GGGGEEEEVVVVAAAAŞŞŞŞ İİİİLLLLÇÇÇÇEEEESSSSİİİİ KKKKAAAAFFFFKKKKAAAASSSS IIIIRRRRKKKKIIII AAAANNNNAAAA AAAARRRRIIII ÜÜÜÜRRRREEEETTTTİİİİMMMMİİİİ DDDDEEEEMMMMOOOONNNNSSSSTTTTRRRRAAAASSSSYYYYOOOONNNN MMMMEEEERRRRKKKKEEEEZZZZİİİİ PPPPRRRROOOOJJJJEEEESSSSİİİİ TRB2/14/DFD/0004 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 03-04 KAFKAS IRKI ANA ÜRETİMİN NASIL GERÇEKLEŞTİRİLDİ 05 ANA ARI MEMELERİ ÜRETİM KOLONİSİNDE VARROA MÜCADELESİ YAPILDI 09 ANAÇ KOLONİ 11 DOĞUM ve ÇİFTLEŞME 15 ANA ARI MEMESİ KAFESLERİ 16 KÜÇÜK ÇERÇEVELİ ÇİFTLEŞTİRME KOLONİSİ HAZIRLAMA 18 ERKEK ARILAR 19 SIVI / KATI BESLENME ÜRÜNLERİ 20 YUMURTALAMA 21 ANA ARI İŞARETLEME VEYA MARKALAMA 22 ANA ARI KAFESİ 23 BAL ARISI KOLONİSİ 25 KOLONİ BİREYLERİ ve GÖREVLERİ 26 ERKEK ARI ve GÖREVLERİ 31 ARI IRKLARI 32 ANA ARININ FONKSİYONU 35 ANA ARININ OLUŞUMU 49 ANA ARI LAVRASININ BESLENMESİ 50 YÜKSÜK YAPIMININ KOŞULLARI 53 LARVA AŞILAMA YAŞI 53 ANA ARI YÜKSÜĞÜ ve LARVANIN BÜYÜMESİ 54 PREPUPA DÖNEMİ - PUPA DÖNEMİ 54 ANA ARI ÜRETİMİ 56 DOĞAL ŞEKİLDE OLUŞAN ANA ARI YÜKSÜKLERİ 56 YAPAY ŞEKİLDE OLUŞAN ANA ARI YÜKSÜKLERİ 58 ANA ARININ ÇİFTLEŞMESİ 77 BAL ARILARINDA YAPAY TOHUMLAMA 86 RESİMLERLE ANA ARI YETİŞTİRİCİLİĞİ 89 TÜRKİYE ARICILIĞIN MEVCUT DAMIZLIK YAPISI 97 GEZGİNCİ ARICILIK 101 PROJEMİZDEN RESİMLER 107 2 ÖNSÖZ Fırat ÇENBERLİTAŞ Gevaş İlçesi Bal Üre�cileri Birliği Başkanı Geniş ve verimli alanları ile önemli bir tarım ülkesi olan Türkiye “kendi kendisine yetebilen” bir ülke iken son yıllarda uygulanan olumsuz tarım polikaları, siyasi-ekonomik gerekçeler, iç göç olgusu gibi nedenler sonucunda bu özelliğini kaybetmiş ve maalesef tarım ürünü ithal eden ülkeler arasına girmiş�r. Doğu Anadolu Bölgesi olarak konuyu değerlendirdiğimizde ise; geleneksel ürünlerinin ağırlıklı olarak arıcılık olduğu, buna bağlı olarak ciddi sayıda nüfusun geçimini karşılamaya çalış�ğı görülmektedir. Bunların dışında ürünler ye�şse de bunların insanlarımıza ciddi bir katkısı bulunmamaktadır. Yukarıda ülkemiz adına bahse�ğimiz tarımda ki etkenlerin bölgemiz içinde geçerli olduğunu görmekteyiz. Özellikle genç nüfusun tarımdan uzaklaşması, bölünen arazi yapısı ve göç hareke� bölgemizi de arıcılık anlamda ciddi olarak etkilemiş�r. 3 Bu bağlamda bir yandan böyle olumsuz bir tablo var iken, bir yandan da bölge insanının ekonomik gücüne katkıda bulunmak amacıyla Ana Arı üre�minde bal veriminde ar�ş gösterdik. Bu bağlamda; arıcılık ve bal üre�mi bölge insanımız için önemli bir geçim kaynağı olmaya başlayacak ve Türkiye'de önemli bir miktarda bal üre�mi yapılan bir bölge haline gelecek�r. Bu kapsamda konuya ilgi duyan üyelerimizin ih�yaçlarını karşılayabilecek bilgilerin yer aldığı Ana Arı raporu hazırlanarak üyelerimizin hizme�ne sunulmuştur. Ka�as Irkı ana arı ye�ş�riciliği Demonstrasyon merkezi kurulumun amacı Öncelikle Gevaş ilçemizde, akabinde Van ilinin diğer arıcılarına ve diğer aşamalarında ise TRB 2 bölgesi arıcıları ile Türkiye'deki tüm talep eden arıcılara kolonilerinin ih�yacı olan ve olmazsa olmaz nitelikteki bir ih�yaç olan ana arılarının üre�lmesini uygulamalı olarak öğretmek�r. Bazı günler yoğun uygulama ve bazı günlerde yoğun hazırlık aşamaları şeklinde devam e�. İki aylık uygulamalı eği�m sonunda ödül ve özendirme amaçlı öğrenerek üre�kleri ana arılar kendilerine ödül olarak verilerek adeta arıcı kendi arılığında üre�ği Ka�as ırkı ana arılarını kendi kolonilerine verme zevkine sahip oldular. Bu vesile ile projemizde emeği geçen Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı’nın Genel Sekreteri Dr. Emin Yaşar DEMİRCİ’ye proje yürütme aşamasında bize her konuda destek olan kalkınma ekibinin izleme birimindeki tüm uzmanlara ve diğer birimlerde çalışan uzman arkadaşlara öncelikle Birliğimin adına sonra TRB2 bölgesinde arıcıların adına teşekkürlerimizi sunarız. Tüm Üyelerimize selam ve saygılarımı sunuyor, iş hayatlarında bol kazanç ve sağlıklı günler diliyorum. 4 BÖLÜM 1 1- Ka�as Irkı Ana Arı Üre�mini Nasıl Gerçekleş�rildi Arılıkta bal verimi beklemeyeceğiniz 8-10 çerçevelik güçlü 20 arı ailesi, ana arı memeleri üre�m kolonisi olarak kullandık. 5 Elimizde arı sütü bulunmadığından, oluşturacağımız kolonilerden arısütünüde tedarik etmek zorundayız. 6 Larva transferi öncesi ana arı memelerinin dibine az miktarda arı sütü koyulması ana arı adayı larvanın daha kolay kabul edilmesini sağlıyor. Bu yüzdendir ki elimizde hazır arı sütü olmadığından; Ana arıyı buluyoruz ve kontrol al�na aldık. En uygun kontrol al�na alma metodu olarak ana arıyı, ana arı kafesine almak�. Arılıkta uygun bir alana, temiz boş kovanlar koyduk. Ana arı memesi üreteceğimiz kolonide bulunan en yoğun kapalı yavrulu 1 çerçeveyi belirledik. Bu kapalı yavrulu çerçeveyi arıları ile birlikte yeni boş kovana götürdük 7 Yeni oluşturulan tek çerçevelik kovana ana arıyı verdik. Ana arı ve kapalı yavrulu- arılı çerçeve ile yeni bir koloni oluşturduk. Bu kapalı yavrulu çerçevenin içine ve dışına kemeri ballı 2 çerçeve daha koyduk ve arılı kovandan 1 çerçeve arı daha silkeledik. 3-5 saat gibi bir süre sonunda arı mevcudu 1 çerçeveyi kaplayamayacak durumda olduğunda, üre�m kolonisinden bir miktar arı daha silkeleyerek mevcudu çerçeveleri kaplayacak hale ge�rdik. Toplam 3 çerçeve ile oluşturulan bu küçük arı ailesinde çerçeveler, büyük kovanda olduklarında, tam uçuş deliğinin karşısına gelecek şekilde orta bölüme yerleş�rdik. Her iki dış tarafa da bölme tahtası konularak, hem alan daral�lmış olduk hem de zayıf koloni olarak uçuş deliğine yakın olmaları sebebiyle yağmalamaya karşı savunma durumunu güçlendirdik. Bu yeni oluşturduğumuz ana arısı bulunan küçük koloniye besleme kaplarından uygun olanı koyup, kovanın uçuş deliği minimuma indirilerek, akşam saatlerinde 1/1 ölçülerde hazırlanmış sıvı beslemeye tabi tutuk. Bize ana arı memesi üretecek büyük kovanı anasız bırakma operasyonunu tamamladık. 8 Ana arı memeleri üre�m kolonisinde kalan çerçeveleri sıkış�rdık. 8 çerçeveli bir arı ailesi olduğunu olduğundan; kalan 6 çerçeveden en dışta ballı polenliler ve ortada genelde açık yavrulular olacak şekilde düzenledik. Diğer ana arı ile böldüğümüz küçük koloniyi uçuş deliği daral�larak, bu üre�m kolonisini de sürekli akşam saatlerinde 1/1 ölçekli sıvı beslemeye tabi tutuk. 3. gün sonunda anasız kalan kolonide oluşturulmuş olan doğal ana arı memelerinin tamamı temizlenerek, arı sütleri kullanılmak üzere topladık. Üre�m kolonisindeki “açık ve kapalı yavrulu” tüm çerçeveler üzerindeki arılar silkelenerek; diğer güçlü kolonilere yavruların durumuna göre uygun yavru alanlarına verdik. Üre�m kolonisinde sadece 2 ballı / polenli çerçeve bırak�k. Genç işçi arı sayısı 2 çerçeveyi saracak arı sayısından çok fazla olacağından arı fazlalığı dikkat çekici düzeyde oldu. Arı sütleri toplanan ve hiç yavrulu çerçevesi kalmayan 2 çerçeveli üre�m kolonimiz ertesi gün yapılacak larva transferi öncesi akşamüstü tekrar 1/1 ölçekli sıvı beslemeye tabi tutuk. Bu şekilde bırakılan güçlü bir arı ailesi bir gecede dalak petek örebilir. 2 -Ana Arı Memeleri Üre�m Kolonisinde Varroa Mücadelesi Yapıldı. Oluşturduğumuz ana arı memesi üre�m kolonisinde hiç yavru varlığı kalmaması sebebiyle, eğer varsa tüm ergin varroalar işçi arıların üzerinde bulunmaktaydı. 9 En uygun yöntem olarak, kısa sürede etki gösteren uygulamalar yapmak zorunda kaldık. Bu yöntemlerin en uygunlarından olan oksalik asit uygulamasını kullandık. Yavru faaliye� olmadığından %5 çözel�li 30 ml. oksalik asit sprey şeklinde arıların üzerine püskürtülmesi şeklinde kullandığımızda çok daha etkili sonuç alabildik. Ayrıca Amitraz içerikli körükle yakılarak verilen duman uygulamaları ve Perizin uygulamaları da kısa sürede etki gösterdi. Eğer varroa mücadelesi yapsaydık; hiç yavru faaliye� olmadığından, larva transferi sonrası tüm varroalar ana memeleri içerisine dolacaklardı. 10