇ = −𝜌𝑣∗𝑢+𝜌𝑣𝑢 , 𝑢̇ = 𝜌(𝑣∗−𝑣)𝑢 veya 𝑢̇ = 𝜌(𝑉)𝑢 𝑢 = 𝑈+𝑢∗ olduğundan 𝑢̇ = 𝜌(𝑉)(𝑈+𝑢∗) 𝑢∗ = 1−(∝ +𝛽)𝜎 ve 𝑈̇ = 𝑢̇ olduğundan 𝑈̇ = 𝑢̇ = 𝜌𝑉(𝑈+[1−(∝ +𝛽)𝜎])=𝐹1(𝑈,𝑉) (12) Benzer bir dönüşüm (8) nolu denklem için yapılabilir. (1−𝑢) 𝜎 1 𝑣̇ = 𝑣−(∝ +𝛽) 𝑣 veya 𝑣̇ = (𝑣−𝑢𝑣−(∝ +𝛽)𝜎𝑣) 𝜎 𝜎 𝜎 1 𝑣̇ = ([1−(∝ +𝛽)𝜎]𝑣−𝑢𝑣) 𝜎 𝑢∗ = 1−(∝ +𝛽)𝜎 olduğundan, 𝑣̇ = 1(𝑢∗𝑣−𝑢𝑣) veya 𝑣̇ = 1(𝑢∗−𝑢)𝑣 = −1(𝑢−𝑢∗)𝑣 = 𝜎 𝜎 𝜎 −1𝑈𝑣 = −1𝑈(𝑉+𝑣∗) 𝜎 𝜎 𝑣∗ = 𝛾+∝ olduğundan, 𝜌 𝑣̇ == −1𝑈(𝑉+𝛾+∝)= 𝐹2(𝑈,𝑉) (13) 𝜎 𝜌 (12) ve (13) nolu denklemlerin doğrusallaştırılmış formül yardımıyla her bir denge noktasının lokal stabilite özelliklerini belirlemek için Jocabian matrisini dikkate almak gerekir. Bunun için u=u* ve v=v* noktalarında (12) ve (13) nolu denklemlerin doğrusallaştırılmış hali aşağıdaki matris formunda yazılabilir: 𝑢̇ 𝐹1 𝐹1 𝑈 ( ) = [ 𝑈 𝑉]( ) (14) 𝑣̇ 𝐹2 𝐹2 𝑉 𝑈 𝑉 𝐹1 𝐹1 𝜌𝑉 𝜌[1−(∝ +𝛽)𝜎] 𝐽 = [ 𝑈 𝑉]= [ 𝛾+∝ 1 ] ve 𝑈 = 𝑢−𝑢∗= 0, 𝑉 = 𝐹2 𝐹2 − − 𝑈 𝑈 𝑉 𝜎𝜌 𝜎 𝑣−𝑣∗= 0 ise 49 Goodwin Reel İş Çevrimi Temel Alınarak Adalet ve Kalkınma Parti… 0 𝜌[1−(∝ +𝛽)𝜎] 𝐽 = [ 𝛾+∝ ] (15) − 0 𝜎𝜌 Jocabian determinantı kullanılarak da Goodwin modelinin karakteristik kökleri elde edilebilir. −𝑟 𝜌[1−(∝ +𝛽)𝜎] |𝐽−𝑟𝐼|= | 𝛾+∝ |= 0 (15) , − −𝑟 𝜎𝜌 𝑟2+(𝛾+∝)(𝜌[1−(∝ +𝛽)𝜎])= 0 (16) 𝜎𝜌 𝛾+∝ (16) nolu denklem ikinci dereceden bir denklemdir. ( )(𝜌[1− 𝜎𝜌 (∝ +𝛽)𝜎]) ifadesi pozitif ve kare kökün içerisinin negatif olduğu için iki sanal kökü bulunmaktadır. 𝛾+∝ 𝑟 = √−{( )(𝜌[1−(∝ +𝛽)𝜎])} ve √−1= 𝑖, 𝑟 = 1,2 1,2 𝜎𝜌 𝛾+∝ √{( )(𝜌[1−(∝ +𝛽)𝜎])}𝑖 (17) 𝜎𝜌 (17) nolu denklemdeki kökleri kullanarak (uv) uzayında (u*,v*) merkezli kapalı sonsuz tane döngü (konjonktür) (başlangıç koşullarına bağlı olarak) çözümü yazılabilir. Bu çalışmada Goodwin döngülerinin (cycles) süresi hesaplanmak istendiğinde köklerin radyan cinsinden eşitleri yazılabilir: 𝑟𝑡 = 2𝜋. Bu eşitlikten döngünün (konjonktürün) süresi hesaplanır: 𝑡 = 2𝜋⁄𝑟 dir. 2𝜋 2𝜋 𝑡 = = (18) √{(𝛾+∝)(𝜌[1−(∝+𝛽)𝜎])} √(𝛼+𝛾)(1−(𝛼+𝛽) 𝜎𝜌 𝜎 Goodwin konjonktürünün süresi dört parametreye bağlıdır: (𝜎) sermaye hasıla katsayısına, (𝛼) işgücü verimliliğindeki değişmeye, (𝛾) Phillips eğrisinin dikey eksendeki kesim noktasına ve (𝛽) nüfus artış hızına bağlıdır. 2. Türkiye’de Goodwin Dalgasının Süresi (Periyodu) (18) nolu denklemdeki (𝜎) sermaye hasıla katsayısı, (𝛼) işgücü verimliliğindeki değişme, (𝛾) Phillips eğrisinin dikey eksendeki kesim noktası ve (𝛽) nüfus artış hızı katsayıları 2000’li yıllarda Türkiye ekonomisi için tahmin edilerek, konjonktür süresi (periyodu) hesaplanabilir. Bu katsayılardan özellikle sermaye hasıla katsayısını (𝜎) tahmin etmek teorik ve pratik açısından ciddi bir zorluktur. Ekonomideki/toplumdaki (özelde de Türkiye ekonomisinde) sermaye stokunu hesaplamayı zorlaştıran en önemli faktör, neyin sermaye olup, neyin olmadığının iktisat teorisinde çok karmaşık, çok boyutlu ve çok önemli bir tartışma konusu olmasıdır. Örneğin 50 Cem Mehmet BAYDUR Marx’ta sermaye nesne olarak değil de toplumsal ilişki olarak tanımlanmakta, sermayenin nesne olarak kavramsallaştırılması kabul edilmemektedir (Marx, 2012: 543-560). En azından bu makalede birikim açısından sermayenin nesneleştiği kabul edilerek sermaye stokunun hesaplanabilir olduğu varsayılmaktadır. Bu konu oldukça tartışmalı olsa da sermaye stokunu hesaplayan (özelde de Türkiye için) birçok çalışma bulunmaktadır. Türkiye’de sermaye stokunu hesaplayan çalışmalardan biri de Saygılı ve Cihan’ın (2008) çalışmasıdır. Genelde bu hesaplamada hem makine teçhizat hem de konut stoku, sermaye stoku hesaplamasında dikkate alınmaktadır. Fakat makine ile konut stokunun birbirini ayrıştırarak yapılan hesaplamalarda Türkiye’deki konjonktür süresini yansıtma derecesi düşük olacaktır. Sermayenin beşeri ve sosyal tarafını hesaplamak daha da güçtür. Bütün bunlara rağmen Demircioğlu’na göre 2002-2012 yılları arasında “Türkiye’deki yapı stoku (konut, işyeri, okul veya hastane yapıları; endüstriyel veya ticari tesislerin binaları; yollar; köprüler vb.) çok yaklaşık değer olarak GSYH’nın bir buçuk katı, makine teçhizat stoku ise yarısı civarında tahmin edilmiştir” (Demircioğlu, 2012: 1-12). Dolayısıyla Demircioğlu’nun hesaplamasının AKP dönemini de kapsadığını dikkate alınarak sermaye hasıla katsayısı Türkiye için 𝜎=2 olarak tahmin edilmiş veya hesaplanmıştır. Aynı çalışmaya göre eğer sadece makine teçhizatı dikkate alarak sermaye/ hasıla katsayısı ele alınırsa 𝜎=0,5 olarak hesaplanmaktadır. Konjonktür süresini hesaplamak için ihtiyaç duyulan diğer bir katsayı da işgücü verimliliğidir (𝛼). İşgücü verimliliği birim işçi başına düşen çıktı miktarıdır. İşgücü verimlilik hesaplamalarında işgücü başına düşen üretim (endeksi) ile işçi girdi endeksi orantılanmaktadır. Balkan ve Suiçmez’in (2014) yaptığı hesaplara göre 2005-2014 yılları arasında Türkiye’de işgücü verimliliği yıllık ortalama olarak 𝛼 =0,016 oranında artmaktadır. (2) nolu denklemdeki Phillips eğrisinin değişim formunda bir denklem olduğu hatırlanırsa, dikey eksene kesim noktası olan (𝛾) değerinin istihdam düzeyinin değişmediği durumlarda ücretlerdeki değişimi gösterdiği söylenebilir. Bundan sonra (𝛾) parametresi için Phillips sabiti isimlendirilmesi kullanılacaktır. Aşağıda 2007-2015 döneminde ücret değişimi ve istihdam verilerinden faydalanarak basit bir regresyon koşulmuş ve (𝛾) değeri tahmin edilmiştir. Türkiye’deki ücret verilerindeki eksiklikler dikkate alındığında daha uzun bir veri aralığında regresyon yapılması gerekliliği tartışması da anlamsız bir tartışmadır. 51 Goodwin Reel İş Çevrimi Temel Alınarak Adalet ve Kalkınma Parti… Tablo 1: Türkiye’de Ücretler ve İstihdam Oranı Ücret Ücret İndeksi İstihdam Oranı Değişim Oranı 2007 74,2 40,35 2008 82,7 40,41 12 ,4 2009 91,1 39,8 7,6 2010 100,0 41,34 9,4 2011 109,3 43,05 11,1 2012 121,9 43,58 10,1 2013 136,9 43,98 13,3 2014 152,5 45,46 10,0 2015 173,0 46 12,0 Kaynak: TUİK ve TCMB. Bu çerçevede Ü𝑐𝑟𝑒𝑡 𝐷𝑒ğ𝑖ş𝑖𝑚 = −𝛾+𝜌 istihdam oranı olarak tanımlanan Phillips eğrisi tahmini aşağıdaki gibidir: Goodwin konjonktür süresini (periyodunu) hesaplamak için gerekli olan Phillips sabiti 𝛾 = %3,77’dir. Konjonktür süresini hesaplamak için gerekli olan son parametre (𝛽) nüfus artış hızıdır. Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre 2010-2015 döneminde Türkiye’deki yıllık nüfus artış oranı %1,3’tür. Bu bilgilerin ışığında makine ve teçhizata dayanan sermaye hasıla katsayına göre Goodwin konjonktür dalgasının süresini 2000’li yıllar için hesaplamak için gerekli olan bütün parametreler (19) nolu denklemde bir araya getirilmiştir. 2𝜋 2𝑥3,14 6,28 𝑡 = = = = √(𝛼+𝛾)(1−(𝛼+𝛽) √(0,016+0,037)(1−(0,016+0,013) 0,32 𝜎 0,5 19,6~20 𝑦𝚤𝑙 (19) Türkiye ekonomisi için 2000’li yıllarda konjonktür dalgasının süresi 20 yıldır. Bu hesaplamaya göre sermaye stoku makine teçhizat olarak hesaplanırsa, kapitalist karlarda/yatırımlarda ilk on yıllık canlanma (2012 yılına kadar) sürecini diğer bir on yıllık daralma süreci izlemektedir. Goodwin modelindeki (4) nolu denkleme dayanarak kapitalistlerin gelirden 52