G E O R G E S I F R A H I RAKAMLARIN EV REN SEL TARİHİ m sı a B 9. TÜBİTAK İllüstrasyon Ödül Evren RAKAMLARIN EVRENSEL TARİHİ -I- BlR GÖLGENİN PEŞİNDE G e o r g e s Ifrah Bir Gölgenin Peşinde RAKAMLARIN EVRENSEL TARİHİ-I- Georges Ifrah Çeviri: Kurtuluş Dinçer Lizzie Napoli’nin çizimleri ¡¡ekil 1.30-136, şekil 2.101 dışında, bu yapıtta bulunan bütün açıklayıcı resimler, levhalar, kaligrafiler -gravürlerin, resimlerin ve belgelerin yeniden çizimleri dahil- yazartn kendisince yapılmıştır. Histoire Universelle Des Chiffres L ’intelligence Des Hommes Racontee Par Les Nombres Et Le Calcul © Editions Robert Laffont, S.A., Paris, 1994 © Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, 1995 TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplarının Seçimi ve Değerlendirilmesi TÜBİTAK Yayın Komisyonu Tarafından Yapılmaktadır ISBN 975-403-037-5 ISBN 975-403-027-8 İlk basımı Eylül 1995’te yapılan Bir Gölgenin Peşinde bugüne kadar 20.000 adet basılmıştır. 9. Basım Ekim 1999 (2500 adet) Yayın Yönetmeni: Zafer Karaca Yayın Koordinatörü: Sedat Sezgen Teknik Yönetmen: Duran Akça Tasarım: Ödül Evren Töngür Uygulama: Yılmaz Özben Dizgi: Nurcan Öztop TÜBİTAK Atatürk Bulvarı No:221 06100 Kavaklıdere/Ankara Tel: (312) 427 33 21 Faks: (312) 427 13 36 e-posta: [email protected] İnternet: www.biltek.tubitak.gov.tr Rekmay Ltd. Şti. - Ankara G E O R G E S I F R A H Bir Gölgenin Peşinde Ç1İVİRİ Kurtuluş Dinçer I RAKAMLARIN E V R E N SE L TARİHİ TÜI5İTAK POPÜLER BİLİM KİTAPLARI Yayıncının Notu Rakamların Evrensel Tarihi / Sayılarla ve Hesapla An­ latılan İnsan Zekâsı adlı bu kitap Fransa’da 1994 yılı başla­ rında yayımlandı. Aynı yıl içinde 130 000 adet satılarak, beklen­ medik bir biçimde en çok satılan kitaplar listesine çikmamacası- na yerleşti; bir Fransız gazetecinin deyişiyle, “Fransızların yeni Incil’i oldu”. 1995 yılının ilk aylarından başlayarak bu kitabı Türkçeye çevi­ rip yayımlama fikri TÜBİTAKta uzun süre tartışıldı. Binlerce şe­ kil içeren, ciddi bir "işçilik” gerektiren böyle bir yapıtın Türkçe ya­ yımlanması olanaklı mıydı? Yaklaşık iki bin sayfa tutan bu kitabı Türkçeye çevirmeye gönüllü olacak biri bulunabilir miydi? Tartışmaların sonucu olumluydu; gönüllü kişi de bulundu. Tek sorun, Fransızca iki cilt halinde yayımlanan bu kitabın Türkçesi- nin kaç cilt olacağıydı. Bizim biner sayfalık iki cilt halinde yayımlamamız olanaksız­ dı. Çünkü, ilkin, iki bin sayfası iki küçük cilt oluşturacak kâğıt Türkiye’de üretilmiyordu; İkincisi, TÜBİTAK Popüler Bilim Ki­ tapları dizisinin belirli ölçüleri vardı. Okurun satın alma gücünü de hesaba katarak, kitabı dokuz cilt halinde yayımlamaya karar verdik. Yazarın deyişiyle “matematikle ilgisi olmayan” bu kitabın Türk okurunun ilgisini çekeceğini umuyoruz. İçindekiler Okuyucuya... Giriş "Rakamlar" Nereden Geliyor? Bir Gölgenin Uzun Uzun Aranışı Üzerine! Birinci Kısım Rakamların Serüveni Ya Da Büyük Bir İcadın Öyküsü 1. Bölüm Sayıların Budunbilimi Ve Ruhbilimi: Kökenler Üzerine Bir Açıklama 2. Bölüm Taban İlkesi ve Sayılama Dizgelerinin Doğuşu 3. Bölüm El, İlk "Hesap Makinesi" 4. Bölüm Cro-Magnon İnsanının Saymanlığı 5. Bölüm Kertme Uygulaması Ya Da Okumamışların Saymanlığı 6. Bölüm Sicimden Sayılar 7. Bölüm Sayı, Değer, Para Bu güç işin bana verdiği kaygıların, yıllar boyu çektirdiği sıkıntıların, sabırlı, tapılası tanığı olan, sana, karıcığım. Sevecenliğin ve eleştirilerinin inceliği için, bu kitabın ve yazarının çok şey borçlu olduğu, sana, Hanna. Size, Gabrielle ve Emanuelle, kızlarım, tutkum...